محەمەد شێخۆ، یەکێکە لەو هونەرمەندانەی کوردستان کە هەمیشە لە ڕیزی گەلدا بووە، ساڵی 1948ز. لە گوندی گرباوی نزیک #قامیشلۆ# لەدایکبووە، و لە گوندی (خجۆکێ) خوێندنی تەواوکردووە، قۆناغی ناوەندی لە قامیشلۆ تەواوکردووە، هەر لەوێش بایەخی بە مۆسیقا و گۆرانی کوردی داوە.
ساڵی 1969ز. چووەتە بەیرووتی پایتەختی لوبنان و لەگەڵ هونەرمەندان مەحمود عەزیز و سەعید یوسفدا تیپی مۆسیقای نەورۆزیان دامەزراندووە، کەتیپێکی هونەری بووە و بایەخی بەگۆرانی و مۆسقای فۆلکلۆری کوردی داوە.
ساڵی 1972ز. گەڕاوەتەوە بۆ سووریا، محەمەد شێخۆ بەهۆی گۆرانی و سرودە نیشتمانپەروەرییەکانی و کوردایەتییەکانییەوە لەلایەن دەسەڵاتدارانی حکومەتی سووریاوە تەنگی پێ هەڵچنراوە، و چەند جار ڕەتی کردووەتەوە کە لە ئاهەنگە ڕەسمییەکانی حکومەتدا بەشداری بکات.
ساڵی 1974ز. پەیوەندی بە شۆڕشی ئەیلوولەوە کردووە، پاش نسکۆ وەکوو سەدان هەزار تێکۆشەری تر ئاوارەی وڵاتی ئێران بووە، دواجار لە9ی ئاداری 1989ز.، لە شاری قامیشڵۆی ڕۆژاوای کوردستان محەمەد شێخۆ هونەرمەندی بەناوبانگ و نیشتمانپەروەری کورد کۆچی دوایی کرد. [1]
محەمەد شێخۆ، ناوی تەواوی “محەمەد ساڵح شێخمووس ئەحمەد”ە. لە ساڵی 1948ز. لە گوندی “گڕباوێ”ی سەربە شاری #قامیشلۆ#، لە دایک بووە. شەش خوشک و پێنج برای هەبووە. خوێندنی سەرەتایی لە گوندی “خەجۆکێ” و تا پۆلی دووەمی ناوەندی لە شاری قامیشلۆ خوێندووە. لە ساڵی 1965ز.دا، تووشی چاوئێشە دەبێت و بەم هۆیەوە چاوی نوقسان دەبێت.=KTML_Photo_Begin=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2008/480/0012.JPG=KTML_Photo_Alt=محەمەد شێخۆ=KTML_Style=width:25%;height:20%;float:right;=KTML_Photo_Target_Link=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2008/480/0012.JPG=KTML_Photo_End=
مامی “حسێن” وەستای درووستکردنی تەمبوورە بووە و گەلێک جار لە “ئەسکوێ” و “کەوانەی بێژنگ” تەمبوورەی درووستکردووە. هۆگریی و شارەزایی مامی لە ژەنینی تەمبوورەدا، کاریگەرییەکی فرەی لەسەر محەمەد شێخۆ داناوە و وای لێکردووە کە هەر لە منداڵییەوە حەز بە ژەنینی تەمبوور بکات. بۆ یەکەم جار، مامی تەمبوورەیەکی ڕاستەقینەی بۆ درووست دەکات، بەڵام لە ترسی باوکی کە هەمیشە گوتوویەتی ” لە دینی ئیسلامدا تەمبوورلێدان حەرامە”، ناوێرێت بە شێوەیەکی ئاشکرا تەمبوورەکەی لێبدات.
محەمەد شێخۆ لە قۆناغی خوێندنی ناوەندیدا، تێکەڵاوی “پارتی کۆمۆنیستی سووریا” دەبێت، بەڵام پاش ماوەیەک پەیوەندی پێیانەوە نامێنێت. لەبەر باری ئابووەیی و ئێشی چاوەکانی، دەست لە خوێندن هەڵدەگرێت و جارێکی دیکە بۆ گوندەکەی خۆیان دەگەڕێتەوە و لە بواری کشتوکاڵدا هاوکاری ماڵەباوانی دەکات، بەڵام لەبەر ئەوەی ماڵەباوانی بە نیوەکار کشتوکاڵ دەکەن، ناچار دەبێت بۆ بژێوی ژیانی بە گوندەکاندا بگەڕێت. هەر لەم سەردەمانەدا، لەگەڵ هونەرمەندانی وەک “خەلیلێ ئێزدی، حسێنێ تەوفێ و حەلیمێ حسۆ”، کۆمەڵێک شەوچەرە سازدەکەن، ئەم شەوچەرانەی بۆی دەبنە بنچینەیەکی هونەری. هەر لەو کاتەدا، خۆی فێری نووسین و خوێندنەوەی زمانی کوردی دەکات و بەرهەمی کۆمەڵێک شاعیری ئەو سەردەمە دەخوێنێتەوە و دیوانی “جگەرخوێن”یش ئەزبەر دەکات و گوێش بۆ ڕادیۆی ئێریڤان و بەغدا، ڕادەگرێت.
