پەرتوکخانە پەرتوکخانە
لێ گەڕیان

کوردیپیدیا بەرفرەهترین ژێدەرێ زانیاریێن کوردییە!


گەریانا دەست نیشانکری





لێ گەڕیانا هویر      کیبورد


لێ گەڕیان
لێ گەڕیانا هویر
پەرتوکخانە
ناونامە بو زاروکێن کورد
کرونولوژیا ڕویدانا
ژێدەر
پاش
کومکری
چالاکی
چەوا لێ بگەڕهم؟
بەلاڤوکێن کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
دارشتنا پولا
بابەت ب هەلکەفتێ
ڤڕێکرن
ڤڕێکرنا بابەتی
ڤرێکرنا وێنەی
ڕاپرسی
بوچوونێن هەوە
پەیوەندی
کوردیپیدیا پێدڤی ب چ زانیاریانە!
ستاندارد
رێسایێن بکار ئینانێ
کوالیتیا ڤی بابەتی
ئامراز
دەربارێ مە
ئەرشیڤ ڤانێن کوردیپێدیا
دەربارەی مە چ گوتیە؟
کوردیپیدیایێ بکە د مالپەرێ خودا
تومارکرن / ڤەمراندنا ئیمێلی
ئامارێن مێهڤانا
ئامارا بابەتا
وەرگێرێ فونتا
گهوڕینا دیرۆکان
کۆنترلکرنا ڕاست نڤیسینێ
زمان و شێوەزارێ لاپەرا
کیبورد
لینکێت پێدڤی
ئێکستێنشنا کوردیپێدیا بو گوگڵ کروم
کوکیز
زمان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هژمارا من
چوونا ژوور
دێ بمە هەڤکارێ هەوە
پەیڤا نهێنە تە ژبیر کریە!
لێ گەڕیان ڤڕێکرن ئامراز زمان هژمارا من
لێ گەڕیانا هویر
پەرتوکخانە
ناونامە بو زاروکێن کورد
کرونولوژیا ڕویدانا
ژێدەر
پاش
کومکری
چالاکی
چەوا لێ بگەڕهم؟
بەلاڤوکێن کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
دارشتنا پولا
بابەت ب هەلکەفتێ
ڤڕێکرنا بابەتی
ڤرێکرنا وێنەی
ڕاپرسی
بوچوونێن هەوە
پەیوەندی
کوردیپیدیا پێدڤی ب چ زانیاریانە!
ستاندارد
رێسایێن بکار ئینانێ
کوالیتیا ڤی بابەتی
دەربارێ مە
ئەرشیڤ ڤانێن کوردیپێدیا
دەربارەی مە چ گوتیە؟
کوردیپیدیایێ بکە د مالپەرێ خودا
تومارکرن / ڤەمراندنا ئیمێلی
ئامارێن مێهڤانا
ئامارا بابەتا
وەرگێرێ فونتا
گهوڕینا دیرۆکان
کۆنترلکرنا ڕاست نڤیسینێ
زمان و شێوەزارێ لاپەرا
کیبورد
لینکێت پێدڤی
ئێکستێنشنا کوردیپێدیا بو گوگڵ کروم
کوکیز
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونا ژوور
دێ بمە هەڤکارێ هەوە
پەیڤا نهێنە تە ژبیر کریە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 دەربارێ مە
 بابەت ب هەلکەفتێ
 رێسایێن بکار ئینانێ
 ئەرشیڤ ڤانێن کوردیپێدیا
 بوچوونێن هەوە
 کومکری
 کرونولوژیا ڕویدانا
 چالاکی - کوردیپێدیا
 هاریکاری
بابەتێ نوی
کەسایەتی
مستەفا حسێن ئەحمەد
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
مریەم لەتیف
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
محەمەد فەیسەڵ کەریم خان برادۆستی
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
محەمەد عەبدولڕەحمان یونس
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
محەمەد عەبدولوەهاب
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
محەمەد سلێمان محەمەد
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
محەمەد ئیبراهیم
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
مامۆستا عومەر عەلی
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
مامۆستا سامان
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
مامۆستا سازگار
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
ئامار
بابەت
  536,316
وێنە
  110,316
پەرتوک PDF
  20,295
فایلێن پەیوەندیدار
  104,285
ڤیدیۆ
  1,566
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
303,300
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,295
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,074
عربي - Arabic 
31,071
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
18,534
فارسی - Farsi 
10,062
English - English 
7,598
Türkçe - Turkish 
3,669
Deutsch - German 
1,746
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پول
کرمانجی
ئەنفالکری 
5,704
کەسایەتی 
5,497
شەهیدان 
2,546
پەڕتووکخانە 
1,300
وشە و دەستەواژە 
914
کورتەباس 
884
جهـ 
621
وێنە و پێناس 
389
هۆزان 
237
ئامار و راپرسیا 
161
بەلگەنامە 
65
بەلاڤوک (گوڤار، روژنامە و ...) 
