سَردَشت، شهری کردنشین در استان آذربایجان غربی است. بر پایه سرشماری سال 2016، جمعیت این شهر برابر با 46٬412 نفر بوده‌است.
سردشت با ارتفاع 1٬510 متر، در منطقه‌ای کوهستانی و جنگلی، در 727 کیلومتری غرب تهران و 225 کیلومتری جنوب غربی #ارومیه#، سر راه #مهاباد# و #پیرانشهر# به #بانه# (استان کردستان) قرار دارد. اقلیم این شهر معتدل مایل به سرد و نیمه‌مرطوب است.
سردشت در پای کوه گرده‌سور بر کنار چشمه آبی رو به شرق مشرف به رودخانه کلوئ واقع شده‌است. آب آشامیدنی شهر و قسمت اعظم آب زراعتی زمین‌های اطراف شهر از این چشمه که کانون آبگیر کوه گرده‌سور و کوه‌های مرزی است، تأمین می‌گردد.
شهر سردشت از آن دست شهرهای میراث‌داری است که تمدنی 8 هزار ساله و پر رمز و رازی را در دل خود جای داده است. سردشت دارای آثار مکشوفه هشت هزار ساله بوده و طبیعتی بکر دارد و نیز آثار ارزشمند باستانی کشف شده از دوران تمدن منایی و اورارتو در این منطقه که قدمتی سه‌هزار ساله دارند بخشی از هویت منطقه کردستان و کشور ایران است که در موزه‌های مهم کشور نگهداری می‌شوند.
شهر سردشت با تولید سالانه بیش از 700 تُن سماق رتبه نخست آذربایجان غربی و همچنین غرب کشور ایران را در اختیار دارد و بیش از 90 درصد محصول سماق تولید شده سردشت، در بازار سایر استان‌های کشور ایران عرضه می‌شود.
یکی از میوه‌های محبوب شهر سردشت انگور سیاه نام دارد که به علت استفاده نکردن از کود و سموم، محصولی تمام ارگانیک محسوب می‌شود و از شهرت فراوانی برخوردار است. ثبت جهانی انگور و سماق سردشت در مراحل نهایی قرار دارد.
شهر سردشت از شهر #بوکان# 90 کیلومتر (از طریق جادهٔ سردشت - ربط به بوکان)، ارومیه 225 کیلومتر و از #تبریز# 330 کیلومتر فاصله دارد. این شهر در دل رشته کوه‌های مرزی و در 35 کیلومتری اقلیم کردستان و شهر قلعه دیزه قرار دارد.
اهالی بومی سردشت کرد بوده و به زبان کردی سورانی و لهجه مکریانی صحبت می‌کنند و پیرو مذهب سنی شافعی هستند. زبان فارسی برای امور رسمی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در #28-06-1987# سردشت هدف بمباران شیمیایی دولت وقت عراق قرار گرفت و تعدادی از اهالی سردشت بر اثر بمباران شیمیایی شهید و شمار زیادی از شهروندان آن نیز بر اثر بمباران شیمیایی مجروح شدند.
از جاذبه‌های گردشگری سردشت می‌توان به آبشار شلماش (در فاصله 8 کیلومتری شهر، گردنه زمزیران میان سردشت و مهاباد، آبشار رزگه در منطقه آلان، آبشار چکوو تفرجگاه خدرآباد و چشمه آب معدنی گراوان در 2 کیلومتری شهر ربط و روستاهای زیبای بیوران سفلی وبیوران علیا اشاره کرد.
=KTML_Bold=نامگذاری=KTML_End=
برخی براین باورند که سردشت (زَردَشت) از آنجا که این نام را در کردی «زرتشت» و «زرادشتر» می‌خوانند. عقیده دارند که سردشت از نام زرتشت گرفته شده باشد که بعد از گرویدن مردم به دین اسلام به سردشت تغییر نام پیداکرده باشد. همچنین سردشت می‌تواند از دو قسمت (سر) و (دشت) باشد که به معنی دشتی است که تا =KTML_Bold=رودخانه زاب=KTML_End= ادامه دارد.
=KTML_Bold=پیشینه تاریخی=KTML_End=
سردشت قبل اسلام در ضلع شمال غربی شهر کنونی در کنار چشمه آبی بزرگ قرار داشته و مدتی به نام «نیزه رو» نامیده می‌شد و دارای پنج برج و با روی محکمی بوده که آثار آن هنوز پیداست. سردشت یکی از مناطق تاریخی و باستانی است که هنوز آثار متعددی از آن شناسایی نشده و دست نخورده مانده یا به غارت رفته‌است. در نزدیکی سردشت آثار قلعه‌ای مربوط به دوره اشکانیان به نام (وارش قاضی آوا) وجود دارد.
