کتېبخانە کتېبخانە
گېڵای
چە بارەو ئېمە چە بارەو ئېمە

کوردیپێدیا گۆرەتەرین سەرچەمەی فرەزۋانیی پەی زانیارییە کورڎییا


ھۊرچنۍ گېڵای

جۊرو گېڵای





گېڵای

ورڎ گېڵای      کیبۆردە


گېڵای
ورڎ گېڵای
کتېبخانە
نامۍ کورڎیۍ پەی زاڕۊڵا
کڕۆنۆلۆژیاو ڕۇداۋەکا
سەرچەمۍ
ۋەڵینە
گلېرۆکریێ بەکاربەری
چالاکیۍ
چنین گېڵۇ؟
ۋەڵاکریێ کوردیپێدیای
ڤیدیۆ
پۊلبەڼی، پېڕبەڼی
بابەتۍ ڕېکۆتییە!
تۊمارکەرڎەی بابەتۍ
تۊمارکەرڎەی بابەتۍ تازۍ
کېیاستەی ۋېنەی!
چنین دېیەی تۊ
ڕاپەرسای
پێۋەڼی
کوردیپێدیا چ جۊرە زانیاریېۋش پەنەۋازۍ ھەنۍ
ستانداردۍ
مەرجو بەکاربەرڎەی
چنینیی بابەتۍ
ئامرازۍ
چە بارەو ئېمە
ھامکارۍ کوردیپێدیای
بابەتۍ چە بارەو ئېمە!
لینکو کوردیپێدیا دلۍ لینکا پەلیانەکەو وېتەنە بنیەر
زېیاڎکەرڎەی / لابەرڎەی ئیمەیلی
ئامارو سەردانیکەرا
ئامارو بابەتۍ
فاڕەڕو فۆنتەکا
فاڕای ڕېکۆتو ڕۊژمارەکا
ۋشکنای ڕانۋیسی
زۋان و بنەزۋانو لاپەڕەکا
کیبۆردە
لینکۍ پەنەۋازۍ
زېیاڎکریاو کوردیپێدیای پەی گوگڵ کڕۆمی
کۇکیۍ/کۇکیز
زۋانۍ
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
ھەژمارو من
چۇوەر-لۋای
بۇ بە ھامکارو شمە!
کڕېڵەۋاچۊ وېت ۋیرشېیېنە!
گېڵای تۊمارکەرڎەی بابەتۍ ئامرازۍ زۋانۍ ھەژمارو من
ورڎ گېڵای
کتېبخانە
نامۍ کورڎیۍ پەی زاڕۊڵا
کڕۆنۆلۆژیاو ڕۇداۋەکا
سەرچەمۍ
ۋەڵینە
گلېرۆکریێ بەکاربەری
چالاکیۍ
چنین گېڵۇ؟
ۋەڵاکریێ کوردیپێدیای
ڤیدیۆ
پۊلبەڼی، پېڕبەڼی
بابەتۍ ڕېکۆتییە!
تۊمارکەرڎەی بابەتۍ تازۍ
کېیاستەی ۋېنەی!
چنین دېیەی تۊ
ڕاپەرسای
پێۋەڼی
کوردیپێدیا چ جۊرە زانیاریېۋش پەنەۋازۍ ھەنۍ
ستانداردۍ
مەرجو بەکاربەرڎەی
چنینیی بابەتۍ
چە بارەو ئېمە
ھامکارۍ کوردیپێدیای
بابەتۍ چە بارەو ئېمە!
لینکو کوردیپێدیا دلۍ لینکا پەلیانەکەو وېتەنە بنیەر
زېیاڎکەرڎەی / لابەرڎەی ئیمەیلی
ئامارو سەردانیکەرا
ئامارو بابەتۍ
فاڕەڕو فۆنتەکا
فاڕای ڕېکۆتو ڕۊژمارەکا
ۋشکنای ڕانۋیسی
زۋان و بنەزۋانو لاپەڕەکا
کیبۆردە
لینکۍ پەنەۋازۍ
زېیاڎکریاو کوردیپێدیای پەی گوگڵ کڕۆمی
کۇکیۍ/کۇکیز
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
چۇوەر-لۋای
بۇ بە ھامکارو شمە!
کڕېڵەۋاچۊ وېت ۋیرشېیېنە!
           

        
 kurdipedia.org 2008 - 2023
 چە بارەو ئېمە
 بابەتۍ ڕېکۆتییە!
 مەرجو بەکاربەرڎەی
 ھامکارۍ کوردیپێدیای
 چنین دېیەی تۊ
 گلېرۆکریێ بەکاربەری
 کڕۆنۆلۆژیاو ڕۇداۋەکا
 چالاکیۍ
 یارڎی
تۊماری تازە
حەمەجافر کەریمی
نامۍ: حەمەجافر
نازنام: کەریمی
نامۊ تاتەی: حەمە ڕەشید
نامۊ ئەڎێ: ئایشۍ
ڕۊ پېڎابېیەی: #1_7_1320ک#
ڕۊ مەرڎەی: #27_4_1348ک#
یاگۊ پېڎابېیەی: #زاوەر_هۆرامان#
یاگۊ مەرڎەی: #ئورمییە#

$ژیۋاینامە$
لای هەڵۆی بەرزە فری بەرزە مژی
چۆن بژی شەرتە، نە وەک چەندە بژی
      مامۊسا هەژار

مامۊسا حەمەجافری کەریمی جە ڕۊدیارو (1\7\1320ک) جە دەگاو (زاوەر) ی جە ئەڎای بېیەن، تاتەش حەمە ڕەشیڎ و ئەڎاش ئایشۍبېیېنە.
دەورانو سەرەتایی مەدرەسەیش تاکو کەڵاسوو پەنجی جە وانگاو (زاوەر) یەنە وانان، پەی درېژە دای بە وانای لوان پەی شارو (نودشە) ی و چاگە کەڵاسو ششیش تەمامنان.
جە ساڵو (1337ک) ی لوان پەی دانشسراو عەشایری ئیسلام ئابادی و ساڵێو چاگە دەورەش دېیەن و جە ساڵو (1338ک) ینە بېیەن بە مامۊسا. جە دەگایەکاو (زاوەر، کێمنە، هانەگەرمڵە و نوریاو) بە وانیارا دەرسش دان و خزمەتش کەردەن.جە پاڵو دەرس دایەنە خەریکو ڕوەش هەنگەری و فەعالیتی سیاسی بېیەن.هەوڵش دا جە هەر یاگێوەنەبۊ خەڵکی جە کارو بارو وەڵاتی و دەسەڵات دارە زاڵمەکا ڕژیمو شاهنشاهی ئاگاڎار کەرۊوە.
مامۊسا مروڤێ زەحمەت کېش، دڵسوز و خەمەوەرو خەڵکی بېیەن.لایەنگیرو هەژارا و بۍ دەسەڵاتا بېیەن.پەی کۊ کەردەی کەڵتور و فەرهەنگو هۆرامانی هەوڵش دان ، بەڵام بە داخەو ئەجەڵی مۆڵەت نەد٘ا تاکو هەرمانەکاش بە ئاکام یاونۊ.
چنی بڕېو جە هام ویر و هام فکرەکاش جە ساڵو 40 تاکو 47 موبارەزەو وېشا جە ناوچەو هۆرامانېیەنە دژو ڕژېمو شاهنشاهی دەس پەنە کەرا.
جە ئابانو (1347ک) جە دەگاو (نوریاو) ی  ساواک دەسبەسەرش کەرۊ و بەرۊش پەی زیڼانو کرماشانی و چاگەیچ دماو ماوێوی ڕەوانەو تارانیش کەرا.بەینێوتەریچ ڕەوانەو زیڼانو جەلدیانو ئۆرومیەیش کەرا و چاگە پېشنیارش پەنە مڎا کە تۊبەنامە بنویسۊ تاکو قەنارەش نەڎا.بەڵام مامۊسا بە ورەی پۆڵایین و ویری بەرز ئینەیە قەبووڵ نمەکەرۊ و سەرو ویر و ئەندېشەو وېشەو پاشەگەز نمەبۊوە. جە ڕۊ16گۆڵان ( ئوردیبەهشت) ساڵو (1348ک) جە دادگایوی نمایشی بە قەنارە مەحکووم کریۊ و جە 27 گۆڵانی چنی دوۍ نەفەرا جە هامڕەزماش تیر ۋاران کریۊ و هەر جە جەلدیانو ئۆروومیەیەنە ئەسپەردەو خاکی کریۊ.
مامۊسا حەمە جافر جە ئاخر پەلەو قورئانێویەنە کەجە دەوران حەپسیەنە هام دەم و ڕەفیقو شەو ڕۊیش بېیەن، وەسیەت نامۍو پەی تاتەیش منویسۊ:
(تاتە گېیان تەقدیر پاسنەنە کوڕەکەت ئە پی جۊرە ژیوایش تەمامیو، هیچ ورکێوت نەبۊ، ئۊمېڎوارەنا ئەڎای ڕەحمینەم و واڵە و بڕاڵە ئازیزەکېم، ژەن و زاڕۊڵەکېم و ماباقی قەوم و کەس و کارۍ بەخشام و چەنەم بویەرا و گەرڎەنم ئازاڎ کەران.
جە تەمامو دۊسا و ڕەفېقا و ئاشنایا کە مەیا پەی فاتیحە وانای داوا کەرە گەردەنم ئازاڎ کەران.
ڕۊ جومعەی مزگیەنە جە خەڵکوو دەگاکېما داوا کەرە، گەردەنم ئازاڎ کەرا و دۊعاو خەیریم پەی کەران.
تاتە گېیان لاڵیەوتەو وەنە بلی پەی شار و دەگاکا (پاوەی، نەوسوڎە، نۊدشە، کێمنە، هانەگەرمڵە، نوریاو) ، گېڵی هەرکەس حەقش ئینا سەرمەو دەیشەو، یا حەڕاڵم کەرا. بە تەمامو خەڵکوو ئا شار و دەگایا واچە گەردەنم ئازاڎ کەران.[1]

نویستەی و کۊ کەردەیوە: ئاریا یوسفی
حەمەجافر کەریمی
یاڎو پەنجا ساڵەو سەرکۆتەو ژڵېوەو ئاپۆیینە
نامۊ کتېبی: یاڎو پەنجا ساڵەو سەرکۆتەو ژڵېوەو ئاپۆیینە
بابەت: پەی یاڎکەردەیۋو پەنجا ساڵەو کۊششینە
ئاماڎەکەردەی_ نویستەی: کۆمیتەو ناوەندی
هۊرگېڵنای: پېڕۊ هۊرگېڵنای پەی هۆرامی
‫دیزاین‪ :‬‬‫کۆمیتەی‬ ‫یاونەرو‬ ‫‪pkk‬‬
‬‫‬‫و‬ەڵ‬اکەرڎەی:‫ک‬‫ۆ‬‫م‬‫ێ‬‫ت‬‫ە‬‫ی ‬‫نا‬وە‬‫ند‬‫ی‬‫‪pkk‬‬ ‫ی‬
چاپ: 2023
تیراژ: 1000 دانۍ
[1]
یاڎو پەنجا ساڵەو سەرکۆتەو ژڵېوەو ئاپۆیینە
قازی سەبغەتەڵڵا
نامۍ: قازی سەبغەتەڵڵا
نازنام: قازی ئەنساری پاوەی
نامۊ تاتەی: مەڵڵا عەبدوڵڵا
ساڵۊ پېڎابېیەی: #1300ک#
ساڵۊ مەرڎەی: #1371ک#
یاگۊ پېڎابېیەی: #پاوە#
یاگۊ مەرڎەی: #پاوە#

$ژیۋاینامە$
نامۍ تەمامەش: قازی سەبغەتەڵڵا، کوڕو مەڵڵا عەبدوڵڵای جە بنەماڵێ ئایینی و ئیمانداری ساڵەو (1300ک) جە شارو پاوەی سەر بە هۆرامانو لهونی، جە وەرکۆتو کورڎەسانی ئامان دنیاوە، سەردەمو وېشەنە ئیمام جومعەو شارو پاوەی بییەن، چن کتېبێ دەسنویسېش شۊنیرە جیامەنېنۍ، جە بەشێ نویستەکاشەنە بە (ئاغە مەڵڵا) ئەشناسیان، سەرەتا جە لاو تاتەیشۆ فېرو دەرسە ئایینیەکا بېیەن دلۍ حوجرەینە، نازنامو (قازی) جە تاتەیشۆ بڕیان ملشەرە، چوونکم چا وەختەنە تاتەش پیێوە شارەزاو زانستەکا بییەن، فرەو جاری پېسە قازیێ چارەو گرفتەکانو خەڵکیش کەردەن، تاتەش پەی ماوێ فرەی ئیمام جومعەو شارو پاوەی بییەن، قازی سەبغەتوڵڵا یۊن جە شاعېرە بە تەواناو سەلېقە جوانەکا سەردەمو وېش، شېعرەکېش بابەتە سیاسی و کومەڵایەتیەکا گېرانە وېشا، زدایەتی زوڵم و زورداری و ناداڎیی و مافو خەڵکە بەشمەینیەتەکا، یاگێنە ماچۊ؛
خۊ غەفڵەت کارەن مائموور ئێران
مەر نمەزانان مللەت بی وېران
بە زوانەکانو (هۆرامی، فارسی، عەرەبی، کرمانجی) شېعرېش نویستېنۍ.
ماچۊ:
فارسی و کرمانجی و کوردی و گۊرانی
فەرق نېیەن جە لاش با تۊ بزانی
جە سەردەمو (قازی ئەنساری پاوەینە) ، جموجووڵو ۋیروباوەڕی ئازادی زیڼەبیۆ، ناڕازیبېیەی خەڵکی لوانە قوناغێ کەردەییە، ناڕەزایی ۋەراوەرو دەسەڵاتدارا، قبووڵ نەکەردەی قەرارە هەڵەکا دەسەڵاتی، قازی یۊ بېیەن چانېشا کە پەرچەمو ناڕەزایەتیەکانە دیاربییەن، داواو مافەکا خەڵکی جە وېشەنە وەرجەسەکەردەن، هەرگیز بېدەنگیش نەکەردەن، چن بەیتێش بە دەنگێ ناڕازی دێنۍ گۊشو دەسەڵاتو پەهلەویرە:
عەزیزەم جە نۊ، شیم بەحر خەیاڵ
فکرم کەردەوە ئەوزاع و ئەحواڵ
هەرچن پاوە شار وېنەی بەهەشتەن
ئەما بزانە نگبەت لېش وەشتەن
شەرارەش وېنەی، شەرارەی سەقەر
چەخماخ مەشانۊ ڕۊ جە ڕۊ بەتەر
قازی ئەنساری پاوەی، دمای ئا گرد کۊششا کەردېش بە خاترەو خاسکەردەی بار و ژیوای خەڵکی، دمای وېچش ۋیروباوەڕەکېش دلۍ خەڵکینە ڕەنگەشا گېرتېبۍ، واتەکېش سەرو زوانو خەڵکیۆ واچیېنێ، بە هوکارو بارو زروفو ئا وەختەیە بەشێ جە بەرهەمەکاش دلېنە شیېنۍ، چن بەرهەمێش مەنېنێ و ئینێ وەردەسەنە.
قازی پاوەی شاعېر و زانا، ساڵەو (1371ک) کۊچی دمایینش کەردەن.
نەو وەهار نېیەن
یاران بۆی شنۆی نەو وەهار نیەن
دایېم زمستان بەرقەرار نیەن
پاسە دیارەن فەسڵش گۊم بیەن
جە ئامایش هەرگیز ئینتیزار نیەن
ئەو شنۊی دڵگیر جە دەس بەرشیەن
نە جاگەش زمسان هېمای باقیەن
جە سەردی هەواش دڵ بېزار بیەن
هانە قەهر و قار پڕ ئازار بیەن
فەسڵش بەڎ عەدڵەن هانە کار زار
ئەسەح تەماش نیەن کەی مەیۊ وەهار
یە خەیلێ وەختەن زمسان قەهارەن
مەزانۊ وەهار نیەن بېڎارەن
گاگا چوون زلان جارجار سەر مەدۊ
هیچ پەرواش نیەن ساکن بۊ، بلۊ
کەم کەم نېشانش نەجاش باقیەن
ئەویچ پەی زمسان دایېم ساقیەن
هەر ڕۊ تا ئېوار هەر شەو تا سەحەر
ئۆف و وارانەن یەک جە یەک بەڎتەر
مەخسووس ۋای زلان شەدید تەڕ مەیۊ
نە هەرکەس بڎۊ مەکەرۊش وە چۊ
هیچ تەماش نیەن وەهار تاکەی بەی
خەیاڵش ئېڎەن وەهار هەر نمەی
هەر وەخت کە شەماڵ سەڎاش جە دوور بەی
زلان بەد حاڵەن شەماڵ تۊ تاکەی ؟
دیارت نیەن فرسەتەن سادەی
سەڎای نەسیمت سا با جە دوور بەی
مەردم جە داخت ، شەماڵ بېزارەن
تا کەی غافڵی زلان بیمارەن ؟
تاکەی بۍ جەهەت هەر مەی هەر مەشی؟
تاکەی جە شاڎیی تۊ هەر بۍ بەشی؟
مەزانوو زلان خەیلێ سەر سەختەن
واڎەش نەمەندەن ئەمما بەڎ بەختەن
وە بۍ ئامای تۊ شېیەی خەتەرەن
پەرۍ درەختان خەیلێ زەرەرەن
زلان بە خەیاڵ مېمانت زانۊ
وە موەقەتی حوکم تۊ ۋانۊ
مەگەر جە ئەسفەند وەسەت یا ئاخر
بۊی شنۊی شەماڵ لېمان بۊ زاهېر
چوون زمسان سەردەن دڵ بۍ قەرارەن
(قازی ئەنساری) زمسان بېزارەن .
نموونێ تەر:
بەحری خەیال
عەزیزم جە نۊ شیم بەحر خەیاڵ
فکرم کەردەوە ئەوزاع و ئەحواڵ
هەرچەنڎ پاوە شار وېنەی بەهەشتەن
ئەمما بزانە نگبەت لېش وەشتەن
شەرارەش وېنەی شەرارەی سەقەر
چەخماخ مەشانۊ ڕۊ جە ڕۊ بەتەر
هەرپاسە خاسەن دوور بی جە مەکان
ئاتەش فشانش نە ساڵ و زەمان
دوعام هەر ئېڎەن هەر سوبح و ئېوار
(وقنا ڕبنا من عذاب النار)
(قازی ئەنساری) هەرچن زەبوونەن
ئەر خەیاڵ بازۊ تەبعش مەوزوونەن
فارسی و کورمانجی و کوردی و گۊرانی
فەرق نیەن جە لاش با تۊ بزانی
لازم کەرد وەی تەور واچوو موختەسەر
چەندە ئەشعارێ باوەر وە نەزەر
ئاخر هەر مەرگەن نە ڕاگەی ئینسان
حەیفەن عومر وېش بڎەرۊ تاڵان
نە ماڵ دنیا فەراوانت بۊ
مەحشوور بی چەنیش تا وە ئاخر ڕۊ
نە گەڎا و موحتاج ئەرا مەنڎە بی
چەنی خەیاڵان سەر ئەفکەنڎە بی
کۊن پادشاهان خەیاڵ لایەمووت؟
مەنزڵگاشان بۍ لانەی عەنکەبووت
لەک لەک نە جاشان بە وېنەی سەردار
باڎەقۊش بیەن وەزیر دەربار
کاوەتر ئەمیر مرۊچە سەرلەشکر
مەلووچک ڕابەر ئەی سەرو ئەو سەر
کۊن ئەو سەرداران وەزیر تا ئەمیر؟
کۊن دنیا داران جوانان تا پیر؟
جە خاسی و جە عام نە تۊڕ دام گیر
نە تۊی خاکەوە گشت بیەن ئەسیر
عاقڵ ئەو کەسەن جەی دنیای فانی
وېش نەڎان وە دەست غۊسسەی نەهانی
پەنج و دوو ڕویەی دنیای بێ وەفا
پەی هیچ ئەحەدەی نەدارۊ بەقا
فەرزەند من ماچوو بە تۊ وەسیەت بۊ
زیاڎ جە وەسیەت هەم نەسېحەت بۊ
دایېم نیک نامی باوەر وە نەزەر
بەڎ نامی بەڎەن خەتەرەن خەتەر
تەماع بەڎبەختەن حرس ئابڕوو بەرەن
تماع چوون موردار هامن بەڎ تەرەن
شەخس بۍ تەماع گەردەن بۊڵەندەن
ئەوکەس حەریسەن ئابڕووش نەمەندەن
تەماع پەی بەشەر ئەڼازە دارۊ
بۍ تەمەع نیەن هیچ کەس جە ئارۊ
ئەما تەفاوەت زیاڎ و کەمەن
بە کەم قەناعەت هەم ئەفکار جەمەن
شەریک نەفام شەخس نانەجیب
سەڵاحەت نیەن زوو مەڎۊت فەریب
هەر تا مەتاووی جە لای عاقڵان
گوڵچین کەر فامت جە ساحیب دڵان
تەجرەبەی فکرت جە دنیا دیڎان
باوەرە وە دەس ئامان سەد ئامان
هەرچی من واتەن بگېرەش نەگۊش
هیچ خەڕە نیەن ساحېب فیکر و هۊش .
نموونێ تەر:
مەولەوی واتەن خەم وە کۊنانۍ
بە کەیف و دەماخ دووری تۊنانۍ
منیچ چەم وە نم، لېو وە خەنڎەوە
ئەر هەر دەم نەبۊ ڕەنجە ڕۊنانۍ
نمی چەم هیجران دووری باڵاتەن
لادەی غافڵ بەر من جە کۊنانۍ
فەڎای باڵات بام شای شیرین چەمان
وېڵ و واوەیلای کەش و کۊنانۍ
خاستەر با ڕەحمت پەی دوور مەنزڵ بۊ
جە دوور مەنزڵان منیچ یۊنانۍ
خەندەم جەو بۊنەن عەیبم پا ئامان
پینەی عەیب کریان من با تۊنانۍ
ئومېڎم ئېڎەن عەیبم پەسا بۊ
چوونکە دېوانەی باخە کۊنانۍ
قوربان گوڵ پەیدان جە دەشت و جەکۊ
وەلۍ من عاشق گوڵ شەوبۊنانۍ
بۍ تەفاوەتەن عەترش شەو یا ڕۊ
شەو نم لېش وارۊ، ئاخ جە کۊنانۍ؟
بڎۊ نە دەماخ تەسکین پەی دڵان
ئەمما من مەحرووم وېنەی تۊنانۍ
ئانە من ماچوو حیسامەدینەن
جە مەنسووبانش بەڵکە یۊنانۍ
پاسە مەولەوی زیاش یۊتەرەن
وەڵڵا خەیاڵم، من هەر تۊنانۍ
ئەر زولفت نەبۊ جە نەزا و جە دوور
ئاوارەی وەتەن توونا و تونانۍ
نموونێ تەر: .
فەرزەندە عەزیز
فەرزەند عەزیز فامیل نەجەفی
مونشی بەخشدار لېت نەبۊ مەخفی
پەی دووری باڵات پەردەی دڵ دڕیا
ئاوارەی وەتەن جە پاوە بڕیا
دڵ بەنڎ زوڵمەت خاڵیەن جە نوور
بیەن وە قەقنەس بە وېنەی تەنوور
خۊراکم زەهرەن تا تۊ نای جە دوور
ڕۊی ڕۊشن وەنەم بی شەوی دەیجوور
یا خوڎا وېران بۊ یانەی ئەغیاران
شەروور نەمانۊ جە ڕۊزگاران
پاسە من و تۊش هەم جە یۊ کەردەن
خوا ئەحواڵش بووزۊ ڕۊی مەردەن
سەر تا پای وجوود کاڵای غەم پۊشان
ماچی تەم وەشتەن نەڕووی سەرکەشان
مەگەر خوڎاوەنڎ بە لوتف و کەرەم
هۊرکەنۊ جە لام هەم تەم و هەم غەم
ئەر باوەڕت هەن ئېنتزار نیەن
مەخلوق جە هیجران گرد جە بەین شیەن
پەی جیفەی دنیا وەتەن فرۊشان
دایېم پەی نەفعی وېشان مەکۊشان
خۊ غەفڵەت کارەن مائموور ئېران
مەر نمەزانان میللەت بی وېران
بەعزەیچ جە مائموور یەقین بزانە
مەخسوس بازڕەسان کەردم نیشانە
هەنی عازم بان پەی ئی وېرانە
(وقت مقتضی نیست) کەران بەهانە
تاریخ جە هەزار تا سېسەد و بیست
تا ئیسە ماچان وقت مقتضی نیست.[1]
قازی سەبغەتەڵڵا
فکری پاوەی
نازنام: فکری پاوەی
نامۊ تاتەی: ئیبن غەزایی
ساڵۊ پېڎابېیەی: #1128ک#
یاگۊ پېڎابېیەی: #پاوە#

$ژیۋاینامە$
فکری شاعېر:
فکری پاوەیی، کوڕو کەسایەتی (ئیبن غەزایی) ، ساڵەو (1128ک) جە شارو پاوەی، هۆرامانو لهونی جە ئەڎێ بېیەن، حوجرەنە دەرسە دینییەکېش وانێنۍ، دمای قوناغۊ سەرەتایی پەی ئەستەنبووڵی مەگنۊ ڕا، دمای ساڵێ چاگەیچۆ مەگنۊڕا پەی وڵاتو (ئەلبانیا) ی، بە مەبەسو بەدەسئاوەردەی عیلم و زانستی دنیایی و ئایینی، ئیتر چا وەختۊن ئەسەرش گومەن، بېجگە چن نامێوە پەی ڕەفېقاش، هیچ هەواڵێش نەزانیان.
دیارنېیەن چکۊ کوچی دمایېنش کەردەن، چکۊ ئەسپەردەکریان، فکری بە زوانەکانو (هۆرامی، سورانی، فارسی، عەرەبی، تورکی، کرمانجی) شېعرېش واتېنۍ.
فکری شاعېر چەنی (خەیاڵی شاعېری) پېوەڼیشان بېیەن، دۊسۍ یۊترینی بیېنۍ، نامێوە (ماموسا مەڵڵا عەبدولخالق) ی کە پەی هەر دوە شاعېر (فکری و خەیاڵی) ش کیاستېنە، پی تەرزە تاریفېشان کەرۊن:
(خەیاڵی) غەواس بەحر خەیاڵی
مەزانی وە حاڵ جەستە زوخاڵی
(فکری) چ تەڵەب کەر هام دەرد دەردم
لەرەی دڵە سەخت هەناسەی سەردم
سەڕافەن یەقین یۊ جە یۊ خاستەر
منیچ دەردەدار دەرد نە دەرد بەدتەر .
نموونێ جە شېعرەو فکری پەی خەیاڵی شاعېری:
ها شین وە ڕاوە ها شین وە ڕاوە
(خەیاڵی) یاران ها شین وە ڕاوە
من مام چەنی دەرد هەناسەی سەردم
ئەوان شین پەی هەرد هەوارگەی شاوە
دمای ئەو ئازیز شۊخ بۍ گەردم
چەنی بمانۊ وە ڕووی دنیاوە
نیگاکەر وە ڕەنگ ڕۊخساری زەردم
وېنەی وامەنڎان حجاج کاوە
دەس وە موناجات دەخیل پەی دەردم
ڕووی عەقیدە کەر وە لای خوڎاوە
وەرنە وە مەرگت تا کەی ها مەردم
تا مەحشەر دڵ ها وە تەمەڼاوە
شېونان مەزموون قافییەی فەردم
زوڵف نازاران ها وە حەناوە
فەرهادی کۊکەن مەجنوونی هەردم
جە دېق شیرین داخ لەیلاوە
یاوا وە ئەفلاک ناڵەی نەوەردم
دیما و دیممەن وە بای فەناوە
ها تەرک دنیای بۍ وەفا کەردم
هیچ نیەم وە تەنگ لومە و مەناوە
چەند زووخاو و زام کۊنەو نۊ وەردم
ئازیزیچ هەر ها وە ئېستېغناوە
چن مەینەت پەی یار بۍ بەینەت وەردم
چوون شاباز ۋیەرد وە نیم نیگاوە
شی پەی ئېڵاخان شای گەردەن زەردم
دەوای دەردانش گەرد ها وە لاوە
ئاخر من جەی دەرد جە گیان ۋیەردەم
پەپوولەی ڕۊحم ها وە هەواوە
تاسیای تەناف چەرخ چەپ گەردم
قەڎر قامەتم دان وە قەزاوە
ئەغزای وېم نە ڕای بۍ شەرتان مەڕدم
خا دڵ نەشی وە پای سەفاوە
ستاران یەک یەک تا ڕۊ شمەردم
دەردم ڕۊ نەکەرد وە لای شەفاوە
مەعلووم بۊ جە لای بەزم هامفەردم
پام گیرەن وە تای دام بەڵاوە
بەڵ چەپ گەرد وە ڕاس قەرار دۊ نەردم
باوەرۊ موهرەی دوو شەش جە لاوە
سا چوون وە قاپیت هانا ئاوردم
کارەی کەرد دڵبەر بەو نیم نیگاوە
بەیۊ وەرنە ها ئەروا سپەردم
بو ڕەوای دەروون حکمت پەناوە
(فکری) نەکەردەن تەڵەب جە مەردم
مەبۊ هۊشش بۊ شا وە گەداوە .
نموونێ تەر:
واڎەی قوربانەن:
واڎەی قوربانەن دڵ نە هېجرانەن
قوربانی کەسەین جە یار فەرمانەن
جەژن تازە ڕەخت جوان بەختانەن
غەوغای شین گەرم زامەت سەختانەن
هەی (کتور کتور) نەو نەهاڵانەن
(السنە کیورم) گۊنا خاڵانەن
(کتمیش گلمیش پوز لوز) بەینانەن
(باخ باخ گیلان) گوڵ جەمینانەن
(خوش گلدن فا ال لر) بۊسانەن
(عزیز بر اوپ ویر) سوور دۊسانەن
(آیری آیری مهوین) بازانەن
(الش یهرش) شەکەر ڕازانەن
(قرداش گزمیە داغ لر کبلان)
(کیو زل دیل تاتلی ساچ) نە پیلانەن
یاران برابەر (فن شیور) وە هەم
فکری (یلاغر) هام باوەش غەم .
نمونێ بە سورانی:
چاوەکەم جانم بە قوربانی دوو چاوی بازتە
دڵ نیشانەی چاوی مەستی تورکی تیر ئەندازتە
چوونکە ئەمڕۆ ئەز شەهیدی کەربەلایی عیشقی تۆم
سەیدی دڵ قابل بە فتراکی سەمەندی نازتە
زاهیری ئەهلی قەڵاتی دڵ چیە؟ ئەمری ئەکەی تۆ
چاوەکەم سوڵتانمە تای لەبەر مژت سەربازتە
غەیری دەفعی گیسوی ڕەعنا نەخش لەعلی لەبت
تۆ یەدی بەیزای حوسنت کافیە ئعجازتە
دایمەن ئەسبابی بەزمی دولبەریت ئامادەیە
دڵ کەبابە خوێنە جەرگم بادە ناڵەی سازتە
بویە شیعری من وەها شیرین و ... دڵ تەڕە
تووتی تەبعم کە شەکەر فردی ڕێزەی ڕازتە
(فکری) ئەمڕۆ تۆ بە شیعری ئابدار و نازکت
ڕووم کردوە تۆوە ئەمجا نۆبەتی شیرازتە .
نموونێ بە عەرەبی:
لم علی شیخ الخاەّ و قل لە
عندی سوال ن یجبە یعنم
انا ان شککت وجد تمونی جازما
اذا جزمت فاننی لم اجزم .
نموونی بە کرمانجی:
وادەی قوربان
ئیرۆ ئەز دیم
نەو نیهاڵ گوڵعوزار دڵبەری
سانێ دابوو ئەو لەدەور حوسن
خوەی چەند ڕیزەیێ سەر عەسکەری
جووتێ زوڵف و خاڵ و خەت
موژگان سەف بسەف لەچار کنار
مەجلس شاهانە دەستوور
مەشغووڵەن بە مەی خوری
بەعزێ سەر خوەش بەعزێ دڵکەش
بەعزێ هوشیاری بیدار
هێندێ جنگجوو هێندێ خۆش
ڕوو هێندێکش بێدادگەری
چین بە چین ئەو هاتنە خوار
یەکجار بە ناز و لەنج و لار
بوون بە زینت لە ڕۆی یارم
بە سەد عیشوە گەری
لاولاو و لالە یاسمین بوون ئاوێزان بە بژیندا
هاتنە جولانی لە سەحن قەد و باڵای عەرعەری
شەست پەڕ و ڕێحان و گوڵ
خەشخاش و نەسرین قۆب بە قۆب
بوون بە پڕژین ئەو نەدەور
حەوز ئاب کەوسەری ...
(فکریا) تۆ بەس بکیشە فرقت وێ دولبەری
دولبەرت سەر خۆش و مەستە ئەی دلان پنجری .[1]
فکری پاوەی
ڕۊژماری هۆرامی (8)
ڕۊژماری هۆرامی
ئاما‬‫ڎ‬‫ەکەر‬‫ڎ‬‫ەی ‬‫هەشتە‬م‬
‫‪ 1402‬‬‫ڕۊجیاری/‬ ‫‪‬‬ ‫‪2023‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪2024‬‬ پې‬ڎایی‬
ئاماڎەکەرڎ‬‫ەی‬
‫ئاکۊ‬‫مارانی
‫سېیاۋکامو‬‫‪1401‬‬ ‫–‬ ‫مارچ‬ / ‫ئە‬‫پڕیلو ‬‫‪2023‬‬
[1]
ڕۊژماری هۆرامی (8)
کامەران ئاکرەیی
نامۍ: کامەران
نازنام: کاروان ئاکرەیی
نامۊ تاتەی: سەعید
نامۊ ئەڎێ: جەمیلە
ڕۊ پېڎابېیەی: #29-12-1982#
یاگۊ پېڎابېیەی: #نەغەدە - وەرکۆتو کورڎەسانی#

$ژیۋاینامە$

کامەران سەعید شوکری، ڕۊو 29-12-1982 چە شارو نەغەدەی سەر بە پارېزگاو ئازەربایجانی وەرنیشتو وەرکۆتو کورڎەسانی دلۍ بنەماڵېۋی کورڎپەروەرینە پېڎابېیەن. قۊناخەکۍ سەرەتایی و مېیانیی و ئاماڎەییش چە بەشۊ زانستینە چا شارەنە تەمامنێنۍ و دماتەر چە تەمەنو 20 ساڵینە (ساڵۊ 2002) پەی نشینگاو ۋەڵیناو وېش گېڵانۆ و پېسەو گرڎ وانیارېۋی فۆرمو زانکۊیش پەڕکەرڎەنۆ و نامېش چە زانکۊو سەڵاحەددین – هۆلېر،، چە کۆلێجو پەروەرڎەی بەشو زانستو کۆمپیوتەری ئامێنۆ. ساڵۍ یەکەمو وانای زانکۊینە بەمەڵامەتېۋی تاییبەت نەتاۋانش درېژە بە وەنەی بڎۊ و پەی وەرکۆتو کورڎەسانی گېڵانۆ و دماو ساڵېۋی جارېۋتەر پەی هەرېمو کورڎەسانی گلانۆ و چە زانکۊنە وەنەیش دەسپنەکەرڎنۆ. ئاڎ بە مەڵامەتو نالەباریی دۊخو ئابوورییش، ناچار بۊ، کە هامکات چنی وەنەی، چا یاگېنە پېسەو هەڵەچنی و هەواڵ-ئاماڎەکەڎەی بەرڎەۋام بۊ. دماو 2 ساڵا بنەماڵەکەیچش پەی پانیشتو کورڎەسانی گېڵۊۋە و چە شارەکڵەو (پیرمام)ی سەر بە پارێزگاو هۆلېری نیشتەجێ با. ساڵۊ 2008 قۊناخۊ زانکۊیش تەمامنێنە و پېسەو فەرمانبەری چە (بانکو سەربەن)و (پیرمام)ی و هامکات چە بەشۊ پەڕیانەو کورڎەسان-تیڤی پېسەو نۋیسەری و هەواڵئاماڎەکەری هەرمانەش کەرڎینە. دواتر چە ساڵی 2010 گواستراوەتەوە کۆلێجو پەرۋەرڎەی زانکۊو سەڵاحەددین - هۆلېر و چە بەشۊ کتېخانەو ئا کۆلېجەیە پېسەو یاگەگیرو ڕاۋەبەرو کتېخانەی هەرمانەش کەرڎېنە. دماو 4 ساڵا خزمەتکەرڎی چا بەشېنە پەی بەشۊ زانستو کۆمپیوتەری فاڕیۊۋە. ساڵۊ 2010 چنی #سارا سەردار# ژیۋای هامسەرانەش پېکئاۋرڎەن. ئېسەیچ 2023 چە کۆلێجو پەرۋەرڎەینە پېسەو ۋەرپەرسو پەڕیانەو ئا کۆلێجەینە و مامۊساو بوارو کۆمپیوتەری هەرمانە کەرۊ.
[1]
کامەران ئاکرەیی
ئازاد محمەمەدی
نامۍ: ئازاد محمەمەدی
ڕۊ پېڎابېیەی: # 13-02-1985#
یاگۊ پېڎابېیەی: #مەهاباد#

$ژیۋاینامە$

ئازاد محمەمەدی 13-02-1985 چە شارو #مەهاباد#ی دلۍ بنەماڵېۋی شۊڕشگریەنە پېڎابېیەن و چە ساڵۊ 2004 یۆ پەیوەڼیش بەڕیزەکا حزبی دێموکراتو کوردستانو ئێرانیۆ کەرڎەن و ۋەرو نزیک بېیەی چە جېیابېیەی حزبی و بڕېۋ مەڵامەتۍ تەریۆ چە حزبی یانەئۋاییش کەرڎەن و هامکات پەیۋەڼیش بە کۆمیسیۆنو ڕېکۋستەی نهێنی حزبیۆ کەرڎەن و سەرەنجام چە پاییزو ساڵو 2015 چە لایەنو هېزە ئاسایېشییەکا کۊماری ئیسلامی ئێرانی گیریان و ڕەوانەو بەندو 12و زیڼانو ورمێ کریان ودماو 4 ساڵا زیڼانی و دمایی ئامای دۆرانو زیڼانی بېیەیش ۋەردریان. ئاڎ ئیسەیچش چنی بۊ بەشدارو چالاکی ڕامیاریی و کۊشیای پەی مافە زۆتکریاکا نەتەۋەو کورڎی هەن و ئەندامو پارتو ئازادیی کورڎەسانی هەن.
[1]
ئازاد محمەمەدی
جەلیل عەباسی
نامۍ: جەلیل عەباسی
نازنام: قەقنەس
ڕۊ پېڎابېیەی: #06-07-1962#
یاگۊ پېڎابېیەی: #کێمنە#