38
شوینوار و جهێن کەڤنار 
34
پارت و رێکخراو 
32
نڤیسێن ئایینی 
29
موزەخانە 
19
ڤیدیۆ 
13
کارا هونەری 
11
پەند و ئیدیۆم 
9
ناڤێن کوردی 
8
كلتوور - پێکەنین 
7
رێکەوت و رووداو 
6
نەخشە 
3
هەمەجۆرە 
3
لێنانگەها کوردی 
1
ژینگەها کوردستانێ 
1
هوز - تیرە - بنەماڵ 
1
گیانلبەرێن کوردستانێ 
1
MP3 
323
PDF 
31,452
MP4 
2,566
IMG 
201,950
∑   رێژە 
236,291
کەسایەتی
سەبریا هەکاری
کەسایەتی
ئەڤریم ئالاتاش
کەسایەتی
خالد بەگێ جبری
جهـ
ڕەمبوسی
کەسایەتی
ئیبراهیم ئەمین باڵدار
مێژووی شارۆچکەی دەربەندیخان و دەورووبەری
بەرهەمێن خوە ب ڕێنووسەکە پوخت ژبو کوردیپێدیا بنێرن. ئەم ژبۆ وە دێ ئەرشیڤ کەین و بو هەتاهەتا ل بەرزە بوونێ دپارێزن!
پول: کورتەباس | زمانێ بابەتی: کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish
هەڤپشکی کرن
Facebook4
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber1
SMS0
Facebook Messenger2
E-Mail0
Copy Link0
هەلسەنگاندنا بابەتی
3 دەنگ 5
نایاب
گەلەك باشە
ناڤنجی
خراب نینە
خراب
بو ناڤ لیستا کومکریا
ڕایا خو دەربارەی ڤی بابەی بنڤێسە!
گهوڕنکاریێن بابەتی!
Metadata
RSS
گووگلا وێنا بو بابەتێ هەلبژارتی!
گوگل دەربارەی بابەتێ هەلبژارتی!
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)1
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

مێژووی شارۆچکەی دەربەندیخان و دەورووبەری

مێژووی شارۆچکەی دەربەندیخان و دەورووبەری
لە ئامێزی چیای بەرانان و چیای سەر کەشی زمناکۆ شارێکی هێمن ڕاکشاوە و هەردوو ڕووباری سیروان و چەمی دێوانە وەک ملوانکەیەکی پەلکە زێرینە کراونەتە گەردنی ئەو شارەی ناوی (دەربەندیخانە)زۆرن ئەو کەڵە مرۆڤانەی ناوو نازناویان لە ژیانی کوردەواریماندا جێ هێشتووەو وەک کەلەپورو کەبتورو مامەڵەی لەگەڵدا دەکەین بەڵام بێ ئاگاین نازانینکەی و چۆن و لە کوێ لە دایک بوون و ناوو نازناویان لە چی یەوە هاتووە ؟ بۆ ئەوەی دیرۆکی نزیکی ئەم شارەو ناوی زیاتر یزر نەبێت دەگەرێینەوە سەر ناوی دەربەندیخان لە چی یەوە هاتووە ؟
سەبارەت بە ناوی دەربەندیخان دوو بۆ چوون هەیە :-بنەرەتی ووشەی (خان)یەکەمیان :- لەسەردەمی عوسمانیەکاندا پیاوێکی دەوڵەمەندو بەدەسەڵات بووە (محمد خان، احمد خان) باج و سەرانەی لە خەڵک سەندوەو لەو دەربەندەدا کە کاروانچیەکان گوزەریان پیادا کردووە، ئەم پیاوە (خان) ێکی هەبووە وەک (دیوەخان) یا (ئوتێل) بە گوزارشی ئەمرۆ بۆ حەوانەوەی کاروانچیەکان ئەم خانە چەند ژوورێکی گەورەو فراوانی تێدا بووە بە قسڵ دروست کراوە 0
دووەم :- (خان) لەکوردەواریدا بەو شوێنە دەووترێت کە ووڵاخ و ئاژەڵی تێدا دەبەسرێتەوە و لە گەور گەورەترە،لە گوێ چەمی سیرواندا ئەم (خان) ە هەبووەو بۆ کاروانیەکانی عێلی جاف کە ووڵاخە کانیان تێدا بەستوەتەوە و خۆشیان لە شوێنە باشەکانی دا پشوویان داوە 0
سەبارەت بەناوی (دەربەند) ئەو تەنگەبەرەی دەکەوێتە نێوان هەردوو چیا پێ ی دەووترێت دەربەند، لەنێوان زنجیرە چیای بەرانان و زمناکۆدا ڕووباری سیروان گوزەری کردووە و گەرمیان و کوێستانیان کردوە، بە نێوان ئەو دوو چیایە ووتراوە دەربەند و لە نزیکیشەوە (خان) یک هەبووە، ئیتر ناو نراوە، ئەو دەربەندەی خانەکەی تێدایە و پاشان ناسراوە بە دەربەندیخان 0
سەلیم پیرک :-
بنەچەی شاری دەربەندیخان لەو گوندەوە دەست پێ دەکات کە لە بناری چیای تونیلەکەدا بووە و ناوی گوندی (سەلیم پیرک) بووە ناوەکەی لە پیاوەوە هاتووە کە ئاوەدانی کردووووەتەوە،(صاڵحی پیرک و سان ئەحمەد و حمە ئەمین عبدالقادر (حمە امین سەلمە، کاکە امین) ڕیش سپی ئەم گوندە بوون و نزیکەی (20) ماڵێک بون، لەبەرەی خۆرئاوای ئەم گوندەوە بە دووری دوو کیلۆ مەتر یان کەمتر هەشت نۆ ماڵێک هەبوون لە نزیک سەرچاوەی ئاوێک کە ئاسک بۆ ئاو خواردنەوە ڕوویان تێ کردووە و ناوی (کانی ئاسکان) بووەو (فقێ محمودی وەڵەد بەگی) ئاوەدانی کردوەتەوە و پاشان ئەم ئاوە چووە بۆ گوندی کانی سارد 0
