Ortaçağ’dan Modern Çağ’a: Alevîlik
Yazar: Mehmet Bayrak
Ankara
Yayınları: Özge
2004
[1]
Toplumsal ortamla sanatçı, sanatçıyla sanat ürünü arasındaki diyalektik birlik ve kanbağı, bir sosyal varlık olan her sanatçı gibi kuşkusuz Pir Sultan Abdal için de geçerlidir. Bu nedenle, Pir Sultan Abdal'ı biçimlendiren ve onu muhalefete iten etkenleri yakalayabilmemiz için, öncelikle Osmanlı împaratorluğu'nun toplumsal dokusunu görmemiz ve ozanın yetiştiği dönemle 16. yüzyıl Sivas yöresinin (Rum eyaleti) özgül koşullarını yakalamamız, algılamamız gerekiyor.
Osmanlı toplum düzeni ve yönetim mekanizması üstüne bugüne dek değişik nitelikte birçok çalışmalar yapıldı. Bu çalışmaların önemli bir bölümü dinci ve bireyci dünya görüşlerine dayanıyordu. Bu doğrultuda çalışma yapanlar, kendilerine temel kaynak olarak Osmanlı tarihlerini alıyorlardı. Hem bakış açısı, hem de kaynaklar bilimsel bir temele yaslanmayınca, düşünce temellendirilemiyor ve yanılgı kaçınılmaz oluyordu.
Meşrutiyet döneminde ve Cumhuriyetin başlangıç yıllarında yapılan çalışmalarda, konuya dar milliyetçi bir görüşle yaklaşılarak, sorun Türkgayrı Türk ikilemi biçiminde konmuş; doğal olarak olayın sınıfsal özü ve boyutu ya kavranamamış ya da bilerek gözden kaçırılmıştır.
Daha sonraki dönemlerde, resmi ideolojiden belirli ölçülerde kurtulabilen ve birinci elden belge ve bilgilere dayan araştırmacılar, konuya önemli.