$ژیۋاینامە$

جەلیل عەباسی، هۊنیەر، نۋیسەر، هۊگېڵن، ڕۊنامەوان، پەیجۊرکەری ئەدەبیی و تارېخیی، ئاڤێستائەژشناس.
چە (کێمنە- لهۊن- هۆرامان- وەرکۆتو کورڎەسانی) پېڎابېیەن.
ساڵۊ (1978) گڕوگاڵی هۊنیاییش دەسشپنەکەرڎەن و ساڵۊ (1981) بە قۊناخۍتازۍ و چە هۊنیێنە.
یۊن چە ئەرەمەزنەرا:
✓ ئەنجۇمەنی ئەدەبیی مەریۋانی
✓ جەبهەو پارېزەرا کۊمەڵۍ مەدەنییۍ کورڎەسان (جمجمک)
✓ کانۇنو نۋیسەرا کورڎەسانی چە نۆرویج
✓ مېیانگاو ئاڤێستای
✓ ڕېکۋزیاو یەسنای
✓ بۆردو ڕۊچنەی پەی کولتۇرو هۆرامانی.
✓ ئەندامو ڕاۋەبەریی مېیانگاو نۋیسەرا کورڎی چە نۆرویج
✓ ئەندامو کۆمیتەو ئەۋەژیۋنای پاسۆکی
ڕۊنامەنۋیس چە:
ئ : ڕادیۆ و تەلەڤزیۆنو سنەی و مەریۋانی، ڕۊنامەو کەیهانی.
ب: ڕادیۆ و تەلەڤزیۆنو گوڵانی، گۊۋارو کاروانی و ڕامانی و نوێ و گوڵانی و... چە هەرېمو کورڎەسانی.
ئەندامو پېڕۊ نۋیسەرا و سەرنۋیسەر و ۋەرپەرسو بەشۊ ئەدەبی چە چڼین گۊۋاری و ڕۊنامېنە چانیشا: زرێبار، تیشک، کاروان، قەقنەس، نوێ، پەیژە، شارۆ، هەورامان.
شارەزاو ڕۊشنۋیری (خبیر ثقافی) چە وەزارەتی ڕۆشنبیری و لاوان.
بەرهەمەکېش:...
✓ چاپ کریێ:
- ئاڤێستا مێژینەترین سروودی کورد:
- بەرگی1/ گاتاکان.
- بەرگی 2/ یەسنا.
- بەرگی3/ یەشت.
ژوانی یەسنا:
- بەشی یەکەم/ هەنگاوێک بۆ دۆزینەوەی بەشێک لە جوگرافیای ونبووی ئاڤێستا
- بەشی دوەم/ هەنگاوێک بەرەو دەرخستنی بەشە شاراوەکانی مێژوو.
- ئامۆژگارینامەی زەردەشت
کاروانی ئەندێشە:
1/ ڕووباری ئارام/ کۆنفۆشیۆس
2/ شۆکەرانی شیرین/ ئەرەستۆ و سوکرات
3/ خاک و مەلەکووت/ ئەفلاتوون
4/ فەلسەفەو بیرکردنەوە/ کانت و دیکار
5/ هەنگاوێک تا مانگەشەو/ یۆنگ
- دوایین ژێر دەستە (کێشەی باکووری کورڎەسان لەسەرەتاوە تا ئەمڕۆ)
- ئێستا لەنێوان دوو هیچدا/ گوڵبژێری شیعرەکانی نیچە
- نامە بۆ باوک/ فرانز کافکا
- ئاهوورامان/ بەرگی یەکەمی ڕوانگە
- دیالۆگ کلیلی هەموو دەرکەیەک/ بەرگی دووەمی ڕوانگە
- دەلاقەی نوێ بۆ بینینی مێژووی کۆن/ بەرگی سێیەمی ڕوانگە
- گەمژە/ گوڵبژێری چیرۆکی چیخۆف
- مەرگی مووچەخۆرێک/ گوڵبژێری چیرۆکی عەزیز نیسین
- هەورامان و هونەر/ بەرگی یەکەم / دیمانە هونەریەکان
- نامە عاشقانەکانی پەیامبەرێک/ جوبران خەلیل جوبران
- نامە ناخوێنرێتەوە
- خەونەکانی پەیامبەر، بەرگی1 ئاوازەکانی دڵی پەیامبەر
- باڵندە ئاوارەکان/ گوڵبژێری شیعرەکانی تاگۆر
- ژیان، عەشق ڕاپەڕین/ گوڵچنی بەرهەمەکانی ئوشۆ
- پشتی پەردەکانی شۆڕش
- یەلدای شووم
- هەنسکی کۆچ
- دەردەدڵو پیرەوەتی
- شیلەو شیعرێ
- شیعرە هەناسێ
- چنورو کویسانو بەژنیت بووەو شیعرێم مدۆ
- چۆڕاوگەو حەسرەتی
✓ ئامادەو چاپ:....
- تیرۆژ/ شارایەک ڕاگۆڕینەوەی ڕەخنەیی ڕۆشنبیرانە
- کێمنە لانکەی مرۆڤ، مەڵبەندی ئەفسانە، زێدی هونەر
- شارۆ
- پاشارۆ
- دڵۆپەی شیعر
- خەونە شیعر
- شارۆی شیعر
- دینمان ئایینمانە نیشتمان
- نامە عاشڤانەکانی نیما
- حەکیم کاکەوەیس بوو بە قەقنەس
- جافی جوانڕۆ
- خەونەکانی پەیامبەر، بەرگی 2/ عارفانەکانی پەیامبەر
- گاتا: هەورامی و سۆرانی
- زمانی بڕنەو
- تیشکە چیرۆک
- ڕازڵێ
- ئاهوورایی
✓ پەڕتووکی بەردەست:....
- هەورامان و هونەر:
2- سیاچەمانە
3- گۆشی و خاو
4- وردەبەزم و چەپڵە
- پەندی پیر/ شیکاری پەندی پێشینانی هەورامان
- هەلوورە/ شیکاریی یاریی منداڵانی هەورامان
- یەنگە پەخشان/ کۆمەڵێک پەخشانی هەورامی
- ویژدانی بێدار
- دوایین سەفەری زەردەشت
- چێژی مەرگ/ ژیان و بەرهەمی کارۆ
- مانگە شارۆ هەسارا کەرۆ نسارو چەماتەنە
- وانەی ژیان
- ئاوارە و سێبەرەکەی
- ترکستان
- وشەی ڕەسەن
- ناوی ڕەسەن
[1]
جەلیل عەباسی
هەژار کامەلا
نامۍ: هەژار
نازنام: هەژار کامەلا
ساڵۊ پېڎابېیەی: #1966#
یاگۊ پېڎابېیەی: #هۆلېر#

$ژیۋاینامە$

ساڵۊ 1966 چە هۆلېر پېڎابېیەن.
ساڵۊ 1990 چە زانکۆی موسڵ کۆلێجو یاسایش تەمامنان.
ساڵۊ 1987یۆ بېیەن بە پاسۆک.
دماو خېزیاو ئازارو 1991 ماۋېۋ بېیەن بە ۋەرپەرسو مەڵبەڼو هۆلېرو پاسۆکی.
کەسېۋی نەتەۋەیی و نویستۍ و هۊرگېڵنێش هەنۍ. ساڵۊ 2022یۆ چە نەمسا نیشتەجا بېیەن.
[1]
هەژار کامەلا
کەریم خانو زەندی
نامۍ: کەریم خان
نازنام: زەند
$ژیۋاینامە$
کەریم خان، پاشێوە گۆرەو دەسەڵاتدارو داڎپەروەرو کوردییەن، سەڎەی هەژدەهەمەنە ژیوان، پەی ماوەو ویس و هەشت ساڵا شاهییش کەردەن، سنوورو دەسەڵاتیش گردو خاکو ئېرانی و بەشێ فرەو کوردستانی بېیەن، کەریم خان جە تاوەو ناعەدالەتی و ستەمو ئەفغانییەکا کە خاکو ئېرانیشا داگیرکەردەبۍ، دەسش دا کۊشش و گېیانفیدایی، ماوەو هەشت ساڵا خەریک بۍ، چەنی دەسەڵاتی و بەهېزیش، ئڼە پیێوە ڕۊح سووک و خاکی و زرنگ بېیەن، حەزش نەکەردەن پەنەشواچان (شاه) ، بەڵکم واتەنش پەنەم واچدۍ (خزمەتکارو گەلی) .
سەردەمو دەسەڵاتیشەنە باجەش سەرو هیتیاراوە کەم کەردۆ، یارمەتی هەژاراو وەنەقومیایاش دان.
سەردەمو کەریم خانینە، خوڼەواری گەشەشکەردەن.
کەریم خان جە تیرەو (لەک) ین، کە بەشێن جە هوزو بەختیاری.
پایتەختو فەرمانڕەواکەیش (شیراز) بېیەن، بە نامۍ (زەند) ی.
کەریم خان وەختێ کوچی دمایېنش کەرد، نەتەوە چېر دەسەکېش پەیش گرەوێ، چوونکم فەرماندارێ گۆرەو داڎپەروەر بېیەن.[1]
کەریم خانو زەندی
لیژنەو سەرپەرشتی هەرمان و کارو دەگاو گوڵپی
نامۊ بەرھەمی: لیژنەو سەرپەرشتی هەرمان و کارو دەگاو گوڵپی
نامۊ نۋیسەری: هیدایەت مەڵا حسەین (مەڵازادە)
ساڵۊ چاپکەرڎەی: 2023
[1]
لیژنەو سەرپەرشتی هەرمان و کارو دەگاو گوڵپی
کناچە وەشڵانەکێ و بزە لەڕەکێش
نامۊ بەرھەمی: کناچە وەشڵانەکێ و بزە لەڕەکێش
نامۊ نۋیسەری: ڕەئووف سەعیدیان
یاگۊ چاپکەرڎەی: ئێران
ساڵۊ چاپکەرڎەی: 2023
[1]
کناچە وەشڵانەکێ و بزە لەڕەکێش
ڕېبوار جەمال سەگرمە
نامۍ: ڕېبوار
نازنام: ڕېبوار جەمال سەگرمە
نامۊ تاتەی: جەمال سەگرمە
ڕۊ پېڎابېیەی: #01-01-1975#
یاگۊ پېڎابېیەی: #سلېمانییە#

$ژیۋاینامە$
ڕېبوار جەمال سەگرمە
ساڵۊ 1975 چە گەڕەکۊ سەرشەقامو شارو سلېمانییۍ پېڎابېیەن.
ساڵی 1997 چە بەشۊ کورڎیی، کۆلێجو زۋانی، زانکۊو سلېمانییۍ، بڕۋانامەو بەکالۆریۆسیش چە بوارو زۋان و ئەدەبی کورڎیینە هۊرگېرتەن.
هەرمانۊ ئیسەیش مامۊسایی قۊناخۊ ئاماڎەیین چە شارو سلېمانییۍ، چە بوارو ئەدەبی فۆلکلۆرینە 25 ساڵۍ ئەزمۇنش هەن. چڼین وتارۍ و بابەتۍ ئەدەبییش چە ڕۊنامە و گۊۋارەکا هەرېمو کورڎەسانینە چاپۍ کریێنۍ.
بەرهەمە چاپکریێکۍ ئاڎی چە بوارو ئەدەبی فۆلکلۆرینە:
یەکەم: 2003، چەپکێ لە کەلەپووری گوندی ئیسێوە، لە هەرېمو کوردستانی ئێراق، چاپخانەی وەزارەتی ڕۆشنبیریی حکومەتی هەرېمو کوردستان، هەولێر.
دۋەم: 2005، ختکەسوور، پێنج چیرۆکی فۆلکلۆریی کوردیی منداڵان، چاپی یەکەم، چاپخانەی شڤان، چاپی دوەم، چاپخانەی ئاراس، 2007، هەولێر.
یەرەم: 2006، هەندێ میوە و خواردنی فۆلکلۆریی، چاپخانەی وەزارەتی پەروەردە، هەولێر.
چوارەم: 2006، کۆمەڵێک مەتەڵ، چاپخانەی وەزارەتی پەروەردە، هەولێر.
پەنجەم: 2007، کۆمەڵێک یاریی فۆلکلۆریی، چاپخانەی ئاراس، هەولێر.
شېشەم: 2008، پەندی پێشینان، چاپخانەی ئاراس، هەولێر.
حۆتەم: 2011، بازی زێڕین، کۆمەڵێک چیرۆکی ئەفسانەیی، چاپخانەی کارۆ، سلێمانی.
هەشتەم: 2014، مریشکە پەڕبەڵەکە، کۆمەڵێک چیرۆکی منداڵان، چاپخانەی ئینیستیوتی کەلەپوری کورد، سلێمانی.
نۊیەم: 2020، ئەفسانەی کوردیی، دوو بابەتی ئەفسانەیی، بەڕێوەبەرێتی گشتی کتێبخانە گشتییەکان، سلێمانی.[1]
ڕېبوار جەمال سەگرمە
ئاراس ئیلنجاغی
نامۍ: ئاراس
نازنام: ئیلنجاغی
نامۊ تاتەی: عومەر فەتحوڵلا کاوێس مەلاک
ڕۊ پېڎابېیەی: #01-07-1976#
یاگۊ پېڎابېیەی: ئیلنجاغی گەورە

ژیۋاینامە

-نامۍ تەمامە (ئاراس عومەر فەتحوڵلا کاوێس مەلاک) ، نەۋەو بایەزید بەگی شێخانی بن داسنی، زېیاتر چە 200 ساڵا چێۋەڵتەری باوانش پەی دەگاو #ئیلنجاغی گەورە# ئامان و ئاۋەڎانەشا کەرڎېنە، ساڵۊ 1976 دلۍ خېزانېۋی کشتېیارۍ مەیلەۋەڕنېنە چە دەگاو (ئیلنجاغی گەورەی شێخانان- شارەکڵەو #تەقتەق#- قەزاو #کۆیە#) ی پېڎابېیەن، چە تەمەنو (3-4) ساڵینە ۋەرو بېیەی نۆتۍ لچە دەگاکېشانە بەرکریا و ئاۋارەو شارو هۆلېری و کۆیەی و دماجار ساڵۊ 1981 چە (تەقتەق) نیشتەجۍ با و چاگە بە ڕەنجو شانەو تاتېۋی جۊڵای و ئەڎێۋۍ تەۋنکارۍ پەرۋەرڎە بۊ:

وەنەی:
1-قۊناخەکۍ وەنەیی (سەرەتایی1982-1988 و مېیانیی 1989-1991 و ئاماڎەیی1992-1994) یش چە شارەکڵەو (تەقتەق) ی تەمامنێنۍ.
2-ساڵی (1997-1998) بڕۋانامەو بەکالۆریۆسی چە #زانکۆی سەلاحەدین#، کۆلێجو ئادابی، بەشۊ جوگرافیایش بەدەسئاۋرڎەن.
3- (20-10-1998) چە وانگاو (ناوەندی تەواوکاری ئیلنجاغی گەورە) بە کسمو مامۊسایی مەرزیانەرە.

هەرمانۍ ڕۊنامەنۋیسییە:
1- هامنو ساڵۊ (2000) پەی یەکەم جاری چە ڕۊنامەو (#هەنگاو#) ی لۆکاڵینە، کە کۊمەڵېۋ گەنجۍ حزبو زەحمەتکېشا کورڎسانی چە ناوچەو تەقتەقی بەرشادان، یەکەم بابەتەش بە سەربابەتو (تورک وسیاسەتی بەئاو کردنی کوردستان) ۋەڵاکەرڎېنۆ.
2- چە ماۋەو ساڵانی (2001-2002) ئەندامو دەسەو نۋیسەرا مانگنامەو (تەقتەق) ی بېیەن، کە ڕاۋەبەریی ناحیەو تەقتەقی بەردان.
3- ساڵا (2001-2002) هامکار و پەیامکېیانو ڕۊنامەو (#ڕێگای کوردستان#) ی زۋانحاڵو حزبی شیوعی کوردسانی بېیەن.
4- چە ماۋەو ساڵا (2004-2008) سەرنۋیسەرو ڕۊنامە (#تاک#) ی بېیەن، کە مانگانە مېیانگاو ڕۊشنۋیریی تەقتەقی بەرشدان.
5- چە ماۋەو ساڵا (2008-2011) پەیامکېیانو (#کوردستانی نوێ#) زمانحاڵو یەکێتی نیشتمانی کورڎسانی بېیەن.
6- ساڵا (2009-2010) پەیامکېیانو گۊۋارۊ (بەڵگە) ی بېیەن.
7- ساڵۊ 2009 سەرپەرشتیکەرو ۋەڵانامەو (تەقتەقی نوێ) بېیەن.
8-چە ماۋەو ساڵا (2010-2011) پەیامکېیانو پەڕیانەو (پییو‌کەی میدیا) و یەکێتی نیشتمانی کورڎسانی بېیەن.
9- چە ماۋەو ساڵا (2014-2015) پەیامکېیانو پەڕیانەو (وشە) ی بېیەن.
10- چە ماۋەوساڵا (2014-2015) پەیامکېیانو هەفتەنامەو (وشە) ی بېیەن.
11- چە مېیانو ساڵا (2015-2019) سەرنۋیسەرو گۊۋارۊ (#دکتۆر ڕەئوف#) ی پەروەردەیی بېیەن.
12- چە ساڵۊ 2017یۆ هامکارو (#کوردیپێدیا#) ی هەن.
13- چە ۋەڵاکریاکا و ڕۊنامەکا (هەنگاو، تەقتەق، هاموون، خەرمان، تەقتەقی نوێ، ئامانج، ڕێگا، تاک، ڕێگای کوردستان، ڕزگاری، کوردستانی نوێ، ماڵپەڕی پییو‌کەی میدیا، ماڵپەڕ وشە، هەفتەنامەی وشە، گۆڤاری چاوی گەنج، گۆۋاری #کەکۆن#، گۆۋاری ساڵانەی دکتۆر ڕەئوف، کوردیپێدیا) بابەتۍ هەمەجۊرېش ۋەڵاکەرڎېنېۋە.

ڕېکۋزیایی
1- ساڵۊ 2004 چە ئەرەمەزنەرا (ناوەندی ڕۆشنبیری تەقتەق) ی بېیەن.
2- چە ساڵۊ2008یۆ ئەندامی بەشدارو لقو سلېمانییۊ (سەندیکاو ڕۊنامەنۋیسا کورڎسانی) هەن.
3- چە مېیانو ساڵا (2015-2019) ینە ئەندامو (بنکەو خێروازیی دکتۆر ڕەئوفی) ی بېیەن و چە ساڵۊ 2010 یۆ ڕاۋەبەرو هەمان بنکەی بېیەن.
4- ئەندامو (کۊمەڵەو ئینسایکلۆپیدیاو کوڎدسانی) هەن و چە هەر دۋە کۆنفراسەکەو (2012-2014) و کۊمەڵەکېنە بەشداربېیەن.
5- چە ساڵۊ 2012یۆ ئەندامو بنکەو کۆیەو ( ڕوناکبیری گەلاوێژ) هەن.

ۋېیارو نۋیستەی
بېژگە چە ئانەیە کە بابەتېۋەش چەبارەو (شارەکڵەو تەقتەق) ی پەی ئینسکلۆپێدیاو شارو هۆلېری نۋیستېنە، دەسنۋیسی ئاماڎەکریاچش پەی هەر دۋە ناحیەو سێگردکان و تەقتەقی تاییبەت بە ئینسکلۆپێدیاو کۆیەی پەی کۆمەڵەی ئینسایکلۆپێدیاو کورڎەسانی ئاماڎەکەرڎن، هەرپاسە یەک دەسنۋیسی ئاماڎەکریاش پەی چاپی هەن، پی ناما:
1- دەسکەنە، کۆمەڵێک بابەتی جۆراوجۆری بڵاوکراوەی ڕۆژنامە و گۆڤارەکان و بابەتی بڵاونەکراوەیە.
تا ئەمڕۆ (9) بەرهەمی چاپ و بڵاوکراوەتەوە وەک:
1- #تەق تەق پەلکە زێڕینەی کەنار زێی بچووک#، تیراژ 500 دانە، چاپخانەی یاد، سلێمانی، مایسی 2007ز.
2- #حاجی کرمانجێک لەوپەڕی مەزنیدا#، تیراژ 1000دانە، چاپخانەی پەیوەند، سلێمانی، شوباتی 2012ز.
3- #کەسایەتی دکتۆر ڕەئوف؛ ژیان و کار و هەڵوێستی مرۆڤدۆستانەی#، تیراژ1000دانە، چاپخانەی کەمال، سلێمانی، مایسی 2012ز.
4- #پارتیزانەکانی کەرکوک#، بەدواداچون وبیرەوەری، تیراژ1000دانە، چاپخانەی کەمال، سلێمانی، ئابی 2012ز.
5- #ساتوقەڵا هەرێمی ئیدۆ#، تیراژ500دانە، چاپخانەی کەمال، سلێمانی، شوباتی 2013ز.
6- #سێگردکان و سێبەرنشینەکانی#، تیراژ500دانە، چاپخانەی یاد، سلێمانی، کانونی دووەمی 2014ز.
7- #زێودەر#، لێکۆڵینەوەیەکی مەیدانی مێژوویی و جوگرافی و ئابوری و کۆمەلایەتی، تیراژ500دانە، چاپخانەی یاد، سلێمانی، تشرینی یەکەمی 2014ز.
8- #مێرجاڕ#، لێکۆلینەوەیەکی مێژویی و سیاسی یە، لەسەر 50 ساڵ خەباتی ئیلنجاغیەکان (1940-1990) .
9- #ئاراسنامە#، شيکردنەوەی پەند و ئيديۆمی کۆکراوەيە لە کورديپێديادا تۆمارێکی داتابەيسی-ديجيتاڵيە بەهاوکاری هاوکارانی بڵاوکراوەتەوە.
10- #سەرپەرشتیاری پەروەردەیی له بەردەم گۆڕانکاری نوێدا#، 2019 لەکوردیپێدیادا بڵاوکراوەتەوە.
[1]
ئاراس ئیلنجاغی
زریان عەلی
نامۍ: زریان
نامۊ تاتەی: عەلی
ڕۊ پېڎابېیەی: #27-10-1989#
یاگۊ پېڎابېیەی: #ھۆلېر#

$ژیۋاینامە$

ساڵۊ 1989 چە شارو (ھۆلېر) ی پېڎابېیەنا.
ئەرشیۋکەرو ڕېکۋزیاو #کوردیپێدیا#ین.
ئەندامو دەسەو ڕاۋەبەریی گرۇپۊ کتێبخانەی PDFین.
[1]
زریان عەلی
ڕۆژگار کەرکووکی
نامۍ: ڕۆژگار
نازنام: ڕۆژگار کەرکووکی
نامۊ تاتەی: عیماد
ڕۊ پېڎابېیەی: #01-06-1996#
یاگۊ پېڎابېیەی: #کەرکووک#
ئەڕشیڤگەرو ڕېکۋزیاو کوردیپێدیای.
=KTML_Link_Facebook_Begin=https://www.facebook.com/groups/363119081243579/?ref=share=KTML_Link_Facebook_Between=ڕاۋەبەرو گرووپی کتێبخانەی (PDF)=KTML_Link_Facebook_End=
$پەیوەندی$
=KTML_Link_Facebook_Begin=https://www.facebook.com/rozhgar.karkuki.5=KTML_Link_Facebook_Between=فەیسبووکی: ڕۆژگار کەرکووکی =KTML_Link_Facebook_End=
=KTML_Email_Begin=rozhgarkarkuki48@gmail.com=KTML_Email_Between=rozhgarkarkuki48@gmail.com=KTML_Email_End=
=KTML_Tel_Link_Begin=009647509744770=KTML_Tel_Link_Between=009647509744770=KTML_Tel_Link_End=
ڕۆژگار کەرکووکی
سەریاس ئە‌حمەد
نامۍ: سەریاس
نامۊ تاتەی: ئە‌حمەد
ڕۊ پېڎابېیەی: 01-03-1981
یاگۊ پېڎابېیەی: دەربەندفەقەرە
$ژیۋاینامە$
ڕۊ 01-03-1981 چە دەگاو (دەربەندفەقەرە)ی پېڎابېیەن. قۊناخەکۍ وەنەیش چە شارو سلېمانییۍ تەمامنێنۍ. ساڵۊ 2007 چە زانکۊ سلېمانییۍ کۆلێجو زۋانی بەشۊ کورڎییش تەمامنان. ئیسە چە ناوچەو شارباژێری مامۊساو زۋانی کورڎیی و وانە ماچۊۋە.
ھامکات ئەندامېۋی چالاکا چە ڕېکۋزیاو کوردپێدیاینە.
[1]
سەریاس ئە‌حمەد
هاوڕێ باخەوان
نامۍ: هاوڕێ
نازنام: باخەوان
نامۊ تاتەی: قادر ڕەسوڵ
نامۊ ئەڎێ: قومری حەمە شەمەیی
ڕۊ پېڎابېیەی: #28-02-1966#
یاگۊ پېڎابېیەی: #سلېمانییە#
$ژیۋاینامە$
نامۍ تەمامە (هاوڕێ قادر ڕەسوڵ) .
ڕەۋانشاڎ باباو من #رەسوڵە خڕە# چە ساڵەکا دەهەی ۋیسو سەڎەی ۋیسەمینە دماو چەدەسدای تەمامو بنەماڵەکەیش چە ڕۇداۋېۋەنە چە پشدەرۆ پەی سلېمانییۍ ئامان. بە ئۊسایی خشت و هەڕکاریی و باخەۋانیی گوزەرانو ژیۋای وېش و خېزانە گۆرەکەییش مسۆگەر کەرڎەن.
ڕەۋانشاڎ تاتەو من ئۊسا قادر ڕەسوڵ مەحمود چە سلېمانییە پېڎابېیەن و ماۋېۋی فرە ئۊساو یانەکەرڎەی و دماتەر کۆنتراتیش کەرڎەن. فرەو گەرماۋەکا سلېمانییۍ و سینەما دڵشاد ئاڎی درۊسی کەرڎېنۍ. بەداخۆ ئیسە چە ژیۋاینە نەمەنەن.
ئەڎاو من خاتۇ قومری شەمەییە هەر چە سلېمانییە پېڎابېیېنە. ڕەۋانشاڎ تاتەو ئاڎۍ (حەمە شەمەیی) چە دەهەو سی سەڎەی ۋیسەمی چە شارەزۇرۆ پەی سلېمانییۍ ئامان و کسمش کۇتاڵۋرەشی و بارزگارنی تەماکۊی بېیەن.
من ڕۊ 28و فێبریوەری ساڵۆ 1966 چە گەڕەکو (گۆیژە) و شارو سلېمانییۍ پېڎابېیەنا.
$یاگۊ نیشتەنی و باری خېزانی$
ڕۊ 5و مارتو 1992 وڵاتم جېیائاست و بەرەو سۇریە و دماتەر لوبنان ڕاکۆتا و چە کۊتایی ئا ساڵېنە چە وڵاتی هۆڵاندی سېیانېۋە. چا کاتۆ چنی (بەناز جۆڵا) ی هامسەرېم چاگە مژیۋمۍ و کوڕېۋ و کناچېۋەما بەنامۍ (میتان و ئارتین) ی هەنۍ.
$وەنەی$
- هەر چە سلېمانییە وەنەی سەرەتایی و ئاماڎەیی – ڕشتەو وێژەی (ئەدەبی) تەمامنان.
- ساڵۊ 1984 پەی بەشۆ یاساو کۆلیجو یاسای و ڕامیاریی زانکۆی موسڵ لۋانا. ساڵۊ 1986 ۋەرو بەشدارینەکەرڎەی چە ئەرەئارڎەی هامنانەو سەربازیی ڕژېمو بەعسی ئەرەگېری، پەی ماۋەو 2 ساڵا چە زانکۊ بەرکریانۍ و ساڵۊ 1988 کۆتاۋە وەنەی و ساڵۊ 1990 کۆلیجو یاسایم تەمامنا. هەر چە هەمان ساڵەچەنە بېیا بە پارېزەر و دماو ماۋېۋی کەمی وازمئارد.
- بەدەسئاۋرڎەی لیسانسو ئایتی چە هۆڵەندا.
- بەشداریکەرڎەی چڼین خولېنە و بەدەسئاۋرڎەی بڕۋانامۍ چە بوارەکا: ئایتی، ڕاۋەبەریی زانیاری، ڕاۋەبەریی پڕۆژا و پرۆژۍ ئایتییۍ پەیۋەڼیداری بە هەرمانۍ و بوارۍ یاسایی و دادگا مېیاندۆڵەتییەکا.
$نۋیستەی و هەرمانۊ ڕۊجنامەگەریی$
من چە تەمەنو زاڕۊڵەییمۆ حەزم چە ئەۋەوەنەی و نۋیستەی هۊربەسۍ کەرڎەن، بەڵام تاکو ئیسە تاقە دېڕېۋەهۊنیێم ۋەڵانەکەرڎېنۆ. هامنو 1978 بەشېۋو یانەکەیما سۊت و چا کاتەنە دەفتەرو هۊنیاکا منیچ بېیەن بە سۊتەمەنی ئێری و ئیتر هیچی تەر پەی سەرو هۊربەس-نۋیسی دەسمنەبەرڎۆ.
دماتەر دەسمکەرڎ بە ئەۋەوەنەی قۇڵو تارېخی و ڕامیاری و یەکەمین پەیجۊری تارېخیی وېم ساڵۊ 1986 نۋیست. ئا پەیجۊرییەمە چە سەردەمو ئەنفالەکانە چنی دەفتەرو یاڎاۋەرییەکاو پېشمەرگایەتیم چە دەگاو (شەمە) و شارەزووری شاردۆ، بەڵام بەداخۆ دماتەر فۆتېیێ و هەرگیز دەسمنەکۆتېۋە.
$چالاکیی ڕامیاریی$
چە دلېڕاسیی دەهەو هەشتاو سەڎەی ۋیسەمینە بېیا بە ئەندامو (پاسۆک) ی، چ پېسەو ڕکۋستەی، چ پېسەو پېشمەرگەی. دلۍ ڕېزەکا (پاسۆک) ینە بەنامۍ (ئامانج) یۆ ئەژناسیانۍ. بڕېۋ جارۍ فرە چالاک بېنۍ و بڕېۋ جارېچ سست. بەڵام ۋەڵۍ ئانەیە کە پاسۆک چنی بڕېۋ حیزبا تەری یۊگېرۊ، من چە پاسۆکایەتی وازمئارڎ.
$هەرمانە$
- چە 1998 تاکو 2003 چە چڼ کۆمپانیێۋی هۆڵندیی و مېیاننەتەۋەینە پېسەو بەرنامەسازی هەرمانەم کەرڎېنە.
- ماۋەو 12 ساڵا کارمەڼو ڕېکۋیاو نەتەۋە یۊگېرتەکا بېیەنا و دمایین هەرمانەم چە دادگاو لاهای سەرۊکو بەشو پەشتگیریی دادگای بېیەنا.
- دماتەر پەی ماۋەو دۋۍ ساڵا چە (دادگاو کۆسۆڤۆ) ینە ڕاۋەبەرو بەرنامەو Legal Workflow بېیەنا.
- چە ساڵۊ 2021یۆ بە تەمامیی هەرمانۊ وېم پەی کوردیپێدیای تەرخانە کەرڎېنە.
$بابەتە ۋەڵاکریێکۍ من$
１. لێکۆڵینەوەیەک لەسەر ڕاپەڕینەکەو ۋەهارو 1991و نشۇرو کورڎەسانی - چاپی یەکەم - هۆڵەندا - 1994.
２. پڕۆژەی پارتی نەتەوەیی کورد - چاپی یەکەم - هۆڵەندا - 1994. چاپی دووەم - هۆڵەندا - 1995. چاپی سێیەم - هەولێر - 2002 - لەبڵاوکراوەکانی ڕۆژنامەی میدیا – چاپخانەی ئۆفسێتی هەولێر.
３. کوردستان... نیشتمانی یەکەمینی سۆمەرییەکانە - چاپی یەکەم - هۆڵەندا - 1996. چاپی دووەم – دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی ئاراس – کوردستان هەولێر – چاپخانەی وەزارەتی پەروەردە – ژمارەی سپاردن: 91 - 2003.
４. هاوڕێنامە بۆ مێژووی کوردستان و کورد (یەکەمین کڕۆنۆلۆژیای زانستیی پەی کوردستان و کورد) – چاپی یەکەم – بنکەی چاپ و پەخشی سەردەم - زنجیرە (16) - چاپخانەی ڕوون – سلېمانییە – 1999.
５. ئاڵای کورد بۆچی نا؟! تاکوکەی؟! - چاپی یەکەم - دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم - زنجیرە (117) - سلېمانییە - 2001.
６. ڕۆژی شۆڕش یان ڕۆژی تیرۆر - چاپی یەکەم – ئۆکتۆبەری 2003 – چاپخانەی وەزارەتی ڕۆشنبیری – ژمارەی سپاردن: 301 - کوردستان – هەولێر.
７. وشە پەڕتەوازەکان - بەرگی 1 – سەرجەمی 100 وتار و کورتە لێکۆڵینەوەیە کە لەنێوان ساڵانی 1995 و 2005دا چە گۆڤار و ڕۆژنامە و ماڵپەڕە کوردی و بێگانەکانی کوردستان و هەندەراندا بڵاوکراونەتەوە - ژمارەی سپاردنی (1994) ی ساڵۊ (2008) ی پێدراوە – چاپخانەی سیما - 2009 – کوردستان – سلېمانییە.
８. وشە پەڕتەوازەکان - بەرگی 2 – چاپی ئەلەکترۆنی.
９. وشە پەڕتەوازەکان - بەرگی 3 - چاپی ئەلەکترۆنی.
10. وشە پەڕتەوازەکان - بەرگی 4 - چاپی ئەلەکترۆنی.
11. ئەدەبیاتی کاژیک – کۆکراوەی بڵاوکراوەکانی کاژیک – چاپی ئەلەکترۆنی.
12. بەراووردەکانی ژیان - پرس و ڕایەکی بەراووردکارییە بۆ بەرەو نەتەوەییبوون - 2009 - چاپی ئەلەکترۆنی.
13. دەستوورم واهی خوێندەوە - کۆمەڵێک ڕەخنە و تێبینیی یاسایی، زمانەوانی و لۆجیکییە لەسەر پڕۆژەی دەستووری هەرێمی کوردستان - 2009 - چاپی ئەلەکترۆنی.
14. زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1 – 2014 – چاپی ئەلەکترۆنی.
15. ڕۆڵی ڕووداوەکانی شنگال چە پێشخستنی دۆزی کورد - 2016 - چاپی ئەلەکترۆنی.
16. دور احداث شنکال في تطوير القضية الکردية، ترجمة ميران حسين - 2016 - چاپی ئەلەکترۆنی.
17. من و کوردایەتی؛ (سەرەتایەک بۆ گفتوگۆی ئەفسانەکانی کوردایەتی) - 2018 - چاپی ئەلەکترۆنی.
چە دەیان پڕۆژە ئەرشیڤییە گۆرانە بەشداریی سەرەکییم کەرڎەن و چە ۋەڵاکریاکا کوردیپێدیاینە ۋەڵێکریێنێ. (بابەتە پېۋەڼدریاکا – پەڕتووکخانەی تەماشەکەرە)
هەرپاسە فرەو وتارا و کوڵە پەیجۊرییا کە چە ڕۊجنامە و گۊۋار و پەڕیانە کورڎیی و بېیانییەکانە چە ساڵۊ 1995 تاکو ئیسە ۋەڵێکریێنێ.
#کوردیپێدیا#
چە ساڵۊ 2008ینە ڕېکخراوی کوردیپێدیام مەرزنانەرە.
$پەیۋەڼی$
=KTML_Link_External_Begin=http://www.bakhawan.com=KTML_Link_External_Between=http://www.bakhawan.com=KTML_Link_External_End=
=KTML_Link_Facebook_Begin=https://www.facebook.com/bakhawan=KTML_Link_Facebook_Between=فەیسبووکی هاوڕێ باخەوان=KTML_Link_Facebook_End=
=KTML_Email_Begin=hawreh@bakhawan.com=KTML_Email_Between=hawreh@msn.com=KTML_Email_End=
=KTML_Tel_Link_Begin=0031654710293=KTML_Tel_Link_Between=0031654710293=KTML_Tel_Link_End=
=KTML_Tel_Link_Begin=009647503268282=KTML_Tel_Link_Between=009647503268282=KTML_Tel_Link_End=
هاوڕێ باخەوان
زریان سەرچناری
نامۍ: زریان
نازنام: سەرچناری
ڕۊ پېڎابېیەی: #17-12-1975#
یاگۊ پېڎابېیەی: #سلېمانییە#

$ژیۋاینامە$

ڕۊ 17-12-1975 چە گەڕەکۊ سەرچنارو شاری سلېمانییۍ پېڎابېیەن.
بە بنەچە خەڵکو #قەرەداخ#ی هەن،
قۊناخۊ وەنەی سەرەتایی و مېیانیش چە سەرچنار تەمامنێنە.
بەرشېیەو پەیمانگاو پنەیاۋنای مامۊسایاو سلېمانییۍ هەن.
ماۋەو شش ساڵا چە هەندەران ژیۋان.
ئاڎ ئیسە (2022) چە کورڎسان نیشتەجا هەن، هامسەرییش کەرڎەن و دۋۍ زاڕۊڵېش هەنۍ؛ محەمەد و ئەلیاس.
زریان بڕۋانامەو دیبلۆمیش چە زۋان و ئەدەبی عەرەبینە هەن، چڼین بابەتۍ و پەیجۊریېش چە زۋانی عەرەبییۆ پەی زۋانی کورڎیی هۊرگېڵنێنۍ.
هەرپاسە چە زۋانی ئینگلیزی و فارسینە شارەزاییش هەن.
چە ڕېکۆتو 25-05-2018 ئەندامو ڕېکۋزیاو کوردیپێدیای هەن.
[1]
زریان سەرچناری
شەرارە شەمامی
نامۍ: شەرارە
نازنام: شەمامی