وارماوا :-
پێش ئەوەی دەربەندیخان ببێتە ناحیە و قەزا. ناوچەیەکی بەرفراوانی ئەم دەڤەرە کە زیاتر لە (55) گوند دەگرێتەوە وە پێ ی ووتراوە (وارماوا) وارماوا لە گوندی کانی میلی زەرایەنەوە دەست پێ دەکات و گوندەکانی (شەمە، ویاەکە، پاشارێ، ئەحمەدبرندە، وازۆڵ، گوڵان، میرەدێ، چنارە، بیرکێ و لەبەشی ئەم دیوی تونیلەکەو خۆرئاواوە دێوانە،زەلەرەش، سۆفی وەنەکان، فقێ جنە، چەمەرگە و پاشان لەباشورەوە دەرەدۆین، گوڵان. پونگڵە، بانی خێڵان.. هتد) لە خۆ دەگرێت سەرەتا ئەم ناحیە (چەمەرگە) بووەو پاشان گوازرایەوە چنارە و پاشان هێنرایە دەربەندیخان ئەو بەرێوەبەری ناحیانە ناویان ماوە و لە گوندی چەمەرگە دەست بەکاتربوون بریتین لە (پاشا شێت. حسین بەگ. عارفە فەنی. شەوکەت بەگ)
پێگەی جوگرافی دەربەندیخان :-
دەربەندیخان دەکەوێتە سنوری عێراق و ئیرانە 0 لەئاستی عیراقدا دەکەویتە ڕۆژهەڵاتی شاری بەغداد ی پایتەخت بەدووری (270 کم) هەروەها باشوری ڕۆژهەڵاتیشی شاری سلێمانی بەدووری (67 کم) باکوری ڕۆژهەڵاتی شاری کەلار بەدووری (77کم) 0
لە باکورەوە زنجیرە چیای بەرانان کە لەدەربەندیخاندا ناسراون بە کەژی (قاشتی 0 سەلیم پیرک 0 ناوتاق 0 فقێ جنە) واتە بەناوی گوندەکانەوە، لەرۆژهەڵاتەوە چیای سەرکەشی (زمناکۆ) کە (1247 پێ) بەرزە و پاشان شتخەکانی خۆشک بەمۆ 0 داڵەهۆ) و ڕووباری سیروان 0
لەرۆژئاوای چەمی دێوانەو گوندی کانی سارد و چیاکانی (گوڵان و زەردە) و لە باشوورەوە کەندەڵانێکی گەورە کە پردێکی لەسەر دروست کراوە و ناسراوە بە پردی (دێوانە) و نزیک تێک ڕژانی ئاوی چەمی دێوانە بە ڕووباری سیروان، پاشان گوندەکانی (بانیخێڵان 0 بساکان 0 پونگڵە) دەوریان داوە 0
ئاماژەکانیئاوەدان بوون :-
پێش ساڵانی 1954 وەک ووتمان تەنها گوندێک هەبووە بەناوی (سەلیم پیک) و عێلی جافەکان بەو دەربەندەی خانەکەی تێدا بووە کوێستان و گەرمیانیان کردووە و ئاوەدانیەکی ئەو تۆی تێدا نەبووە تەنها چەند دوکانێک لە دەربەندەکەدا هەبووەو لە گوێ چەمی سیرواندا یەکەم دوکاندار بوون ئەوانیش (حاجی شێخ تۆفیق) پاش ئەو (عبدالقادر ملا سعید) ێابر کریم) دوکانیان داناوە 0
ریش سپیان دەڵێن لە ساڵی 1937 ڕێگەی سلێمانی دەربەندیخان لە عەربەتەوە دەستی پێ کردووە و لە باشورەوە لە جەلەو لا و کوڵە جۆوە بۆ دەربەندیخان، ڕێگەکە زۆر سەخت بووە بۆیە (TNT) یان بە کار هێناوە بۆ تەقاندنەوەی بەردەکانی سەر ڕێگە شایانی باسە کرێکار هەبووە بە 40 فلس ئیشی کردووە تێدا لە بەشی باشوری دەربەندیخاندا و لە سەر ڕێگەی ئێستەی کەلار و پێش ئەوەی بگەیتە پردەکەی دێوانە. شوێنێک هەیە پێ یوتراوە (شەیتان بازار) لەبەر چاڵ و چۆڵی و درک و داڵی زۆر کەس نەیتوانیوە بێ زیان و بەسەلامەتی گوزەری تێدا بکات 0
گرنگترین ئەو ڕێگایانەی بوونەتە هۆیەک بۆ ئاوەدانی ئەم شارە ڕێگەی (دەربەندیخان – سلێمانی) یە کە تونیلەکە دەکەوێتە سەر ئەم ڕێگەیە و ناوچەی شارەزوورو سلێمانی و گەرمیانی پێکەوە گرێ ئەدات لە باشورەوە پردی دێوانە کەشاری کەلار و دەربەندیخان پێکەوە دەبەستێتەوە، لە باشوری ڕۆژهەڵاتەوە پردی ژاڵە ناو کە گوندەکانی ئەو بەری سیروان تا سنوری ئیران بە دەربەندیخانەوە دەبەستێتەوە. لە باکوری ڕۆژهەڵاتەوە ڕێگەی سەربەربەستەکە کە ناوچەی زمناکۆو شەمێران نزیک دەکاتەوە، لە بەشی ڕۆژئاواوە دیسان پردێکی تر هەیە لەسەر چەمی دێوانە و ڕێگەی بەستنەوەی ناوچەی قەرەداغە بە دەربەندیخانەوە و ڕێگەی پشت گوێ خراوی تر هەیە لەسەر شاخی قاشتی، بەڵام ئەم ڕێگەیە زیتر هێڵی سەربازی بووە لەسەر دەمی جەنگی ئێراق – ئێراندا بەکار هاتووە 0