لە ساڵی 1970ز.دا و بۆ جاری یەکەم، محەمەد شێخۆ بەئاشکرا گۆرانی دەچڕێت، دوای ئەوەی لە گوندەکەی خۆیان دەگەڕێتەوە، هەر لە ساڵی 1970ز.دا بە شێوەیەکی نایاسایی بەرەو “سەرەخت” باکووری کوردستان دەچێت و دەگەڕێتەوە، پاشان لە هەمان ساڵ و لە پێناو فێربوونی موزیکدا، بۆ بەیرووت، لە ناوەندی یەکێتی موزیکدا، دەست بە خوێندنی موزیک دەکات و دوو خول دەبینێت. لەو سەردەمەدا و لە بەیرووت سێ گرووپی موزیکی هەبوون کە ئەوانیش “کۆما سەرکەفتن بە سەرپەرشتی هونەرمەند مەحموود عەزیز شاکر، کۆما نەورۆز بە سەرپەرشتی هونەرمەند سەید یوسف و کۆما گوڵستان بە سەرپەرشتی هونەرمەند محەمەد تەیب تاهیر”. سەرەتا لە کۆما نەورۆزدا دەبێتە ژەنیار، پاشان بە پێشنیازی “کەمال شانباز” لەگەڵ هونەرمەندانی وەک ” مەحموود عەزیز شاکر، ڕێفاتێ داری، سەید یوسف و ڕەمەزان نەجیم ئۆمەری”، دەبێت بە ئەندامی کۆما سەرکەفتن. مەحموود عەزیز شاکر، هەڵبەستەکانی بەناوی “د باخان دا دلبەرم سۆرگول” و “گەورێ” بە محەمەد شێخۆ دەدات، ئەمیش ئاوازیان بۆ دادەنێت و بەم شێوەیە دەست بە سترانبێژی دەکات.
لە ڕێکەوتی 11-03-1970ز.دا، کاتێک وەرچەرخانێکی نوێ دەست پێدەکات و باشووری کوردستان ئۆتۆنۆمی وەردەگرێت، بەم بۆنەیەوە، کۆمیتەوی هونەری کورد لە لوبنان، بە هاوکاری هونەرمەندانی وەک “مەحموود عەزیز شاکر، سەید یوسف، ڕفاتێ داری، شیرین پەروەر، عزەدین تەمۆ، محەمەد تەیب تاهیر و ڕەمەزان نەجیم”، پشتگیری لەم هەنگاوە دەکەن و لە لوبناندا چەندین شایی و ئاهەنگ سازدەکەن کە محەمەد شێخۆ وەک ژەنیارێک بەشداری لەم ئاهەنگانەدا دەکات.
لە 18-12-1971ز.دا، بە چاودێری سەرۆک وەزیرانی لوبنان لە ساڵۆنی سینەما “ڕیڤۆلی” ئاهەنگێک ساز دەکرێت کە محەمەد شێخۆ بۆ جاری یەکەم لەم کۆنسێرتەدا وەک گۆرانیبێژێک بەشداری دەکات، دوای ئەمەش لە ڕادیۆی لوبناندا، گۆرانییە کوردییەکانی بڵاودەبنەوە.
لە ساڵی 1972ز.دا، دەبێت بە ئەندامی یەکێتی هونەرمەندانی لوبنان و لەگەڵ کۆمەڵێک هونەرمەندانی لوبنانی وەک “فەیروز، ناسر شەمسەدین، وەدیع ئەلسافی، عاسی ڕەحبانی و سەمیرە تۆفێق”، ناسیاوی پەیدا دەکات. لەبەر ئەوەی لە کارە هونەرییەکانیدا سەرکەوتوو بووە، گۆرانیبێژی عەرەب “سەمیرە تۆفێق” داوای لێ دەکات کە لە کۆمەڵەکەی ئەودا ببێتە ئەندام.