$ژیۋاینامە$
خاۋەنۊ بڕوانامەو فرەکولتۇریی (Multicultural competence) زانکۊو نەرویجی.
بڕۋانامەی تاییبەتیی ۋەرگېرتەی چە تڼوتیژیی، تراوماتیک سترس، ۋەرگېرتەی چە وېکوشتەی و گرفتۍ کۊچەریی و کۆچبەراش هەن.
هەرپاسە چە بوارو زانستو پەرۋەرڎەی و ڕامیاری دۆڵەتیی و مېیان-دۆڵەتیینە بڕۋانامەو بەکالۆریۆسیش چە زانکۊو نەرویجی بەدەسئاۋرڎەن.
بەشۍ یەکەمە چە یەرۍ بەشا ماستەر پرۆگرامو health and social informatics
لیسانسەکەیش international child Developement programme، تاییبەت بە پرۆگرامو ڕاوێژکاریی و ڕانمایی ئەڎا و تاتا هەن. هامکات ئاڎە
خاۋەنۊ بڕوانامەو resource management system- Mikrosoft Visma og RS
مامۊسایی ئی زۋانا: نەرویجی، کوردی و فارسی هەنە و
چە بوارەکا چارەسەرکەرۍ کۊمەڵایەتییە (Social theraphist) و فېرکەرۍ کۊمەڵایەتیی (social educator) بەشۊ پارېزنای نۊجەۋانا و گەنجا نەرویجیی و کۆچبەرانە تێڕاپۊیتکەرەنە، هەرپاسە ڕاۋەبەرو (leader) بەشۊ پارېزنای نۊجەۋانۍ و گەنجۍ تەنیێ و بېسەرپەرشتۍ نەرویجییۍ و کۆچبەرا هەنە [1]
شەرارە شەمامی
کانگاو ڕازاو هەورامانی
نامۊ بەرھەمی: کانگاو ڕازاو هەورامانی
نامۊ نۋیسەری: موئمین نووری
یاگۊ چاپکەرڎەی: ئێران
ساڵۊ چاپکەرڎەی: 2022
[1]
کانگاو ڕازاو هەورامانی
ڤانێست
نامۍ: ڤانێست
نازنام: سەعاتچی
نامۊ تاتەی: بڕیار بەهجەت سەعاتچی
نامۊ ئەڎێ: کەژاڵ دارتاش
ساڵۊ پېڎابېیەی: #2000#
یاگۊ پېڎابېیەی: #سلېمانییە#

$ژیۋاینامە$
ڤانسێت چە تەمەنو گولانەییۆ ئارەزۇمەڼیش پەی وەرزشی بېیەن، بەتایببەت بالە. چە یانېۋی وەرزشیی تاییبەتو بە ژەنا #یانەی ئافرۆدێت# دەسش بە وەرزشی کەرڎەن. بەڵام ۋەرو درېژەدای بە وەنەی چە وەرزشکەرڎەینە بەرڎەوامە نەبېیېنە. دماتەر ساڵۊ2014 دۋەبارە چە هەمان یانەی وەزشیینە دەسشپنەکەرڎنۆ و بە پەشتیۋانی (مامۊسا نەهرۆ و مامۊسا ئالان)ی تاکو ئیسە چاگە سەرو وەرزشکەرڎەی بەرڎەۋامە هەنە. دماتەر مامۊستا سەنگەر ئاڎەش یاۋنێنە ئاستو خاستەرین وەزشکەرا ئێراقی. هەرپاسە خېزانەکەش بەرڎەوام و هەردەم پەشت و پەناو ئاڎۍ بېیەن، تاتەش کەسېۋ بېیەن، کە گرڎ پاڵەۋانیېۋ و تەنانەت گەمەی دۊسانە، یان حەکەمش بېیەن، یان ئاماڎەو دېیەی گەمەکاش بېیەن و هاندەرش بېیەن، چۇنکە ئاڎیچ تەمەنېۋی فرەش چە وەرزشکەرڎەینە سەربەرڎەن، تاکو ئیسەیچ بەرڎەۋام مەنەن.
چە ماۋەو ئی چڼ ساڵەینە چە فرەو خولەکا و پاڵەۋانییەکانە بەشداریش کەرڎەن و هەردەم دەستکۊتو یانەکەیشا چە ئاستېۋی فرە خاسەنە بېیەن و ئیسەیچ ئینا چە پلەی یەکەمو وەڵکۆتا ئێراقینە، ئاڎە چە بڕېۋو خولە وەرزشییەکانە پېسە خاستەرین گەمەکەرۍ دەسنیشانە کریێنە و ساڵۊ 2017 چە پاڵەوانیی کورڎەسانینە پېسەو خاستەرین گەمەکەرۊ پاڵەۋانییەکەی دەسنیشانە کریێنە و دماتەر چە خولۊ #هەڵەبجەو 2021#ینە دۋۍ جارۍ پېسەو خاستەرین گەمەکەرۍ چە دۋۍ گەمانە دەسنیشانە کریێنە و دماو ئانەیە چە پاڵەۋانیی ئێراقو2021 پېسەو خاستەرین گەمەکەرۍ گرڎینۍ دەسنیشانە کریێنە و دۋۍ جارۍ پەی هۊرۋچیاو ئێراقی نامېش دلۍ نامۊ گەمەکەرە هۊرۋچیاکانە بېیېنە، چنی ئانەیچە هیچ هومېڎېۋما بە هۊرۋچیاو ئێراقی نېیا، چۇنکە هیچ ساڵېۋ ئەنجام نەڎریان. بەڵام سەرو ئاڎۍ هیچ هەژمۇیېۋی نەرېنیش درۊس نەکەرڎەن و ئەجۊش متاۋۊ ڕۋېۋ چە ڕۋا چە بەرو ئێراقییۆ ئاست و تەۋانایی وېش نیشان بڎۊ.
دۋۍ جارۍ پېسەو هۊرۋچیاو زانکۆکا ئێراقی چە پاڵەوانیی بالەو کەنارو دەریای بەشداریش کەرڎەن، کە چە شاری مەسقەت- وڵاتو عومانی بەرپاکریا. ۋەرو ئانەیە کە یەکەم ئەزموونشبۍ، چا گەمەنە نەتاوانش هیچ دەستکۆتېۋ بەدەسبارۊ. بەڵام پەی دوەم جاری بە نامۊ یانەو بەستاملی کەرکۇکی چە شارو تکریتی بەشداریش کەرڎەن و تاوانش پلەی یەکەم بەدەسبارۊ و پېسەو خاستەرین گەمەکەرۍ هۊرۋچنیۊ و چە لایەنو یەرۍ یانا ئاگەیۊ بانگەشتە کریۊ و چە لایەنو بڕېۋ چە یانەکاۋە بۆندش پېشکەش کریان. بەڵام ۋەرو ئانەیە، کە دلۍ خېزانو (ئافرۆدێت)ینە ئاسۇڎۍ بېیېنە، بەشڎاری ئا یاناشە ڕەتکەرڎەنۆ. خولیای وەرزشیی بېیەن بە مەڵامەتو ئانەیە، کە بەشۊ وەرزشو زانکۊی هۊرۋچن و تاۋانش چە یەرە ساڵەو وەنەیشەنە دلۍ ڕیزبەڼیی یەکەمەکانە بۊ و پاڵو ئانەیشاچەنە چە سەردەمو زاڕۊڵەییۆ بە ڕادېۋی فرە خولیاش پەی هونەری و مۊزیکی بېیېنە. بەڵام بەداخۆ دەرفەتش نەبېیەن، بە ئا هۊگرییاشە پەرەبڎۊ، هومېڎوارە هەنە، ڕۊزگارېۋ بتاۋۊ پېسەو هۊگرییە وەرزشییەکەیش، بە هۊگرییەکا تەریش پەرەبدۆ. ئاڎە سپاسگوزاریېۋی فرەش پەی کوردیپێدیای هەن، کە چە گەنجا لاشکەرڎەنۆ و گرنگییشا پنە مڎۊ.
[1]
ڤانێست
دیوانی وەلی دێوانە
نامۊ بەرھەمی: دیوانی وەلی دێوانە
ئاماڎەکەرڎەی: موحەممەدڕەشیدی ئەمینی
دەزگاو ۋەلاکەرڎەی: ڕێکخراوی دۆستانی هەڵەبجە
ساڵۊ چاپکەرڎەی: 2022
[1]
دیوانی وەلی دێوانە
کەلیلە و دیمنە بە هۆرامی
نامۊ بەرھەمی: کەلیلە و دیمەنە بە هۆرامی
نامۊ ھۊرگېڵنی: سەعدی حەمەخان
ساڵۊ چاپکەرڎەی: 2022
[1]
کەلیلە و دیمنە بە هۆرامی
بەڵخە وەرهەڵاو فرەڕەنگی هۆرامانی
نامۊ بەرھەمی: بەڵخە وەرهەڵاو فرەڕەنگی هۆرامانی
نامۊ نۋیسەری: زایر مستەفا خدر
ساڵۊ چاپکەرڎەی: 2022
[1]
بەڵخە وەرهەڵاو فرەڕەنگی هۆرامانی
گرنگی مانائەشناسای
نامۊ بەرھەمی: گرنگی مانائەشناسای
نامۊ نۋیسەری: د. ناجېح گوڵپی
ساڵۊ چاپکەرڎەی: 2022
[1]
گرنگی مانائەشناسای
حەمەجافری کەریمی
نامۍ: محەمەدجەعفەر
نازنام: کەریمی
نامۊ تاتەی: حەمەڕەشیڎ
نامۊ ئەڎێ: ئایشۍ
ڕۊ پېڎابېیەی: #23-09-1941#
ڕۊ مەرڎەی: #17-05-1969#
یاگۊ پېڎابېیەی: #زاۋەر#
یاگۊ مەرڎەی: #ئۇرمیە#

$ژیۋاینامە$
سەربورڎەو ژیوای مامۊسای گېیانبەخش حەمەجافری کەریمی
مامۊسا حەمەجافری کەریمی جە ڕېکۆتو 23-09-1941 جە دەگا زاۋەری پېڎابېیەن. نامۊ تاتەیش حەمەڕەشیڎ و نامۊ ئەڎێش ئایشۍ بېیېنە.
قۊناخۊ وەنەی سەرەتاییش تاکو پۊلی پەنجەمی سەرەتایی جە وانگاو زاۋەرینە تەمامنێنە. پەی درېژەدای بە وەنەی پەی شارو نۊتشەی لۋان و چاگە پۊلی ششەمش تەمامنان.
ساڵۊ 1958 پەی پەیمانگاو (عەشایری) جە ئېسلام ئاباد لۋان و چاگە ساڵېو دۆرەش دېیەن و سەرەنجام ساڵۊ 1959 بېیەن بە مامۊسا. جە زاۋەر، کێمنە، هانەگەرمڵە و نوریاو بە وانیارا مامۊسا بېیەن و خزمەتش کەرڎەن. هامکات پاڵو مامۊسایینە خەریکو ڕۊشەنگەریی و چالاکی ڕامیاریی بېیەن. جە هەر یاگېۋەنە بېیەبۊ، کۊشش کەرڎەن، تاکو خەڵکی جە بارەو پەرسەکا وڵاتی و مەرامو دەسەڵاتدارە ستەمکارەکا ڕژیمی پاشایی هاگاڎار کەرۊۋە.
مامۊسا حەمەجافر ئېنسانېۋی زەحمەتکېش،دڵسۊز و خەمەوەرو خەڵکی بېیەن. لایەنگیرو هەژارا و بېدەسەڵاتا بېیەن. پەی گلېرۆکەرڎەی چېۋە کولتۇرییەکا هۆرامانی کۊشیان، بەڵام بە داخۆ ئەجەڵی مۊڵەت نەڎان،تاکو کۊششەکاو وېش بە ئاکام بېیاۋنۊ.
گېیانبەخش چنی بڕېۋ جە هامۋیرۍ و هام-پەیلۋاکاش جە ساڵۊ 1961 تاکو 1968 کۊششو وېشا جە ناوچەو هۆرامانینە دژو ڕژیمو پاشایی دەسپەنەکەرا.
جە 11-11- 1968 جە دەگاو (نۇریاۋ)ۍ دەزگاو ساواکی دەسبەسەرشکەرۊ و پەی زیڼانو کرماشانی بەرۊش و چاگەیچ دماو ماۋېۋی ڕەۋانەو زیڼانو تارانیش کەرا. دماو ماۋېۋی تەریچ بەرەو زېڼانو جەلدیانو ئۊرومیەی ڕەۋانەشکەرا و چاگە پېشنیارش پنە مڎا، کە تۊبەنامە بنویسۊ، تاکو قەنارەش نەڎا.بەڵام گېیانبەخش حەمەجافر بە ورەی پۊڵایین و ۋیری بەرز ئانەیە مەپەسین و ڕەتکەرۊۋە و جە ۋیر و پەیلۋاو وېش پاشەگەز مەبۊوە. دماو ئانەیە، ڕۊ 06-05-1969 جە داڎگێۋی سیناریۆیانەنە بە قەنارەدای سزا مڎریۊ و ڕۊ 17-05-1969 چنی دۋۍ کەسۍ تەرۍ جە هامڕایاو وېش گوللەۋاران کریۊ و هەر جە دۆرەوبەرو زیڼانو جەلدیانو ئۇرمیەینە بە خاکی ئەسپەرڎەکریۊ.
مامۊسا حەمەجافر جە دمایین پەڕەو قورئانېۋینە کە جە سەرڎەمو زیڼانییەنە هامدەم و هامڕاو شەۋ و ڕۊیش بېیەن، وەسیەتنامېۋ پەی تاتەیش منۋیسۊ.
تاتە گېیان چارەنۋیس پاسنەنە کوڕەکەت ئەپی جۊرە ژیوایش تەمامیۊ. هیچ ورکېۋت نەبۊ. هومېڎوار هەنا ئەڎای ڕەحمینەم و واڵۍ و بڕاڵە ئازیزەکېم، ژەن و زاڕۊڵەکېم و مابەقی قۆم و کەسوکاری بەخشام و چەنەم بۋېیەرا و گەرڎەنم ئازاڎ کەرا.
جە تەمامو دۊسا و ڕەفېقا و ئاشنایا، کە پەی فاتېحەوانای مەیا ، داواکەرە گەرڎەنم ئازاڎ کەرا.
ڕۊ جۊمعەی مزگییەنە جە خەڵکو دەگاکېما داواکەرە،گەرڎەنم ئازاڎ کەرا و دۊعاو خێریم پەی کەرا.
تاتە گېیان تکات وەنە کەرۊ، پەی شار و دەگاکا پاوە، نۆسۇڎە، نۊتشە،کێمنە، هانەگەرمڵە، نۇریاۋ، بلی و گېڵی هەرکەس حەقش ئینا سەرمۆ، بڎەیشۆ، یان حەڕاڵم کەرا. بە تەمامو خەڵکو ئا شار و دەگایا واچە گەرڎەنم ئازاڎ کەرا.”
[1]
حەمەجافری کەریمی
بۊریدەر
بۊریدەر یېۋەنە چە دەگاکا ناوچەو ژاۋەرۊی و ھۆرامانی. دەگاو بۊریدەری سەر بە قەزاو سەڵۋاۋای و پارېزگاو کورڎەسانی ھەنە.
بەپاو سەژمارو ساڵۊ 2006 ئێرانی، ھەژمارو خەڵکو دەگاکۍ 1182 کەسۍ بېیەن، ھەژمارو خېزانەکا دەگاو بۊریدەری 296 خېزانۍ، بەڵام بەپاو سەرژمارو ساڵۊ 2016، ھەژمارو ئا کەسا کە دەگاو بۊریدەرینە مژیۋا 757 کەسۍ ھەن.
[1]
بۊریدەر
هەرسین
ھەرسین یېۋەنە چە دەگاکا ناوچەو ژاۋەرۊی و ھۆرامانی. دەگاو ھەرسینی سەر بە قەزاو سەڵۋاۋای و پارېزگاو کورڎەسانی ھەنە.
چە ئیسەنە 655 کەسۍ مژیۋا، ۋات ھەژمارو خەڵکو دەگاکۍ 655 کەسۍ ھەن.
هەرسین
چەشمییەر
چەشمییەر یېۋەنە چە دەگاکاو ناوچەو ژاۋەرۊو ھۆرامانی. بەپاو لێکۆدای خەڵکو دەگاکۍ نامۊ (چەشمییەر)ی چە (یەرە چەشە، یان یەرۍ چەشمۍ) ئامێنە. دەگاو (چەشمییەر)ی سەر بە قەزاو سەڵۋاۋی و پارېزگاو کورڎسانینە.
چەشمییەر 14 کیلۆمەترۍ چە شاڕاو سنە-مەریۋانی دۇرە ھەنە و کۆتېنە دامەنو کەشا.
بەپاو سەرژمارو سڵۊ 2006 ئێرانی، ھەژمارو خەڵکو دەگاکۍ 1273 کەسۍ، 308 خېزانۍ ھەن.
[1]
چەشمییەر
بېساران
بېساران یېۋەنە چە دەگاکاو ناوچەو ژاۋەرۊ-ھۆرامانی، زاڎگاو ھۊنیەری گۆرەو ھۆرامانی #بېسارانی#.
دەگاو بېسارانی سەر بە پارېزگاو کورڎەسانی و قەزاو سەڵۋاۋی ھەنە. درېژیی جوگرافیایی 39/46 و پانیی 11/35 و بەرزیی یاگۊ دەگاکۍ چە ئاستو دەریایۆ 1850 مەترۍ ھەن.
ھەژمارو خەڵکەکەیش بەپاو سەرژمارو ساڵۊ 2006 2130 کەسۍ، 745 خېزانۍ بېیەن. بەپاو سەرژمارو ساڵۊ 2016 ھەژمارو خەڵکەکەیش 2727 کەسۍ بېیەن. کۆدی تەلەفۆنیی دەگاکۍ 0098875393 ھەن. خەڵکو دەگاو بېسارانی بە ھۆرامی - دیالێکتو ژاۋەرۊی قسۍ کەرۊ.
[1]
بېساران
پایگەلان
پایگەلان یېۋەنە چە دەگاکاو ناوچەو ژاۋەرۊ ھۆرامانی چە وەرکۆتو کورڎەسانی. دەگاو پایگەلانی کۆتېنە مېیانگاو قەزاو (سەڵۋاۋا)ی، سەر بە پارېزگاو (کورڎستانی). خەڵکو دەگاو پایگەلانی بە ھۆرامی قسۍ کەرا و بەپاو سەرژمارو ساڵۊ 2006 ئێرانی ھەژمارو خەڵکەکەیش 1920 کەسۍ و 457 خېزانۍ بېیەن. بەڵام بەپاو سەرژمارو سالۊ 2016 ئێرانی ھەژمارو خەڵکەکەیش 1440 کەسۍ هەن.
بەرزی یاگۊ دەگاکۍ چە ئاستو دەریایۆ 1840 مەتری ھەن. ھەۋاو دەگێکۍ ساڵانە نزیکەو 60 ڕۋا سەرڎا و سھۊڵبەڼان ھەن. کۆدی تەلەفۆنیی دەگاکۍ 0098875386 ھەن.
دەگاو پایگەلانی 20 کیلۆمەتری چە شاڕای سەرەکیی سنە - مەریۋانی دۇرە ھەنە، ڕاو ئی دەگێ بە ئاراسەو دۇواۋۍ قیرتاۋ کریان و بە ئاراسەو تفینە-کامیارانی ھەڵای 10 کیلۆمەترېش قیرتاۋ نەکریان. درېژی ڕاو دەگاو (پایگەلانی)ی چە ڕاو سنە-دۇواۋۍ 90 کیلۆمەتری بۊ، بەڵام چە ڕاو مەریۋان-سەڵۋاۋا\'یۆ نزیکەو 60 کیلۆمەترا بۊ.
[1]
پایگەلان
ڕۆژان نوری عەبدوڵڵا
ڕۆژان نوری عەبدوڵڵا
نامۍ تەمامەش (ڕۆژان نوری عەبدوڵڵا فەتحوڵڵا)، ڕېکۆتو (20-06-1976) چە شارەکڵەو شەقڵاوەی پېڎابېیېنە، بنەچەش خەڵکو دەگاو ئیلنجاغی گەورەی شارو کۆیەی هەن، ساڵۊ (1980)یۆ چە شارو کۆیەینە نیشتەجا بېیېنۍ، قۆناخەکۍ وەنەی (سەرەتایی و مېیانیی و ئاماڎەیی)یش چە شاری کۆیەی تەمامنێنۍ. ساڵۊ وەنەی (1999-2000) بڕوانامەو بەکالۆریۆسی چە بەشۊ زمانی کورڎیی، کۆلێژو پەروەرڎەو زانکۊ سەڵاحەدینی بەدەسئاۋرڎەن و یېۋە چە وانیارە یەکەمەکا ئا بەشەیە بېیېنە. ساڵۊ وەنەی (2000-2001)ینە چنی ئەۋەکەرڎەی کۆلێژو پەرۋەرڎەی چە زانکۊ سلێمانییۍ، چە شارو کۆیەی پېسەو یەکەمین (یارڎیدەرۍ پەیجۊریکەرۍ) چە بەشۊ زمانی کورڎیی ئا کۆلێژینە مەرزیێنەرە و دماتەر بېیېنە بە یەکەم ۋەرپەرسۊ (کتېبخانەو کۆلێژو پەرۋەرڎەی) و چە پېرۍ یەکەمۊ ئەرەمەرزنای کۆلێژو پەروەرڎەو کۆیەی بەشۊ زۋانی کورڎینە بېیېنە.ساڵۊ (2004) چە وەنەی ماستەرینە چە زانکۊ کۆیەی، کۆلێژو زۋانی، بەشۊ کورڎیی وەرگیریێنە و چە (5-12-2006)ینە بڕوانامەو ماستەریش بە پلەی (فرە خاس) بەدەسئاۋرڎەن، ماستەرنامەکەش بە نامۊ (فەرهەنگی زمان و زاراوەسازیی کوردی)بېیەن، ئا نامە پېسەو کتېبی دۋۍ جارۍ چاپکریانۆ.
ساڵۊ (2006) پېسەو (مامۊسێ یارڎیدەرۍ) چە کۆلێژو زۋانو زانکۊ کۆیەی بەشۊ کورڎیی دەسبەکارە بېیېنە، ساڵۊ (2009) چە زانکۊو کۆیەی کۆلێژو پەرۋەرڎەی بەشۊ زۋانی کورڎیی، چە بوارو وەنەی دکتۆراینە وەرگیریێنە و چە هەر دۋە کۆرسەکاو وەنەینە چە مېیانو وانیاراو کۆرسەکەینە پلەی یەکەمش بەدەسئارۋڎەن. ساڵۊ (2014) بڕوانامەو دکتۆرایش چە بوارو (واتاسازی)ینە پلەی یەکەش پنەدریان و تێزۊ دکتۆراکەیچش بەنامۊ (ڕۆڵی میتافۆڕ لە دەوڵەمەندکردنی زمان) پلەی (نایاب)ش بەدەسئاۋرڎەن.
ئاڎە ئیسە چە زانکۊو کۆیەی، کۆلێژو پەرۋەرڎەی بەشۊ زۋانی کورڎیی وانە ماچۊۋە و پلەی زانستیش پڕۆفیسۆرۍ یارڎیدەرەنە و چڼ توێژینەۋېۋی ئەکادیمییش چە گۊۋارو زانکۆو کۆیەی و زانکۊ گەرمیانینە ۋەڵێکەرڎېنېۋە، چانیشا:
1-میتافۆڕ لەشیعرەکانی هاوژین سڵێوەدا.
2-پێکهاتەی زاراوەی پیشە لەشێوەزاری کۆیەدا، بەهاوبەشی لەگەڵ مامۆستا(شادان سابر شکور).
3-فەرهەنگی بەساڵاچوان لەشێوەزاری کۆیەدا، بەهاوبەشی لەگەڵ مامۆستا(شادان سابر شکور).
4- هێمای بازرگانی و ناولێنان لەتابلۆی شوێنکاردا.
5-شیکردنەوەی پڕاگماتیکی چەند دەقێکی(فەرەیدون عەبدول بەرزنجی) بەپێی تیۆری کردە قسەییەکان، بەهاوبەشی لەگەڵ مامۆستا (دەریا سابیر حەمەد).[1]
ڕۆژان نوری عەبدوڵڵا
سارا سەردار
نامۍ: سارا
نامۊ تاتەی: سەردار حەمەبەگ
ڕۊ پېڎابېیەی: #1985.04.04#
یاگۊ پېڎابېیەی: #شیراز#

$ژیۋاینامە$
سارا سەردار حەمەبەگ، ڕېکۆتو 1985.04.04 چە شیراز - ئێران پېڎابېیېنە. چاگە وەنەی ئاماڎەیی (بەشی ئەدەبیی) تەمانمان و ساڵۊ 2004 پەی کورڎەسانی گېڵێنۆ و چە بەشۊ تارېخی گرڎینەو زانکۊو سەڵاحەدینی وەنەیش دەسپنەکەرڎەن و بڕۋانامەو باکالۆریۆسیش بەدەسئاۋرڎەن.چە ساڵۊ 2015یۆ خەریکە هەنە چە ۋېیارو تارېخی و شۊنەۋاری و کەلەپۇرینە هەرمانۍ ڕۊجنامەنۋیسییە کەرۊ.
سەرەتا نۋیستەکۍ ئاڎۍ زېیاتر چە چوارچېۋەو ئاماڎەکەرڎەی ڕاپۆرتېنە بېیېنۍ چەبارەو گرفتەکا ۋېیارو شۊنەواری. بەڵام دماتەر بە مەبەسو زېیاتەر ئەژناسنای شۊنەواری و تارېخو کورڎی بە کەسی کورڎی، بە پەشت بینای بە بېیەی شۆنەۋاری و بەڵگەی تارېخیی و سەرچەمەی، پەیجۊری مېڎانیی و زانستیی چەبارەو تارېخی کۊنەو کورڎیئەنجاممڎۊ و چە ئەنجامو زنجیرېۋ پەیجۊرییانە کتېبو ناسینەوەی کورد لە شۆنەۋاردا منیسۊ.
سارا سەردار ساڵۊ  2018  چنی چڼ کەسېۋی شارەزێ و پسپۆڕۍ ۋېیارو شۆنەۋاری و یاۋنای و هەرمانۍڕېکۋزیاییۍ  ڕێکخراوی کەوناری پەی پارېزنای شۆنەۋاری و کەلەپۇری ڕېکۋزا و مەرزنارە، کە مەبەسو ئاڎېشا هاندای خەڵکی هەن پەی زېیاتر پارېزنای شۆنەۋاری و کەلەپۇری. ئاڎە چڼین پرۆژۍ ئەنجامڎۊ. چە ئێسەنە سارا سەردار سەرو هەرمانکەرڎەۍ و چالاکییەکا وېش چە بوارو شۆنەۋاری و تارېخی کۊنەو کورڎی بەردەۋامە هەنە و چە ماڵپەڕو (باسکورد) بە کۊششەکاو وېش درېژە مڎۊ.
[1]
سارا سەردار
تۊرەکە پەڕ ساۋەکە
نامۊ بەرھەمی: تۊرەکە پەڕ ساۋەکە
نامۊ نۋیسەری: ڤلادیمێر_سۇتایێڤ
نامۊ ھۊرگېڵنی: ئاکۆ مارانی
ھۊرگېڵنای چە زۋانی: کوردیی-سۆرانی
ساڵۊ چاپکەرڎەی: 2022
[1]
تۊرەکە پەڕ ساۋەکە
خرتە
نامۊ بەرھەمی: خرتە
نامۊ نۋیسەری: محەمەد سالاری [1]
خرتە
تۆ شێوە هۆرامانی
نامۊ بەرھەمی: تۆ شێوە هۆرامانی
نامۊ نۋیسەری: سەنگەر هۆرامی (جەمال حاجی حەمەوەیس بیارەی) [1]
تۆ شێوە هۆرامانی
ئاغا عەنایەت
نامۍ: عینایەتوڵڵا
نازنام: ئاغا عەنایەت
نامۊ تاتەی: ئاغا ھیدایەتی
ساڵۊ پېڎابېیەی: #1881#
ساڵۊ مەرڎەی: #1957#
یاگۊ پېڎابېیەی: #جوانڕۊ#
یاگۊ مەرڎەی: #جوانڕۊ#

$ژیۋاینامە$
عینایەتوڵڵا کوڕی ئاغا ھیدایەتی پاۋەی ئەژناسیا بە #ئاغا عەنایەت#، ساڵۊ 1881ی پېڎایی چە جوانڕۊ پېڎابېیەن و ساڵۊ 1957ی پېڎایی چە جوانڕۊ کۊچی دمایینش کەرڎەن.
ھۊنیەر خەڵکو وەرکۆتو کورڎەسانی بېیەن، کوڕو ئاغا ھیدایەتی کوڕەزاو مەڵا نەشئەتی و کوڕەزازاو مەڵا حسێنی. بڕېۋ یاگېنە بە (ئاغا عەنایەتی پاوەی)ی و بڕېۋ یاگېنە بە (ئاغا عەنایەتی جوانڕۆیی)، بڕېۋ یاگېنە بە (ئاغا عینایەت) نامۍ بریان، بەڵام ئاڎ وېش دلۍ ھۊنیاکاشەنە وېش بە (عەنایەت) نامۍ بەرڎەن. ھەڵبەیە ئانەیچە ڕۊشن ھەن، ھەرچنە نامەکېش عەرەبییە ھەنە و بە عەرەبی (عېنایەت) ماچیۊ. بەڵام بە چە زۋانو خەڵکو پاۋەی و جوانرۊ)ینە بە عەنایەت نامۍ بریۊ، ھەر پاسە کە وېش چە ھۊنیاکا وېشەنە وېش بە عەنایەت نامۍ بەرۊ. بېژگە ئانەیە، دوەم پیتۊ ۋاچۊ (عېنایەت) چە زۋانی عەرەبینە بە چېرە (کەسرە) موانیۊۋە، نەک بە (ی). کەۋاتە ھەر (عەنایەت)ەکەو خەڵکو جوانرۊی و پاۋەی و دلۍ ھۊنیاکا وېش درۊس ھەن.
ئاغا عەنایەت ساڵۊ 1931 پا جۊرە کە وېش داستانۊ ھورۇژمو لەشکرو دۆڵەتو ئێرانی پەی سەرو کورڎەسانی بە ھۊنیێ گېڵنۊۋە، وېچش یۊ بېیەن چە دەسگیرکریاکا و دە ساڵۍ زیڼانەنە مەنەنۆ و ھۊنیێکېش زاڎەو ئا سەردەمەیە ھەنۍ و بە زۋانی کوردیی-ھۆرامی و کوردیی-سۆرانی و فارسی ھۊنیێش نۋیستېنۍ و بە جەسە و بە ھۊنیێ دژو ستەمکاریی شاو ئێرانی مڎران.
ئاغا عەنایەت دماو وېش دیۋانېۋ ھۊنیێ جېیا ئاستېنۍ و کەسېۋی زۋان شیرین و دڵپاک و مېھرەبان بېیەن. کەسېۋی خاسسوار و نیشانەماڕی دەسڕەنگین و ھەرپاسە ڕاۋچیش بېیەن و چە گرڎی گرنگتەر، یارڎیدەرو ھەژارا بېیەن، بە زەڕ و ڕەنچو وېش مزگیېۋش درۊسکەرڎەن و ھەر وېچش ۋەرنامییش چنە کەرڎەن و مزگیەکەش ڕاۋەبەرڎەن.
[1]
ئاغا عەنایەت
میرزای لوڕستانی
نامۍ: میرزا
نازنام: میرزای لوڕستانی


$ژیۋاینامە$
میرزای لوڕستانی ھۊنیەرو داستانۊ (مەمی ئالان)ی بە ھۆرامی، چە دۆروبەرو ساڵۊ 1850 پېڎاییە داستانەکېش نۋیستېنە. بەپاو ئانەیە، ڕەنگا میرزای لوڕستانی چە سەرەتاو سەڎەی نۊڼزەمینە یان کۊتایی سەڎەی ھەژدەمەنە پېڎابېیەبۊ و بە ئەگەرېۋی فرە ھەر چە سەڎەی نۊڼزەمە مەرڎە بۊ. بەڵام بەداخۆ ھەڵای یاگۊ پېڎابېیەی و ژیۋای و مەرڎەی و تەنانەت شېۋە و ڕۇخسارو (میرزای لوڕستانی، هیچ زانیارییېۋ ۋەردەس نېیا.
[1]
میرزای لوڕستانی
شنە ئەحمەد
نامۍ: شنە
نامۊ تاتەی: ئەحمەد
نامۊ ئەڎێ: زینەت
ڕۊ پېڎابېیەی: #04-07-2000 #
یاگۊ پېڎابېیەی: #سلېمانییە#

$ژیۋاینامە$
شنە ئەحمەد چە شارو سلېمانییۍ پېڎابېیېنە. وەنەی بنەڕەتییش چە فېرگاو (پشکۆ)ی تەمامنان. وەنەی مېیانیش چە مېیانیگاو (مەھابادی کچان) تەمامنان. وەنەی ئاماڎەییش چە ئاماڎەیی (بناری کچان) تەمامنان. بەشۊ وەنەی ئەژماریاری و ورڎۋینی زانکۊ سلېمانییېش تەمامنان. ئەرەئاۋرۊ پەرەدای مرۊیینە و چە بوارو پەرەدای مرۊیینە چڼین مەشقۍ و ئەرەئاۋڕدەیېش دېیېنۍ و بڕۋانامەو (تی.ئۆ.تی)ش ئارڎەن. وېبەخشانە چە ڕېکۋزیاو (چەپک)ی و (کەیئایئی)نە ھەرمانەش کەرڎېنە. چڼین سێمینارۍ و وۆرد-شۆپۍش پېشکەشۍ کەرڎېنۍ.
[1]
شنە ئەحمەد
بەناز جۆڵا
نامۍ: بەناز
نازنام: جۆڵا
نامۊ تاتەی: سابیر ڕەشید
ڕۊ پېڎابېیەی: #10-01-1973#
یاگۊ پېڎابېیەی: #سلێمانی#
$ژیۋاینامە$
بەناز سابیر ڕەشید، چە شارو #سلېمانییۍ# پېڎابېیېنە. بنەماڵەکەشا چنی درۊسکەرڎەی شارو سلېمانییۍ چە سەڎەی ھەژدەھەمەنە پەی ئاگەی ئامان.
چە ساڵۊ 1993 چنی ھامسەرەکەیش #ھاوڕێ باخەوان# چە شارو لاھای مژیۋۊ و ئاڎە ئەڎاو دۋۍ زاڕۊڵانە بە نامۍ (میتان) و (ئارتین)ی.
ئاڎە یېۋەنە چە وانیارە یەکەمینەکا، کە چە ھۆڵەندە، بڕۋانامەو بەکالۆریۆسیش چە ۋېیارو زانستو بیزنیس ئینفۆرمەیشن BI ھۊرگېرتەن. تێزو بەکالۆریۆسەکەیش چە بارەو بەرنامەو #ھاوڕێنامە بۊ مێژووی کوردستان و کورد#ی بېیەن، کە چە لایەنو ھامسەرەکەیشۆ بەرنامەڕێژیی کریان و دماتەر ئا بنکەداتا بېیەن بە ۋەرینە و بەشېۋ چە داتابانکو #کوردیپێدیا#ی.
هەرپاسە، ئاڎە یېۋەنە چە ڕاوېژکارە تەکنیکییەکا #ڕېکۋزیاو کوردیپێدیا#ی و یاگەدەسش چە پەڕیانە و ماشینو گېڵای (کوردیپێدیا)ینە دېیارا.
[1]
بەناز جۆڵا
ژان
ژان یېۋەنە چە دەگاکا (ھۆرامان)ی. دەگاو (ژان)ی کۊتېنە ناوچەو (ژاۋەرۊ)ی. دەگاو (ژان)ی سەر بە شارەۋانی (سەڵۋاۋا)ی و پارېزگاو (سنە)ی هەنە.
بەپاو سەرژمارو ساڵۊ 2013، چا کاتەنە ھەژمارو خەڵکەکەیش 864 کەسۍ، 219 خېزانۍ بېیەن.
[1]
ژان
مەلنامە
ناونیشانی پەڕتووک: مەلنامە
ناوی نووسەر: میر سادقی دینەوەری
لێکۆڵێنەوەی: د. سدیق بۆرەکەیی
شوێنی چاپ: هەولێر
دەزگای پەخش: ئەکادیمیای کوردی
ساڵی چاپ: 2012
ژمارەی چاپ: یەکەم [1]

نەووەهار ئاما وەشەن دەر و دەشت
کوردستان ماچی بەهەشتەن بەهەشت

وای شەماڵ شەق شەق شکاوا یەخبەند
نە هەرکۆ مەشی مەوێنی زەمەند

گرمەگرمی هەور جە ئاسمان خێزا
بەهەشتش نە چەم گرد مەلان بێزا

شای وەهار وستەن ئانە ڕەنگ و بۆ
تا بەیان یاران وەشی کەن جە نۆ

جۆق جۆق مەلان ئامان وە گوڵزار
نیشتن نە سەر کۆ و قووڵیی و نزار
مەلنامە
میرزا عەبدولقاڎرو تەوېڵۍ
نامۍ: عەبدولقاڎر
نازنام: میرزا ئۆلقاڎر
نامۍ تاتەی: حەمەیوسف
ساڵەو ئامای دنیای: 1870ز
یاگۍ ئامای دنیای: تەوېڵۍ_ هۆرامان
ساڵەو کۊچی دمایی: #5- 3- 1949ز#
$ژیواینامە$