رواڵەتەکانی شاری دەربەندیخان :-
کۆمەڵێک پرۆژە لە دەربەندیخاندا کۆبوەتەوە ناوازەن و کەدەگمەن لە شارێکدا لەم جیهانەدا بەو شێوە جوانە کۆ دەبێتەوە و یەک دەکەون ئەوانیش بریتین لە :-
1) دوو تونیل
2) بەربەستی دەربەندیخان، دەریاچەی دەربەندیخان
3) ویستگەی کارۆئاوی دەربەندیخان
4) کارگەی ئاوی کانزایی بانی خێڵان
(دوو تونیل)
ساڵی 1954 بەسەرەتای دامەزراندن و ئاوەدان بوونەوەی شاری دەربەندیخان دادەنرێت لەو ساڵەدا دەست کراوە بە دروست کردنی تونەیلی یەکەم لەگەڵ دروست کردنی بەربەستەکەدا لە لایەن شەریکەیەکی ئەمریکیەوە بەناوی (d.k.c) ئەم تونەیلەی خوارەوە تیرەکەی 9م و درێژیەکەی 400 م لەساڵی 1959 دەست کراوە بە کۆنکریت کردنی لە شوباتی 1959 تەواو بووە 0 لەم تونەیلەدا (227626 م) خۆڵ و بەرد دەرکراوە و (11155) م3 کۆنکرێت کراوە و (611) تەن شیشی تێدا سەرف کراوە 0
سەبارەت بە تونەیلی سەرەوەی ڕێگای دەربەندیخان سلێمانی لە کۆتایی پەنجاکاندا ئەویش دەست کراوە بە دروست کردنی لە لایەن کۆمپانیایەکی ەرەنسیەوە، ئەم تونەیلە درێژیەکەی (720 م) لە شێوەی نیوە بازنەدا یە و تیرەکەی (9) م مەترە 0
دەوترێت چوار کریکار لە دروست کردنی دا گیانیان لە دەست داوە و یەکێکیان ناوی (عارف باقوبەرەیی) بووەو پیاوێکیش کەم ئەندام بووەو قاچێکی پەریوە بەناوی (مەلا غفور فقی علی) شایانی باسە لە و کاتەدا (عبدالکریم قاسم) سەرەک کۆمارو(عبدالحلیم الراوی) وەزیری ئاودێری عێراق بووە 0
(ئەستێل) ی کوردەواری
بەهۆی ئەوەی خەڵکی کوردستان سەرقاڵی کشتیاری بوون و ڕوو بە ڕووی قەیرانی بێ ئاوی بوونەتەوە لە دێر زەمانەوە بیر لە چارەسەر کراوەتەوە شتێک داهێنراوە وەک بەربەست ناونراوە (ئەستێڵ) یان هەستیڵ
ئەستێلڕ لە شوێنێکی بەرزداو چوار دیواری توکمەی بە قوور و کا شێلراو کە ئاو دزە نەکات و لە پێگەیەکی پتەودا دروست کراوە کە ئاویان تێدا کۆکردوەتەوە بەمەبەستی سوود لێوەرگرتن بۆ کاتی بێ ئاوی یا لە کاتی پێویستدا 0
پاش بەکار هێنانی چیمەنتۆ کارەکە ئاسانتر بوو لە ڕووی خێرایی بەدەستەوە هاتنی کارەکەو لەبغکردنی دیوارەکانی، لە بەشی پێشەوەی ئەستێڵەکەدا بۆریەک بە ئەندازەی پێویست بە ویستی جوتیارەکە دادەنرێت لەو بۆریەوە بە پێ ی پێویست ئاوی لێ بەردەدرێتەوە، هەنوکە هەستێڵ لە ناوچە کشتوکاڵی یەکاندا هەر ماوەو بەکار دەهێنرێت و هەندێ جار منداڵان مەلەی تێدا دەکەن 0
سوودەکانی بەربەست :-
بەربەست دروستکردنی دیمەن و ڕادەی پێشکەوتنی هەر کۆمەڵگە و دەوڵەتێک نیشان ئەدات چونکە ڕۆڵی گەورەو هەیە لە ژیانی ئابوری ە سیاسیدا گرنگترین بوارەکانی سوود مەند بوون لەبەر بەست بریتیە لە :
1)کۆکردنەوەو گلدانەوەی ئاو لەکاتی لافاو و زۆر بارانیدا بۆ کاتی بێ ئاوی و ووشکە ساڵی بۆ پاراستنی زەوی و زاری کشتیاران لە زەرەرو زیانی لافاو کە چەندین جار لافاو زیانی لەبەرهەمە کشتیاریەکان داوە 0
2)کارپێکردنی بەشێوەیەکی زانستی بۆ بەرهەم هێنان و دروستکردنی ووزەی کارەبا،ئەمەش واتە خەرجدانی هەوڵێکی کەم بۆ وەدەست هێنانی وزەیەکی کەهرۆ ئاوی زۆر گرنگ کە سامانێکی نیشتیمانی و نەتەوەیی بەنرخە
3)حەوزی بەربەستە لە ڕووی ئابووریەوە گرنگی زۆی هەیە بۆ بەخێو کردن و برەو دان بەسەروەت سامانی ماسی کە ئەمەش ڕۆڵی باش دەگێرێت لە دابینکردنی گۆشت بۆ بەکار هێنانی مرۆڤەکان، سەرەرای ئەمەش سەدان خێزان ژیان و گوزەران و داهاتیان لەسەر ڕاوکردنی ماسی یە، لە بەنداوی دەربەندیخان چەندین ڕاوچی بژێوی ڕۆژانەیان لەسەر ماسی یەو دیاری ترین جۆرەکانی ماسی لە حەوزی ئاوەکەدا بریتین لە (سورە. زەردە. مشارە. گەرا. جۆری بزە. چاتکە. مارماسی. سەگڵاوە) بەووتەی یەکێک لە ڕاوچیەکان داهاتی باشە نزیکەی سەد بەلەمێک کاری تێدا دەکەن. بەڵام هێشتا بە شێوەی زانستی و دروست لەم بوارەدا سوودی لێ وەرنەگیراوە.