پاش ئەوەی لە ساڵی 1972ز.دا لە لوبنان شەڕدەست پێدەکات، لەبەر هەڵوێستی سیاسی، بۆ ڕۆژاوا دەگەڕێتەوە. لە “ڕیمێلان (دێرکا حەمکۆ) ”، کۆمەڵەیەکی موزیکی دادەمەزرێنێت، بەڵام دەسەڵاتدارانی سووریا ڕێی پێنادەن. هەر لە هەمان ساڵ و بۆ یەکەم جار، ڕوو لە بەغدا دەکات و لە ڕێگەی هەڤاڵەکانییەوە بۆ ئێزگەی کوردی بەغدا دەچێت و کۆمەڵێک گۆرانی بەناوی “گەرێ، باخچێ گولا، بەر دلێ من شیرینێ، د باخان دل و ئەمان دەلۆ” تۆمار دەکات و پاشان بۆ ڕۆژاوا دەگەڕێتەوە. کاتێک ئەم سترانگەلە لە ڕادیۆ بڵاودەبنەوە، ناوبانگ دەردەکات، لەبەر ئەوەی دەوڵەتی سووریا چاودێری دەکات و چەند جارێکیش دەستگیری دەکەن.
لە ساڵی 1973ز. دا، شێخۆ ڕوو لە بەغدا دەکاتەوە و لە ئێزگەی کوردی چەند سترانێکی دیکە تۆمار دەکات. لەم کاتەدا، هونەرمەندانی وەک “گۆڵبەهار، تەحسین تەها، شەماڵ سائب، بەشار #زاخۆ#یی، محەمەد عارف جزیری و عیسا ڕێکەوتی”، دەناسێت.
لە ساڵی 1974ز.دا لە شام، یەکەم کاسێتی بەناوی “گەورێ” تۆمار دەکات، بەڵام لەبەر ئەوەی گۆرانییەکانی سیاسی و نەتەوەیی بوون، دەسەڵاتدارانی سووریا وای لێدەکەن کە بە ناچاری بۆ باشووری کوردستان بگەڕێتەوە. لە باشووریش دەبێت بە پێشمەرگە.
پاش پەیماننامەی جەزائێر و نسکۆی شۆڕشی ئەیلوول، لەگەڵ پێشمەرگەکاندا بە ناسنامەی ئێراقی بەرەو ڕۆژهەڵاتی کوردستان دەچێت، لەوێش لە ئۆردووگای “ڕەبەت” دەبێتە پەنابەر، لە دواییدا بۆ #مەهاباد# دەچێت و لەوێ نیشتەجێ دەبێت و وانەی ئایینی دەڵێتەوە. لەبەر ئەوەی لە گۆرانییەکانی خۆیدا هەستی نەتەوایەتی فەرامۆش نەکردووە، دەسەڵاتدارانی ئێران فەرمانی دوورخستنەوەی بۆ “گونبەدی کاووس” دەردەکەن و لەوێ، لە قوتابخانەیەکی ئایینیدا، دەست بە وانەوتنەوە دەکات.
لە ساڵی 1977ز.دا لەگەڵ خوێندکارێکی خۆی بەناوی “نەسرین حسێن مەلەک” کە خەڵکی شاری #سنە# دەبێت، ژیانی هاوسەرێتی پێکدەهێنێت و چوار منداڵیان بە ناوەکانی “بێکەس، فەلەک، ئیبراهیم و بروسک”، دەبێت.
محەمەد شێخۆ لە خەباتی موزیکدا بەردەوام دەبێت و گۆرانییەکانی “ژ مەهابادێ، د زیندانێ دا، خەم و خەیاڵێن تە ئەز ڕەڤاندم، ئەی فەلەک و بێزارم”، تۆمار دەکات. لە ساڵی 1978ز.دا کاسێتێک بەناوی “مەهاباد کانیا خوینا شەهیدان” و لە ساڵی 1981ز.دا کاسێتێکی تر بەناوی “گاڤا ئەز مرم” بڵاو دەکاتەوە.
لە ساڵی 1983ز.دا بۆ ڕۆژاوا دەگەڕێتەوە و لە قامیشلۆ نیشتەجێ دەبێت و گرووپێکی موزیکی دادەمەزرێنێت و وانەی موزیکی بە گەنجان دەدات. لە ساڵی 1987ز. تۆمارگەیەک بەناوی “فەلەک” لە قامیشلۆ دەکاتەوە کە دیسانەوە دەوڵەتی سووریا، ڕێگەی پێنادەن و دەست بەسەر تۆمارگاکەیدا دەگرن.
لە 09-03-1989ز.دا کۆچی دوایی کردووە و بە بەشداری هەزاران کەس، لە گۆڕستانی “هلێلی”ی قامیشلۆ، بەخاک سپێررا.
جێ ئاماژەپێکردنە محەمەد شێخۆ بە “باڤی فەلەکێ”ناسراوە و 110 سترانی لە 14 کاسێتدا تۆمار کردووە، هەروەها لە کۆڕ و ئاهەنگەکاندا، کۆمەڵێک سترانی دیکەی پێشکەش کردووە کە بەداخەوە هەندێکیان تۆمار نەکراون.[2]