خانەوادەو میرزا عەبدولقادری خۊڼەوارۍ هەم جە بوارو چارەکەردەی نەوەشی و پزیشکینە شارەزایێ خاسشان بیەن، پەوکەی میرزا عەبدولقادر کە چەمېش کەردېنێ هەم بە خۊڼەواری هەم بواری پزیشکی شارەزا بیەن، ئانەیچ مەڵامەتێ بیەن پەی یاوای پەنەیش پېسە کەسێ ڕۊشنویرو شاعېرو دەواکەری(پزیشک) و نەوەشی. شارەزاییش جە زوانەکان و فارسی و عەرەبینە بیەن، شېعرۍ فرەو شاعېرە گۆرە فارسەکاش وەرۍ بیېنۍ و جە گلېرۆبیە کومەڵایەتیەکانە وانێنېشۆ پېسە( حافیزی شیرازی و سەعدی شیرازی و فیردەوسی و مەولەوی). پېوەڼیێ خاسش چەنی شاعېرەکا ئا سەدەمەیە(گۆران، پیرەمێرد، قانیع، تایەر بەگی جاف، ئەحمەد موختار جاف، مەڵڵا حەسەنی دزڵی) بیەن. پېسە پیاماقووڵێ دەورێ ئەرېنیش بیەن جە چارەکەردەی کېشە کومەڵایەتیەکانە، دیسان پېسە(دەواکەرێ) فرەو نەوەشیە باوەکاو سەردەمیش چارەکەردېنۍ و جە کوتا ژیوایشەنە کتېبێ(100 لاپەڕەیی) دەربارەو نەوەشیەکاو دەواو چارەسەرشان و چن ئەزموونێ وېش جە بوارو پزیشکینە چەنە نویستەن، ساڵەو (1957ز) کتېبەکە ۋرەشیان بە (مەڵڵا ساڵح و دزاوەری) کە دەسێ باڵاش بیەن جە بوارو دەواکەردەی نەوەشیەکانە. میرزا عەبدولقادر بە زوانی(هۆرامی و فارسی) شېعرېش نویستېنۍ، بەڵام فرەو بەرهەمە شېعریەکاش فۊتیێنۍ.
ساڵەو(1911ز) جە هۆرامان وەروێ فرۍ و قۊرسە وارێنە، کە ماوەو(35) ڕوواش خواینان، ئیتر بیېنە هوکارو ڕابڕانی و کۆتەرەی گرانی. میرزا عەبدولقادرو تەوېڵۍ بە شېعرێ دیمەن و هەم تەئریخ و ئا ساڵېما نیشانە مڎۊ:
تٲریخ جە هەزار سێ سەد بیست و نۊ
تەئریخی ئەم ساڵ جە لات مەعلووم بۊ
قەومان عەشرەتان ژیران سەر شېتان
گردین بگرەودۍ پەی بەختو وېتان
ساڵش زیقەتەن عەشرەتان ئیمساڵ
زەخیرەی پایېز کەردش پایە ماڵ
هەرکەس ماڵدارەن با ڕزقش جەم بۊ
نەبای جە وەهار ئەوزاحش کەم بۊ
بە بۍ چەندو چوون بە بۍ بەهانە
ڕزقی زمستان باوەردۍ یانە
گەندم و ڕۊغەن برنجی شاران
ئاماڎە کەردۍ بۍ حەددو پایان
فەلەک چەنیمان خەیلێو بە قینەن
ئیمساڵ چارەما هەر زازو شینەن
سنعەت کار دەسش جە سنعەت کېشا
دەستەزەرانی نیشتەن پەی وېشا
دماتەر باس جە حاڵ و وەزعەو گیاندارا کەرۊن:
با کەرمۍ تەعریف وەحشیانی کۊ
بەڎحاڵی ئەوان جە لات مەعلووم بۊ
زیقەتێو ئەو ناو وەحشیان کەوتەن
سەگان جە حەیبەت گورگان نەسرەوتەن
هۆرېسە چەنی ڕەواس بیەن پیر
هەر کەسێ پەی وېش ئاوەردەن بە گیر
(قاژان) جە وەرزاخ بەندەن ڕاگەشان
(قاڵاو) گۊشەی ئاو بیەن جاگەشان
(قشقەڕە) حەیران مەندەن چی کارە
(حاجی لەق لەقان) بیەن ئاوارە
گردین مەواچان با بەیۊ وەهار
نەجات یافتە بین بشین سایەی دار
با بۍ تفاقی خەڵکان کەین مەعلووم
گەدایان گۊشدەن لێتان بۊ مەفهووم
دووکەڵی یانە کارێوش کەردەن
پەناشا ئەهلی جەهەڼەم بەردەن
(قادر) تا زیندەی بنیشە بۍ دەنگ
هەردەییت کەردەن سەرت دان لە سەنگ.[1]
میرزا عەبدولقاڎرو تەوېڵۍ
ڕازۍ گەلیۍ ھۆرامیۍ
نامۊ بەرھەمی: ڕازۍ گەلیۍ کورڎییۍ.
زۋانی بنەڕەتیی بەرھەمی: کورڎییۍ_ ھۆرامی.
یاگۊ گلېرۆکەرڎەی ڕازەکا: کەنۇلە ناوچەو کرماشانی.
ئەۋەنۋیستەی و گلېرۆکەرڎەی: ئۆسکارمان.
سەردەمو ئەۋەنۋیستەی و گلېرۆکەرڎەی: ساڵۊ 1901 تاکو 1907 پېڎایی.
دۋەبارە ئەۋەنۋیستەی بە ڕانۋیسی تازە و ھۊرگېڵنای و ئاماڎەکەرڎەی پەی چاپی بە زۋانی ئاڵمانی و کورڎیی-ھۆرامی و کورڎیی-سۆرانی: سدېق بابایی.
ۋېنەو سەربەرگی: تەلارسازیی کۊن چە ھۆرامان.
ۋېنەو پەشتبەرگی: دیمەنو دەگێۋۊ ھۆرامانی.
قەبارەو پەڕچنی: 129 لاپەڕۍ.
چاپخانە و دەزگاو ۋەڵاکەرڎەی: ئەنگڵسدۆرف فێرلاگ.
یاگۊ چاپی: لایپتسیگ، ئاڵمانیا.
چاپی یەکەم: 2022
[1]
ڕازۍ گەلیۍ ھۆرامیۍ
وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی
نامۊ بەرھەمی: #وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی#، پڕۆژېۋ پەی چارەسەرو کېشەکاو کۆمەڵۍ و سیستەمی
نامۊ نۋیسەری: #دیار غەریب#
نامۊ ھۊرگېڵنی: پېڕۊ هۊرگېڵنای پەی #هۆرامی#
ھۊرگېڵنای چە زۋانی: کوردیی ناوەڕاست
یاگۊ چاپکەرڎەی: #ھەرېمو کورڎەسانی#
ساڵۊ چاپکەرڎەی: 2022

دلېنەو کتېبی
- ۋەرینەو ھۊرگېڵنای
- ۋەرینەو نۋیسەری
- ۋەرو چېشی سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی؟
- پرەنسیپەکۍ سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی
- جېیاۋازیی سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی و سیستەمو دۆڵەتی
- پەیۋەڼی سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی و سیستەمو دۆڵەتی
- پایەگێ سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی
- نەخشو کەسەکا جە سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتینە
- ئابۇری دۆڵەتیی، ئابۇری تایبەتیی، ئابۇری کۊمەڵۍ
- شېۋازۊ وۍ ڕېکۋستەی جەماۋەری جە سیستەمو وېڕاۋەبەرینە
- نەخشو پېشەنگایەتی جە سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتینە
- نەخشو پارتییەکا [حېزبەکا] جە سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتینە
- نەخشو ڕېکۋزیاکا جە سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتینە
- پایەگاو مافی جە سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتینە
- ڕاۋېیەرو سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی پەی چارەسەرو پەرسەکا
- ئەرکو ئەنجۇمەنەکا گەلی جە سیستەمو وېڕاۋەبەرینە
- سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی جە پانیشتو کورڎەسانی
- ئەنجامگیری

ۋەرینەو (هۊرگېڵنای پەی هۆرامی)
 وەنەرۍ ئازیزە، وەنەری ئازیز، ئی کتېبە کە گیانبەخش (دیار غەرەیب) نۋیستەن، ئېمە پېسەو پېڕۊ هۊرگېڵنای پەی زۋانی هۆرامی پەنەۋازما زانا، پەی ئاشناکەرڎەی پەیلۋای و ۋەیرلەکا نۋیسەری، ئی کتېبەیە پەی زۋانی هۆرامی هۊرگېڵنمۍ. هامکات گەرەکمانە جە ڕاو هۊرگېڵنای ئی کتېبەیۆ کۊششېۋ ڕاۋزمۍ، کە ئەشیێ جە ماۋەو سی ساڵی ۋېیەرڎەینە ڕاۋزیابېیێ و ڕادەی کەم جە سەرەتاو هەزارەی دۋەمیۆ، کە پەی ئەۋەگېڵنای زۋانی هۆرامی پەی بوارو نۋیستەی و وانای و ...تد کۊشش کریان، پەی ئاشناکەرڎەی فېروازە هۆرامی-زۋانەکا بە نۋیستەی هۆرامیی و چنی ئاڎېچی ئاشناکەرڎەی قسەکەرا زۋانەکا تەرو ئێراقی و ئێرانی بە زۋانی هۆرامی و ڕاگېرتەی جە فۆتیای ئی زۋانە کۊن و تەسەل و فراۋانەیە، ئی هەنگامۍ نریێبېیێ.
ئېمە پەی ئا مەبەسەیە، هەنگامۍ یەکەمەما بە هۊرگېڵنای ئا کتېبا [کە بە هۆرامی یان سۆرانی نۋیسیێنۍ پەی سەرو زۋانەکەی تەری] دەس پنە کەرمۍ و بە پەیلۋاو ئېمە پەی ئەۋەژیۋنای و تواناڎارکەرڎەی و پەرەدای بە ڕۊتو ئارۊو زۋانو و ئەدەب و کولتۇر و ڕۊشنۋیریی ناوچەو هۆرامانی کتېبۍ پەنەۋازۍ هەنۍ و متاۋا بە ۋەڵکۆتەی ناوچەو هۆرامانی خزمەت کەرا و وەنەرۍ هۆرامی زۋانۍ پەی پارېزنای زۋانی ئەڎایی وېشا هۊشیارۍ کەراۋە و هەر پاسەیچ پەی ئا سۆرانی زۋانۍ کە ئارەزۇمەڼۍ فېربېیەی زۋانی هۆرامی هەنۍ، ئاسانکاریی و یاریدایېۋ بۊ.
پەی ئا مەبەسەیە، ئېمە هامکاتو هۊرگېڵنای کتېبەکەی، ۋەراۋەرو هەر لاپەڕیۋی هۊرگېڵیایۆ، هەمان لاپەڕە بە زۋانی سۆرانی منیەیمېرە، ۋاتا کاتېۋ کە وەنەرۍ ۋەرو نائاسناییشا بە زۋانی هۆرامی یان چنین نۋیستەی زۋانی هۆرامی، ۋاچېۋە یان دەسەۋاچېۋە نەیاۋانە، بە سەرنجدای دەقە بنەڕەتییە سۆرانییەکەی گرفتو ئەنەیاۋای یان ئەۋەوانای نۋیستە هۆرامییەکەی پەی ئاڎېشا چارەسەر کریۊ.
ئېمە چېگەنە پېسەو دەس ۋەڵۋستېۋی پەی یاریدای و پەشتیۋانیکەرڎەی جە هۊرگېڵنای پەی زۋانی هۆرامی، ئاماڎۍ هەنمۍ، گرڎ بەڕېزېۋۍ|بەڕێزیۋی پەی دەس پنە کەرڎەی کۊششېۋی چیمنەیە یارڎی بڎەیمۍ. گرنگ نېیا هۊرگېڵنای کتېبەکا پەی کامە دیالێکتو زۋانی هۆرامی ئەنجامبڎریا، گرنگ ئانەن، کە ڕانۋیسو هۊرگېڵناینە ئەلفابێتو زۋانی هۆرامی پەیڕەۋ کریۊ، بەتایبەت جە هېمسازیی یان نۋیستەی دۋۍ دەنگە هۆرامییە تایبەتانە ( ۊ ، ې ) کە یەکەم پېسەنە دەنگو بۊرەی (ضمە) عەرەبی و دۋەم پېسەنە دەنگو چېرەی (کسرە)ی عەرەبی و جە زۋانی سۆرانی و کرمانجییەنە نېیەنۍ و ئەلفابێت و کیبۆردۍ سۆرانی-کرمانجییە بە نۋیستەی و پارېزنای ئاڎېشا وەڵام نمەڎۊۋە. هەر ئا وەڵام نەڎایە و نەبېیەی پیتەکا جە کیبۆردۍ سۆرانییەنە، بېیەن بە مەڵامەتو هەڵە بەکاربەرڎەی دۋۍ پیتا تەری ( ۆ ، ێ )، کە ئا دۋە دەنگە جە زۋانی هۆرامیچەنە هەنۍ و بەکاربەرڎەیشا پەی دۋە دەنگە هۆرامییە جېیاۋازەکەی ( ۊ ، ې ) بۊ بە مەڵامەتو شېۋنای و تېکەڵ بېیەی ۋاتاو ۋاچە جېیاۋازەکا، کە جە زۋانی هۆرامینە فرەو کرڎارەکا و یاۋەرکرڎارەکا و نامەکا و یاۋەرنامەکا و ئامرازە ڕازۋانییەکا ئا دۋە دەنگەشا ( ۊ ، ې )  چنە هەنۍ و نەبېیەی پیتۍ تایبەتۍ پەی ئاڎېشا، بۊ بە شېۋنای سەراپاو زۋانی هۆرامی.
ۋەرو ئا مەڵامەتەیە و سەرو ئا بنەمێ، ئېمە ئاماڎۍ هەنمۍ، جە ئا هۊرگېڵنایا پەشتیۋانی کەرمۍ، کە بە درۊس نۋیستەی هۆرامی گرنگیی مڎا و زۋانی هۆرامی نمەشېۋنا.
ئېمە بە ئا هومېڎە ئی هەنگامە یەکەمۍ منیەیمۍ و بە پەنەۋازیی چاپکەرڎەی دۋە زۋانیی هۊرگېڵیاکا گرنگیی مڎەیمۍ و بەپاو تواناو وېما پەشتیۋانی کەرمۍ، بە هومېڎو ئانەیە ئی هەنگامۍ بۊ بە یاریدایېۋی گۆرە پەی ئا هۆرامی زۋانا کە گەرەکشانە هۆرامی نۋیستەی فېرۍ با و هەر پاسە پەی ئا سۆرانی زۋاناچە کە گەرەکشانە زۋانی هۆرامی فېرۍ با. بە هومېڎو ئانەیە هۊرگڵنای جە گرڎو زۋانەکاۋە پەی زۋانی هۆرامی بە دۋە زۋانە چاپکریۊ؛ ۋاتا لاپەڕېۋ بە زۋانی هۆرامی و لاپەڕەی ۋەرانۋەرش بە زۋانی بنەڕەتیی نۋیسیاکەی.
پەی بەشداریکەرڎەی و پەشتیۋانیکەرڎەی و یارڎیدای و هامکارییکەرڎەی (پېڕۊ هۊرگېڵنای پەی زۋانی هۆرامی)، بېژگە مەرجۊ درۊس نۋیستەی ئا دۋە دەنگە ( ۊ ، ې)  تایبەتا زۋانی هۆرامی و بەکاربەرڎەی پیتۍ تایبەتۍ پەی نۋیستەیا، هیچ مەرجی تەر بېیەیش نېیا.
وەنەرۍ بەڕێزە، وەنەری بەڕێز، پەی ئاسان بېیەی ئەۋەوەنەی ئی کتېبەیە پەی شمەی تازە ئاشنێ بە نۋیستەی ھۆرامی و درۊس ئەۋەوەنەی پیتە تایبەتەکا ئەلفابێتی ھۆرامی، سەرو لینکو پاڵو کتېبەکا کلیک کەرڎۍ:
ڎ : https://t.me/Ferhengu_Zvani_Horami/2851                                
ڼ : https://t.me/Ferhengu_Zvani_Horami/3353                                
ۋ :    https://t.me/Ferhengu_Zvani_Horami/3461                                 
ۊ : https://t.me/Ferhengu_Zvani_Horami/3512                                 
ې-ۍ : https://t.me/Ferhengu_Zvani_Horami/6330                            
ڎ ، ڼ ، ۋ ، ۊ ، ۇ=وو ، ې-ۍ
https://t.me/Ferhengu_Zvani_Horami/4684
پېڕۊ هۊرگېڵنای پەی هۆرامی
11/11/2021
[1]
وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی
شېخ عەلی حیسامەدین
نامۍ: شېخ عەلی
نازنام: حیسامەدین
نامۍ تاتەی: شېخ محەمەد بەهائەدین
نامۍ ئەڎێ: تەیېبۍ
ساڵەو ئامای دنیای: 1861ز
یاگۍ ئامای دنیا: #تەوېڵۍ_هۆرامان#
ساڵەو کوچی دمایی: 1939ز
یاگۍ کوچی دمایی: #باخەکون_هۆرامان#
$ژیواینامە$

دیارتەرین کوڕو شېخ محەمەد بەهائەدینیەن، بە زارۊڵەیی لوانەنه وەروو وانای و سەرەتا قورئانی پیروز، دماتەر کتېبەکان و(نەحو، سەرف، شەریعەت)ش تەمامنێنۍ. ئینسانێ خاوەن کەسایەتی و داراو ئەقڵێ گەورەی. دەسێ باڵاش جە نویستەی و ئینشانە بیەن. دمای کوچی دمایی تاتەیش دلۍ دڵ و تەمامو موریدەکاشەنە یاگۍ وېش کەردېنەشۆ. فرە قسەزان و زوان ڕەوان بیەن. شېخ عەلی حیسامەدین دەسێ باڵاش جە ئاوەڎانکەردەیۆنە بیەن، فرەو یاگەکان و هۆرامانینە باخو باخاتش نیانەرەو ئاوەو ئاوەڎانیش ۋستەن.
سەرەتاو جەنگی جەهانی یەکەمی زددوو داگیرکاری ڕووسەکا شوڕشش کەردەن. ساڵەو(1925ز) شا فەیسەڵی یەکەم سەردانیش کەردەن. چڼەها زانێ سەروو دەسیشەنە یاوێنۍ پەنە، پېسە(شېخ محەمەد خاڵ، مەڵڵا ساڵحی گەورە، مەڵڵا ئەسعەدی ڕەواندوزی، سەید ئەحمەد کەرکوکی، شېخ عەبدولعەزیزو میسری، شېخ حەبیبوڵڵا ڕوحانی، مەڵڵا تەها شەقڵاوەیی).

میرزا ئۆلقاڎری پاوەیی جە تاریفۍ شېخی حیسامەدینینە ماچۊ:
حەکیمی حازق ئاگای دەرد دڵ
ئاغەی باش بلوک تەوېڵۍ مەنزڵ
جادار جاگیر شای بەهائەدین
سەرحەڵقەی پیران قوتب ڕووی زەمین
ئالوودەی ئەتباع ئەهل ڕۊحانی
(تایب الحکمە)ی غەوس گەیلانی
چېش واچوون یا شېخ کۊی گەوهەر وە کۊ
وەسف من جە کۊ و، شەئنی تۊ جە کۊ؟
سەر موسەنیفان وە خەیاڵ بازی
فیردەوسی و حافیز سەعدی شیرازی
مەلای تەفتازان ئەنوەری و جامی
موتنەبی و ئیستەخر شېخ نیزامی
ئەحبابان یەکسەر بوانان جە نۊ
دیسان شا نامەی وەسف شان تۊ
وەرنە من کەم هۊش کوردی کەم هونەر
بۍ سەواد، بۍ خەت، بۍ فام، بۍ جەوهەر
دایېم هەر خەیاڵ نادانی وېمەن
جە کۊ تەوانای وەسف تۊ پېمەن
دایەی دەهری دوون چەند حەملش کەردەن
زاتێ وېنەی تۊ هەرگیز ناوەردەن
مەدەد یا (عەلی) شای تەکیەداران
دین داران دینت وە چەم مەژماران
تۈ پیر و ئوستاد کیمیای سەرمەشق
زەڕاب زەڕگەر، زەڕاب خانەی عەشق
من پووڵی مەفرەق ناڕەوای شاران
ڕووکەش وە دەرمان دەوای عەتتاران
دەخیل هیممەتێ پەی دڵ وەشی دڵ
(قادر) فیدات بۊ یا پیری کامڵ.[1][2][3]
شېخ عەلی حیسامەدین
شېخ عەلائەدین نەقشبەندی
نامۍ: عەلائەدین
نامۍ تاتەی: عومەر زیائەدین
ساڵۊ پېڎابېیەی: 1863ز
یاگۊ پېڎابېیەی: #تەۋېڵۍ_هۆرامان#
ساڵۊ کۊچی دمایی: 1954ز
یاگۊ کۊچی دمایی: #بېیارۍ_هۆرامان#
$ژیواینامە$

شېخ عەلائەدین کەسایەتیێ نامدارو زانێوە خاوەن پایەگایێ بەرز، هەر جە سەردەمو زارۊڵەییشەنە خەریکو وانای و زیاتەر قورئانی موبارەکی بیەن، دماتەر زاستەکان و (نەحو سەرف و شەرعەش) وانان هەتا یاوان بە مادەی(سیووتی). سەرو ڕەویەو تاتەیش ڕاو موریدی و تەریقەتیش بەجا ئاوەردەن. دمای وەفاتو تاتەیش بە نیەت و ئیرشادی و وەڵاکەردەیۆ تەریقەتی لوان پەی(دەرەشیش، سەوڵاوا، دووڕوە)ی و خانەقاو مزگیش چەنە کەردېنێ و خەریک و ئیرشادی بیەن و جە گرد یاگەکاوە وانەرۍ ئامێنۍ و خانەقاکاشەنە فېروو خوڼەواری بیېنۍ و ڕاگەو تریقەتیشان وەرگېرتېنەو بیېنۍ بە موریدی. بەرەنجامو جەنگی جەهانی یەکەمی گرانی و قاتوقڕی گەورە دنیاو هەم کوردستانش گېرتەنەرە، شېخ عەلائەدین ئەچا وەختە ناهەموارەنە یاوان فریاو حەڵکی وەنەقومیاو داماگیۆ، جە خانەقاکاشەنە یاگېش پەی بېنەوایاو واردەش پەی دەسەبەر کەردېنۍ. شېخ عەلائەدین چەنی لەشکرو ڕووسی قەیسەری جەنگش کەردەن و باعزێ جە پیا ئازاکاش شەهیدۍ بیېنۍ. دماتەر گېڵانۆ پەی بیارۍ و یاگۍ تاتەیشەنە(شېخ عومەر زیائەدین) خەریکو ئیرشادی بیەن و مەدرەسەو بیارېش فراوان کەردەن و مامۊسێ شارەزێش پەی ئاردەن. شېخ عەلائەدین سەرەڕاو ئیرشادی شارەزایێ فرەش جە بوارو نەوەشی و پزیشکینە بیەن، کتېبێش بە نامۍ(طب القلوب) نیانەرە.[1][2]
شېخ عەلائەدین نەقشبەندی
محەمەد ئەمین هۆرامانی
نامۍ: محەمەد ئەمین
نازنام: هەورامانی
نامۊ تاتەی: غەفور
نامۊ ئەڎێ: فاتمە
ساڵۊ پېڎابېیەی: 1928
یاگۊ پېڎابېیەی: بیارۍ _ هۆرامان
ڕۊ و ساڵۊ کۊچی دمایی: #23-11- 2018#
یاگۊ کوچی دمایی: بیارۍ - هۆرامان
#ژیواینامە#
محەمەد ئەمین هۆرامانی جە نەوەو مەڵڵا نامدارەکان و بیارېن، بابا گەورەش مەڵڵا ئیبراهیم و بیارېن کە ئاڎییچ کوڕو مەڵڵا ئیسماعیل و بیارېن.
نویسەر ساڵەو (1937ز) لوانەنە وانگا جە شارەدەگاو بیارۍ، ساڵەو (1952ز) پېسە مامۊسای جە وانگاو بیارۍ مەرزیانەرە. ساڵەو (1956ز) پېسە مامۊسای جە وانگاو#هاوار#ی دەس بە کاربیەن، هەر چاگە چەنی تېکەڵ بییەیش بەخەڵک و هاواری و گلېرکەردەیۆ زانیاری سەرو کاکەییەکاو هەم ئایېن و یارسانی، کتېبێش بە نامۍ(کاکەییەکان) نویستەن کە باس جە ژیوای و سرووتە ئاینیەکان و یارسانەکان کەرۊن. محەمەد ئەمین هەورامانی تەماو وانایش فرۍ بیېنەو بە مامۊسایی قانە نەبیەن، پەوکەی درېژەش دان بە وانای و لوانەنە زانکۊ موستەنسیریەی جە شاروو بەغڎای، چاگە زوانی ئینگلیزی و فەرەنسیش وانان، ساڵەو (1965ز) بەکالوریسش جە زوانەکان و ئینگلیزی و فەرەنسی بە دەس ئاردەن. نویسەر دمای ئانەیچە سەرەمڕە خەریک و وانای بیەن و حەزە زانستی و زمانەوانییەکېش وەربەسو تەمەنیشان ماڕان و جە زانکۊ (ئەسکەندەریەی) جە وەڵاتو میسری دەسش کەردەن بە وانای و دماتەر ساڵەو(1989ز) بڕوانامەو دکتورایش جە بوارو زوانینە بە دەس ئاردەن. نویسەر پەیجوورکارێ چالاک بیەن شۊنەو بابەتە فەرهەنگی و ئایېنی و مېژوویەکا هۆرامانیرە. وەڵۍ ئانەی کۊچی دمایی کەرۊن تەمامو کتېبخانەو یانەکەش بەخشان بە زانکۊ هەڵەبجەی. نویسەر سەرەتاو ژیوایش زەحمەت و ناڕەحەتی بیەن، ئاڎ هیچ وەخت نەلانەنە جېربارو هیچ دەسەڵاتدارێ ناوچەیی و حکوومی، نە دەسەڵاتو بەگزادەکان و هۆرامانی نە فەرمانداری عیراقی.
دما ساڵەکا تەمەنیشەنە جە زېدو وېش(بیارۍ) نیشتەجا بیەن و تا کوچی دماییش خەریکو نویستەی بیەن.
بەرهەمەکۍ نویسەری:
1. چۆن دەبیتە مامۆستایەکی سەرکەوتوی زمانی ئینگلیزی.
2. سەرەتایەک لە فینۆلۆجی زمانی کودی.
3. فۆنەتیکی زمانی کودی.
4. زاری زمانی کوردی لە تەرازووی بەراورددا.
5. میرزا ئۆلقادری پاوەیی.
6. فەرهەنگی ئیریەن ڤاچ.
7. زمانی ئاڤێستا.
8. مێژووی ڕێبازی زمانی کوردی.
9. بەراوردی نێوان زمانی کوردی و ئاڤێستا.
10. لەیلۍ و مەجنوون.
11. ما کتب عن اللغة الکردیة.
12. وەلی دێوانە.
13. ڕەسەنایەتی.
14. گوڵزاری هەورامان، بەرگی یەکەم.
15. گوڵزاری هەورامان، بەرگی دووەم.
16. کاکەیی.
17. زارە کوردیەکان.
18. جوگرافیاو مێژووی هەرە دێرینی هەورامان.
19. هەندێ لە لاپەڕەکانی ژیانم.
20 وڵاتی کەیانیان و زەدەشت و هەورامان.
21. فەرهەنکی ئێریەن ڤاچ.
22. مژووی هەورامان، بەرگی یەکەم.
23. مێژووی هەورامان، بەرگی دووەم.
24. فەرهەنگی قوتابیان بۆ پۆلەکانی ناوەدی و ئامادەیی.[1]
محەمەد ئەمین هۆرامانی
باقی شەفیعی
نامۍ: باقی شەفیعی
نازنام: سەیاڎ
ساڵۊ پېڎابېیەی: 1946
ساڵۊ کوچی دمایی: #04-04-2020#
$ژیواینامە$
شاعېر باقی شەفیعی جە شارو (پاوە)ی ئامان دنیاوە، تەمەن و هەشت ساڵینە تاتەش کۊچی دماییش کەردەن، جە تەمەنو یاڼزە ساڵینە ئەڎایچش کۊچی دماییش کەردەن. مەجبوور لوانەنە چېرو زەحمەت و مەینەتیەکان و ژیوای. سەرەنجام بە مەڵامەتو هەرمانکەردەی و گوزەران کەردەی وازش جە دەرس وانای و وانگای ئاردەن. هەرچن سەیاڎ بۍ بەش بیەن جە لەزەتو وانای و خوڼەواری، بەڵام خوڎای گەورەی بەهرەو زەوقێ شاعېرانە بەخشان پەنە کە تەعویزش پەی کەرۊوە.
سەرەوکوی ستەم ئەی دنیای خاڵی
تەی کەردم یاران هیچ نەبیم حاڵی
ماڼیاو شەکەت کەردم پەلە پەل
مایەم بی زەحمەت نە یاوام وە کەل
ئەی دنیا، پاڵای چن کەس نیاوە
یۊم نەدی واچۊ مانیام سەیاوە.
سەیادی شاعېر زیاتەر جە(6000) شش هەزرار بەیتە شېعرېش تۊمار کەردېنۍ.
سەیاڎ چەنی بەهرەی شاعېرانەیش، سەرەتاو تەمەنیشەنە خڎۍ شمشاڵ(لوولۍ) ژەنەی گېرۊو جوانی و دیمەنە زەریفەکان و هۆرامانی چەنی سەڎاو شمشاڵەکەیش ئامېتە کەرۊن.
سەیاڎی شاعېر ملۊنە خزمەت و مەڵڵا خدری ڕواری و خامەکەیچش بەرۊنە خزمەت و خامەکەیش و پېوەرە ماچان:
چە وەش فەرماوان خدری دانا
کەلامی شیرین ئوستادی زانا
(بۍ یانەی وەشەن تا وە یانەی جەنگ
پای پەتی وەشەن تا وە پاڵای تەنگ)
سەیاڎ پەی چېشی ئاژاوۍ و دېقۍ
یانەی ڕازیاوە چڼە تەبەقۍ
ئا یانە وەشەن بۍ بەرو باڵین
وە بۍ ئاژاوە سەر بنیەی سەرین
ئەر بەینی هامسەر نەبۊ عەلاقە
خاستەرەن پەیشان یەرە تەڵاقە
چەنی هامسەرت وەشی بۊویاری
نەک شەۊو ڕۊت بۊ چوون ژەحرو ماری
سەیاڎ چن وەشەن ڕەفیقی گیانی
لەب وە خەندەوە، شېوە نوورانی
ئەگەر کۊکەن بی، دایېم وە کۊوە
زەردە خەندێوە مانیایت مەسیۊوە.

بەرهەمەکۍ باقی شەفیعی (سەیاڎ):
1. دیوانە شېعرێ پەڕ جوانی و ناسکی و ئاوەزی شاعېرانە.
2. مەرزنارەی موزەخانێوە کەلتووری پەی کەلوپەلە قەڎیمیەکان و هەورامانی، ئامرازۍ ژیوای وەڵینا، وېنە قەڎیمیەکۍ، دیوان و شاعېرا، وەسائیل و هەرمانە دەسیەکا، پۊشاکی کوردی، کە هەرکامشان مېژووێ و ڕازێ پەنهانیەش هۊرگېرتېنە.
3. هۊرگېڵنای دیوان و شېعرەکان و (باباتاهیری هەمەدانی) پەی زوانی هەورامی.
4. بەشداریش جە گلېرکەردەیۆ شېعرەکان و میرزا ئۆلقاڎری پاوەیی.
5. بەشداری جە چاپ و کتېب و(خەزان و هەڵەبجەی).
6. گلېرکەردەیۆ پەندۍ هۆرامیۍ و گەمە قەدیمیەکۍ هۆرامانی دلۍ بەرگێ کتېبی سەنگینینە.
7. شمشاڵ ژەنەی بە بەزمە عیرفانیەکا.
باقی شەفیعی(سەیاڎ) ماچۊ: ( ئاواتم پەڕکەردەی کتېبخانێوەن بە کتېبۍ هۆرامیۍ، وەلێ داخەکېم هەر هەناسۍ هۊرمەکېشوون، چوون سەوادم کەمەن و خامەکەم کولەن).
وینمۍ سەیاڎی شاعېر خاوەنو چن ئاوەزێ فەرهەنگی قووڵ و گەورەین، ئاڎ بارەقەڵڵاو بۍ سەوادیەکەیش هەڵای تەماعەو ئاواتش چن دوورو چن پیرۊزەن!.
ئازیز سەڎ حەیفەن بوانی و نەزانی
دڵسۆز نەبینە پەی هەورامانی
سەیاڎ هەورامی گەزۊی دارانەن
مەولەوی پەسەند شیرین زوانەن.[1]
باقی شەفیعی
ئامارۍ
بابەتۍ 456,469
ۋېنۍ 93,556
کتېبۍ PDF 16,744
فایلی پەیوەڼیدار 77,602
ڤیدیۆ 832
چی کاتەنە 28 سەردانیکەرۍ سەرو پەلیانەو کوردیپێدیایۆ ھەنۍ!
ئارۊ 6,369
ھۊنیێ
ئەی دڵ وە سەنگ بای
ھۊنیێ
خەمناکم خەمناک
کوڵەباس
مېژوو ئەدەبیاتو یارسانی (9)
ژیواینامە
کامەران ئاکرەیی
کتېبخانە
ڕۊژماری هۆرامی (8)
ھەنگامۍ کرڎەیۍ پەی ئاۋەڎانکەرڎەو ناوچەو ھۆرامانی و ئەۋەگېڵنای زۋانی ھۆرامی پەی بوارو وەنەی و ڕاۋەبەریی (7)
پېڕە: کوڵەباس | زۋانو بابەتۍ: هەورامی
ھامبەشیکەرڎەی
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
ھۊرسەنگنای تۊماری
نایاب
فرە خاسە
خاسە
خرابە نېیەنە
خرابە
ۋزەش دلۍ ڕیزبەڼیی گلېرۆکریێکاو وېم
پەیلۋاو وېت چە بارەو ئی بابەتۍ بنۋیسە!
ۋەڵینەو دەستکاریی بابەتۍ
Metadata
RSS
چە گوگڵ پەی ۋېنە پەیۋەستا بە بابەتۍ دەسنیشانکریێ گېڵە
چە گوگڵ پەی بابەتۍ دەسنیشانکریێ گېڵە!
کوردیی ناوەڕاست0
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

ھەنگامۍ کرڎەیۍ پەی ئاۋەڎانکەرڎەو ناوچەو ھۆرامانی و ئەۋەگېڵنای زۋانی ھۆرامی ...