4) بەربەستەکان دیمەنێکی جوان و کەڤاڵێکی ڕەنگین دەبەخشێتە ناوچەکانیان و دەبێتە مایەی ڕاکێشانی سەرنجی گەشتیاران واتە دەبێتە هۆکاری ڕەخساندنی هاوینە هەوار و کەش و هەوای گەشت و گوزار و برەو دان بە گەشتیاری. هەروەها لە ووڵاتە پێشکەوتوەکاندا بەکار دەهێنرێت
بەربەستی دەربەندیخان :-
بەربەستی دەربەندیخان یەکێکە لە پرۆژە ئاودێرییە جوانەکانی کوردستان کە دیمەنێکی ئەفسوناوی و کەڤاڵێکی نەخشینی دەشتی شارەزورە، مرۆڤ لە نزیکی ئەم پرۆژەیەدا زیاتر هەست بە جوانی و ڕِازاوەیی کوردستان دەکات، ئەم بەربەستە ڕِازاوەیە دەکەوێتە باشوری ڕِۆژهەلاتی شاری سلێمانی و ڕِۆژهەڵاتی شاری دەربەندیخان و نزیکەی (5) کم لەم شارەوە دورە، لەنێوان دوو چیای سەرکەشدا، شاخی زمناکۆ لە بەشی باشوری ڕِۆژهەڵات و شاخی قاشتی لە باکوری ڕِۆژئاواوە کە هەردوو یاکە دەکەونە زنجیرە شاخی بەرانان.
ئەم بەربەستە لە سەرەتای پەنجاکانەوە نەخشەی بۆ دارِێژراوە، لە ساڵی 1954 دروستکرا بە دروست کردنی تونیلی ژێرەوە بۆ گۆاستنەوەی ئاوی سیروان، لە ساڵی 1956 بە ڕِەسمی دەستکراوە بە دروستکردنی و پلان و نەخشەکێشانی لەلایەن کۆمپانیای ڕِاوێژکاری (هارزا) ی ئەمریکی کە لەلایەن عیراقەوە بە ڕِاوێژکاری پرِۆژەکە ناسراوە، لە ڕِۆژی 23-11-1961 لە ئاهەنگێکی گەورەدا بەربەستی دەرەندیخان سەرۆکی ی عێراق
(عبدالکریم قاسم) کردیەوە هەروەک مامۆستا (رِەفیق چالاک) لە ڕِۆژنامەی (برِروا) ژمارە (60) کۆتایی مانگی 11/1961 و لە گۆشەی لەناوجەرگەی کوردستانەوە دەقی ووتەکەی سەرۆکی عێراقی بڵاو کردووەتەوە بەو شێوەی خوارەوە.
ئاهەنگی کردنەوەی
(پرۆژەی بەستی دەربەندیخان)
(رِەفیق چالاک)
لە ڕِۆژی 23-11-1961 ئاهەنگێکی گەورەکرا لە دەربەندیخان لە ژیر چاودێری سیادەتی سەرۆک وەزیران و سەرکردەی بەرزی سوپا عبدالکریم قاسم. بە فرِۆکەیەکی تایبەتی لە بەغداوە گەیشتە فرِۆکەخانەی شیرکەت و لەپاش کەمێک حەسانەوە بە ئۆتۆمبیل ڕِوی کردە جێگای ئاهەنگەکە لە سەر بەستی پرۆژەکەو لەلایەن قوتابیانی کە شافەو سەرباز و میوانە بەرِێزەکان و دانیشتوانی دەربەندیخان و دەورو پشتەکەیەوە پیشوازییەکی گەرمی کراو چەپڵەی بۆلێدرا هەتا چووە ژێر ئەو چادرەی بۆی تەرخان کرابوو.
ئینجا سەلامی جمهوری لێدرا لەلایەن تیپی مۆسیقای فیرقەی سێیەمەوە دوای ئەو سیادەتی مدیری گشتی ڕِەی وەسیادەتی متێرفی سلێمانی ووتاریان داو لەلایەن سیادەتی متێرفەوە دیاریەک پێشکەش بەسیادەتیان کرا.