ھەنگامۍ کرڎەیۍ پەی ئاۋەڎانکەرڎەو ناوچەو ھۆرامانی و ئەۋەگېڵنای زۋانی ھۆرامی ...
نۋیستەی: ئاکۆ مارانی
11و ئەپڕیلو 2017
مانیفێست-کەرڎەو ئاۋەڎانکەرڎەی
ئاۋەڎانکەرڎەو ھۆرامانی ۋاتا ئەۋەیاۋناو ھۆرامانی بە ڕادەی کەم بە سەردەمو ۋەڵۍ بارکەرڎەی دەگاکا، یان ۋەڵۍ جەنگو ئێران-ئێراقی، کە پەی نمۇنەی دەگێۋە پېسەو تەۋېڵۍ ھەژمارو خەڵکەکەیش نزیکەو یەرۍ (3) ھەزار یانۍ|خېزانۍ بۍ، چوار (4) فېرگۍ بنەڕەتیۍ؛ دۋۍ فېرگۍ بنەڕەتیۍ (کناچا) و دۋۍ فېرگۍ بنەڕەتیۍ (کوڕا)، کە ھامکات چە ھەر دۋە فېرگاکا کوڕاچەنە چە پۊلو دۋۍ تاکو پەنجی ( 2-5) بنەڕەتی کناچېچ تېکەڵۍ بېنۍ. ھەر پاسە فېرگاو مېیانی و ئاماڎەییش چنە بۍ و شارەۋانی و بنکەو تەلەفون و تەلەگراف و پۆست و ھەر پاسە ھەرمانگاو ئەلەکتریکی و ئاۋېش بۍ ...تد
ئەر ئېمە گەرەکما بۊ، بە درۊسی و ئاۋەزگیرانە ھۆرامان ئاۋەڎان بۊۋە و کەرمېۋە، مشیۊ گېڵمېۋە سەرو ئاۋەزی ھۆرامی، کە بەرھەمو ھەزاران ساڵۍ ژیۋای بېیەن چا ناوچەنە و خەڵکو ھۆرامانی بە ئەزمۇنگەریی ئا ژیرییەشە بەدەسئاۋرڎەن، کە باخداری و تەلارسازی و جۊیاری و ئاۋەڕۊ و ڕیکۋستەی کۊمەڵایەتیش پا جۊرە بۊ، کە ۋەڵتەر بېیەن.
- ئەۋەگېڵای پەی سەرو تەلارسازی ھۆرامانی کە چنی سرۇشتو ھۆرامانی گونجېیاتەرین جۊرو تەلارسازی ھەن، پا جۊرە کە ھەڵای چە ھۆرامانو بەشۊ ئێرانی شۊنەماش مەنېنە.
- ھاندای خەڵکی پەی ئەۋەگېڵای و درۊسۆکەرڎەی کەسایەتی ھۆرامی و شانازیکەرڎەی بە سرۇشتدۊسی و ئارامی و ئاشتەۋایی کۊمەڵایەتیی ھۆرامانی.
- بەرقەرارکەرڎەو ئاشتەۋایی کۊمەڵایەتیی و ئەۋەگېڵای پەی سەرو سرۇشتو وېڕېکۋزتەی کۊمەڵایەتیی ھۆرامەکا، کە بنەمای نادۆڵەتی و ئازایڎوازانەش بېیەن و جۊرېۋ بېیەن چە دێمۆکراسی ڕاسەۋانە|گەلی، ئا جۊرە کە یۆنانی کۆنەنە باۋبېیەن و بە شاری ئازاڎ | دەگای ئازاڎە ئەژناسیان.
- بینای و دلېنەبەرڎەی ئا ڕایا کە داگیرکەرا پەی مەرامی سەربازی و وەڵامۆدای بە پەنەۋازییەکا جەنگو ئێران-ئێراقی درۊسۍ کەرڎېنۍ و ئەرەنیایۆ ئا باخا، کە مەڵامەتو ئا ڕایاۋە ۋېرانۍ بېیېنۍ و وجارای زېیانو ئا گرڎە ساڵا، کە باخەکېشا کریێنۍ بە ڕاو ئۆتومەبیلی.
- ڕاگېری چە ھۊرکەڼەی بیرەئاۋۍ قۇڵۍ، کە بۊ بە مەڵامەتو کەمکەرڎەو ئاۋۊ چېرو زەمینۍ و وشک بېیەو باخو ھامسا ھەژارەکا یان درەختە وېڕسەکا.
- نېیای درەختە وېڕستەکا پېسەو نەرەی و ۋەنۍ و کەکەۋۍ و بلچۍ و سماقۍ و براڵۇوۍ و مۊرد و سنۆبەر و .... کە ھەم بەرەکەشا دەرامەت ھەن پەی خەڵکی و ھەم خاکو کەشەکا پارېزنا و ھەم چە لافاۋی و ھەرەسۍ ۋەرگېرا و ھەم با بە مەڵامەتو پاکی ھەۋای و بارگاۋی بېیەو ھۆرەکا و زېیاڎکەرڎەو ۋارانی و ھەم ھەمیشە سۆزمەنەی کەشەکا.
- گرنگیدای بە کەلسازیی ھامچەرخی، پەی پارېزنای تەڵانو باخەکا و کەمۆکەرڎەی قورسایی باخداری بە بەکاربەرڎەی تۊڕۍ تەلېنۍ و قسڵی، کە بە تەڕبېیەیش و ساڵ بە ساڵ پتەوتەر بۊ.
- زانستیکەرڎەو ئاۋدارای و پەنابەرڎەی پەی کۊکەدەو زېیاڎەو نۆباۋی، پەی کاتو کەم ئامۋی بە درۊسکەرڎەی حۊزو ئاۋۍ و ھەر پاسە ھەمبارکەرڎەو ۋاراناۋۍ.
- تەرخانکەرڎەو فېرگای تایبەتی چە بارەو کشتکاریی پەی باخەۋانەکا و ڕانمایی چنی زېیاڎکەرڎەی بەرو درەختا و ھەر پاسە پېۋەڼکەرڎەی و مېۋداری|ڕەزداری بە جۊرو بەرزۆکەرڎەی و ڕاس مدرنای درەختو مېۋۍ و ھۊرپاتەریش و ڕاسازی مېیانو مېۋەکانە پەی ئاسان گلېرۆکەرڎەی ھەنگۊرەکۍ.
- وازئاۋرڎەی و دۇرۆکۆتەی چە تۊمە دەسکاریکریاکا، ھەر پاسە بەکارنەبەرڎەو پەینۍ کیمیاوییۍ.
- پەرەدای بە نېیای درەختو تفەزرۍ پەی وێکەرڎەی کرمۍ ھۆرشمینۍ، کە ھۆرامان پەی ئانەیە سازگارا و دەرامەتېۋی فرەش ھەن.
- زیڼۆکەرڎەی و پەرەدای بە کېیارۍ دێمیۍ و بەکاربەرڎەی لاسەکا و کەشەکا پەی کشتکاریی.
- درۊسکەرڎەی بانکو کۊمەککەرڎەی کشتکاریی و باخداریی و بەخشای قەرزی بەبۍ سۇڎ.
- زیڼۆکەرڎەی و پەرەدای بە ھەرەوەزیی کۊمەڵایەتی مېیانو باخدارا و ھیتیارانە.
- دەسەبەرکەرڎەی ئامرازۍ کشتکاریۍ و باخداریۍ گونجیێ، کە چنی بەرزایی و سەختی باخەکا ھۆرامانی گونجېیا.
- پەشتیۋانیکەرڎەی خەڵکی پەی باخداریی و ئەۋەکەرڎەی یانەی و ئاۋەڎانکەرڎەی دەگاکا، بە ڕۊشنگەری و ھەر پاسە بە کۊمەک و پەشتیۋانی ماددی چە خەزینەو دەرامەتو کۊمەڵۍ.
- ..... تد.
------------------------------------------
وەنەرۍ بەڕێزی، پەی ئەژناسای پیتە تایبەتە ھۆرامییەکا دلۍ ئی نۋیستەیە، سەرو لینکو پیتەکا کلیک کەردۍ:
- ڎ: ئەڎا: دەنگ https://t.me/Ferhengu.Zvani.Horami/6322
- ۋ: ۋاران: دەنگ https://t.me/Ferhengu.Zvani.Horami/6328
- ڼ: مەڼ: دەنگ https://t.me/Ferhengu.Zvani.Horami/6324
- ۊ: لۊ: دەنگ https://t.me/Ferhengu.Zvani.Horami/6326
- ې ۍ: دەنگ https://t.me/Ferhengu.Zvani.Horami/6330
- ﯗ = و: مۇ
لینکو گرڎو پیتەکا ئەلفابێتی ھۆرامی
https://t.me/Ferhengu.Zvani.Horami/7588
[1]
ئی بابەتۍ 261 جارۍ ۋینیێنە
بابەتۍ پەیۋەڼدریێ: 7
کتېبخانە
1.تان و پۆی خۆبەڕێوەبەریی کۆمەڵایەتی
2.ئەلفابێتی هۆرامی
3.ئەلفابێتی هۆرامی و چن سەرنجیۋ
4.تان و پۊ وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی
کوڵەباس
1.ئەلفابێتی هۆرامی (ئارامی و لاتینی)
2.ھەنگامۍ کرڎەیۍ پەی ئاۋەڎانکەرڎەو ناوچەو ھۆرامانی و ئەۋەگېڵنای زۋانی ھۆرامی پەی بوارو وەنەی و ڕاۋەبەریی (1)
3.ھەنگامۍ کرڎەیۍ پەی ئاۋەڎانکەرڎەو ناوچەو ھۆرامانی و ئەۋەگېڵنای زۋانی ھۆرامی پەی بوارو وەنەی و ڕاۋەبەریی (18)
[زېیاتەر...]
تایبەتمەڼییۍ تۊماری
پېڕە: کوڵەباس
زۋانو بابەتۍ: هەورامی
جۊرو بەڵگەنامەی: زۋانی یەکەم
جۊرو ۋەڵاکەرڎەی: دیجیتاڵ
شار و شارەکڵۍ: بېیارۍ (هۆرامان)
شار و شارەکڵۍ: پاۋە (هۆرامان)
وڵات - هەرېم: پانیشتو کورڎەسانی
وڵات - هەرېم: وەرکۆتو کورڎەسانی
کتېب - کوڵەباس: ھەمەجۊرە
تایبەتمەڼییۍ تەکنیکیۍ
خاۋەنو ئی بابەتۍ مافو ۋەڵاکەرڎەیش بە کوردیپێدیای بەخشان! یان بابەتەکۍ کۊنە ھەنە، یان بابەتەکۍ بەشېۋەنە چە خاۋەنداریی گرڎینەیی.
چنینیی بابەتۍ: 99%
99%
ئی بابەتۍ جە لایەنو: ( ئاکۆ مارانی )یۆ جە: 23-09-2022 تۊمارەکریێنە
ئی بابەتۍ چە لایەنو: ( ئەسعەد هەورامی ) چە: 23-09-2022 پۊرەلۋای کریێنە و ئازاڎە کریێنە
ئی بابەتۍ پەی دمایین جاری جە لایەنو:( ئاکۆ مارانی )یۆ جە:23-09-2022 خاستەرە کریێنە
ۋەڵینەو دەستکاریی بابەتۍ
لینکو بابەتۍ
ئی بابەتۍ بەپاو ستانداردۍو کوردیپێدیای ھەڵای ناتەمامە ھەنە و پەنەۋازییش بە پۊرەلۋای بابەتیی و زۋانەۋانیی فرەتەری ھەن!
ئی بابەتۍ 261 جارۍ ۋینیێنە

تازەکی
ئەی دڵ وە سەنگ بای
وەلی دېوانە

ئەی دڵ وە سەنگ بای، ئەی دڵ وە سەنگ بای
ئەی دیدە کۊر بای، ئەی دڵ وە سەنگ بای
ئەی (زوان) لاڵ بای ئەی خاتر تەنگ بای
ئەی (تەن) تاویای ژار فەرەنگ بای
ئەی (گۊش) نەژنەوا هەر یەکجار کەڕ بای
ئەی کەڕ وە غەزەب باد سەڕسەڕ بای
ئەرۍ تاڵەی من غەزەب وارۊ لېت
ئەرۍ بەخت من تەوەن وارۊ پېت
ئەی فریشتەی من وە فەرمان حەق
فریشتان عەرش شەقت کەران شەق
ئەی ئېقباڵ من هەر سەرنگۇن بای
سەرنگۇن نە قەعر ئاب (هامۇن) بای
وېم بە وېم واچۇن بە کۊی زوخاڵ بای
تەن نە غەرق بەرق فەنا پاماڵ بای
چەند ساڵەن کە ڕ
ئەی دڵ وە سەنگ بای
خەمناکم خەمناک
بېسارانی

خەمناکم خەمناک، خەمناکم خەمناک
جە جەوری گەردۇن، خەمناکم خەمناک
هەر یەندە کەردم جامەی تەن چاک چاک
پەی دۇری یاران، خاک وە سەرم خاک
مەنیشۇ وە عەرش، دۇدی ئاهی سەرد
وەختەن هەناسەم سەنگ کەرۊ وە گەرد
مەگەر خوڎاوەند کەرەم بکەرۊ
تەفرەقەی یاران وە هەم باوەرۊ
وەرنە جە دەرۇن پڕ دەردی زامەت
ئایېر وارانەن تا ڕۊی قېیامەت
[1]
خەمناکم خەمناک
مېژوو ئەدەبیاتو یارسانی (9)
مېژوو ئەدەبېیاتو یارسانی
بەشۍ نۊهەمە

کتېبو (سەرەنجام)ی:
شېعرەو ئایینو یارسانی پېسە گرد ئەدەبێ ئایینی بە درېژایی ڕوژگاری درووسە بیېنەن، دمایی جەمکریێنۍ، فرەو جاری خاوەنو شېعرەکا نەشناسیان، بەڵام وېشا شېعرەکا مڎانە پاڵو کەردگاری و فریشتا و پیر و پیاخاساشا، پی تەرزە هەر ناوچێنە کومەڵە شېعرێ پېڎێ بیېنۍ، یان کومەڵە شېعرێ شاعیرێ جەمۍ کریێنۍ، ئیتر بە نامۍ ناوچەی، یا ڕوژگار، یا نامۍ خاوەنەکەیشۆ ئامێنۍ دلۍ.بە دەسنوېس و کومەڵە شېعرەکا ماچان دەفتەر، شېعرەکېچ وېش (کەلام) ش پەنە ماچان، بەعزەجارێچ بە نام
مېژوو ئەدەبیاتو یارسانی (9)
کامەران ئاکرەیی
نامۍ: کامەران
نازنام: کاروان ئاکرەیی
نامۊ تاتەی: سەعید
نامۊ ئەڎێ: جەمیلە
ڕۊ پېڎابېیەی: 29-12-1982
یاگۊ پېڎابېیەی: نەغەدە - وەرکۆتو کورڎەسانی

ژیۋاینامە

کامەران سەعید شوکری، ڕۊو 29-12-1982 چە شارو نەغەدەی سەر بە پارېزگاو ئازەربایجانی وەرنیشتو وەرکۆتو کورڎەسانی دلۍ بنەماڵېۋی کورڎپەروەرینە پېڎابېیەن. قۊناخەکۍ سەرەتایی و مېیانیی و ئاماڎەییش چە بەشۊ زانستینە چا شارەنە تەمامنێنۍ و دماتەر چە تەمەنو 20 ساڵینە (ساڵۊ 2002) پەی نشینگاو ۋەڵیناو وېش گېڵانۆ و پېسەو گرڎ وانیارېۋی فۆرمو زانکۊیش پەڕکە
کامەران ئاکرەیی
ڕۊژماری هۆرامی (8)
ڕۊژماری هۆرامی
ئاما‬‫ڎ‬‫ەکەر‬‫ڎ‬‫ەی ‬‫هەشتە‬م‬
‫‪ 1402‬‬‫ڕۊجیاری/‬ ‫‪‬‬ ‫‪2023‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪2024‬‬ پې‬ڎایی‬
ئاماڎەکەرڎ‬‫ەی‬
‫ئاکۊ‬‫مارانی
‫سېیاۋکامو‬‫‪1401‬‬ ‫–‬ ‫مارچ‬ / ‫ئە‬‫پڕیلو ‬‫‪2023‬‬
[1]
ڕۊژماری هۆرامی (8)
تۊماری تازە
حەمەجافر کەریمی
نامۍ: حەمەجافر
نازنام: کەریمی
نامۊ تاتەی: حەمە ڕەشید
نامۊ ئەڎێ: ئایشۍ
ڕۊ پېڎابېیەی: #1_7_1320ک#
ڕۊ مەرڎەی: #27_4_1348ک#
یاگۊ پېڎابېیەی: #زاوەر_هۆرامان#
یاگۊ مەرڎەی: #ئورمییە#

$ژیۋاینامە$
لای هەڵۆی بەرزە فری بەرزە مژی
چۆن بژی شەرتە، نە وەک چەندە بژی
      مامۊسا هەژار

مامۊسا حەمەجافری کەریمی جە ڕۊدیارو (1\7\1320ک) جە دەگاو (زاوەر) ی جە ئەڎای بېیەن، تاتەش حەمە ڕەشیڎ و ئەڎاش ئایشۍبېیېنە.
دەورانو سەرەتایی مەدرەسەیش تاکو کەڵاسوو پەنجی جە وانگاو (زاوەر) یەنە وانان، پەی درېژە دای بە وانای لوان پەی شارو (نودشە) ی و چاگە کەڵاسو ششیش تەمامنان.
جە ساڵو (1337ک) ی لوان پەی دانشسراو عەشایری ئیسلام ئابادی و ساڵێو چاگە دەورەش دېیەن و جە ساڵو (1338ک) ینە بېیەن بە مامۊسا. جە دەگایەکاو (زاوەر، کێمنە، هانەگەرمڵە و نوریاو) بە وانیارا دەرسش دان و خزمەتش کەردەن.جە پاڵو دەرس دایەنە خەریکو ڕوەش هەنگەری و فەعالیتی سیاسی بېیەن.هەوڵش دا جە هەر یاگێوەنەبۊ خەڵکی جە کارو بارو وەڵاتی و دەسەڵات دارە زاڵمەکا ڕژیمو شاهنشاهی ئاگاڎار کەرۊوە.
مامۊسا مروڤێ زەحمەت کېش، دڵسوز و خەمەوەرو خەڵکی بېیەن.لایەنگیرو هەژارا و بۍ دەسەڵاتا بېیەن.پەی کۊ کەردەی کەڵتور و فەرهەنگو هۆرامانی هەوڵش دان ، بەڵام بە داخەو ئەجەڵی مۆڵەت نەد٘ا تاکو هەرمانەکاش بە ئاکام یاونۊ.
چنی بڕېو جە هام ویر و هام فکرەکاش جە ساڵو 40 تاکو 47 موبارەزەو وېشا جە ناوچەو هۆرامانېیەنە دژو ڕژېمو شاهنشاهی دەس پەنە کەرا.
جە ئابانو (1347ک) جە دەگاو (نوریاو) ی  ساواک دەسبەسەرش کەرۊ و بەرۊش پەی زیڼانو کرماشانی و چاگەیچ دماو ماوێوی ڕەوانەو تارانیش کەرا.بەینێوتەریچ ڕەوانەو زیڼانو جەلدیانو ئۆرومیەیش کەرا و چاگە پېشنیارش پەنە مڎا کە تۊبەنامە بنویسۊ تاکو قەنارەش نەڎا.بەڵام مامۊسا بە ورەی پۆڵایین و ویری بەرز ئینەیە قەبووڵ نمەکەرۊ و سەرو ویر و ئەندېشەو وېشەو پاشەگەز نمەبۊوە. جە ڕۊ16گۆڵان ( ئوردیبەهشت) ساڵو (1348ک) جە دادگایوی نمایشی بە قەنارە مەحکووم کریۊ و جە 27 گۆڵانی چنی دوۍ نەفەرا جە هامڕەزماش تیر ۋاران کریۊ و هەر جە جەلدیانو ئۆروومیەیەنە ئەسپەردەو خاکی کریۊ.
مامۊسا حەمە جافر جە ئاخر پەلەو قورئانێویەنە کەجە دەوران حەپسیەنە هام دەم و ڕەفیقو شەو ڕۊیش بېیەن، وەسیەت نامۍو پەی تاتەیش منویسۊ:
(تاتە گېیان تەقدیر پاسنەنە کوڕەکەت ئە پی جۊرە ژیوایش تەمامیو، هیچ ورکێوت نەبۊ، ئۊمېڎوارەنا ئەڎای ڕەحمینەم و واڵە و بڕاڵە ئازیزەکېم، ژەن و زاڕۊڵەکېم و ماباقی قەوم و کەس و کارۍ بەخشام و چەنەم بویەرا و گەرڎەنم ئازاڎ کەران.
جە تەمامو دۊسا و ڕەفېقا و ئاشنایا کە مەیا پەی فاتیحە وانای داوا کەرە گەردەنم ئازاڎ کەران.
ڕۊ جومعەی مزگیەنە جە خەڵکوو دەگاکېما داوا کەرە، گەردەنم ئازاڎ کەرا و دۊعاو خەیریم پەی کەران.
تاتە گېیان لاڵیەوتەو وەنە بلی پەی شار و دەگاکا (پاوەی، نەوسوڎە، نۊدشە، کێمنە، هانەگەرمڵە، نوریاو) ، گېڵی هەرکەس حەقش ئینا سەرمەو دەیشەو، یا حەڕاڵم کەرا. بە تەمامو خەڵکوو ئا شار و دەگایا واچە گەردەنم ئازاڎ کەران.[1]

نویستەی و کۊ کەردەیوە: ئاریا یوسفی
حەمەجافر کەریمی
یاڎو پەنجا ساڵەو سەرکۆتەو ژڵېوەو ئاپۆیینە
نامۊ کتېبی: یاڎو پەنجا ساڵەو سەرکۆتەو ژڵېوەو ئاپۆیینە
بابەت: پەی یاڎکەردەیۋو پەنجا ساڵەو کۊششینە
ئاماڎەکەردەی_ نویستەی: کۆمیتەو ناوەندی
هۊرگېڵنای: پېڕۊ هۊرگېڵنای پەی هۆرامی
‫دیزاین‪ :‬‬‫کۆمیتەی‬ ‫یاونەرو‬ ‫‪pkk‬‬
‬‫‬‫و‬ەڵ‬اکەرڎەی:‫ک‬‫ۆ‬‫م‬‫ێ‬‫ت‬‫ە‬‫ی ‬‫نا‬وە‬‫ند‬‫ی‬‫‪pkk‬‬ ‫ی‬
چاپ: 2023
تیراژ: 1000 دانۍ
[1]
یاڎو پەنجا ساڵەو سەرکۆتەو ژڵېوەو ئاپۆیینە
قازی سەبغەتەڵڵا
نامۍ: قازی سەبغەتەڵڵا
نازنام: قازی ئەنساری پاوەی
نامۊ تاتەی: مەڵڵا عەبدوڵڵا
ساڵۊ پېڎابېیەی: #1300ک#
ساڵۊ مەرڎەی: #1371ک#
یاگۊ پېڎابېیەی: #پاوە#
یاگۊ مەرڎەی: #پاوە#

$ژیۋاینامە$
نامۍ تەمامەش: قازی سەبغەتەڵڵا، کوڕو مەڵڵا عەبدوڵڵای جە بنەماڵێ ئایینی و ئیمانداری ساڵەو (1300ک) جە شارو پاوەی سەر بە هۆرامانو لهونی، جە وەرکۆتو کورڎەسانی ئامان دنیاوە، سەردەمو وېشەنە ئیمام جومعەو شارو پاوەی بییەن، چن کتېبێ دەسنویسېش شۊنیرە جیامەنېنۍ، جە بەشێ نویستەکاشەنە بە (ئاغە مەڵڵا) ئەشناسیان، سەرەتا جە لاو تاتەیشۆ فېرو دەرسە ئایینیەکا بېیەن دلۍ حوجرەینە، نازنامو (قازی) جە تاتەیشۆ بڕیان ملشەرە، چوونکم چا وەختەنە تاتەش پیێوە شارەزاو زانستەکا بییەن، فرەو جاری پېسە قازیێ چارەو گرفتەکانو خەڵکیش کەردەن، تاتەش پەی ماوێ فرەی ئیمام جومعەو شارو پاوەی بییەن، قازی سەبغەتوڵڵا یۊن جە شاعېرە بە تەواناو سەلېقە جوانەکا سەردەمو وېش، شېعرەکېش بابەتە سیاسی و کومەڵایەتیەکا گېرانە وېشا، زدایەتی زوڵم و زورداری و ناداڎیی و مافو خەڵکە بەشمەینیەتەکا، یاگێنە ماچۊ؛
خۊ غەفڵەت کارەن مائموور ئێران
مەر نمەزانان مللەت بی وېران
بە زوانەکانو (هۆرامی، فارسی، عەرەبی، کرمانجی) شېعرېش نویستېنۍ.
ماچۊ:
فارسی و کرمانجی و کوردی و گۊرانی
فەرق نېیەن جە لاش با تۊ بزانی
جە سەردەمو (قازی ئەنساری پاوەینە) ، جموجووڵو ۋیروباوەڕی ئازادی زیڼەبیۆ، ناڕازیبېیەی خەڵکی لوانە قوناغێ کەردەییە، ناڕەزایی ۋەراوەرو دەسەڵاتدارا، قبووڵ نەکەردەی قەرارە هەڵەکا دەسەڵاتی، قازی یۊ بېیەن چانېشا کە پەرچەمو ناڕەزایەتیەکانە دیاربییەن، داواو مافەکا خەڵکی جە وېشەنە وەرجەسەکەردەن، هەرگیز بېدەنگیش نەکەردەن، چن بەیتێش بە دەنگێ ناڕازی دێنۍ گۊشو دەسەڵاتو پەهلەویرە:
عەزیزەم جە نۊ، شیم بەحر خەیاڵ
فکرم کەردەوە ئەوزاع و ئەحواڵ
هەرچن پاوە شار وېنەی بەهەشتەن
ئەما بزانە نگبەت لېش وەشتەن
شەرارەش وېنەی، شەرارەی سەقەر
چەخماخ مەشانۊ ڕۊ جە ڕۊ بەتەر
قازی ئەنساری پاوەی، دمای ئا گرد کۊششا کەردېش بە خاترەو خاسکەردەی بار و ژیوای خەڵکی، دمای وېچش ۋیروباوەڕەکېش دلۍ خەڵکینە ڕەنگەشا گېرتېبۍ، واتەکېش سەرو زوانو خەڵکیۆ واچیېنێ، بە هوکارو بارو زروفو ئا وەختەیە بەشێ جە بەرهەمەکاش دلېنە شیېنۍ، چن بەرهەمێش مەنېنێ و ئینێ وەردەسەنە.
قازی پاوەی شاعېر و زانا، ساڵەو (1371ک) کۊچی دمایینش کەردەن.
نەو وەهار نېیەن
یاران بۆی شنۆی نەو وەهار نیەن
دایېم زمستان بەرقەرار نیەن
پاسە دیارەن فەسڵش گۊم بیەن
جە ئامایش هەرگیز ئینتیزار نیەن
ئەو شنۊی دڵگیر جە دەس بەرشیەن
نە جاگەش زمسان هېمای باقیەن
جە سەردی هەواش دڵ بېزار بیەن
هانە قەهر و قار پڕ ئازار بیەن
فەسڵش بەڎ عەدڵەن هانە کار زار
ئەسەح تەماش نیەن کەی مەیۊ وەهار
یە خەیلێ وەختەن زمسان قەهارەن
مەزانۊ وەهار نیەن بېڎارەن
گاگا چوون زلان جارجار سەر مەدۊ
هیچ پەرواش نیەن ساکن بۊ، بلۊ
کەم کەم نېشانش نەجاش باقیەن
ئەویچ پەی زمسان دایېم ساقیەن
هەر ڕۊ تا ئېوار هەر شەو تا سەحەر
ئۆف و وارانەن یەک جە یەک بەڎتەر
مەخسووس ۋای زلان شەدید تەڕ مەیۊ
نە هەرکەس بڎۊ مەکەرۊش وە چۊ
هیچ تەماش نیەن وەهار تاکەی بەی
خەیاڵش ئېڎەن وەهار هەر نمەی
هەر وەخت کە شەماڵ سەڎاش جە دوور بەی
زلان بەد حاڵەن شەماڵ تۊ تاکەی ؟
دیارت نیەن فرسەتەن سادەی
سەڎای نەسیمت سا با جە دوور بەی
مەردم جە داخت ، شەماڵ بېزارەن
تا کەی غافڵی زلان بیمارەن ؟
تاکەی بۍ جەهەت هەر مەی هەر مەشی؟
تاکەی جە شاڎیی تۊ هەر بۍ بەشی؟
مەزانوو زلان خەیلێ سەر سەختەن
واڎەش نەمەندەن ئەمما بەڎ بەختەن
وە بۍ ئامای تۊ شېیەی خەتەرەن
پەرۍ درەختان خەیلێ زەرەرەن
زلان بە خەیاڵ مېمانت زانۊ
وە موەقەتی حوکم تۊ ۋانۊ
مەگەر جە ئەسفەند وەسەت یا ئاخر
بۊی شنۊی شەماڵ لېمان بۊ زاهېر
چوون زمسان سەردەن دڵ بۍ قەرارەن
(قازی ئەنساری) زمسان بېزارەن .
نموونێ تەر:
بەحری خەیال
عەزیزم جە نۊ شیم بەحر خەیاڵ
فکرم کەردەوە ئەوزاع و ئەحواڵ
هەرچەنڎ پاوە شار وېنەی بەهەشتەن
ئەمما بزانە نگبەت لېش وەشتەن
شەرارەش وېنەی شەرارەی سەقەر
چەخماخ مەشانۊ ڕۊ جە ڕۊ بەتەر
هەرپاسە خاسەن دوور بی جە مەکان
ئاتەش فشانش نە ساڵ و زەمان
دوعام هەر ئېڎەن هەر سوبح و ئېوار
(وقنا ڕبنا من عذاب النار)
(قازی ئەنساری) هەرچن زەبوونەن
ئەر خەیاڵ بازۊ تەبعش مەوزوونەن
فارسی و کورمانجی و کوردی و گۊرانی
فەرق نیەن جە لاش با تۊ بزانی
لازم کەرد وەی تەور واچوو موختەسەر
چەندە ئەشعارێ باوەر وە نەزەر
ئاخر هەر مەرگەن نە ڕاگەی ئینسان
حەیفەن عومر وېش بڎەرۊ تاڵان
نە ماڵ دنیا فەراوانت بۊ
مەحشوور بی چەنیش تا وە ئاخر ڕۊ
نە گەڎا و موحتاج ئەرا مەنڎە بی
چەنی خەیاڵان سەر ئەفکەنڎە بی
کۊن پادشاهان خەیاڵ لایەمووت؟
مەنزڵگاشان بۍ لانەی عەنکەبووت
لەک لەک نە جاشان بە وېنەی سەردار
باڎەقۊش بیەن وەزیر دەربار
کاوەتر ئەمیر مرۊچە سەرلەشکر
مەلووچک ڕابەر ئەی سەرو ئەو سەر
کۊن ئەو سەرداران وەزیر تا ئەمیر؟
کۊن دنیا داران جوانان تا پیر؟
جە خاسی و جە عام نە تۊڕ دام گیر
نە تۊی خاکەوە گشت بیەن ئەسیر
عاقڵ ئەو کەسەن جەی دنیای فانی
وېش نەڎان وە دەست غۊسسەی نەهانی
پەنج و دوو ڕویەی دنیای بێ وەفا
پەی هیچ ئەحەدەی نەدارۊ بەقا
فەرزەند من ماچوو بە تۊ وەسیەت بۊ
زیاڎ جە وەسیەت هەم نەسېحەت بۊ
دایېم نیک نامی باوەر وە نەزەر
بەڎ نامی بەڎەن خەتەرەن خەتەر
تەماع بەڎبەختەن حرس ئابڕوو بەرەن
تماع چوون موردار هامن بەڎ تەرەن
شەخس بۍ تەماع گەردەن بۊڵەندەن
ئەوکەس حەریسەن ئابڕووش نەمەندەن
تەماع پەی بەشەر ئەڼازە دارۊ
بۍ تەمەع نیەن هیچ کەس جە ئارۊ
ئەما تەفاوەت زیاڎ و کەمەن
بە کەم قەناعەت هەم ئەفکار جەمەن
شەریک نەفام شەخس نانەجیب
سەڵاحەت نیەن زوو مەڎۊت فەریب
هەر تا مەتاووی جە لای عاقڵان
گوڵچین کەر فامت جە ساحیب دڵان
تەجرەبەی فکرت جە دنیا دیڎان
باوەرە وە دەس ئامان سەد ئامان
هەرچی من واتەن بگېرەش نەگۊش
هیچ خەڕە نیەن ساحېب فیکر و هۊش .
نموونێ تەر:
مەولەوی واتەن خەم وە کۊنانۍ
بە کەیف و دەماخ دووری تۊنانۍ
منیچ چەم وە نم، لېو وە خەنڎەوە
ئەر هەر دەم نەبۊ ڕەنجە ڕۊنانۍ
نمی چەم هیجران دووری باڵاتەن
لادەی غافڵ بەر من جە کۊنانۍ
فەڎای باڵات بام شای شیرین چەمان
وېڵ و واوەیلای کەش و کۊنانۍ
خاستەر با ڕەحمت پەی دوور مەنزڵ بۊ
جە دوور مەنزڵان منیچ یۊنانۍ
خەندەم جەو بۊنەن عەیبم پا ئامان
پینەی عەیب کریان من با تۊنانۍ
ئومېڎم ئېڎەن عەیبم پەسا بۊ
چوونکە دېوانەی باخە کۊنانۍ
قوربان گوڵ پەیدان جە دەشت و جەکۊ
وەلۍ من عاشق گوڵ شەوبۊنانۍ
بۍ تەفاوەتەن عەترش شەو یا ڕۊ
شەو نم لېش وارۊ، ئاخ جە کۊنانۍ؟
بڎۊ نە دەماخ تەسکین پەی دڵان
ئەمما من مەحرووم وېنەی تۊنانۍ
ئانە من ماچوو حیسامەدینەن
جە مەنسووبانش بەڵکە یۊنانۍ
پاسە مەولەوی زیاش یۊتەرەن
وەڵڵا خەیاڵم، من هەر تۊنانۍ
ئەر زولفت نەبۊ جە نەزا و جە دوور
ئاوارەی وەتەن توونا و تونانۍ
نموونێ تەر: .
فەرزەندە عەزیز
فەرزەند عەزیز فامیل نەجەفی
مونشی بەخشدار لېت نەبۊ مەخفی
پەی دووری باڵات پەردەی دڵ دڕیا
ئاوارەی وەتەن جە پاوە بڕیا
دڵ بەنڎ زوڵمەت خاڵیەن جە نوور
بیەن وە قەقنەس بە وېنەی تەنوور
خۊراکم زەهرەن تا تۊ نای جە دوور
ڕۊی ڕۊشن وەنەم بی شەوی دەیجوور
یا خوڎا وېران بۊ یانەی ئەغیاران
شەروور نەمانۊ جە ڕۊزگاران
پاسە من و تۊش هەم جە یۊ کەردەن
خوا ئەحواڵش بووزۊ ڕۊی مەردەن
سەر تا پای وجوود کاڵای غەم پۊشان
ماچی تەم وەشتەن نەڕووی سەرکەشان
مەگەر خوڎاوەنڎ بە لوتف و کەرەم
هۊرکەنۊ جە لام هەم تەم و هەم غەم
ئەر باوەڕت هەن ئېنتزار نیەن
مەخلوق جە هیجران گرد جە بەین شیەن
پەی جیفەی دنیا وەتەن فرۊشان
دایېم پەی نەفعی وېشان مەکۊشان
خۊ غەفڵەت کارەن مائموور ئېران
مەر نمەزانان میللەت بی وېران
بەعزەیچ جە مائموور یەقین بزانە
مەخسوس بازڕەسان کەردم نیشانە
هەنی عازم بان پەی ئی وېرانە
(وقت مقتضی نیست) کەران بەهانە
تاریخ جە هەزار تا سېسەد و بیست
تا ئیسە ماچان وقت مقتضی نیست.[1]
قازی سەبغەتەڵڵا
فکری پاوەی
نازنام: فکری پاوەی
نامۊ تاتەی: ئیبن غەزایی
ساڵۊ پېڎابېیەی: #1128ک#
یاگۊ پېڎابېیەی: #پاوە#

$ژیۋاینامە$
فکری شاعېر:
فکری پاوەیی، کوڕو کەسایەتی (ئیبن غەزایی) ، ساڵەو (1128ک) جە شارو پاوەی، هۆرامانو لهونی جە ئەڎێ بېیەن، حوجرەنە دەرسە دینییەکېش وانێنۍ، دمای قوناغۊ سەرەتایی پەی ئەستەنبووڵی مەگنۊ ڕا، دمای ساڵێ چاگەیچۆ مەگنۊڕا پەی وڵاتو (ئەلبانیا) ی، بە مەبەسو بەدەسئاوەردەی عیلم و زانستی دنیایی و ئایینی، ئیتر چا وەختۊن ئەسەرش گومەن، بېجگە چن نامێوە پەی ڕەفېقاش، هیچ هەواڵێش نەزانیان.
دیارنېیەن چکۊ کوچی دمایېنش کەردەن، چکۊ ئەسپەردەکریان، فکری بە زوانەکانو (هۆرامی، سورانی، فارسی، عەرەبی، تورکی، کرمانجی) شېعرېش واتېنۍ.
فکری شاعېر چەنی (خەیاڵی شاعېری) پېوەڼیشان بېیەن، دۊسۍ یۊترینی بیېنۍ، نامێوە (ماموسا مەڵڵا عەبدولخالق) ی کە پەی هەر دوە شاعېر (فکری و خەیاڵی) ش کیاستېنە، پی تەرزە تاریفېشان کەرۊن:
(خەیاڵی) غەواس بەحر خەیاڵی
مەزانی وە حاڵ جەستە زوخاڵی
(فکری) چ تەڵەب کەر هام دەرد دەردم
لەرەی دڵە سەخت هەناسەی سەردم
سەڕافەن یەقین یۊ جە یۊ خاستەر
منیچ دەردەدار دەرد نە دەرد بەدتەر .
نموونێ جە شېعرەو فکری پەی خەیاڵی شاعېری:
ها شین وە ڕاوە ها شین وە ڕاوە
(خەیاڵی) یاران ها شین وە ڕاوە
من مام چەنی دەرد هەناسەی سەردم
ئەوان شین پەی هەرد هەوارگەی شاوە
دمای ئەو ئازیز شۊخ بۍ گەردم
چەنی بمانۊ وە ڕووی دنیاوە
نیگاکەر وە ڕەنگ ڕۊخساری زەردم
وېنەی وامەنڎان حجاج کاوە
دەس وە موناجات دەخیل پەی دەردم
ڕووی عەقیدە کەر وە لای خوڎاوە
وەرنە وە مەرگت تا کەی ها مەردم
تا مەحشەر دڵ ها وە تەمەڼاوە
شېونان مەزموون قافییەی فەردم
زوڵف نازاران ها وە حەناوە
فەرهادی کۊکەن مەجنوونی هەردم
جە دېق شیرین داخ لەیلاوە
یاوا وە ئەفلاک ناڵەی نەوەردم
دیما و دیممەن وە بای فەناوە
ها تەرک دنیای بۍ وەفا کەردم
هیچ نیەم وە تەنگ لومە و مەناوە
چەند زووخاو و زام کۊنەو نۊ وەردم
ئازیزیچ هەر ها وە ئېستېغناوە
چن مەینەت پەی یار بۍ بەینەت وەردم
چوون شاباز ۋیەرد وە نیم نیگاوە
شی پەی ئېڵاخان شای گەردەن زەردم
دەوای دەردانش گەرد ها وە لاوە
ئاخر من جەی دەرد جە گیان ۋیەردەم
پەپوولەی ڕۊحم ها وە هەواوە
تاسیای تەناف چەرخ چەپ گەردم
قەڎر قامەتم دان وە قەزاوە
ئەغزای وېم نە ڕای بۍ شەرتان مەڕدم
خا دڵ نەشی وە پای سەفاوە
ستاران یەک یەک تا ڕۊ شمەردم
دەردم ڕۊ نەکەرد وە لای شەفاوە
مەعلووم بۊ جە لای بەزم هامفەردم
پام گیرەن وە تای دام بەڵاوە
بەڵ چەپ گەرد وە ڕاس قەرار دۊ نەردم
باوەرۊ موهرەی دوو شەش جە لاوە
سا چوون وە قاپیت هانا ئاوردم
کارەی کەرد دڵبەر بەو نیم نیگاوە
بەیۊ وەرنە ها ئەروا سپەردم
بو ڕەوای دەروون حکمت پەناوە
(فکری) نەکەردەن تەڵەب جە مەردم
مەبۊ هۊشش بۊ شا وە گەداوە .
نموونێ تەر:
واڎەی قوربانەن:
واڎەی قوربانەن دڵ نە هېجرانەن
قوربانی کەسەین جە یار فەرمانەن
جەژن تازە ڕەخت جوان بەختانەن
غەوغای شین گەرم زامەت سەختانەن
هەی (کتور کتور) نەو نەهاڵانەن
(السنە کیورم) گۊنا خاڵانەن
(کتمیش گلمیش پوز لوز) بەینانەن
(باخ باخ گیلان) گوڵ جەمینانەن
(خوش گلدن فا ال لر) بۊسانەن
(عزیز بر اوپ ویر) سوور دۊسانەن
(آیری آیری مهوین) بازانەن
(الش یهرش) شەکەر ڕازانەن
(قرداش گزمیە داغ لر کبلان)
(کیو زل دیل تاتلی ساچ) نە پیلانەن
یاران برابەر (فن شیور) وە هەم
فکری (یلاغر) هام باوەش غەم .
نمونێ بە سورانی:
چاوەکەم جانم بە قوربانی دوو چاوی بازتە
دڵ نیشانەی چاوی مەستی تورکی تیر ئەندازتە
چوونکە ئەمڕۆ ئەز شەهیدی کەربەلایی عیشقی تۆم
سەیدی دڵ قابل بە فتراکی سەمەندی نازتە
زاهیری ئەهلی قەڵاتی دڵ چیە؟ ئەمری ئەکەی تۆ
چاوەکەم سوڵتانمە تای لەبەر مژت سەربازتە
غەیری دەفعی گیسوی ڕەعنا نەخش لەعلی لەبت
تۆ یەدی بەیزای حوسنت کافیە ئعجازتە
دایمەن ئەسبابی بەزمی دولبەریت ئامادەیە
دڵ کەبابە خوێنە جەرگم بادە ناڵەی سازتە
بویە شیعری من وەها شیرین و ... دڵ تەڕە
تووتی تەبعم کە شەکەر فردی ڕێزەی ڕازتە
(فکری) ئەمڕۆ تۆ بە شیعری ئابدار و نازکت
ڕووم کردوە تۆوە ئەمجا نۆبەتی شیرازتە .
نموونێ بە عەرەبی:
لم علی شیخ الخاەّ و قل لە
عندی سوال ن یجبە یعنم
انا ان شککت وجد تمونی جازما
اذا جزمت فاننی لم اجزم .
نموونی بە کرمانجی:
وادەی قوربان
ئیرۆ ئەز دیم
نەو نیهاڵ گوڵعوزار دڵبەری
سانێ دابوو ئەو لەدەور حوسن
خوەی چەند ڕیزەیێ سەر عەسکەری
جووتێ زوڵف و خاڵ و خەت
موژگان سەف بسەف لەچار کنار
مەجلس شاهانە دەستوور
مەشغووڵەن بە مەی خوری
بەعزێ سەر خوەش بەعزێ دڵکەش
بەعزێ هوشیاری بیدار
هێندێ جنگجوو هێندێ خۆش
ڕوو هێندێکش بێدادگەری
چین بە چین ئەو هاتنە خوار
یەکجار بە ناز و لەنج و لار
بوون بە زینت لە ڕۆی یارم
بە سەد عیشوە گەری
لاولاو و لالە یاسمین بوون ئاوێزان بە بژیندا
هاتنە جولانی لە سەحن قەد و باڵای عەرعەری
شەست پەڕ و ڕێحان و گوڵ
خەشخاش و نەسرین قۆب بە قۆب
بوون بە پڕژین ئەو نەدەور
حەوز ئاب کەوسەری ...
(فکریا) تۆ بەس بکیشە فرقت وێ دولبەری
دولبەرت سەر خۆش و مەستە ئەی دلان پنجری .[1]
فکری پاوەی
ڕۊژماری هۆرامی (8)
ڕۊژماری هۆرامی
ئاما‬‫ڎ‬‫ەکەر‬‫ڎ‬‫ەی ‬‫هەشتە‬م‬
‫‪ 1402‬‬‫ڕۊجیاری/‬ ‫‪‬‬ ‫‪2023‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪2024‬‬ پې‬ڎایی‬
ئاماڎەکەرڎ‬‫ەی‬
‫ئاکۊ‬‫مارانی
‫سېیاۋکامو‬‫‪1401‬‬ ‫–‬ ‫مارچ‬ / ‫ئە‬‫پڕیلو ‬‫‪2023‬‬
[1]
ڕۊژماری هۆرامی (8)
کامەران ئاکرەیی
نامۍ: کامەران
نازنام: کاروان ئاکرەیی
نامۊ تاتەی: سەعید
نامۊ ئەڎێ: جەمیلە
ڕۊ پېڎابېیەی: #29-12-1982#
یاگۊ پېڎابېیەی: #نەغەدە - وەرکۆتو کورڎەسانی#

$ژیۋاینامە$

کامەران سەعید شوکری، ڕۊو 29-12-1982 چە شارو نەغەدەی سەر بە پارېزگاو ئازەربایجانی وەرنیشتو وەرکۆتو کورڎەسانی دلۍ بنەماڵېۋی کورڎپەروەرینە پېڎابېیەن. قۊناخەکۍ سەرەتایی و مېیانیی و ئاماڎەییش چە بەشۊ زانستینە چا شارەنە تەمامنێنۍ و دماتەر چە تەمەنو 20 ساڵینە (ساڵۊ 2002) پەی نشینگاو ۋەڵیناو وېش گېڵانۆ و پېسەو گرڎ وانیارېۋی فۆرمو زانکۊیش پەڕکەرڎەنۆ و نامېش چە زانکۊو سەڵاحەددین – هۆلېر،، چە کۆلێجو پەروەرڎەی بەشو زانستو کۆمپیوتەری ئامێنۆ. ساڵۍ یەکەمو وانای زانکۊینە بەمەڵامەتېۋی تاییبەت نەتاۋانش درېژە بە وەنەی بڎۊ و پەی وەرکۆتو کورڎەسانی گېڵانۆ و دماو ساڵېۋی جارېۋتەر پەی هەرېمو کورڎەسانی گلانۆ و چە زانکۊنە وەنەیش دەسپنەکەرڎنۆ. ئاڎ بە مەڵامەتو نالەباریی دۊخو ئابوورییش، ناچار بۊ، کە هامکات چنی وەنەی، چا یاگېنە پېسەو هەڵەچنی و هەواڵ-ئاماڎەکەڎەی بەرڎەۋام بۊ. دماو 2 ساڵا بنەماڵەکەیچش پەی پانیشتو کورڎەسانی گېڵۊۋە و چە شارەکڵەو (پیرمام)ی سەر بە پارێزگاو هۆلېری نیشتەجێ با. ساڵۊ 2008 قۊناخۊ زانکۊیش تەمامنێنە و پېسەو فەرمانبەری چە (بانکو سەربەن)و (پیرمام)ی و هامکات چە بەشۊ پەڕیانەو کورڎەسان-تیڤی پېسەو نۋیسەری و هەواڵئاماڎەکەری هەرمانەش کەرڎینە. دواتر چە ساڵی 2010 گواستراوەتەوە کۆلێجو پەرۋەرڎەی زانکۊو سەڵاحەددین - هۆلېر و چە بەشۊ کتېخانەو ئا کۆلېجەیە پېسەو یاگەگیرو ڕاۋەبەرو کتېخانەی هەرمانەش کەرڎېنە. دماو 4 ساڵا خزمەتکەرڎی چا بەشېنە پەی بەشۊ زانستو کۆمپیوتەری فاڕیۊۋە. ساڵۊ 2010 چنی #سارا سەردار# ژیۋای هامسەرانەش پېکئاۋرڎەن. ئېسەیچ 2023 چە کۆلێجو پەرۋەرڎەینە پېسەو ۋەرپەرسو پەڕیانەو ئا کۆلێجەینە و مامۊساو بوارو کۆمپیوتەری هەرمانە کەرۊ.
[1]
کامەران ئاکرەیی
ئازاد محمەمەدی
نامۍ: ئازاد محمەمەدی
ڕۊ پېڎابېیەی: # 13-02-1985#
یاگۊ پېڎابېیەی: #مەهاباد#

$ژیۋاینامە$

ئازاد محمەمەدی 13-02-1985 چە شارو #مەهاباد#ی دلۍ بنەماڵېۋی شۊڕشگریەنە پېڎابېیەن و چە ساڵۊ 2004 یۆ پەیوەڼیش بەڕیزەکا حزبی دێموکراتو کوردستانو ئێرانیۆ کەرڎەن و ۋەرو نزیک بېیەی چە جېیابېیەی حزبی و بڕېۋ مەڵامەتۍ تەریۆ چە حزبی یانەئۋاییش کەرڎەن و هامکات پەیۋەڼیش بە کۆمیسیۆنو ڕېکۋستەی نهێنی حزبیۆ کەرڎەن و سەرەنجام چە پاییزو ساڵو 2015 چە لایەنو هېزە ئاسایېشییەکا کۊماری ئیسلامی ئێرانی گیریان و ڕەوانەو بەندو 12و زیڼانو ورمێ کریان ودماو 4 ساڵا زیڼانی و دمایی ئامای دۆرانو زیڼانی بېیەیش ۋەردریان. ئاڎ ئیسەیچش چنی بۊ بەشدارو چالاکی ڕامیاریی و کۊشیای پەی مافە زۆتکریاکا نەتەۋەو کورڎی هەن و ئەندامو پارتو ئازادیی کورڎەسانی هەن.
[1]
ئازاد محمەمەدی
جەلیل عەباسی
نامۍ: جەلیل عەباسی
نازنام: قەقنەس
ڕۊ پېڎابېیەی: #06-07-1962#
یاگۊ پېڎابېیەی: #کێمنە#

$ژیۋاینامە$

جەلیل عەباسی، هۊنیەر، نۋیسەر، هۊگېڵن، ڕۊنامەوان، پەیجۊرکەری ئەدەبیی و تارېخیی، ئاڤێستائەژشناس.
چە (کێمنە- لهۊن- هۆرامان- وەرکۆتو کورڎەسانی) پېڎابېیەن.
ساڵۊ (1978) گڕوگاڵی هۊنیاییش دەسشپنەکەرڎەن و ساڵۊ (1981) بە قۊناخۍتازۍ و چە هۊنیێنە.
یۊن چە ئەرەمەزنەرا:
✓ ئەنجۇمەنی ئەدەبیی مەریۋانی
✓ جەبهەو پارېزەرا کۊمەڵۍ مەدەنییۍ کورڎەسان (جمجمک)
✓ کانۇنو نۋیسەرا کورڎەسانی چە نۆرویج
✓ مېیانگاو ئاڤێستای
✓ ڕېکۋزیاو یەسنای
✓ بۆردو ڕۊچنەی پەی کولتۇرو هۆرامانی.
✓ ئەندامو ڕاۋەبەریی مېیانگاو نۋیسەرا کورڎی چە نۆرویج
✓ ئەندامو کۆمیتەو ئەۋەژیۋنای پاسۆکی
ڕۊنامەنۋیس چە:
ئ : ڕادیۆ و تەلەڤزیۆنو سنەی و مەریۋانی، ڕۊنامەو کەیهانی.
ب: ڕادیۆ و تەلەڤزیۆنو گوڵانی، گۊۋارو کاروانی و ڕامانی و نوێ و گوڵانی و... چە هەرېمو کورڎەسانی.
ئەندامو پېڕۊ نۋیسەرا و سەرنۋیسەر و ۋەرپەرسو بەشۊ ئەدەبی چە چڼین گۊۋاری و ڕۊنامېنە چانیشا: زرێبار، تیشک، کاروان، قەقنەس، نوێ، پەیژە، شارۆ، هەورامان.
شارەزاو ڕۊشنۋیری (خبیر ثقافی) چە وەزارەتی ڕۆشنبیری و لاوان.
بەرهەمەکېش:...
✓ چاپ کریێ:
- ئاڤێستا مێژینەترین سروودی کورد:
- بەرگی1/ گاتاکان.
- بەرگی 2/ یەسنا.
- بەرگی3/ یەشت.
ژوانی یەسنا:
- بەشی یەکەم/ هەنگاوێک بۆ دۆزینەوەی بەشێک لە جوگرافیای ونبووی ئاڤێستا
- بەشی دوەم/ هەنگاوێک بەرەو دەرخستنی بەشە شاراوەکانی مێژوو.
- ئامۆژگارینامەی زەردەشت
کاروانی ئەندێشە:
1/ ڕووباری ئارام/ کۆنفۆشیۆس
2/ شۆکەرانی شیرین/ ئەرەستۆ و سوکرات
3/ خاک و مەلەکووت/ ئەفلاتوون
4/ فەلسەفەو بیرکردنەوە/ کانت و دیکار
5/ هەنگاوێک تا مانگەشەو/ یۆنگ
- دوایین ژێر دەستە (کێشەی باکووری کورڎەسان لەسەرەتاوە تا ئەمڕۆ)
- ئێستا لەنێوان دوو هیچدا/ گوڵبژێری شیعرەکانی نیچە
- نامە بۆ باوک/ فرانز کافکا
- ئاهوورامان/ بەرگی یەکەمی ڕوانگە
- دیالۆگ کلیلی هەموو دەرکەیەک/ بەرگی دووەمی ڕوانگە
- دەلاقەی نوێ بۆ بینینی مێژووی کۆن/ بەرگی سێیەمی ڕوانگە
- گەمژە/ گوڵبژێری چیرۆکی چیخۆف
- مەرگی مووچەخۆرێک/ گوڵبژێری چیرۆکی عەزیز نیسین
- هەورامان و هونەر/ بەرگی یەکەم / دیمانە هونەریەکان
- نامە عاشقانەکانی پەیامبەرێک/ جوبران خەلیل جوبران
- نامە ناخوێنرێتەوە
- خەونەکانی پەیامبەر، بەرگی1 ئاوازەکانی دڵی پەیامبەر
- باڵندە ئاوارەکان/ گوڵبژێری شیعرەکانی تاگۆر
- ژیان، عەشق ڕاپەڕین/ گوڵچنی بەرهەمەکانی ئوشۆ
- پشتی پەردەکانی شۆڕش
- یەلدای شووم
- هەنسکی کۆچ
- دەردەدڵو پیرەوەتی
- شیلەو شیعرێ
- شیعرە هەناسێ
- چنورو کویسانو بەژنیت بووەو شیعرێم مدۆ
- چۆڕاوگەو حەسرەتی
✓ ئامادەو چاپ:....
- تیرۆژ/ شارایەک ڕاگۆڕینەوەی ڕەخنەیی ڕۆشنبیرانە
- کێمنە لانکەی مرۆڤ، مەڵبەندی ئەفسانە، زێدی هونەر
- شارۆ
- پاشارۆ
- دڵۆپەی شیعر
- خەونە شیعر
- شارۆی شیعر
- دینمان ئایینمانە نیشتمان
- نامە عاشڤانەکانی نیما
- حەکیم کاکەوەیس بوو بە قەقنەس
- جافی جوانڕۆ
- خەونەکانی پەیامبەر، بەرگی 2/ عارفانەکانی پەیامبەر
- گاتا: هەورامی و سۆرانی
- زمانی بڕنەو
- تیشکە چیرۆک
- ڕازڵێ
- ئاهوورایی
✓ پەڕتووکی بەردەست:....
- هەورامان و هونەر:
2- سیاچەمانە
3- گۆشی و خاو
4- وردەبەزم و چەپڵە
- پەندی پیر/ شیکاری پەندی پێشینانی هەورامان
- هەلوورە/ شیکاریی یاریی منداڵانی هەورامان
- یەنگە پەخشان/ کۆمەڵێک پەخشانی هەورامی
- ویژدانی بێدار
- دوایین سەفەری زەردەشت
- چێژی مەرگ/ ژیان و بەرهەمی کارۆ
- مانگە شارۆ هەسارا کەرۆ نسارو چەماتەنە
- وانەی ژیان
- ئاوارە و سێبەرەکەی
- ترکستان
- وشەی ڕەسەن
- ناوی ڕەسەن
[1]
جەلیل عەباسی
هەژار کامەلا
نامۍ: هەژار
نازنام: هەژار کامەلا
ساڵۊ پېڎابېیەی: #1966#
یاگۊ پېڎابېیەی: #هۆلېر#

$ژیۋاینامە$

ساڵۊ 1966 چە هۆلېر پېڎابېیەن.
ساڵۊ 1990 چە زانکۆی موسڵ کۆلێجو یاسایش تەمامنان.
ساڵۊ 1987یۆ بېیەن بە پاسۆک.
دماو خېزیاو ئازارو 1991 ماۋېۋ بېیەن بە ۋەرپەرسو مەڵبەڼو هۆلېرو پاسۆکی.
کەسېۋی نەتەۋەیی و نویستۍ و هۊرگېڵنێش هەنۍ. ساڵۊ 2022یۆ چە نەمسا نیشتەجا بېیەن.
[1]
هەژار کامەلا
کەریم خانو زەندی
نامۍ: کەریم خان
نازنام: زەند
$ژیۋاینامە$
کەریم خان، پاشێوە گۆرەو دەسەڵاتدارو داڎپەروەرو کوردییەن، سەڎەی هەژدەهەمەنە ژیوان، پەی ماوەو ویس و هەشت ساڵا شاهییش کەردەن، سنوورو دەسەڵاتیش گردو خاکو ئېرانی و بەشێ فرەو کوردستانی بېیەن، کەریم خان جە تاوەو ناعەدالەتی و ستەمو ئەفغانییەکا کە خاکو ئېرانیشا داگیرکەردەبۍ، دەسش دا کۊشش و گېیانفیدایی، ماوەو هەشت ساڵا خەریک بۍ، چەنی دەسەڵاتی و بەهېزیش، ئڼە پیێوە ڕۊح سووک و خاکی و زرنگ بېیەن، حەزش نەکەردەن پەنەشواچان (شاه) ، بەڵکم واتەنش پەنەم واچدۍ (خزمەتکارو گەلی) .
سەردەمو دەسەڵاتیشەنە باجەش سەرو هیتیاراوە کەم کەردۆ، یارمەتی هەژاراو وەنەقومیایاش دان.
سەردەمو کەریم خانینە، خوڼەواری گەشەشکەردەن.
کەریم خان جە تیرەو (لەک) ین، کە بەشێن جە هوزو بەختیاری.
پایتەختو فەرمانڕەواکەیش (شیراز) بېیەن، بە نامۍ (زەند) ی.
کەریم خان وەختێ کوچی دمایېنش کەرد، نەتەوە چېر دەسەکېش پەیش گرەوێ، چوونکم فەرماندارێ گۆرەو داڎپەروەر بېیەن.[1]
کەریم خانو زەندی
لیژنەو سەرپەرشتی هەرمان و کارو دەگاو گوڵپی
نامۊ بەرھەمی: لیژنەو سەرپەرشتی هەرمان و کارو دەگاو گوڵپی
نامۊ نۋیسەری: هیدایەت مەڵا حسەین (مەڵازادە)
ساڵۊ چاپکەرڎەی: 2023
[1]
لیژنەو سەرپەرشتی هەرمان و کارو دەگاو گوڵپی
کناچە وەشڵانەکێ و بزە لەڕەکێش
نامۊ بەرھەمی: کناچە وەشڵانەکێ و بزە لەڕەکێش
نامۊ نۋیسەری: ڕەئووف سەعیدیان
یاگۊ چاپکەرڎەی: ئێران
ساڵۊ چاپکەرڎەی: 2023
[1]
کناچە وەشڵانەکێ و بزە لەڕەکێش
ڕېبوار جەمال سەگرمە
نامۍ: ڕېبوار
نازنام: ڕېبوار جەمال سەگرمە
نامۊ تاتەی: جەمال سەگرمە
ڕۊ پېڎابېیەی: #01-01-1975#
یاگۊ پېڎابېیەی: #سلېمانییە#

$ژیۋاینامە$
ڕېبوار جەمال سەگرمە
ساڵۊ 1975 چە گەڕەکۊ سەرشەقامو شارو سلېمانییۍ پېڎابېیەن.
ساڵی 1997 چە بەشۊ کورڎیی، کۆلێجو زۋانی، زانکۊو سلېمانییۍ، بڕۋانامەو بەکالۆریۆسیش چە بوارو زۋان و ئەدەبی کورڎیینە هۊرگېرتەن.
هەرمانۊ ئیسەیش مامۊسایی قۊناخۊ ئاماڎەیین چە شارو سلېمانییۍ، چە بوارو ئەدەبی فۆلکلۆرینە 25 ساڵۍ ئەزمۇنش هەن. چڼین وتارۍ و بابەتۍ ئەدەبییش چە ڕۊنامە و گۊۋارەکا هەرېمو کورڎەسانینە چاپۍ کریێنۍ.
بەرهەمە چاپکریێکۍ ئاڎی چە بوارو ئەدەبی فۆلکلۆرینە:
یەکەم: 2003، چەپکێ لە کەلەپووری گوندی ئیسێوە، لە هەرېمو کوردستانی ئێراق، چاپخانەی وەزارەتی ڕۆشنبیریی حکومەتی هەرېمو کوردستان، هەولێر.
دۋەم: 2005، ختکەسوور، پێنج چیرۆکی فۆلکلۆریی کوردیی منداڵان، چاپی یەکەم، چاپخانەی شڤان، چاپی دوەم، چاپخانەی ئاراس، 2007، هەولێر.
یەرەم: 2006، هەندێ میوە و خواردنی فۆلکلۆریی، چاپخانەی وەزارەتی پەروەردە، هەولێر.
چوارەم: 2006، کۆمەڵێک مەتەڵ، چاپخانەی وەزارەتی پەروەردە، هەولێر.
پەنجەم: 2007، کۆمەڵێک یاریی فۆلکلۆریی، چاپخانەی ئاراس، هەولێر.
شېشەم: 2008، پەندی پێشینان، چاپخانەی ئاراس، هەولێر.
حۆتەم: 2011، بازی زێڕین، کۆمەڵێک چیرۆکی ئەفسانەیی، چاپخانەی کارۆ، سلێمانی.
هەشتەم: 2014، مریشکە پەڕبەڵەکە، کۆمەڵێک چیرۆکی منداڵان، چاپخانەی ئینیستیوتی کەلەپوری کورد، سلێمانی.
نۊیەم: 2020، ئەفسانەی کوردیی، دوو بابەتی ئەفسانەیی، بەڕێوەبەرێتی گشتی کتێبخانە گشتییەکان، سلێمانی.[1]
ڕېبوار جەمال سەگرمە
ئاراس ئیلنجاغی
نامۍ: ئاراس
نازنام: ئیلنجاغی
نامۊ تاتەی: عومەر فەتحوڵلا کاوێس مەلاک
ڕۊ پېڎابېیەی: #01-07-1976#
یاگۊ پېڎابېیەی: ئیلنجاغی گەورە

ژیۋاینامە

-نامۍ تەمامە (ئاراس عومەر فەتحوڵلا کاوێس مەلاک) ، نەۋەو بایەزید بەگی شێخانی بن داسنی، زېیاتر چە 200 ساڵا چێۋەڵتەری باوانش پەی دەگاو #ئیلنجاغی گەورە# ئامان و ئاۋەڎانەشا کەرڎېنە، ساڵۊ 1976 دلۍ خېزانېۋی کشتېیارۍ مەیلەۋەڕنېنە چە دەگاو (ئیلنجاغی گەورەی شێخانان- شارەکڵەو #تەقتەق#- قەزاو #کۆیە#) ی پېڎابېیەن، چە تەمەنو (3-4) ساڵینە ۋەرو بېیەی نۆتۍ لچە دەگاکېشانە بەرکریا و ئاۋارەو شارو هۆلېری و کۆیەی و دماجار ساڵۊ 1981 چە (تەقتەق) نیشتەجۍ با و چاگە بە ڕەنجو شانەو تاتېۋی جۊڵای و ئەڎێۋۍ تەۋنکارۍ پەرۋەرڎە بۊ:

وەنەی:
1-قۊناخەکۍ وەنەیی (سەرەتایی1982-1988 و مېیانیی 1989-1991 و ئاماڎەیی1992-1994) یش چە شارەکڵەو (تەقتەق) ی تەمامنێنۍ.
2-ساڵی (1997-1998) بڕۋانامەو بەکالۆریۆسی چە #زانکۆی سەلاحەدین#، کۆلێجو ئادابی، بەشۊ جوگرافیایش بەدەسئاۋرڎەن.
3- (20-10-1998) چە وانگاو (ناوەندی تەواوکاری ئیلنجاغی گەورە) بە کسمو مامۊسایی مەرزیانەرە.

هەرمانۍ ڕۊنامەنۋیسییە:
1- هامنو ساڵۊ (2000) پەی یەکەم جاری چە ڕۊنامەو (#هەنگاو#) ی لۆکاڵینە، کە کۊمەڵېۋ گەنجۍ حزبو زەحمەتکېشا کورڎسانی چە ناوچەو تەقتەقی بەرشادان، یەکەم بابەتەش بە سەربابەتو (تورک وسیاسەتی بەئاو کردنی کوردستان) ۋەڵاکەرڎېنۆ.
2- چە ماۋەو ساڵانی (2001-2002) ئەندامو دەسەو نۋیسەرا مانگنامەو (تەقتەق) ی بېیەن، کە ڕاۋەبەریی ناحیەو تەقتەقی بەردان.
3- ساڵا (2001-2002) هامکار و پەیامکېیانو ڕۊنامەو (#ڕێگای کوردستان#) ی زۋانحاڵو حزبی شیوعی کوردسانی بېیەن.
4- چە ماۋەو ساڵا (2004-2008) سەرنۋیسەرو ڕۊنامە (#تاک#) ی بېیەن، کە مانگانە مېیانگاو ڕۊشنۋیریی تەقتەقی بەرشدان.
5- چە ماۋەو ساڵا (2008-2011) پەیامکېیانو (#کوردستانی نوێ#) زمانحاڵو یەکێتی نیشتمانی کورڎسانی بېیەن.
6- ساڵا (2009-2010) پەیامکېیانو گۊۋارۊ (بەڵگە) ی بېیەن.
7- ساڵۊ 2009 سەرپەرشتیکەرو ۋەڵانامەو (تەقتەقی نوێ) بېیەن.
8-چە ماۋەو ساڵا (2010-2011) پەیامکېیانو پەڕیانەو (پییو‌کەی میدیا) و یەکێتی نیشتمانی کورڎسانی بېیەن.
9- چە ماۋەو ساڵا (2014-2015) پەیامکېیانو پەڕیانەو (وشە) ی بېیەن.
10- چە ماۋەوساڵا (2014-2015) پەیامکېیانو هەفتەنامەو (وشە) ی بېیەن.
11- چە مېیانو ساڵا (2015-2019) سەرنۋیسەرو گۊۋارۊ (#دکتۆر ڕەئوف#) ی پەروەردەیی بېیەن.
12- چە ساڵۊ 2017یۆ هامکارو (#کوردیپێدیا#) ی هەن.
13- چە ۋەڵاکریاکا و ڕۊنامەکا (هەنگاو، تەقتەق، هاموون، خەرمان، تەقتەقی نوێ، ئامانج، ڕێگا، تاک، ڕێگای کوردستان، ڕزگاری، کوردستانی نوێ، ماڵپەڕی پییو‌کەی میدیا، ماڵپەڕ وشە، هەفتەنامەی وشە، گۆڤاری چاوی گەنج، گۆۋاری #کەکۆن#، گۆۋاری ساڵانەی دکتۆر ڕەئوف، کوردیپێدیا) بابەتۍ هەمەجۊرېش ۋەڵاکەرڎېنېۋە.

ڕېکۋزیایی
1- ساڵۊ 2004 چە ئەرەمەزنەرا (ناوەندی ڕۆشنبیری تەقتەق) ی بېیەن.
2- چە ساڵۊ2008یۆ ئەندامی بەشدارو لقو سلېمانییۊ (سەندیکاو ڕۊنامەنۋیسا کورڎسانی) هەن.
3- چە مېیانو ساڵا (2015-2019) ینە ئەندامو (بنکەو خێروازیی دکتۆر ڕەئوفی) ی بېیەن و چە ساڵۊ 2010 یۆ ڕاۋەبەرو هەمان بنکەی بېیەن.
4- ئەندامو (کۊمەڵەو ئینسایکلۆپیدیاو کوڎدسانی) هەن و چە هەر دۋە کۆنفراسەکەو (2012-2014) و کۊمەڵەکېنە بەشداربېیەن.
5- چە ساڵۊ 2012یۆ ئەندامو بنکەو کۆیەو ( ڕوناکبیری گەلاوێژ) هەن.

ۋېیارو نۋیستەی
بېژگە چە ئانەیە کە بابەتېۋەش چەبارەو (شارەکڵەو تەقتەق) ی پەی ئینسکلۆپێدیاو شارو هۆلېری نۋیستېنە، دەسنۋیسی ئاماڎەکریاچش پەی هەر دۋە ناحیەو سێگردکان و تەقتەقی تاییبەت بە ئینسکلۆپێدیاو کۆیەی پەی کۆمەڵەی ئینسایکلۆپێدیاو کورڎەسانی ئاماڎەکەرڎن، هەرپاسە یەک دەسنۋیسی ئاماڎەکریاش پەی چاپی هەن، پی ناما:
1- دەسکەنە، کۆمەڵێک بابەتی جۆراوجۆری بڵاوکراوەی ڕۆژنامە و گۆڤارەکان و بابەتی بڵاونەکراوەیە.
تا ئەمڕۆ (9) بەرهەمی چاپ و بڵاوکراوەتەوە وەک:
1- #تەق تەق پەلکە زێڕینەی کەنار زێی بچووک#، تیراژ 500 دانە، چاپخانەی یاد، سلێمانی، مایسی 2007ز.
2- #حاجی کرمانجێک لەوپەڕی مەزنیدا#، تیراژ 1000دانە، چاپخانەی پەیوەند، سلێمانی، شوباتی 2012ز.
3- #کەسایەتی دکتۆر ڕەئوف؛ ژیان و کار و هەڵوێستی مرۆڤدۆستانەی#، تیراژ1000دانە، چاپخانەی کەمال، سلێمانی، مایسی 2012ز.
4- #پارتیزانەکانی کەرکوک#، بەدواداچون وبیرەوەری، تیراژ1000دانە، چاپخانەی کەمال، سلێمانی، ئابی 2012ز.
5- #ساتوقەڵا هەرێمی ئیدۆ#، تیراژ500دانە، چاپخانەی کەمال، سلێمانی، شوباتی 2013ز.
6- #سێگردکان و سێبەرنشینەکانی#، تیراژ500دانە، چاپخانەی یاد، سلێمانی، کانونی دووەمی 2014ز.
7- #زێودەر#، لێکۆڵینەوەیەکی مەیدانی مێژوویی و جوگرافی و ئابوری و کۆمەلایەتی، تیراژ500دانە، چاپخانەی یاد، سلێمانی، تشرینی یەکەمی 2014ز.
8- #مێرجاڕ#، لێکۆلینەوەیەکی مێژویی و سیاسی یە، لەسەر 50 ساڵ خەباتی ئیلنجاغیەکان (1940-1990) .
9- #ئاراسنامە#، شيکردنەوەی پەند و ئيديۆمی کۆکراوەيە لە کورديپێديادا تۆمارێکی داتابەيسی-ديجيتاڵيە بەهاوکاری هاوکارانی بڵاوکراوەتەوە.
10- #سەرپەرشتیاری پەروەردەیی له بەردەم گۆڕانکاری نوێدا#، 2019 لەکوردیپێدیادا بڵاوکراوەتەوە.
[1]
ئاراس ئیلنجاغی
زریان عەلی
نامۍ: زریان
نامۊ تاتەی: عەلی
ڕۊ پېڎابېیەی: #27-10-1989#
یاگۊ پېڎابېیەی: #ھۆلېر#

$ژیۋاینامە$

ساڵۊ 1989 چە شارو (ھۆلېر) ی پېڎابېیەنا.
ئەرشیۋکەرو ڕېکۋزیاو #کوردیپێدیا#ین.
ئەندامو دەسەو ڕاۋەبەریی گرۇپۊ کتێبخانەی PDFین.
[1]
زریان عەلی
ڕۆژگار کەرکووکی
نامۍ: ڕۆژگار
نازنام: ڕۆژگار کەرکووکی
نامۊ تاتەی: عیماد
ڕۊ پېڎابېیەی: #01-06-1996#
یاگۊ پېڎابېیەی: #کەرکووک#
ئەڕشیڤگەرو ڕېکۋزیاو کوردیپێدیای.
=KTML_Link_Facebook_Begin=https://www.facebook.com/groups/363119081243579/?ref=share=KTML_Link_Facebook_Between=ڕاۋەبەرو گرووپی کتێبخانەی (PDF)=KTML_Link_Facebook_End=
$پەیوەندی$
=KTML_Link_Facebook_Begin=https://www.facebook.com/rozhgar.karkuki.5=KTML_Link_Facebook_Between=فەیسبووکی: ڕۆژگار کەرکووکی =KTML_Link_Facebook_End=
=KTML_Email_Begin=rozhgarkarkuki48@gmail.com=KTML_Email_Between=rozhgarkarkuki48@gmail.com=KTML_Email_End=
=KTML_Tel_Link_Begin=009647509744770=KTML_Tel_Link_Between=009647509744770=KTML_Tel_Link_End=
ڕۆژگار کەرکووکی
سەریاس ئە‌حمەد
نامۍ: سەریاس
نامۊ تاتەی: ئە‌حمەد
ڕۊ پېڎابېیەی: 01-03-1981
یاگۊ پېڎابېیەی: دەربەندفەقەرە
$ژیۋاینامە$
ڕۊ 01-03-1981 چە دەگاو (دەربەندفەقەرە)ی پېڎابېیەن. قۊناخەکۍ وەنەیش چە شارو سلېمانییۍ تەمامنێنۍ. ساڵۊ 2007 چە زانکۊ سلېمانییۍ کۆلێجو زۋانی بەشۊ کورڎییش تەمامنان. ئیسە چە ناوچەو شارباژێری مامۊساو زۋانی کورڎیی و وانە ماچۊۋە.
ھامکات ئەندامېۋی چالاکا چە ڕېکۋزیاو کوردپێدیاینە.
[1]
سەریاس ئە‌حمەد
هاوڕێ باخەوان
نامۍ: هاوڕێ
نازنام: باخەوان
نامۊ تاتەی: قادر ڕەسوڵ
نامۊ ئەڎێ: قومری حەمە شەمەیی
ڕۊ پېڎابېیەی: #28-02-1966#
یاگۊ پېڎابېیەی: #سلېمانییە#
$ژیۋاینامە$
نامۍ تەمامە (هاوڕێ قادر ڕەسوڵ) .
ڕەۋانشاڎ باباو من #رەسوڵە خڕە# چە ساڵەکا دەهەی ۋیسو سەڎەی ۋیسەمینە دماو چەدەسدای تەمامو بنەماڵەکەیش چە ڕۇداۋېۋەنە چە پشدەرۆ پەی سلېمانییۍ ئامان. بە ئۊسایی خشت و هەڕکاریی و باخەۋانیی گوزەرانو ژیۋای وېش و خېزانە گۆرەکەییش مسۆگەر کەرڎەن.
ڕەۋانشاڎ تاتەو من ئۊسا قادر ڕەسوڵ مەحمود چە سلېمانییە پېڎابېیەن و ماۋېۋی فرە ئۊساو یانەکەرڎەی و دماتەر کۆنتراتیش کەرڎەن. فرەو گەرماۋەکا سلېمانییۍ و سینەما دڵشاد ئاڎی درۊسی کەرڎېنۍ. بەداخۆ ئیسە چە ژیۋاینە نەمەنەن.
ئەڎاو من خاتۇ قومری شەمەییە هەر چە سلېمانییە پېڎابېیېنە. ڕەۋانشاڎ تاتەو ئاڎۍ (حەمە شەمەیی) چە دەهەو سی سەڎەی ۋیسەمی چە شارەزۇرۆ پەی سلېمانییۍ ئامان و کسمش کۇتاڵۋرەشی و بارزگارنی تەماکۊی بېیەن.
من ڕۊ 28و فێبریوەری ساڵۆ 1966 چە گەڕەکو (گۆیژە) و شارو سلېمانییۍ پېڎابېیەنا.
$یاگۊ نیشتەنی و باری خېزانی$
ڕۊ 5و مارتو 1992 وڵاتم جېیائاست و بەرەو سۇریە و دماتەر لوبنان ڕاکۆتا و چە کۊتایی ئا ساڵېنە چە وڵاتی هۆڵاندی سېیانېۋە. چا کاتۆ چنی (بەناز جۆڵا) ی هامسەرېم چاگە مژیۋمۍ و کوڕېۋ و کناچېۋەما بەنامۍ (میتان و ئارتین) ی هەنۍ.
$وەنەی$
- هەر چە سلېمانییە وەنەی سەرەتایی و ئاماڎەیی – ڕشتەو وێژەی (ئەدەبی) تەمامنان.
- ساڵۊ 1984 پەی بەشۆ یاساو کۆلیجو یاسای و ڕامیاریی زانکۆی موسڵ لۋانا. ساڵۊ 1986 ۋەرو بەشدارینەکەرڎەی چە ئەرەئارڎەی هامنانەو سەربازیی ڕژېمو بەعسی ئەرەگېری، پەی ماۋەو 2 ساڵا چە زانکۊ بەرکریانۍ و ساڵۊ 1988 کۆتاۋە وەنەی و ساڵۊ 1990 کۆلیجو یاسایم تەمامنا. هەر چە هەمان ساڵەچەنە بېیا بە پارېزەر و دماو ماۋېۋی کەمی وازمئارد.
- بەدەسئاۋرڎەی لیسانسو ئایتی چە هۆڵەندا.
- بەشداریکەرڎەی چڼین خولېنە و بەدەسئاۋرڎەی بڕۋانامۍ چە بوارەکا: ئایتی، ڕاۋەبەریی زانیاری، ڕاۋەبەریی پڕۆژا و پرۆژۍ ئایتییۍ پەیۋەڼیداری بە هەرمانۍ و بوارۍ یاسایی و دادگا مېیاندۆڵەتییەکا.
$نۋیستەی و هەرمانۊ ڕۊجنامەگەریی$
من چە تەمەنو زاڕۊڵەییمۆ حەزم چە ئەۋەوەنەی و نۋیستەی هۊربەسۍ کەرڎەن، بەڵام تاکو ئیسە تاقە دېڕېۋەهۊنیێم ۋەڵانەکەرڎېنۆ. هامنو 1978 بەشېۋو یانەکەیما سۊت و چا کاتەنە دەفتەرو هۊنیاکا منیچ بېیەن بە سۊتەمەنی ئێری و ئیتر هیچی تەر پەی سەرو هۊربەس-نۋیسی دەسمنەبەرڎۆ.
دماتەر دەسمکەرڎ بە ئەۋەوەنەی قۇڵو تارېخی و ڕامیاری و یەکەمین پەیجۊری تارېخیی وېم ساڵۊ 1986 نۋیست. ئا پەیجۊرییەمە چە سەردەمو ئەنفالەکانە چنی دەفتەرو یاڎاۋەرییەکاو پېشمەرگایەتیم چە دەگاو (شەمە) و شارەزووری شاردۆ، بەڵام بەداخۆ دماتەر فۆتېیێ و هەرگیز دەسمنەکۆتېۋە.
$چالاکیی ڕامیاریی$
چە دلېڕاسیی دەهەو هەشتاو سەڎەی ۋیسەمینە بېیا بە ئەندامو (پاسۆک) ی، چ پېسەو ڕکۋستەی، چ پېسەو پېشمەرگەی. دلۍ ڕېزەکا (پاسۆک) ینە بەنامۍ (ئامانج) یۆ ئەژناسیانۍ. بڕېۋ جارۍ فرە چالاک بېنۍ و بڕېۋ جارېچ سست. بەڵام ۋەڵۍ ئانەیە کە پاسۆک چنی بڕېۋ حیزبا تەری یۊگېرۊ، من چە پاسۆکایەتی وازمئارڎ.
$هەرمانە$
- چە 1998 تاکو 2003 چە چڼ کۆمپانیێۋی هۆڵندیی و مېیاننەتەۋەینە پېسەو بەرنامەسازی هەرمانەم کەرڎېنە.
- ماۋەو 12 ساڵا کارمەڼو ڕېکۋیاو نەتەۋە یۊگېرتەکا بېیەنا و دمایین هەرمانەم چە دادگاو لاهای سەرۊکو بەشو پەشتگیریی دادگای بېیەنا.
- دماتەر پەی ماۋەو دۋۍ ساڵا چە (دادگاو کۆسۆڤۆ) ینە ڕاۋەبەرو بەرنامەو Legal Workflow بېیەنا.
- چە ساڵۊ 2021یۆ بە تەمامیی هەرمانۊ وېم پەی کوردیپێدیای تەرخانە کەرڎېنە.
$بابەتە ۋەڵاکریێکۍ من$
１. لێکۆڵینەوەیەک لەسەر ڕاپەڕینەکەو ۋەهارو 1991و نشۇرو کورڎەسانی - چاپی یەکەم - هۆڵەندا - 1994.
２. پڕۆژەی پارتی نەتەوەیی کورد - چاپی یەکەم - هۆڵەندا - 1994. چاپی دووەم - هۆڵەندا - 1995. چاپی سێیەم - هەولێر - 2002 - لەبڵاوکراوەکانی ڕۆژنامەی میدیا – چاپخانەی ئۆفسێتی هەولێر.
３. کوردستان... نیشتمانی یەکەمینی سۆمەرییەکانە - چاپی یەکەم - هۆڵەندا - 1996. چاپی دووەم – دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی ئاراس – کوردستان هەولێر – چاپخانەی وەزارەتی پەروەردە – ژمارەی سپاردن: 91 - 2003.
４. هاوڕێنامە بۆ مێژووی کوردستان و کورد (یەکەمین کڕۆنۆلۆژیای زانستیی پەی کوردستان و کورد) – چاپی یەکەم – بنکەی چاپ و پەخشی سەردەم - زنجیرە (16) - چاپخانەی ڕوون – سلېمانییە – 1999.
５. ئاڵای کورد بۆچی نا؟! تاکوکەی؟! - چاپی یەکەم - دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم - زنجیرە (117) - سلېمانییە - 2001.
６. ڕۆژی شۆڕش یان ڕۆژی تیرۆر - چاپی یەکەم – ئۆکتۆبەری 2003 – چاپخانەی وەزارەتی ڕۆشنبیری – ژمارەی سپاردن: 301 - کوردستان – هەولێر.
７. وشە پەڕتەوازەکان - بەرگی 1 – سەرجەمی 100 وتار و کورتە لێکۆڵینەوەیە کە لەنێوان ساڵانی 1995 و 2005دا چە گۆڤار و ڕۆژنامە و ماڵپەڕە کوردی و بێگانەکانی کوردستان و هەندەراندا بڵاوکراونەتەوە - ژمارەی سپاردنی (1994) ی ساڵۊ (2008) ی پێدراوە – چاپخانەی سیما - 2009 – کوردستان – سلېمانییە.
８. وشە پەڕتەوازەکان - بەرگی 2 – چاپی ئەلەکترۆنی.
９. وشە پەڕتەوازەکان - بەرگی 3 - چاپی ئەلەکترۆنی.
10. وشە پەڕتەوازەکان - بەرگی 4 - چاپی ئەلەکترۆنی.
11. ئەدەبیاتی کاژیک – کۆکراوەی بڵاوکراوەکانی کاژیک – چاپی ئەلەکترۆنی.
12. بەراووردەکانی ژیان - پرس و ڕایەکی بەراووردکارییە بۆ بەرەو نەتەوەییبوون - 2009 - چاپی ئەلەکترۆنی.
13. دەستوورم واهی خوێندەوە - کۆمەڵێک ڕەخنە و تێبینیی یاسایی، زمانەوانی و لۆجیکییە لەسەر پڕۆژەی دەستووری هەرێمی کوردستان - 2009 - چاپی ئەلەکترۆنی.
14. زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1 – 2014 – چاپی ئەلەکترۆنی.
15. ڕۆڵی ڕووداوەکانی شنگال چە پێشخستنی دۆزی کورد - 2016 - چاپی ئەلەکترۆنی.
16. دور احداث شنکال في تطوير القضية الکردية، ترجمة ميران حسين - 2016 - چاپی ئەلەکترۆنی.
17. من و کوردایەتی؛ (سەرەتایەک بۆ گفتوگۆی ئەفسانەکانی کوردایەتی) - 2018 - چاپی ئەلەکترۆنی.
چە دەیان پڕۆژە ئەرشیڤییە گۆرانە بەشداریی سەرەکییم کەرڎەن و چە ۋەڵاکریاکا کوردیپێدیاینە ۋەڵێکریێنێ. (بابەتە پېۋەڼدریاکا – پەڕتووکخانەی تەماشەکەرە)
هەرپاسە فرەو وتارا و کوڵە پەیجۊرییا کە چە ڕۊجنامە و گۊۋار و پەڕیانە کورڎیی و بېیانییەکانە چە ساڵۊ 1995 تاکو ئیسە ۋەڵێکریێنێ.
#کوردیپێدیا#
چە ساڵۊ 2008ینە ڕېکخراوی کوردیپێدیام مەرزنانەرە.
$پەیۋەڼی$
=KTML_Link_External_Begin=http://www.bakhawan.com=KTML_Link_External_Between=http://www.bakhawan.com=KTML_Link_External_End=
=KTML_Link_Facebook_Begin=https://www.facebook.com/bakhawan=KTML_Link_Facebook_Between=فەیسبووکی هاوڕێ باخەوان=KTML_Link_Facebook_End=
=KTML_Email_Begin=hawreh@bakhawan.com=KTML_Email_Between=hawreh@msn.com=KTML_Email_End=
=KTML_Tel_Link_Begin=0031654710293=KTML_Tel_Link_Between=0031654710293=KTML_Tel_Link_End=
=KTML_Tel_Link_Begin=009647503268282=KTML_Tel_Link_Between=009647503268282=KTML_Tel_Link_End=
هاوڕێ باخەوان
زریان سەرچناری
نامۍ: زریان
نازنام: سەرچناری
ڕۊ پېڎابېیەی: #17-12-1975#
یاگۊ پېڎابېیەی: #سلېمانییە#