دوای ئەمە لەلایەن سیادەتی قازی سلێمانییەوە ووتارێک و دوابەدوای ئەم سیادەتی زەعیم عبدالکریم قاسم ووتارێکی زۆر بەنرخی جوانی دەست پێ کرد بە (سەلامتان لێبێ برا کوردە مەردەکانی شمال. وەهەر لەو ووتارە بەنرخەیا ووتی کە هاتووم بۆ ئێرە تاوەکو هەندێ ەوتی ڕِاست بکەمەوە و دەری بخەم کە میللەتی کورد زۆر بە وەفاو خزمەت گوزارو ڕِاتە بەرامبەر بە کۆماری عێراق وە تاقە یەک دوژمنمان هەیە ئەویش ئیستیعمارەو پێویستە لە ناوخۆدا یەک بین و ئەوەی جیاوازی بکا سزای ئەدەین و فەرقی بەینی عەرەب و کورد و تیرەکانی تر نییە و هەموو وەکو یەکن و ئەم کۆمارە هی کوردو عەرەب و هەموو هاونیشتمانییەکەو بەم زووانە کوێت ڕِزگار ئەکەین و مەسەلەی نەوت چارەسەر ئەکەین و دەستوری هەمیشەی دائەنێین و ئەنجومەنی نیشتمانی پێک دێنین. وە هەروەهاسیادەتێک هەموو ئەو جوتیارو هەژارانەی عەفو کرد کە لەبزووتنەوەی ئەم دوایی یەدا بەشداربوون وە ووتی کەحیسابیش لەگەڵ سەرکردەکانیانائەکەین بەم جۆرە حیسابێک کە وەکو لێخۆش بوون وابێت هەموو ووتارەکەی سیادەتی زەعیم ە چەپڵە ڕِێزان دوایی پێهێنرا و هەموو عەشامەکە بەم ووتارە گەشانەوە و مەسەلەی عەفو و برایەتی عەرەب و کورد دڵی هەموو کەسێکی خۆ کرد و تاوێکە ئێجگار گەورەی کردە سەر ڕِای گشتی وە لە دواییدا لەگەڵ کۆرسی گۆرانی و تیپی مۆسیقای مەولەوی کۆمەلێ هونەرە جوانەکانی سلێمانی کردو ئینجا بەرەو یانەی دەربەندیخان، لەپاش نان خواردن سیادەتیان بەفرِۆکە گەرِانەوە بەغدا پاش ئەوەی بەڵێنیان دا لەپاش ماوەیەکی تر بێنەوە بۆ سلێمانی.
تونێلی سەر ڕِێگای بەربەست
تونێلی خوارەوە دەوکەوێتە سەر ئەو ڕِێگایەی بەربەست و ویستگە بەشاری دەربەندیخان دەگەیەنێت و لەگەڵ بەربەست دا پێکەوە وەک بەسێک لە بەربەستەکە دروست کراوە و درێژییەکەی 400 مەترەو ئێستا بەهۆی کێبڵی کارەباییەوە ووزەی کارەبای ویستگەکەی پێ دا پێپەرِ دەبێت و کەناڵێکی کورتی خزمەتگوزاریی هەردوو پرَۆژەکەیە.شایانی باسە تونێلی سەرەوەش دەکەوێتە باکوری شاری دەربەندیخان و لە چیای قاشتی دا هەڵکەنراوەو ڕِێگای سلێمانی و دەربەندیخان پێکەوە دەبەستێت و درێژییەکەی 720 مەترە.
(پێکهاتەی بەربەست)
بەربەستی دەربەندیخان پێکهاتووە لە جۆری (رِوکامی) و کرۆکی قورِە (رکامی ژو لب گینی) خۆڵ و چەو و لم وبەرد و کۆنکریتی تێدا بەکارهێنراوە و لە دوو بەشی سەرەکی پیکهاتووە :-
1- بەشی یەکەم (جزء ڕکامی) بەشی گەورەی بەربەستەو ئەکەوێتە لای ڕِۆژهەلاتەوەو درێژیەکەی 445 م.
2 – بەشی دووەم :- کە کۆنکریتی یە و (85 م) درێژە پێی دەوترێت (المسیل المائی) (spill way) واتە کەناڵی زیاداو ئەم کەناڵە بۆ خۆ ڕِزگارکردنی لەو ئاوە زیادەی دێتە ناو بەربەستەکە لە کاتی لافاودا و سێ دەرگای شەلالاتی لەسەرە ە پێوانەی 15 م × 15 م و لەکاتی زیادبوونی ئاودا بەربەردەدێنەوە و بەربەستەکە لە زیان دەپارێزێت. بەربەستی دەربەندیخان لە کاتی پرِبوون لە ئاو تا ئاستی دەرگاکان 485 م بەرزترە لە ئاستی ڕِووی دەریا (3 ملیار مەتر سێ جا) ئاو دەگرێت.
سەرچاوەکانی ئاوی بەربەستەکە :-
بەنداوەکە لە سێ سەرچاوەی سەرەکییەوە ئاوی تێ دەرِژێت، ئەوانیش ڕِووباری سیروان و هەردوو چەمی تانجەرِۆو و زڵمن و هەروەها هەروەها ” ڕیشێن ” و ” سەراو ” یش دوو سەرچاوەی لاوەکین، پێویستە ئاماژە بۆ ئەوە بکرێت بەشێکی زۆری حەوزی ئاوتێزانی دەریاچەی دەربەندیخان دەکەوێتە ناو خاکی ئێران. پێشبینی دەکرێت لە ئایندەیەکی نزیکدا بەربەستێک لەسەر ڕِووباری سیروان دروست بکرێت لە بەشی خاکی ئێران دا ئەمەش تارِادەیەک زیان دەگەیەنێت ە داهاتی ئاوی دەریاچەکە.
گوندەکانی دەوروەری :-
کۆمەلڕێک گوندی ڕازاوە دەوروبەری ئەم بەرەست و دەریاەیان داوەو بە دیمەنی جوانی ئەم بەربەستە ئاشنا بوون و ژیانیان لە گەڵیدا ئاوێتەیە. گوندەکان بریتین لە : گوندەکانی ناوچەی شەمێران و زمناکۆ لەبەشی ڕۆژهەڵاتەوە، گوندەکانی ناوچەی شارەزوور لە باکوری ڕۆژهەڵات، گوندەکانی ژاڵەناو کوێرەک لە باشوورەوە، شاری دەربەندیخان و کۆنە گوندی سەلیم پیرک لە ڕۆژ ئاواوە
ویستگەی کارۆئاوی دەربەندیخان
ویستگەی کارۆ ئاوی لەسەر بەربەستی دەربەندیخان لە ساڵی 1979 دروستکراوە بەدروستکردنی لەلایەن چەند کۆمپانیایەکەوە لەوانە، کۆمپانیای پۆلنسکی و زولنەر p0z

ئەڤ بابەت ب زمانا (کوردیی ناوەڕاست) هاتیە نڤیساندن، کلیک ل ئایکۆنا بکە ژ بو ڤەکرنا ڤی بابەتی ب ڤی زمانا کو پی هاتیە نڤیساندن!
ئەم بابەتە بەزمانی (کوردیی ناوەڕاست) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
ئەڤ بابەتە 23,205 جار هاتیە دیتن
ڕایا خو دەربارەی ڤی بابەی بنڤێسە!
هاشتاگ
ژێدەر
بابەتێن پەیوەستکری: 1
1. رێکەوت و رووداو 23-11-1961
زمانێ بابەتی: کوردیی ناوەڕاست
باژێر و باژارۆک: دەربەندیخان
زمان - شێوەزار: ک. باشوور
وەڵات - هەرێم: باشوورێ کوردستانێ
کاتەگۆریا ناڤەڕۆکێ: مێژوو
تایبەتمەندی یێن تەکنیکی
خودانێ ڤی بابەتی مافا وەشانێ بابەتی دانە کوردیپێدیا، سوپاس!
کوالیتیا ڤی بابەتی: 88%
88%
ئەڤ بابەتە ژ لایێ: ( سەریاس ئە‌حمەد ) ل: 21-09-2015 هاتیە تومارکرن
ئەڤ بابەتە بو دویماهیک جار ژ لایێ: ( هاوڕێ باخەوان )ڤە: 07-08-2018 هاتیە ڕاست ڤەکرن
ناڤ و نیشانێن بابەتی
ئەڤ بابەتە ب ستانداردی کوردیپێدیا هێشتا نە دروستە و پێدڤی ب داڕشتنەکا بابەتی و زمانی هەیە!
ئەڤ بابەتە 23,205 جار هاتیە دیتن
فایلێن پەیوەست کری - ڤێرشن
جور ڤێرشن ناڤێ تومارکەری
فایلا وێنەیی 1.0.1107 KB 21-09-2015 سەریاس ئە‌حمەدس.ئـ.
کوردیپیدیا بەرفرەهترین ژێدەرێ زانیاریێن کوردییە!
وێنە و پێناس
نەورۆزا ساڵا 1972
پەڕتووکخانە
هەڤپشکیا زمانێ کوردی ل گەل زمانێن کەڤن
کورتەباس
فەتحیا مرنا خۆ هەلدەبژیریت
کەسایەتی
ئیجان یاسر ئەلیاس
کەسایەتی
شێخ عەلی
شوینوار و جهێن کەڤنار
پرا دەلال
کەسایەتی
محەمەد عەلی شاکر
پەڕتووکخانە
ئەڤینی د فیشەکا بی کەی سی یێ دا
کورتەباس
بەفر و ئەڤین
وێنە و پێناس
زەلامێن کورد ل دەمێ یاریا تاولێ ل باژێڕۆکێ کۆیە، ساڵا 1963
پەڕتووکخانە
دادگەهکرنا شێخ سعیدی بیران
وێنە و پێناس
کۆمەڵەکا دانعەمرێن ئێزدی ل لالش، ساڵا 1976
پەڕتووکخانە
پەرکانێ و گوستیرا عەفریتی (شانۆنامە)
وێنە و پێناس
لالش ل ساڵا 1976
کەسایەتی
سەبریا هەکاری
شوینوار و جهێن کەڤنار
کەلها سارتکە
کەسایەتی
فاتما ساڤجی
کەسایەتی
سەید عەبدولواحید بەرزنجی
وێنە و پێناس
مستەفا بارزانی ل دەمێ پێشکێشکرنا گۆتارەکێ ل کۆیە، ساڵا 1963
کەسایەتی
سارا موحسین بەرزنجی
کورتەباس
هوزانڤانێ کورد مەلا خەلیلی سێرتی و (ئایین)
کورتەباس
بەیتا سوبێ و هێڤارێ
کەسایەتی
داود موراد خەتاری
پەڕتووکخانە
مرنا ڕەش
کەسایەتی
عومەر مەسلەحەتی بیلوکە
شوینوار و جهێن کەڤنار
شکەفتا گوندێ گوندکی ل ئاکرێ
کورتەباس
چیرۆک و سترانا کاڵی ب گوهار
شوینوار و جهێن کەڤنار
کەلها کوردا
کەسایەتی
نادیە موراد پسی تەها

روژەڤ
کەسایەتی
سەبریا هەکاری
21-02-2024
زریان سەرچناری
سەبریا هەکاری
کەسایەتی
ئەڤریم ئالاتاش
14-04-2024
کاروان م. ئاکرەیی
ئەڤریم ئالاتاش
کەسایەتی
خالد بەگێ جبری
14-04-2024
کاروان م. ئاکرەیی
خالد بەگێ جبری
جهـ
ڕەمبوسی
24-04-2024
ڤەژەن کشتۆ
ڕەمبوسی
کەسایەتی
ئیبراهیم ئەمین باڵدار
12-07-2024
کاروان م. ئاکرەیی
ئیبراهیم ئەمین باڵدار
بابەتێ نوی
کەسایەتی