$ژیۋاینامە$

ڕۊ 17-12-1975 چە گەڕەکۊ سەرچنارو شاری سلېمانییۍ پېڎابېیەن.
بە بنەچە خەڵکو #قەرەداخ#ی هەن،
قۊناخۊ وەنەی سەرەتایی و مېیانیش چە سەرچنار تەمامنێنە.
بەرشېیەو پەیمانگاو پنەیاۋنای مامۊسایاو سلېمانییۍ هەن.
ماۋەو شش ساڵا چە هەندەران ژیۋان.
ئاڎ ئیسە (2022) چە کورڎسان نیشتەجا هەن، هامسەرییش کەرڎەن و دۋۍ زاڕۊڵېش هەنۍ؛ محەمەد و ئەلیاس.
زریان بڕۋانامەو دیبلۆمیش چە زۋان و ئەدەبی عەرەبینە هەن، چڼین بابەتۍ و پەیجۊریېش چە زۋانی عەرەبییۆ پەی زۋانی کورڎیی هۊرگېڵنێنۍ.
هەرپاسە چە زۋانی ئینگلیزی و فارسینە شارەزاییش هەن.
چە ڕېکۆتو 25-05-2018 ئەندامو ڕېکۋزیاو کوردیپێدیای هەن.
[1]
زریان سەرچناری
شەرارە شەمامی
نامۍ: شەرارە
نازنام: شەمامی

$ژیۋاینامە$
خاۋەنۊ بڕوانامەو فرەکولتۇریی (Multicultural competence) زانکۊو نەرویجی.
بڕۋانامەی تاییبەتیی ۋەرگېرتەی چە تڼوتیژیی، تراوماتیک سترس، ۋەرگېرتەی چە وېکوشتەی و گرفتۍ کۊچەریی و کۆچبەراش هەن.
هەرپاسە چە بوارو زانستو پەرۋەرڎەی و ڕامیاری دۆڵەتیی و مېیان-دۆڵەتیینە بڕۋانامەو بەکالۆریۆسیش چە زانکۊو نەرویجی بەدەسئاۋرڎەن.
بەشۍ یەکەمە چە یەرۍ بەشا ماستەر پرۆگرامو health and social informatics
لیسانسەکەیش international child Developement programme، تاییبەت بە پرۆگرامو ڕاوێژکاریی و ڕانمایی ئەڎا و تاتا هەن. هامکات ئاڎە
خاۋەنۊ بڕوانامەو resource management system- Mikrosoft Visma og RS
مامۊسایی ئی زۋانا: نەرویجی، کوردی و فارسی هەنە و
چە بوارەکا چارەسەرکەرۍ کۊمەڵایەتییە (Social theraphist) و فېرکەرۍ کۊمەڵایەتیی (social educator) بەشۊ پارېزنای نۊجەۋانا و گەنجا نەرویجیی و کۆچبەرانە تێڕاپۊیتکەرەنە، هەرپاسە ڕاۋەبەرو (leader) بەشۊ پارېزنای نۊجەۋانۍ و گەنجۍ تەنیێ و بېسەرپەرشتۍ نەرویجییۍ و کۆچبەرا هەنە [1]
شەرارە شەمامی
کانگاو ڕازاو هەورامانی
نامۊ بەرھەمی: کانگاو ڕازاو هەورامانی
نامۊ نۋیسەری: موئمین نووری
یاگۊ چاپکەرڎەی: ئێران
ساڵۊ چاپکەرڎەی: 2022
[1]
کانگاو ڕازاو هەورامانی
ڤانێست
نامۍ: ڤانێست
نازنام: سەعاتچی
نامۊ تاتەی: بڕیار بەهجەت سەعاتچی
نامۊ ئەڎێ: کەژاڵ دارتاش
ساڵۊ پېڎابېیەی: #2000#
یاگۊ پېڎابېیەی: #سلېمانییە#

$ژیۋاینامە$
ڤانسێت چە تەمەنو گولانەییۆ ئارەزۇمەڼیش پەی وەرزشی بېیەن، بەتایببەت بالە. چە یانېۋی وەرزشیی تاییبەتو بە ژەنا #یانەی ئافرۆدێت# دەسش بە وەرزشی کەرڎەن. بەڵام ۋەرو درېژەدای بە وەنەی چە وەرزشکەرڎەینە بەرڎەوامە نەبېیېنە. دماتەر ساڵۊ2014 دۋەبارە چە هەمان یانەی وەزشیینە دەسشپنەکەرڎنۆ و بە پەشتیۋانی (مامۊسا نەهرۆ و مامۊسا ئالان)ی تاکو ئیسە چاگە سەرو وەرزشکەرڎەی بەرڎەۋامە هەنە. دماتەر مامۊستا سەنگەر ئاڎەش یاۋنێنە ئاستو خاستەرین وەزشکەرا ئێراقی. هەرپاسە خېزانەکەش بەرڎەوام و هەردەم پەشت و پەناو ئاڎۍ بېیەن، تاتەش کەسېۋ بېیەن، کە گرڎ پاڵەۋانیېۋ و تەنانەت گەمەی دۊسانە، یان حەکەمش بېیەن، یان ئاماڎەو دېیەی گەمەکاش بېیەن و هاندەرش بېیەن، چۇنکە ئاڎیچ تەمەنېۋی فرەش چە وەرزشکەرڎەینە سەربەرڎەن، تاکو ئیسەیچ بەرڎەۋام مەنەن.
چە ماۋەو ئی چڼ ساڵەینە چە فرەو خولەکا و پاڵەۋانییەکانە بەشداریش کەرڎەن و هەردەم دەستکۊتو یانەکەیشا چە ئاستېۋی فرە خاسەنە بېیەن و ئیسەیچ ئینا چە پلەی یەکەمو وەڵکۆتا ئێراقینە، ئاڎە چە بڕېۋو خولە وەرزشییەکانە پېسە خاستەرین گەمەکەرۍ دەسنیشانە کریێنە و ساڵۊ 2017 چە پاڵەوانیی کورڎەسانینە پېسەو خاستەرین گەمەکەرۊ پاڵەۋانییەکەی دەسنیشانە کریێنە و دماتەر چە خولۊ #هەڵەبجەو 2021#ینە دۋۍ جارۍ پېسەو خاستەرین گەمەکەرۍ چە دۋۍ گەمانە دەسنیشانە کریێنە و دماو ئانەیە چە پاڵەۋانیی ئێراقو2021 پېسەو خاستەرین گەمەکەرۍ گرڎینۍ دەسنیشانە کریێنە و دۋۍ جارۍ پەی هۊرۋچیاو ئێراقی نامېش دلۍ نامۊ گەمەکەرە هۊرۋچیاکانە بېیېنە، چنی ئانەیچە هیچ هومېڎېۋما بە هۊرۋچیاو ئێراقی نېیا، چۇنکە هیچ ساڵېۋ ئەنجام نەڎریان. بەڵام سەرو ئاڎۍ هیچ هەژمۇیېۋی نەرېنیش درۊس نەکەرڎەن و ئەجۊش متاۋۊ ڕۋېۋ چە ڕۋا چە بەرو ئێراقییۆ ئاست و تەۋانایی وېش نیشان بڎۊ.
دۋۍ جارۍ پېسەو هۊرۋچیاو زانکۆکا ئێراقی چە پاڵەوانیی بالەو کەنارو دەریای بەشداریش کەرڎەن، کە چە شاری مەسقەت- وڵاتو عومانی بەرپاکریا. ۋەرو ئانەیە کە یەکەم ئەزموونشبۍ، چا گەمەنە نەتاوانش هیچ دەستکۆتېۋ بەدەسبارۊ. بەڵام پەی دوەم جاری بە نامۊ یانەو بەستاملی کەرکۇکی چە شارو تکریتی بەشداریش کەرڎەن و تاوانش پلەی یەکەم بەدەسبارۊ و پېسەو خاستەرین گەمەکەرۍ هۊرۋچنیۊ و چە لایەنو یەرۍ یانا ئاگەیۊ بانگەشتە کریۊ و چە لایەنو بڕېۋ چە یانەکاۋە بۆندش پېشکەش کریان. بەڵام ۋەرو ئانەیە، کە دلۍ خېزانو (ئافرۆدێت)ینە ئاسۇڎۍ بېیېنە، بەشڎاری ئا یاناشە ڕەتکەرڎەنۆ. خولیای وەرزشیی بېیەن بە مەڵامەتو ئانەیە، کە بەشۊ وەرزشو زانکۊی هۊرۋچن و تاۋانش چە یەرە ساڵەو وەنەیشەنە دلۍ ڕیزبەڼیی یەکەمەکانە بۊ و پاڵو ئانەیشاچەنە چە سەردەمو زاڕۊڵەییۆ بە ڕادېۋی فرە خولیاش پەی هونەری و مۊزیکی بېیېنە. بەڵام بەداخۆ دەرفەتش نەبېیەن، بە ئا هۊگرییاشە پەرەبڎۊ، هومېڎوارە هەنە، ڕۊزگارېۋ بتاۋۊ پېسەو هۊگرییە وەرزشییەکەیش، بە هۊگرییەکا تەریش پەرەبدۆ. ئاڎە سپاسگوزاریېۋی فرەش پەی کوردیپێدیای هەن، کە چە گەنجا لاشکەرڎەنۆ و گرنگییشا پنە مڎۊ.
[1]
ڤانێست
دیوانی وەلی دێوانە
نامۊ بەرھەمی: دیوانی وەلی دێوانە
ئاماڎەکەرڎەی: موحەممەدڕەشیدی ئەمینی
دەزگاو ۋەلاکەرڎەی: ڕێکخراوی دۆستانی هەڵەبجە
ساڵۊ چاپکەرڎەی: 2022
[1]
دیوانی وەلی دێوانە
کەلیلە و دیمنە بە هۆرامی
نامۊ بەرھەمی: کەلیلە و دیمەنە بە هۆرامی
نامۊ ھۊرگېڵنی: سەعدی حەمەخان
ساڵۊ چاپکەرڎەی: 2022
[1]
کەلیلە و دیمنە بە هۆرامی
بەڵخە وەرهەڵاو فرەڕەنگی هۆرامانی
نامۊ بەرھەمی: بەڵخە وەرهەڵاو فرەڕەنگی هۆرامانی
نامۊ نۋیسەری: زایر مستەفا خدر
ساڵۊ چاپکەرڎەی: 2022
[1]
بەڵخە وەرهەڵاو فرەڕەنگی هۆرامانی
گرنگی مانائەشناسای
نامۊ بەرھەمی: گرنگی مانائەشناسای
نامۊ نۋیسەری: د. ناجېح گوڵپی
ساڵۊ چاپکەرڎەی: 2022
[1]
گرنگی مانائەشناسای
حەمەجافری کەریمی
نامۍ: محەمەدجەعفەر
نازنام: کەریمی
نامۊ تاتەی: حەمەڕەشیڎ
نامۊ ئەڎێ: ئایشۍ
ڕۊ پېڎابېیەی: #23-09-1941#
ڕۊ مەرڎەی: #17-05-1969#
یاگۊ پېڎابېیەی: #زاۋەر#
یاگۊ مەرڎەی: #ئۇرمیە#

$ژیۋاینامە$
سەربورڎەو ژیوای مامۊسای گېیانبەخش حەمەجافری کەریمی
مامۊسا حەمەجافری کەریمی جە ڕېکۆتو 23-09-1941 جە دەگا زاۋەری پېڎابېیەن. نامۊ تاتەیش حەمەڕەشیڎ و نامۊ ئەڎێش ئایشۍ بېیېنە.
قۊناخۊ وەنەی سەرەتاییش تاکو پۊلی پەنجەمی سەرەتایی جە وانگاو زاۋەرینە تەمامنێنە. پەی درېژەدای بە وەنەی پەی شارو نۊتشەی لۋان و چاگە پۊلی ششەمش تەمامنان.
ساڵۊ 1958 پەی پەیمانگاو (عەشایری) جە ئېسلام ئاباد لۋان و چاگە ساڵېو دۆرەش دېیەن و سەرەنجام ساڵۊ 1959 بېیەن بە مامۊسا. جە زاۋەر، کێمنە، هانەگەرمڵە و نوریاو بە وانیارا مامۊسا بېیەن و خزمەتش کەرڎەن. هامکات پاڵو مامۊسایینە خەریکو ڕۊشەنگەریی و چالاکی ڕامیاریی بېیەن. جە هەر یاگېۋەنە بېیەبۊ، کۊشش کەرڎەن، تاکو خەڵکی جە بارەو پەرسەکا وڵاتی و مەرامو دەسەڵاتدارە ستەمکارەکا ڕژیمی پاشایی هاگاڎار کەرۊۋە.
مامۊسا حەمەجافر ئېنسانېۋی زەحمەتکېش،دڵسۊز و خەمەوەرو خەڵکی بېیەن. لایەنگیرو هەژارا و بېدەسەڵاتا بېیەن. پەی گلېرۆکەرڎەی چېۋە کولتۇرییەکا هۆرامانی کۊشیان، بەڵام بە داخۆ ئەجەڵی مۊڵەت نەڎان،تاکو کۊششەکاو وېش بە ئاکام بېیاۋنۊ.
گېیانبەخش چنی بڕېۋ جە هامۋیرۍ و هام-پەیلۋاکاش جە ساڵۊ 1961 تاکو 1968 کۊششو وېشا جە ناوچەو هۆرامانینە دژو ڕژیمو پاشایی دەسپەنەکەرا.
جە 11-11- 1968 جە دەگاو (نۇریاۋ)ۍ دەزگاو ساواکی دەسبەسەرشکەرۊ و پەی زیڼانو کرماشانی بەرۊش و چاگەیچ دماو ماۋېۋی ڕەۋانەو زیڼانو تارانیش کەرا. دماو ماۋېۋی تەریچ بەرەو زېڼانو جەلدیانو ئۊرومیەی ڕەۋانەشکەرا و چاگە پېشنیارش پنە مڎا، کە تۊبەنامە بنویسۊ، تاکو قەنارەش نەڎا.بەڵام گېیانبەخش حەمەجافر بە ورەی پۊڵایین و ۋیری بەرز ئانەیە مەپەسین و ڕەتکەرۊۋە و جە ۋیر و پەیلۋاو وېش پاشەگەز مەبۊوە. دماو ئانەیە، ڕۊ 06-05-1969 جە داڎگێۋی سیناریۆیانەنە بە قەنارەدای سزا مڎریۊ و ڕۊ 17-05-1969 چنی دۋۍ کەسۍ تەرۍ جە هامڕایاو وېش گوللەۋاران کریۊ و هەر جە دۆرەوبەرو زیڼانو جەلدیانو ئۇرمیەینە بە خاکی ئەسپەرڎەکریۊ.
مامۊسا حەمەجافر جە دمایین پەڕەو قورئانېۋینە کە جە سەرڎەمو زیڼانییەنە هامدەم و هامڕاو شەۋ و ڕۊیش بېیەن، وەسیەتنامېۋ پەی تاتەیش منۋیسۊ.
تاتە گېیان چارەنۋیس پاسنەنە کوڕەکەت ئەپی جۊرە ژیوایش تەمامیۊ. هیچ ورکېۋت نەبۊ. هومېڎوار هەنا ئەڎای ڕەحمینەم و واڵۍ و بڕاڵە ئازیزەکېم، ژەن و زاڕۊڵەکېم و مابەقی قۆم و کەسوکاری بەخشام و چەنەم بۋېیەرا و گەرڎەنم ئازاڎ کەرا.
جە تەمامو دۊسا و ڕەفېقا و ئاشنایا، کە پەی فاتېحەوانای مەیا ، داواکەرە گەرڎەنم ئازاڎ کەرا.
ڕۊ جۊمعەی مزگییەنە جە خەڵکو دەگاکېما داواکەرە،گەرڎەنم ئازاڎ کەرا و دۊعاو خێریم پەی کەرا.
تاتە گېیان تکات وەنە کەرۊ، پەی شار و دەگاکا پاوە، نۆسۇڎە، نۊتشە،کێمنە، هانەگەرمڵە، نۇریاۋ، بلی و گېڵی هەرکەس حەقش ئینا سەرمۆ، بڎەیشۆ، یان حەڕاڵم کەرا. بە تەمامو خەڵکو ئا شار و دەگایا واچە گەرڎەنم ئازاڎ کەرا.”
[1]
حەمەجافری کەریمی
بۊریدەر
بۊریدەر یېۋەنە چە دەگاکا ناوچەو ژاۋەرۊی و ھۆرامانی. دەگاو بۊریدەری سەر بە قەزاو سەڵۋاۋای و پارېزگاو کورڎەسانی ھەنە.
بەپاو سەژمارو ساڵۊ 2006 ئێرانی، ھەژمارو خەڵکو دەگاکۍ 1182 کەسۍ بېیەن، ھەژمارو خېزانەکا دەگاو بۊریدەری 296 خېزانۍ، بەڵام بەپاو سەرژمارو ساڵۊ 2016، ھەژمارو ئا کەسا کە دەگاو بۊریدەرینە مژیۋا 757 کەسۍ ھەن.
[1]
بۊریدەر
هەرسین
ھەرسین یېۋەنە چە دەگاکا ناوچەو ژاۋەرۊی و ھۆرامانی. دەگاو ھەرسینی سەر بە قەزاو سەڵۋاۋای و پارېزگاو کورڎەسانی ھەنە.
چە ئیسەنە 655 کەسۍ مژیۋا، ۋات ھەژمارو خەڵکو دەگاکۍ 655 کەسۍ ھەن.
هەرسین
چەشمییەر
چەشمییەر یېۋەنە چە دەگاکاو ناوچەو ژاۋەرۊو ھۆرامانی. بەپاو لێکۆدای خەڵکو دەگاکۍ نامۊ (چەشمییەر)ی چە (یەرە چەشە، یان یەرۍ چەشمۍ) ئامێنە. دەگاو (چەشمییەر)ی سەر بە قەزاو سەڵۋاۋی و پارېزگاو کورڎسانینە.
چەشمییەر 14 کیلۆمەترۍ چە شاڕاو سنە-مەریۋانی دۇرە ھەنە و کۆتېنە دامەنو کەشا.
بەپاو سەرژمارو سڵۊ 2006 ئێرانی، ھەژمارو خەڵکو دەگاکۍ 1273 کەسۍ، 308 خېزانۍ ھەن.
[1]
چەشمییەر
بېساران
بېساران یېۋەنە چە دەگاکاو ناوچەو ژاۋەرۊ-ھۆرامانی، زاڎگاو ھۊنیەری گۆرەو ھۆرامانی #بېسارانی#.
دەگاو بېسارانی سەر بە پارېزگاو کورڎەسانی و قەزاو سەڵۋاۋی ھەنە. درېژیی جوگرافیایی 39/46 و پانیی 11/35 و بەرزیی یاگۊ دەگاکۍ چە ئاستو دەریایۆ 1850 مەترۍ ھەن.
ھەژمارو خەڵکەکەیش بەپاو سەرژمارو ساڵۊ 2006 2130 کەسۍ، 745 خېزانۍ بېیەن. بەپاو سەرژمارو ساڵۊ 2016 ھەژمارو خەڵکەکەیش 2727 کەسۍ بېیەن. کۆدی تەلەفۆنیی دەگاکۍ 0098875393 ھەن. خەڵکو دەگاو بېسارانی بە ھۆرامی - دیالێکتو ژاۋەرۊی قسۍ کەرۊ.
[1]
بېساران
پایگەلان
پایگەلان یېۋەنە چە دەگاکاو ناوچەو ژاۋەرۊ ھۆرامانی چە وەرکۆتو کورڎەسانی. دەگاو پایگەلانی کۆتېنە مېیانگاو قەزاو (سەڵۋاۋا)ی، سەر بە پارېزگاو (کورڎستانی). خەڵکو دەگاو پایگەلانی بە ھۆرامی قسۍ کەرا و بەپاو سەرژمارو ساڵۊ 2006 ئێرانی ھەژمارو خەڵکەکەیش 1920 کەسۍ و 457 خېزانۍ بېیەن. بەڵام بەپاو سەرژمارو سالۊ 2016 ئێرانی ھەژمارو خەڵکەکەیش 1440 کەسۍ هەن.
بەرزی یاگۊ دەگاکۍ چە ئاستو دەریایۆ 1840 مەتری ھەن. ھەۋاو دەگێکۍ ساڵانە نزیکەو 60 ڕۋا سەرڎا و سھۊڵبەڼان ھەن. کۆدی تەلەفۆنیی دەگاکۍ 0098875386 ھەن.
دەگاو پایگەلانی 20 کیلۆمەتری چە شاڕای سەرەکیی سنە - مەریۋانی دۇرە ھەنە، ڕاو ئی دەگێ بە ئاراسەو دۇواۋۍ قیرتاۋ کریان و بە ئاراسەو تفینە-کامیارانی ھەڵای 10 کیلۆمەترېش قیرتاۋ نەکریان. درېژی ڕاو دەگاو (پایگەلانی)ی چە ڕاو سنە-دۇواۋۍ 90 کیلۆمەتری بۊ، بەڵام چە ڕاو مەریۋان-سەڵۋاۋا\'یۆ نزیکەو 60 کیلۆمەترا بۊ.
[1]
پایگەلان
ڕۆژان نوری عەبدوڵڵا
ڕۆژان نوری عەبدوڵڵا
نامۍ تەمامەش (ڕۆژان نوری عەبدوڵڵا فەتحوڵڵا)، ڕېکۆتو (20-06-1976) چە شارەکڵەو شەقڵاوەی پېڎابېیېنە، بنەچەش خەڵکو دەگاو ئیلنجاغی گەورەی شارو کۆیەی هەن، ساڵۊ (1980)یۆ چە شارو کۆیەینە نیشتەجا بېیېنۍ، قۆناخەکۍ وەنەی (سەرەتایی و مېیانیی و ئاماڎەیی)یش چە شاری کۆیەی تەمامنێنۍ. ساڵۊ وەنەی (1999-2000) بڕوانامەو بەکالۆریۆسی چە بەشۊ زمانی کورڎیی، کۆلێژو پەروەرڎەو زانکۊ سەڵاحەدینی بەدەسئاۋرڎەن و یېۋە چە وانیارە یەکەمەکا ئا بەشەیە بېیېنە. ساڵۊ وەنەی (2000-2001)ینە چنی ئەۋەکەرڎەی کۆلێژو پەرۋەرڎەی چە زانکۊ سلێمانییۍ، چە شارو کۆیەی پېسەو یەکەمین (یارڎیدەرۍ پەیجۊریکەرۍ) چە بەشۊ زمانی کورڎیی ئا کۆلێژینە مەرزیێنەرە و دماتەر بېیېنە بە یەکەم ۋەرپەرسۊ (کتېبخانەو کۆلێژو پەرۋەرڎەی) و چە پېرۍ یەکەمۊ ئەرەمەرزنای کۆلێژو پەروەرڎەو کۆیەی بەشۊ زۋانی کورڎینە بېیېنە.ساڵۊ (2004) چە وەنەی ماستەرینە چە زانکۊ کۆیەی، کۆلێژو زۋانی، بەشۊ کورڎیی وەرگیریێنە و چە (5-12-2006)ینە بڕوانامەو ماستەریش بە پلەی (فرە خاس) بەدەسئاۋرڎەن، ماستەرنامەکەش بە نامۊ (فەرهەنگی زمان و زاراوەسازیی کوردی)بېیەن، ئا نامە پېسەو کتېبی دۋۍ جارۍ چاپکریانۆ.
ساڵۊ (2006) پېسەو (مامۊسێ یارڎیدەرۍ) چە کۆلێژو زۋانو زانکۊ کۆیەی بەشۊ کورڎیی دەسبەکارە بېیېنە، ساڵۊ (2009) چە زانکۊو کۆیەی کۆلێژو پەرۋەرڎەی بەشۊ زۋانی کورڎیی، چە بوارو وەنەی دکتۆراینە وەرگیریێنە و چە هەر دۋە کۆرسەکاو وەنەینە چە مېیانو وانیاراو کۆرسەکەینە پلەی یەکەمش بەدەسئارۋڎەن. ساڵۊ (2014) بڕوانامەو دکتۆرایش چە بوارو (واتاسازی)ینە پلەی یەکەش پنەدریان و تێزۊ دکتۆراکەیچش بەنامۊ (ڕۆڵی میتافۆڕ لە دەوڵەمەندکردنی زمان) پلەی (نایاب)ش بەدەسئاۋرڎەن.
ئاڎە ئیسە چە زانکۊو کۆیەی، کۆلێژو پەرۋەرڎەی بەشۊ زۋانی کورڎیی وانە ماچۊۋە و پلەی زانستیش پڕۆفیسۆرۍ یارڎیدەرەنە و چڼ توێژینەۋېۋی ئەکادیمییش چە گۊۋارو زانکۆو کۆیەی و زانکۊ گەرمیانینە ۋەڵێکەرڎېنېۋە، چانیشا:
1-میتافۆڕ لەشیعرەکانی هاوژین سڵێوەدا.
2-پێکهاتەی زاراوەی پیشە لەشێوەزاری کۆیەدا، بەهاوبەشی لەگەڵ مامۆستا(شادان سابر شکور).
3-فەرهەنگی بەساڵاچوان لەشێوەزاری کۆیەدا، بەهاوبەشی لەگەڵ مامۆستا(شادان سابر شکور).
4- هێمای بازرگانی و ناولێنان لەتابلۆی شوێنکاردا.
5-شیکردنەوەی پڕاگماتیکی چەند دەقێکی(فەرەیدون عەبدول بەرزنجی) بەپێی تیۆری کردە قسەییەکان، بەهاوبەشی لەگەڵ مامۆستا (دەریا سابیر حەمەد).[1]
ڕۆژان نوری عەبدوڵڵا
سارا سەردار
نامۍ: سارا
نامۊ تاتەی: سەردار حەمەبەگ
ڕۊ پېڎابېیەی: #1985.04.04#
یاگۊ پېڎابېیەی: #شیراز#

$ژیۋاینامە$
سارا سەردار حەمەبەگ، ڕېکۆتو 1985.04.04 چە شیراز - ئێران پېڎابېیېنە. چاگە وەنەی ئاماڎەیی (بەشی ئەدەبیی) تەمانمان و ساڵۊ 2004 پەی کورڎەسانی گېڵێنۆ و چە بەشۊ تارېخی گرڎینەو زانکۊو سەڵاحەدینی وەنەیش دەسپنەکەرڎەن و بڕۋانامەو باکالۆریۆسیش بەدەسئاۋرڎەن.چە ساڵۊ 2015یۆ خەریکە هەنە چە ۋېیارو تارېخی و شۊنەۋاری و کەلەپۇرینە هەرمانۍ ڕۊجنامەنۋیسییە کەرۊ.
سەرەتا نۋیستەکۍ ئاڎۍ زېیاتر چە چوارچېۋەو ئاماڎەکەرڎەی ڕاپۆرتېنە بېیېنۍ چەبارەو گرفتەکا ۋېیارو شۊنەواری. بەڵام دماتەر بە مەبەسو زېیاتەر ئەژناسنای شۊنەواری و تارېخو کورڎی بە کەسی کورڎی، بە پەشت بینای بە بېیەی شۆنەۋاری و بەڵگەی تارېخیی و سەرچەمەی، پەیجۊری مېڎانیی و زانستیی چەبارەو تارېخی کۊنەو کورڎیئەنجاممڎۊ و چە ئەنجامو زنجیرېۋ پەیجۊرییانە کتېبو ناسینەوەی کورد لە شۆنەۋاردا منیسۊ.
سارا سەردار ساڵۊ  2018  چنی چڼ کەسېۋی شارەزێ و پسپۆڕۍ ۋېیارو شۆنەۋاری و یاۋنای و هەرمانۍڕېکۋزیاییۍ  ڕێکخراوی کەوناری پەی پارېزنای شۆنەۋاری و کەلەپۇری ڕېکۋزا و مەرزنارە، کە مەبەسو ئاڎېشا هاندای خەڵکی هەن پەی زېیاتر پارېزنای شۆنەۋاری و کەلەپۇری. ئاڎە چڼین پرۆژۍ ئەنجامڎۊ. چە ئێسەنە سارا سەردار سەرو هەرمانکەرڎەۍ و چالاکییەکا وېش چە بوارو شۆنەۋاری و تارېخی کۊنەو کورڎی بەردەۋامە هەنە و چە ماڵپەڕو (باسکورد) بە کۊششەکاو وېش درېژە مڎۊ.
[1]
سارا سەردار
تۊرەکە پەڕ ساۋەکە
نامۊ بەرھەمی: تۊرەکە پەڕ ساۋەکە
نامۊ نۋیسەری: ڤلادیمێر_سۇتایێڤ
نامۊ ھۊرگېڵنی: ئاکۆ مارانی
ھۊرگېڵنای چە زۋانی: کوردیی-سۆرانی
ساڵۊ چاپکەرڎەی: 2022
[1]
تۊرەکە پەڕ ساۋەکە
خرتە
نامۊ بەرھەمی: خرتە
نامۊ نۋیسەری: محەمەد سالاری [1]
خرتە
تۆ شێوە هۆرامانی
نامۊ بەرھەمی: تۆ شێوە هۆرامانی
نامۊ نۋیسەری: سەنگەر هۆرامی (جەمال حاجی حەمەوەیس بیارەی) [1]
تۆ شێوە هۆرامانی
ئاغا عەنایەت
نامۍ: عینایەتوڵڵا
نازنام: ئاغا عەنایەت
نامۊ تاتەی: ئاغا ھیدایەتی
ساڵۊ پېڎابېیەی: #1881#
ساڵۊ مەرڎەی: #1957#
یاگۊ پېڎابېیەی: #جوانڕۊ#
یاگۊ مەرڎەی: #جوانڕۊ#

$ژیۋاینامە$
عینایەتوڵڵا کوڕی ئاغا ھیدایەتی پاۋەی ئەژناسیا بە #ئاغا عەنایەت#، ساڵۊ 1881ی پېڎایی چە جوانڕۊ پېڎابېیەن و ساڵۊ 1957ی پېڎایی چە جوانڕۊ کۊچی دمایینش کەرڎەن.
ھۊنیەر خەڵکو وەرکۆتو کورڎەسانی بېیەن، کوڕو ئاغا ھیدایەتی کوڕەزاو مەڵا نەشئەتی و کوڕەزازاو مەڵا حسێنی. بڕېۋ یاگېنە بە (ئاغا عەنایەتی پاوەی)ی و بڕېۋ یاگېنە بە (ئاغا عەنایەتی جوانڕۆیی)، بڕېۋ یاگېنە بە (ئاغا عینایەت) نامۍ بریان، بەڵام ئاڎ وېش دلۍ ھۊنیاکاشەنە وېش بە (عەنایەت) نامۍ بەرڎەن. ھەڵبەیە ئانەیچە ڕۊشن ھەن، ھەرچنە نامەکېش عەرەبییە ھەنە و بە عەرەبی (عېنایەت) ماچیۊ. بەڵام بە چە زۋانو خەڵکو پاۋەی و جوانرۊ)ینە بە عەنایەت نامۍ بریۊ، ھەر پاسە کە وېش چە ھۊنیاکا وېشەنە وېش بە عەنایەت نامۍ بەرۊ. بېژگە ئانەیە، دوەم پیتۊ ۋاچۊ (عېنایەت) چە زۋانی عەرەبینە بە چېرە (کەسرە) موانیۊۋە، نەک بە (ی). کەۋاتە ھەر (عەنایەت)ەکەو خەڵکو جوانرۊی و پاۋەی و دلۍ ھۊنیاکا وېش درۊس ھەن.
ئاغا عەنایەت ساڵۊ 1931 پا جۊرە کە وېش داستانۊ ھورۇژمو لەشکرو دۆڵەتو ئێرانی پەی سەرو کورڎەسانی بە ھۊنیێ گېڵنۊۋە، وېچش یۊ بېیەن چە دەسگیرکریاکا و دە ساڵۍ زیڼانەنە مەنەنۆ و ھۊنیێکېش زاڎەو ئا سەردەمەیە ھەنۍ و بە زۋانی کوردیی-ھۆرامی و کوردیی-سۆرانی و فارسی ھۊنیێش نۋیستېنۍ و بە جەسە و بە ھۊنیێ دژو ستەمکاریی شاو ئێرانی مڎران.
ئاغا عەنایەت دماو وېش دیۋانېۋ ھۊنیێ جېیا ئاستېنۍ و کەسېۋی زۋان شیرین و دڵپاک و مېھرەبان بېیەن. کەسېۋی خاسسوار و نیشانەماڕی دەسڕەنگین و ھەرپاسە ڕاۋچیش بېیەن و چە گرڎی گرنگتەر، یارڎیدەرو ھەژارا بېیەن، بە زەڕ و ڕەنچو وېش مزگیېۋش درۊسکەرڎەن و ھەر وېچش ۋەرنامییش چنە کەرڎەن و مزگیەکەش ڕاۋەبەرڎەن.
[1]
ئاغا عەنایەت
میرزای لوڕستانی
نامۍ: میرزا
نازنام: میرزای لوڕستانی


$ژیۋاینامە$
میرزای لوڕستانی ھۊنیەرو داستانۊ (مەمی ئالان)ی بە ھۆرامی، چە دۆروبەرو ساڵۊ 1850 پېڎاییە داستانەکېش نۋیستېنە. بەپاو ئانەیە، ڕەنگا میرزای لوڕستانی چە سەرەتاو سەڎەی نۊڼزەمینە یان کۊتایی سەڎەی ھەژدەمەنە پېڎابېیەبۊ و بە ئەگەرېۋی فرە ھەر چە سەڎەی نۊڼزەمە مەرڎە بۊ. بەڵام بەداخۆ ھەڵای یاگۊ پېڎابېیەی و ژیۋای و مەرڎەی و تەنانەت شېۋە و ڕۇخسارو (میرزای لوڕستانی، هیچ زانیارییېۋ ۋەردەس نېیا.
[1]
میرزای لوڕستانی
شنە ئەحمەد
نامۍ: شنە
نامۊ تاتەی: ئەحمەد
نامۊ ئەڎێ: زینەت
ڕۊ پېڎابېیەی: #04-07-2000 #
یاگۊ پېڎابېیەی: #سلېمانییە#

$ژیۋاینامە$
شنە ئەحمەد چە شارو سلېمانییۍ پېڎابېیېنە. وەنەی بنەڕەتییش چە فېرگاو (پشکۆ)ی تەمامنان. وەنەی مېیانیش چە مېیانیگاو (مەھابادی کچان) تەمامنان. وەنەی ئاماڎەییش چە ئاماڎەیی (بناری کچان) تەمامنان. بەشۊ وەنەی ئەژماریاری و ورڎۋینی زانکۊ سلېمانییېش تەمامنان. ئەرەئاۋرۊ پەرەدای مرۊیینە و چە بوارو پەرەدای مرۊیینە چڼین مەشقۍ و ئەرەئاۋڕدەیېش دېیېنۍ و بڕۋانامەو (تی.ئۆ.تی)ش ئارڎەن. وېبەخشانە چە ڕېکۋزیاو (چەپک)ی و (کەیئایئی)نە ھەرمانەش کەرڎېنە. چڼین سێمینارۍ و وۆرد-شۆپۍش پېشکەشۍ کەرڎېنۍ.
[1]
شنە ئەحمەد
بەناز جۆڵا
نامۍ: بەناز
نازنام: جۆڵا
نامۊ تاتەی: سابیر ڕەشید
ڕۊ پېڎابېیەی: #10-01-1973#
یاگۊ پېڎابېیەی: #سلێمانی#
$ژیۋاینامە$
بەناز سابیر ڕەشید، چە شارو #سلېمانییۍ# پېڎابېیېنە. بنەماڵەکەشا چنی درۊسکەرڎەی شارو سلېمانییۍ چە سەڎەی ھەژدەھەمەنە پەی ئاگەی ئامان.
چە ساڵۊ 1993 چنی ھامسەرەکەیش #ھاوڕێ باخەوان# چە شارو لاھای مژیۋۊ و ئاڎە ئەڎاو دۋۍ زاڕۊڵانە بە نامۍ (میتان) و (ئارتین)ی.
ئاڎە یېۋەنە چە وانیارە یەکەمینەکا، کە چە ھۆڵەندە، بڕۋانامەو بەکالۆریۆسیش چە ۋېیارو زانستو بیزنیس ئینفۆرمەیشن BI ھۊرگېرتەن. تێزو بەکالۆریۆسەکەیش چە بارەو بەرنامەو #ھاوڕێنامە بۊ مێژووی کوردستان و کورد#ی بېیەن، کە چە لایەنو ھامسەرەکەیشۆ بەرنامەڕێژیی کریان و دماتەر ئا بنکەداتا بېیەن بە ۋەرینە و بەشېۋ چە داتابانکو #کوردیپێدیا#ی.
هەرپاسە، ئاڎە یېۋەنە چە ڕاوېژکارە تەکنیکییەکا #ڕېکۋزیاو کوردیپێدیا#ی و یاگەدەسش چە پەڕیانە و ماشینو گېڵای (کوردیپێدیا)ینە دېیارا.
[1]
بەناز جۆڵا
ژان
ژان یېۋەنە چە دەگاکا (ھۆرامان)ی. دەگاو (ژان)ی کۊتېنە ناوچەو (ژاۋەرۊ)ی. دەگاو (ژان)ی سەر بە شارەۋانی (سەڵۋاۋا)ی و پارېزگاو (سنە)ی هەنە.
بەپاو سەرژمارو ساڵۊ 2013، چا کاتەنە ھەژمارو خەڵکەکەیش 864 کەسۍ، 219 خېزانۍ بېیەن.
[1]
ژان
مەلنامە
ناونیشانی پەڕتووک: مەلنامە
ناوی نووسەر: میر سادقی دینەوەری
لێکۆڵێنەوەی: د. سدیق بۆرەکەیی
شوێنی چاپ: هەولێر
دەزگای پەخش: ئەکادیمیای کوردی
ساڵی چاپ: 2012
ژمارەی چاپ: یەکەم [1]

نەووەهار ئاما وەشەن دەر و دەشت
کوردستان ماچی بەهەشتەن بەهەشت

وای شەماڵ شەق شەق شکاوا یەخبەند
نە هەرکۆ مەشی مەوێنی زەمەند

گرمەگرمی هەور جە ئاسمان خێزا
بەهەشتش نە چەم گرد مەلان بێزا

شای وەهار وستەن ئانە ڕەنگ و بۆ
تا بەیان یاران وەشی کەن جە نۆ

جۆق جۆق مەلان ئامان وە گوڵزار
نیشتن نە سەر کۆ و قووڵیی و نزار
مەلنامە
میرزا عەبدولقاڎرو تەوېڵۍ
نامۍ: عەبدولقاڎر
نازنام: میرزا ئۆلقاڎر
نامۍ تاتەی: حەمەیوسف
ساڵەو ئامای دنیای: 1870ز
یاگۍ ئامای دنیای: تەوېڵۍ_ هۆرامان
ساڵەو کۊچی دمایی: #5- 3- 1949ز#
$ژیواینامە$

خانەوادەو میرزا عەبدولقادری خۊڼەوارۍ هەم جە بوارو چارەکەردەی نەوەشی و پزیشکینە شارەزایێ خاسشان بیەن، پەوکەی میرزا عەبدولقادر کە چەمېش کەردېنێ هەم بە خۊڼەواری هەم بواری پزیشکی شارەزا بیەن، ئانەیچ مەڵامەتێ بیەن پەی یاوای پەنەیش پېسە کەسێ ڕۊشنویرو شاعېرو دەواکەری(پزیشک) و نەوەشی. شارەزاییش جە زوانەکان و فارسی و عەرەبینە بیەن، شېعرۍ فرەو شاعېرە گۆرە فارسەکاش وەرۍ بیېنۍ و جە گلېرۆبیە کومەڵایەتیەکانە وانێنېشۆ پېسە( حافیزی شیرازی و سەعدی شیرازی و فیردەوسی و مەولەوی). پېوەڼیێ خاسش چەنی شاعېرەکا ئا سەدەمەیە(گۆران، پیرەمێرد، قانیع، تایەر بەگی جاف، ئەحمەد موختار جاف، مەڵڵا حەسەنی دزڵی) بیەن. پېسە پیاماقووڵێ دەورێ ئەرېنیش بیەن جە چارەکەردەی کېشە کومەڵایەتیەکانە، دیسان پېسە(دەواکەرێ) فرەو نەوەشیە باوەکاو سەردەمیش چارەکەردېنۍ و جە کوتا ژیوایشەنە کتېبێ(100 لاپەڕەیی) دەربارەو نەوەشیەکاو دەواو چارەسەرشان و چن ئەزموونێ وېش جە بوارو پزیشکینە چەنە نویستەن، ساڵەو (1957ز) کتېبەکە ۋرەشیان بە (مەڵڵا ساڵح و دزاوەری) کە دەسێ باڵاش بیەن جە بوارو دەواکەردەی نەوەشیەکانە. میرزا عەبدولقادر بە زوانی(هۆرامی و فارسی) شېعرېش نویستېنۍ، بەڵام فرەو بەرهەمە شېعریەکاش فۊتیێنۍ.
ساڵەو(1911ز) جە هۆرامان وەروێ فرۍ و قۊرسە وارێنە، کە ماوەو(35) ڕوواش خواینان، ئیتر بیېنە هوکارو ڕابڕانی و کۆتەرەی گرانی. میرزا عەبدولقادرو تەوېڵۍ بە شېعرێ دیمەن و هەم تەئریخ و ئا ساڵېما نیشانە مڎۊ:
تٲریخ جە هەزار سێ سەد بیست و نۊ
تەئریخی ئەم ساڵ جە لات مەعلووم بۊ
قەومان عەشرەتان ژیران سەر شېتان
گردین بگرەودۍ پەی بەختو وېتان
ساڵش زیقەتەن عەشرەتان ئیمساڵ
زەخیرەی پایېز کەردش پایە ماڵ
هەرکەس ماڵدارەن با ڕزقش جەم بۊ
نەبای جە وەهار ئەوزاحش کەم بۊ
بە بۍ چەندو چوون بە بۍ بەهانە
ڕزقی زمستان باوەردۍ یانە
گەندم و ڕۊغەن برنجی شاران
ئاماڎە کەردۍ بۍ حەددو پایان
فەلەک چەنیمان خەیلێو بە قینەن
ئیمساڵ چارەما هەر زازو شینەن
سنعەت کار دەسش جە سنعەت کېشا
دەستەزەرانی نیشتەن پەی وېشا
دماتەر باس جە حاڵ و وەزعەو گیاندارا کەرۊن:
با کەرمۍ تەعریف وەحشیانی کۊ
بەڎحاڵی ئەوان جە لات مەعلووم بۊ
زیقەتێو ئەو ناو وەحشیان کەوتەن
سەگان جە حەیبەت گورگان نەسرەوتەن
هۆرېسە چەنی ڕەواس بیەن پیر
هەر کەسێ پەی وېش ئاوەردەن بە گیر
(قاژان) جە وەرزاخ بەندەن ڕاگەشان
(قاڵاو) گۊشەی ئاو بیەن جاگەشان
(قشقەڕە) حەیران مەندەن چی کارە
(حاجی لەق لەقان) بیەن ئاوارە
گردین مەواچان با بەیۊ وەهار
نەجات یافتە بین بشین سایەی دار
با بۍ تفاقی خەڵکان کەین مەعلووم
گەدایان گۊشدەن لێتان بۊ مەفهووم
دووکەڵی یانە کارێوش کەردەن
پەناشا ئەهلی جەهەڼەم بەردەن
(قادر) تا زیندەی بنیشە بۍ دەنگ
هەردەییت کەردەن سەرت دان لە سەنگ.[1]
میرزا عەبدولقاڎرو تەوېڵۍ
ڕازۍ گەلیۍ ھۆرامیۍ
نامۊ بەرھەمی: ڕازۍ گەلیۍ کورڎییۍ.
زۋانی بنەڕەتیی بەرھەمی: کورڎییۍ_ ھۆرامی.
یاگۊ گلېرۆکەرڎەی ڕازەکا: کەنۇلە ناوچەو کرماشانی.
ئەۋەنۋیستەی و گلېرۆکەرڎەی: ئۆسکارمان.
سەردەمو ئەۋەنۋیستەی و گلېرۆکەرڎەی: ساڵۊ 1901 تاکو 1907 پېڎایی.
دۋەبارە ئەۋەنۋیستەی بە ڕانۋیسی تازە و ھۊرگېڵنای و ئاماڎەکەرڎەی پەی چاپی بە زۋانی ئاڵمانی و کورڎیی-ھۆرامی و کورڎیی-سۆرانی: سدېق بابایی.
ۋېنەو سەربەرگی: تەلارسازیی کۊن چە ھۆرامان.
ۋېنەو پەشتبەرگی: دیمەنو دەگێۋۊ ھۆرامانی.
قەبارەو پەڕچنی: 129 لاپەڕۍ.
چاپخانە و دەزگاو ۋەڵاکەرڎەی: ئەنگڵسدۆرف فێرلاگ.
یاگۊ چاپی: لایپتسیگ، ئاڵمانیا.
چاپی یەکەم: 2022
[1]
ڕازۍ گەلیۍ ھۆرامیۍ
وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی
نامۊ بەرھەمی: #وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی#، پڕۆژېۋ پەی چارەسەرو کېشەکاو کۆمەڵۍ و سیستەمی
نامۊ نۋیسەری: #دیار غەریب#
نامۊ ھۊرگېڵنی: پېڕۊ هۊرگېڵنای پەی #هۆرامی#
ھۊرگېڵنای چە زۋانی: کوردیی ناوەڕاست
یاگۊ چاپکەرڎەی: #ھەرېمو کورڎەسانی#
ساڵۊ چاپکەرڎەی: 2022

دلېنەو کتېبی
- ۋەرینەو ھۊرگېڵنای
- ۋەرینەو نۋیسەری
- ۋەرو چېشی سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی؟
- پرەنسیپەکۍ سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی
- جېیاۋازیی سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی و سیستەمو دۆڵەتی
- پەیۋەڼی سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی و سیستەمو دۆڵەتی
- پایەگێ سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی
- نەخشو کەسەکا جە سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتینە
- ئابۇری دۆڵەتیی، ئابۇری تایبەتیی، ئابۇری کۊمەڵۍ
- شېۋازۊ وۍ ڕېکۋستەی جەماۋەری جە سیستەمو وېڕاۋەبەرینە
- نەخشو پېشەنگایەتی جە سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتینە
- نەخشو پارتییەکا [حېزبەکا] جە سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتینە
- نەخشو ڕېکۋزیاکا جە سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتینە
- پایەگاو مافی جە سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتینە
- ڕاۋېیەرو سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی پەی چارەسەرو پەرسەکا
- ئەرکو ئەنجۇمەنەکا گەلی جە سیستەمو وېڕاۋەبەرینە
- سیستەمو وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی جە پانیشتو کورڎەسانی
- ئەنجامگیری

ۋەرینەو (هۊرگېڵنای پەی هۆرامی)
 وەنەرۍ ئازیزە، وەنەری ئازیز، ئی کتېبە کە گیانبەخش (دیار غەرەیب) نۋیستەن، ئېمە پېسەو پېڕۊ هۊرگېڵنای پەی زۋانی هۆرامی پەنەۋازما زانا، پەی ئاشناکەرڎەی پەیلۋای و ۋەیرلەکا نۋیسەری، ئی کتېبەیە پەی زۋانی هۆرامی هۊرگېڵنمۍ. هامکات گەرەکمانە جە ڕاو هۊرگېڵنای ئی کتېبەیۆ کۊششېۋ ڕاۋزمۍ، کە ئەشیێ جە ماۋەو سی ساڵی ۋېیەرڎەینە ڕاۋزیابېیێ و ڕادەی کەم جە سەرەتاو هەزارەی دۋەمیۆ، کە پەی ئەۋەگېڵنای زۋانی هۆرامی پەی بوارو نۋیستەی و وانای و ...تد کۊشش کریان، پەی ئاشناکەرڎەی فېروازە هۆرامی-زۋانەکا بە نۋیستەی هۆرامیی و چنی ئاڎېچی ئاشناکەرڎەی قسەکەرا زۋانەکا تەرو ئێراقی و ئێرانی بە زۋانی هۆرامی و ڕاگېرتەی جە فۆتیای ئی زۋانە کۊن و تەسەل و فراۋانەیە، ئی هەنگامۍ نریێبېیێ.
ئېمە پەی ئا مەبەسەیە، هەنگامۍ یەکەمەما بە هۊرگېڵنای ئا کتېبا [کە بە هۆرامی یان سۆرانی نۋیسیێنۍ پەی سەرو زۋانەکەی تەری] دەس پنە کەرمۍ و بە پەیلۋاو ئېمە پەی ئەۋەژیۋنای و تواناڎارکەرڎەی و پەرەدای بە ڕۊتو ئارۊو زۋانو و ئەدەب و کولتۇر و ڕۊشنۋیریی ناوچەو هۆرامانی کتېبۍ پەنەۋازۍ هەنۍ و متاۋا بە ۋەڵکۆتەی ناوچەو هۆرامانی خزمەت کەرا و وەنەرۍ هۆرامی زۋانۍ پەی پارېزنای زۋانی ئەڎایی وېشا هۊشیارۍ کەراۋە و هەر پاسەیچ پەی ئا سۆرانی زۋانۍ کە ئارەزۇمەڼۍ فېربېیەی زۋانی هۆرامی هەنۍ، ئاسانکاریی و یاریدایېۋ بۊ.
پەی ئا مەبەسەیە، ئېمە هامکاتو هۊرگېڵنای کتېبەکەی، ۋەراۋەرو هەر لاپەڕیۋی هۊرگېڵیایۆ، هەمان لاپەڕە بە زۋانی سۆرانی منیەیمېرە، ۋاتا کاتېۋ کە وەنەرۍ ۋەرو نائاسناییشا بە زۋانی هۆرامی یان چنین نۋیستەی زۋانی هۆرامی، ۋاچېۋە یان دەسەۋاچېۋە نەیاۋانە، بە سەرنجدای دەقە بنەڕەتییە سۆرانییەکەی گرفتو ئەنەیاۋای یان ئەۋەوانای نۋیستە هۆرامییەکەی پەی ئاڎېشا چارەسەر کریۊ.
ئېمە چېگەنە پېسەو دەس ۋەڵۋستېۋی پەی یاریدای و پەشتیۋانیکەرڎەی جە هۊرگېڵنای پەی زۋانی هۆرامی، ئاماڎۍ هەنمۍ، گرڎ بەڕېزېۋۍ|بەڕێزیۋی پەی دەس پنە کەرڎەی کۊششېۋی چیمنەیە یارڎی بڎەیمۍ. گرنگ نېیا هۊرگېڵنای کتېبەکا پەی کامە دیالێکتو زۋانی هۆرامی ئەنجامبڎریا، گرنگ ئانەن، کە ڕانۋیسو هۊرگېڵناینە ئەلفابێتو زۋانی هۆرامی پەیڕەۋ کریۊ، بەتایبەت جە هېمسازیی یان نۋیستەی دۋۍ دەنگە هۆرامییە تایبەتانە ( ۊ ، ې ) کە یەکەم پېسەنە دەنگو بۊرەی (ضمە) عەرەبی و دۋەم پېسەنە دەنگو چېرەی (کسرە)ی عەرەبی و جە زۋانی سۆرانی و کرمانجییەنە نېیەنۍ و ئەلفابێت و کیبۆردۍ سۆرانی-کرمانجییە بە نۋیستەی و پارېزنای ئاڎېشا وەڵام نمەڎۊۋە. هەر ئا وەڵام نەڎایە و نەبېیەی پیتەکا جە کیبۆردۍ سۆرانییەنە، بېیەن بە مەڵامەتو هەڵە بەکاربەرڎەی دۋۍ پیتا تەری ( ۆ ، ێ )، کە ئا دۋە دەنگە جە زۋانی هۆرامیچەنە هەنۍ و بەکاربەرڎەیشا پەی دۋە دەنگە هۆرامییە جېیاۋازەکەی ( ۊ ، ې ) بۊ بە مەڵامەتو شېۋنای و تېکەڵ بېیەی ۋاتاو ۋاچە جېیاۋازەکا، کە جە زۋانی هۆرامینە فرەو کرڎارەکا و یاۋەرکرڎارەکا و نامەکا و یاۋەرنامەکا و ئامرازە ڕازۋانییەکا ئا دۋە دەنگەشا ( ۊ ، ې )  چنە هەنۍ و نەبېیەی پیتۍ تایبەتۍ پەی ئاڎېشا، بۊ بە شېۋنای سەراپاو زۋانی هۆرامی.
ۋەرو ئا مەڵامەتەیە و سەرو ئا بنەمێ، ئېمە ئاماڎۍ هەنمۍ، جە ئا هۊرگېڵنایا پەشتیۋانی کەرمۍ، کە بە درۊس نۋیستەی هۆرامی گرنگیی مڎا و زۋانی هۆرامی نمەشېۋنا.
ئېمە بە ئا هومېڎە ئی هەنگامە یەکەمۍ منیەیمۍ و بە پەنەۋازیی چاپکەرڎەی دۋە زۋانیی هۊرگېڵیاکا گرنگیی مڎەیمۍ و بەپاو تواناو وېما پەشتیۋانی کەرمۍ، بە هومېڎو ئانەیە ئی هەنگامۍ بۊ بە یاریدایېۋی گۆرە پەی ئا هۆرامی زۋانا کە گەرەکشانە هۆرامی نۋیستەی فېرۍ با و هەر پاسە پەی ئا سۆرانی زۋاناچە کە گەرەکشانە زۋانی هۆرامی فېرۍ با. بە هومېڎو ئانەیە هۊرگڵنای جە گرڎو زۋانەکاۋە پەی زۋانی هۆرامی بە دۋە زۋانە چاپکریۊ؛ ۋاتا لاپەڕېۋ بە زۋانی هۆرامی و لاپەڕەی ۋەرانۋەرش بە زۋانی بنەڕەتیی نۋیسیاکەی.
پەی بەشداریکەرڎەی و پەشتیۋانیکەرڎەی و یارڎیدای و هامکارییکەرڎەی (پېڕۊ هۊرگېڵنای پەی زۋانی هۆرامی)، بېژگە مەرجۊ درۊس نۋیستەی ئا دۋە دەنگە ( ۊ ، ې)  تایبەتا زۋانی هۆرامی و بەکاربەرڎەی پیتۍ تایبەتۍ پەی نۋیستەیا، هیچ مەرجی تەر بېیەیش نېیا.
وەنەرۍ بەڕێزە، وەنەری بەڕێز، پەی ئاسان بېیەی ئەۋەوەنەی ئی کتېبەیە پەی شمەی تازە ئاشنێ بە نۋیستەی ھۆرامی و درۊس ئەۋەوەنەی پیتە تایبەتەکا ئەلفابێتی ھۆرامی، سەرو لینکو پاڵو کتېبەکا کلیک کەرڎۍ:
ڎ : https://t.me/Ferhengu_Zvani_Horami/2851                                
ڼ : https://t.me/Ferhengu_Zvani_Horami/3353                                
ۋ :    https://t.me/Ferhengu_Zvani_Horami/3461                                 
ۊ : https://t.me/Ferhengu_Zvani_Horami/3512                                 
ې-ۍ : https://t.me/Ferhengu_Zvani_Horami/6330                            
ڎ ، ڼ ، ۋ ، ۊ ، ۇ=وو ، ې-ۍ
https://t.me/Ferhengu_Zvani_Horami/4684
پېڕۊ هۊرگېڵنای پەی هۆرامی
11/11/2021
[1]
وېڕاۋەبەریی دێمۆکراتی
شېخ عەلی حیسامەدین
نامۍ: شېخ عەلی
نازنام: حیسامەدین
نامۍ تاتەی: شېخ محەمەد بەهائەدین
نامۍ ئەڎێ: تەیېبۍ
ساڵەو ئامای دنیای: 1861ز
یاگۍ ئامای دنیا: #تەوېڵۍ_هۆرامان#
ساڵەو کوچی دمایی: 1939ز
یاگۍ کوچی دمایی: #باخەکون_هۆرامان#
$ژیواینامە$

دیارتەرین کوڕو شېخ محەمەد بەهائەدینیەن، بە زارۊڵەیی لوانەنه وەروو وانای و سەرەتا قورئانی پیروز، دماتەر کتېبەکان و(نەحو، سەرف، شەریعەت)ش تەمامنێنۍ. ئینسانێ خاوەن کەسایەتی و داراو ئەقڵێ گەورەی. دەسێ باڵاش جە نویستەی و ئینشانە بیەن. دمای کوچی دمایی تاتەیش دلۍ دڵ و تەمامو موریدەکاشەنە یاگۍ وېش کەردېنەشۆ. فرە قسەزان و زوان ڕەوان بیەن. شېخ عەلی حیسامەدین دەسێ باڵاش جە ئاوەڎانکەردەیۆنە بیەن، فرەو یاگەکان و هۆرامانینە باخو باخاتش نیانەرەو ئاوەو ئاوەڎانیش ۋستەن.
سەرەتاو جەنگی جەهانی یەکەمی زددوو داگیرکاری ڕووسەکا شوڕشش کەردەن. ساڵەو(1925ز) شا فەیسەڵی یەکەم سەردانیش کەردەن. چڼەها زانێ سەروو دەسیشەنە یاوێنۍ پەنە، پېسە(شېخ محەمەد خاڵ، مەڵڵا ساڵحی گەورە، مەڵڵا ئەسعەدی ڕەواندوزی، سەید ئەحمەد کەرکوکی، شېخ عەبدولعەزیزو میسری، شېخ حەبیبوڵڵا ڕوحانی، مەڵڵا تەها شەقڵاوەیی).

میرزا ئۆلقاڎری پاوەیی جە تاریفۍ شېخی حیسامەدینینە ماچۊ:
حەکیمی حازق ئاگای دەرد دڵ
ئاغەی باش بلوک تەوېڵۍ مەنزڵ
جادار جاگیر شای بەهائەدین
سەرحەڵقەی پیران قوتب ڕووی زەمین
ئالوودەی ئەتباع ئەهل ڕۊحانی
(تایب الحکمە)ی غەوس گەیلانی
چېش واچوون یا شېخ کۊی گەوهەر وە کۊ
وەسف من جە کۊ و، شەئنی تۊ جە کۊ؟
سەر موسەنیفان وە خەیاڵ بازی
فیردەوسی و حافیز سەعدی شیرازی
مەلای تەفتازان ئەنوەری و جامی
موتنەبی و ئیستەخر شېخ نیزامی
ئەحبابان یەکسەر بوانان جە نۊ
دیسان شا نامەی وەسف شان تۊ
وەرنە من کەم هۊش کوردی کەم هونەر
بۍ سەواد، بۍ خەت، بۍ فام، بۍ جەوهەر
دایېم هەر خەیاڵ نادانی وېمەن
جە کۊ تەوانای وەسف تۊ پېمەن
دایەی دەهری دوون چەند حەملش کەردەن
زاتێ وېنەی تۊ هەرگیز ناوەردەن
مەدەد یا (عەلی) شای تەکیەداران
دین داران دینت وە چەم مەژماران
تۈ پیر و ئوستاد کیمیای سەرمەشق
زەڕاب زەڕگەر، زەڕاب خانەی عەشق
من پووڵی مەفرەق ناڕەوای شاران
ڕووکەش وە دەرمان دەوای عەتتاران
دەخیل هیممەتێ پەی دڵ وەشی دڵ
(قادر) فیدات بۊ یا پیری کامڵ.[1][2][3]
شېخ عەلی حیسامەدین
شېخ عەلائەدین نەقشبەندی
نامۍ: عەلائەدین
نامۍ تاتەی: عومەر زیائەدین
ساڵۊ پېڎابېیەی: 1863ز
یاگۊ پېڎابېیەی: #تەۋېڵۍ_هۆرامان#
ساڵۊ کۊچی دمایی: 1954ز
یاگۊ کۊچی دمایی: #بېیارۍ_هۆرامان#
$ژیواینامە$

شېخ عەلائەدین کەسایەتیێ نامدارو زانێوە خاوەن پایەگایێ بەرز، هەر جە سەردەمو زارۊڵەییشەنە خەریکو وانای و زیاتەر قورئانی موبارەکی بیەن، دماتەر زاستەکان و (نەحو سەرف و شەرعەش) وانان هەتا یاوان بە مادەی(سیووتی). سەرو ڕەویەو تاتەیش ڕاو موریدی و تەریقەتیش بەجا ئاوەردەن. دمای وەفاتو تاتەیش بە نیەت و ئیرشادی و وەڵاکەردەیۆ تەریقەتی لوان پەی(دەرەشیش، سەوڵاوا، دووڕوە)ی و خانەقاو مزگیش چەنە کەردېنێ و خەریک و ئیرشادی بیەن و جە گرد یاگەکاوە وانەرۍ ئامێنۍ و خانەقاکاشەنە فېروو خوڼەواری بیېنۍ و ڕاگەو تریقەتیشان وەرگېرتېنەو بیېنۍ بە موریدی. بەرەنجامو جەنگی جەهانی یەکەمی گرانی و قاتوقڕی گەورە دنیاو هەم کوردستانش گېرتەنەرە، شېخ عەلائەدین ئەچا وەختە ناهەموارەنە یاوان فریاو حەڵکی وەنەقومیاو داماگیۆ، جە خانەقاکاشەنە یاگېش پەی بېنەوایاو واردەش پەی دەسەبەر کەردېنۍ. شېخ عەلائەدین چەنی لەشکرو ڕووسی قەیسەری جەنگش کەردەن و باعزێ جە پیا ئازاکاش شەهیدۍ بیېنۍ. دماتەر گېڵانۆ پەی بیارۍ و یاگۍ تاتەیشەنە(شېخ عومەر زیائەدین) خەریکو ئیرشادی بیەن و مەدرەسەو بیارېش فراوان کەردەن و مامۊسێ شارەزێش پەی ئاردەن. شېخ عەلائەدین سەرەڕاو ئیرشادی شارەزایێ فرەش جە بوارو نەوەشی و پزیشکینە بیەن، کتېبێش بە نامۍ(طب القلوب) نیانەرە.[1][2]
شېخ عەلائەدین نەقشبەندی
محەمەد ئەمین هۆرامانی
نامۍ: محەمەد ئەمین
نازنام: هەورامانی
نامۊ تاتەی: غەفور
نامۊ ئەڎێ: فاتمە
ساڵۊ پېڎابېیەی: 1928
یاگۊ پېڎابېیەی: بیارۍ _ هۆرامان
ڕۊ و ساڵۊ کۊچی دمایی: #23-11- 2018#
یاگۊ کوچی دمایی: بیارۍ - هۆرامان
#ژیواینامە#
محەمەد ئەمین هۆرامانی جە نەوەو مەڵڵا نامدارەکان و بیارېن، بابا گەورەش مەڵڵا ئیبراهیم و بیارېن کە ئاڎییچ کوڕو مەڵڵا ئیسماعیل و بیارېن.
نویسەر ساڵەو (1937ز) لوانەنە وانگا جە شارەدەگاو بیارۍ، ساڵەو (1952ز) پېسە مامۊسای جە وانگاو بیارۍ مەرزیانەرە. ساڵەو (1956ز) پېسە مامۊسای جە وانگاو#هاوار#ی دەس بە کاربیەن، هەر چاگە چەنی تېکەڵ بییەیش بەخەڵک و هاواری و گلېرکەردەیۆ زانیاری سەرو کاکەییەکاو هەم ئایېن و یارسانی، کتېبێش بە نامۍ(کاکەییەکان) نویستەن کە باس جە ژیوای و سرووتە ئاینیەکان و یارسانەکان کەرۊن. محەمەد ئەمین هەورامانی تەماو وانایش فرۍ بیېنەو بە مامۊسایی قانە نەبیەن، پەوکەی درېژەش دان بە وانای و لوانەنە زانکۊ موستەنسیریەی جە شاروو بەغڎای، چاگە زوانی ئینگلیزی و فەرەنسیش وانان، ساڵەو (1965ز) بەکالوریسش جە زوانەکان و ئینگلیزی و فەرەنسی بە دەس ئاردەن. نویسەر دمای ئانەیچە سەرەمڕە خەریک و وانای بیەن و حەزە زانستی و زمانەوانییەکېش وەربەسو تەمەنیشان ماڕان و جە زانکۊ (ئەسکەندەریەی) جە وەڵاتو میسری دەسش کەردەن بە وانای و دماتەر ساڵەو(1989ز) بڕوانامەو دکتورایش جە بوارو زوانینە بە دەس ئاردەن. نویسەر پەیجوورکارێ چالاک بیەن شۊنەو بابەتە فەرهەنگی و ئایېنی و مېژوویەکا هۆرامانیرە. وەڵۍ ئانەی کۊچی دمایی کەرۊن تەمامو کتېبخانەو یانەکەش بەخشان بە زانکۊ هەڵەبجەی. نویسەر سەرەتاو ژیوایش زەحمەت و ناڕەحەتی بیەن، ئاڎ هیچ وەخت نەلانەنە جېربارو هیچ دەسەڵاتدارێ ناوچەیی و حکوومی، نە دەسەڵاتو بەگزادەکان و هۆرامانی نە فەرمانداری عیراقی.
دما ساڵەکا تەمەنیشەنە جە زېدو وېش(بیارۍ) نیشتەجا بیەن و تا کوچی دماییش خەریکو نویستەی بیەن.
بەرهەمەکۍ نویسەری:
1. چۆن دەبیتە مامۆستایەکی سەرکەوتوی زمانی ئینگلیزی.
2. سەرەتایەک لە فینۆلۆجی زمانی کودی.
3. فۆنەتیکی زمانی کودی.
4. زاری زمانی کوردی لە تەرازووی بەراورددا.
5. میرزا ئۆلقادری پاوەیی.
6. فەرهەنگی ئیریەن ڤاچ.
7. زمانی ئاڤێستا.
8. مێژووی ڕێبازی زمانی کوردی.
9. بەراوردی نێوان زمانی کوردی و ئاڤێستا.
10. لەیلۍ و مەجنوون.
11. ما کتب عن اللغة الکردیة.
12. وەلی دێوانە.
13. ڕەسەنایەتی.
14. گوڵزاری هەورامان، بەرگی یەکەم.
15. گوڵزاری هەورامان، بەرگی دووەم.
16. کاکەیی.
17. زارە کوردیەکان.
18. جوگرافیاو مێژووی هەرە دێرینی هەورامان.
19. هەندێ لە لاپەڕەکانی ژیانم.
20 وڵاتی کەیانیان و زەدەشت و هەورامان.
21. فەرهەنکی ئێریەن ڤاچ.
22. مژووی هەورامان، بەرگی یەکەم.
23. مێژووی هەورامان، بەرگی دووەم.
24. فەرهەنگی قوتابیان بۆ پۆلەکانی ناوەدی و ئامادەیی.[1]
محەمەد ئەمین هۆرامانی
باقی شەفیعی
نامۍ: باقی شەفیعی
نازنام: سەیاڎ
ساڵۊ پېڎابېیەی: 1946
ساڵۊ کوچی دمایی: #04-04-2020#
$ژیواینامە$
شاعېر باقی شەفیعی جە شارو (پاوە)ی ئامان دنیاوە، تەمەن و هەشت ساڵینە تاتەش کۊچی دماییش کەردەن، جە تەمەنو یاڼزە ساڵینە ئەڎایچش کۊچی دماییش کەردەن. مەجبوور لوانەنە چېرو زەحمەت و مەینەتیەکان و ژیوای. سەرەنجام بە مەڵامەتو هەرمانکەردەی و گوزەران کەردەی وازش جە دەرس وانای و وانگای ئاردەن. هەرچن سەیاڎ بۍ بەش بیەن جە لەزەتو وانای و خوڼەواری، بەڵام خوڎای گەورەی بەهرەو زەوقێ شاعېرانە بەخشان پەنە کە تەعویزش پەی کەرۊوە.
سەرەوکوی ستەم ئەی دنیای خاڵی
تەی کەردم یاران هیچ نەبیم حاڵی
ماڼیاو شەکەت کەردم پەلە پەل
مایەم بی زەحمەت نە یاوام وە کەل
ئەی دنیا، پاڵای چن کەس نیاوە
یۊم نەدی واچۊ مانیام سەیاوە.
سەیادی شاعېر زیاتەر جە(6000) شش هەزرار بەیتە شېعرېش تۊمار کەردېنۍ.
سەیاڎ چەنی بەهرەی شاعېرانەیش، سەرەتاو تەمەنیشەنە خڎۍ شمشاڵ(لوولۍ) ژەنەی گېرۊو جوانی و دیمەنە زەریفەکان و هۆرامانی چەنی سەڎاو شمشاڵەکەیش ئامېتە کەرۊن.
سەیاڎی شاعېر ملۊنە خزمەت و مەڵڵا خدری ڕواری و خامەکەیچش بەرۊنە خزمەت و خامەکەیش و پېوەرە ماچان:
چە وەش فەرماوان خدری دانا
کەلامی شیرین ئوستادی زانا
(بۍ یانەی وەشەن تا وە یانەی جەنگ
پای پەتی وەشەن تا وە پاڵای تەنگ)
سەیاڎ پەی چېشی ئاژاوۍ و دېقۍ
یانەی ڕازیاوە چڼە تەبەقۍ
ئا یانە وەشەن بۍ بەرو باڵین
وە بۍ ئاژاوە سەر بنیەی سەرین
ئەر بەینی هامسەر نەبۊ عەلاقە
خاستەرەن پەیشان یەرە تەڵاقە
چەنی هامسەرت وەشی بۊویاری
نەک شەۊو ڕۊت بۊ چوون ژەحرو ماری
سەیاڎ چن وەشەن ڕەفیقی گیانی
لەب وە خەندەوە، شېوە نوورانی
ئەگەر کۊکەن بی، دایېم وە کۊوە
زەردە خەندێوە مانیایت مەسیۊوە.

بەرهەمەکۍ باقی شەفیعی (سەیاڎ):
1. دیوانە شېعرێ پەڕ جوانی و ناسکی و ئاوەزی شاعېرانە.
2. مەرزنارەی موزەخانێوە کەلتووری پەی کەلوپەلە قەڎیمیەکان و هەورامانی، ئامرازۍ ژیوای وەڵینا، وېنە قەڎیمیەکۍ، دیوان و شاعېرا، وەسائیل و هەرمانە دەسیەکا، پۊشاکی کوردی، کە هەرکامشان مېژووێ و ڕازێ پەنهانیەش هۊرگېرتېنە.
3. هۊرگېڵنای دیوان و شېعرەکان و (باباتاهیری هەمەدانی) پەی زوانی هەورامی.
4. بەشداریش جە گلېرکەردەیۆ شېعرەکان و میرزا ئۆلقاڎری پاوەیی.
5. بەشداری جە چاپ و کتېب و(خەزان و هەڵەبجەی).
6. گلېرکەردەیۆ پەندۍ هۆرامیۍ و گەمە قەدیمیەکۍ هۆرامانی دلۍ بەرگێ کتېبی سەنگینینە.
7. شمشاڵ ژەنەی بە بەزمە عیرفانیەکا.
باقی شەفیعی(سەیاڎ) ماچۊ: ( ئاواتم پەڕکەردەی کتېبخانێوەن بە کتېبۍ هۆرامیۍ، وەلێ داخەکېم هەر هەناسۍ هۊرمەکېشوون، چوون سەوادم کەمەن و خامەکەم کولەن).
وینمۍ سەیاڎی شاعېر خاوەنو چن ئاوەزێ فەرهەنگی قووڵ و گەورەین، ئاڎ بارەقەڵڵاو بۍ سەوادیەکەیش هەڵای تەماعەو ئاواتش چن دوورو چن پیرۊزەن!.
ئازیز سەڎ حەیفەن بوانی و نەزانی
دڵسۆز نەبینە پەی هەورامانی
سەیاڎ هەورامی گەزۊی دارانەن
مەولەوی پەسەند شیرین زوانەن.[1]
باقی شەفیعی
ئامارۍ
بابەتۍ 456,469
ۋېنۍ 93,556
کتېبۍ PDF 16,744
فایلی پەیوەڼیدار 77,602
ڤیدیۆ 832
چی کاتەنە 28 سەردانیکەرۍ سەرو پەلیانەو کوردیپێدیایۆ ھەنۍ!
ئارۊ 6,369

Kurdipedia.org (2008 - 2023) version: 14.58
| پێۋەڼی | CSS3 | HTML5
| کاتو وەشکەرڎەی لاپەڕەی: 5.312 چرکە(چرکۍ)!