مستەفا حسێن ئەحمەد
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
مریەم لەتیف
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
محەمەد فەیسەڵ کەریم خان برادۆستی
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
محەمەد عەبدولڕەحمان یونس
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
محەمەد عەبدولوەهاب
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
محەمەد سلێمان محەمەد
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
محەمەد ئیبراهیم
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
مامۆستا عومەر عەلی
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
مامۆستا سامان
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
مامۆستا سازگار
10-10-2024
کاروان م. ئاکرەیی
ئامار
بابەت
  536,316
وێنە
  110,316
پەرتوک PDF
  20,295
فایلێن پەیوەندیدار
  104,285
ڤیدیۆ
  1,566
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
303,300
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,295
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,074
عربي - Arabic 
31,071
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
18,534
فارسی - Farsi 
10,062
English - English 
7,598
Türkçe - Turkish 
3,669
Deutsch - German 
1,746
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پول
کرمانجی
ئەنفالکری 
5,704
کەسایەتی 
5,497
شەهیدان 
2,546
پەڕتووکخانە 
1,300
وشە و دەستەواژە 
914
کورتەباس 
884
جهـ 
621
وێنە و پێناس 
389
هۆزان 
237
ئامار و راپرسیا 
161
بەلگەنامە 
65
بەلاڤوک (گوڤار، روژنامە و ...) 
38
شوینوار و جهێن کەڤنار 
34
پارت و رێکخراو 
32
نڤیسێن ئایینی 
29
موزەخانە 
19
ڤیدیۆ 
13
کارا هونەری 
11
پەند و ئیدیۆم 
9
ناڤێن کوردی 
8
كلتوور - پێکەنین 
7
رێکەوت و رووداو 
6
نەخشە 
3
هەمەجۆرە 
3
لێنانگەها کوردی 
1
ژینگەها کوردستانێ 
1
هوز - تیرە - بنەماڵ 
1
گیانلبەرێن کوردستانێ 
1
MP3 
323
PDF 
31,452
MP4 
2,566
IMG 
201,950
∑   رێژە 
236,291
کوردیپیدیا بەرفرەهترین ژێدەرێ زانیاریێن کوردییە!
وێنە و پێناس
نەورۆزا ساڵا 1972
پەڕتووکخانە
هەڤپشکیا زمانێ کوردی ل گەل زمانێن کەڤن
کورتەباس
فەتحیا مرنا خۆ هەلدەبژیریت
کەسایەتی
ئیجان یاسر ئەلیاس
کەسایەتی
شێخ عەلی
شوینوار و جهێن کەڤنار
پرا دەلال
کەسایەتی
محەمەد عەلی شاکر
پەڕتووکخانە
ئەڤینی د فیشەکا بی کەی سی یێ دا
کورتەباس
بەفر و ئەڤین
وێنە و پێناس
زەلامێن کورد ل دەمێ یاریا تاولێ ل باژێڕۆکێ کۆیە، ساڵا 1963
پەڕتووکخانە
دادگەهکرنا شێخ سعیدی بیران
وێنە و پێناس
کۆمەڵەکا دانعەمرێن ئێزدی ل لالش، ساڵا 1976
پەڕتووکخانە
پەرکانێ و گوستیرا عەفریتی (شانۆنامە)
وێنە و پێناس
لالش ل ساڵا 1976
کەسایەتی
سەبریا هەکاری
شوینوار و جهێن کەڤنار
کەلها سارتکە
کەسایەتی
فاتما ساڤجی
کەسایەتی
سەید عەبدولواحید بەرزنجی
وێنە و پێناس
مستەفا بارزانی ل دەمێ پێشکێشکرنا گۆتارەکێ ل کۆیە، ساڵا 1963
کەسایەتی
سارا موحسین بەرزنجی
کورتەباس
هوزانڤانێ کورد مەلا خەلیلی سێرتی و (ئایین)
کورتەباس
بەیتا سوبێ و هێڤارێ
کەسایەتی
داود موراد خەتاری
پەڕتووکخانە
مرنا ڕەش
کەسایەتی
عومەر مەسلەحەتی بیلوکە
شوینوار و جهێن کەڤنار
شکەفتا گوندێ گوندکی ل ئاکرێ
کورتەباس
چیرۆک و سترانا کاڵی ب گوهار
شوینوار و جهێن کەڤنار
کەلها کوردا
کەسایەتی
نادیە موراد پسی تەها

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.92
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| دروستکرنا لاپەری 0.484 چرکە!