=KTML_Bold=
بمباران شیمیایی سردشتبمباران شیمیایی سردشت=KTML_End=
نیروی هوایی عراق از 28-06-1987 با استفاده از بمب‌های شیمیایی در چهار نقطه پرازدحام شهر سردشت (از توابع استان آذربایجان غربی) انجام شد. در این حمله 110 نفر از ساکنان غیرنظامی شهر جان باخته و 8000 تن دیگر نیز در معرض گازهای سمی قرار گرفتند و مسموم شدند.
=KTML_Bold=جغرافیا=KTML_End=
شهر سردشت در 36 درجه عرض شمالی و 45 درجه و دقیقه شرقی در جنوب غربی استان آذربایجان غربی بر دامنه کوه «گرده‌سور» مشرف به دره زاب در فاصله 35 کیلومتری مرز ایران و عراق و در 15 کیلومتری شهر ربط واقع شده‌است و 22 دقیقه و 40 ثانیه با تهران اختلاف ساعت دارد. از شمال با پیرانشهر و مهاباد و از شرق نیز با بوکان همسایه است.
منطقه سردشت کوهستانی، ناهموار پوشیده از جنگل با وسعت 1660 کیلومتر مربع می‌باشد. از کوه‌های مرتفع منطقه سردشت می‌توان به اسامی زیر اشاره کرد:
=KTML_LIST_icon_circle-o_LISTTYPE=هومل
بلفت
هوینه مال (جنوب روستای قلعه رش)
زه ردکه (در منطقه آلان)=KTML_Photo_Begin=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2024/577437/0003.JPG=KTML_Photo_Alt=0003.JPG=KTML_Style=width:25%;height:20%;float:left;=KTML_Photo_Target_Link=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2024/577437/0003.JPG=KTML_Photo_End=
سه ری گوم (پشت شهر میرآباد)
ترخان
ابراهیم جلال
کوه نستان
لندی شیخان
داشان قلعه
کاسه بردین
حاجی ابراهیم
برده سپیان
شاخه خواره
قوچی
تاژندر=KTMLLISTEND=
=KTML_Bold=زبان=KTML_End=
مردم سردشت به زبان کردی سورانی و با لهجه مکریانی صحبت می‌کنند. البته مردم منطقه سردشت نیز با لهجه مکریانی خود تکلم می‌کنند که تفاوت‌های کوچکی با لهجه مکریانی رایج در مهاباد و پیرانشهر دارد. زبان کردی مکریانی شاخه‌ای از کردی مرکزی محسوب می‌شود و قرابت‌های همسان با سورانی هولیر در استان #اربیل# و سورانی بابانی در بانه و استان #سلیمانیه# در جنوب کردستان دارد. مکریان نام امارت تاریخی است که پیش از قانون جدید تقسیمات کشوری به منطقه‌ای در شمال غربی ایران گفته می‌شد که شامل شهرستان‌های تکاب، شاهین دژ، بوکان، سردشت، #اشنویه#، مهاباد و پیرانشهر و نقده و میاندوآب می‌شد. منطقه #رانیه# و پژدر و قلادزه در جنوب کردستان نیز به لحاظ قرابت زبانی و فرهنگی نیز به مکریان نزدیک است.
=KTML_Bold=جمعیت=KTML_End=
ژاک دمورگان فرانسوی در سال 1907 که طی یک سفر توریستی از شهر سردشت دیدن کرده، جمعیت این شهر را 1500 نفر ذکر کرده‌است. در نخستین سرشماری در سال 1956 جمعیت این شهر 2٫645 بوده و در سال 1976، جمعیت آن به 10207 نفر رسیده که نسبت به دورهٔ قبل 89/5 درصد، رشد داشته‌است. بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 2011 جمعیت شهر سردشت با 81/1 رشد به 41230 افزایش یافته‌است.
=KTML_Bold=مکان‌های گردشگری=KTML_End=
از امکان تاریخی و گردشگری سردشت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
رودخانه زاب
رودخانه زاب به طول 400 تا 440 کیلومتر که از کوه‌های کردستان سرچشمه می‌گیرد و به طرف مغرب ایران خارج از مرز در کشور عراق به رود دیاله و سد دوکان و سپس به دجله می‌پیوندد. شاخه‌ای از زاب صغیر (که‌ڵوێ) از کوه‌های شمال غرب پیرانشهر (سیاه کوه با ارتفاع 3578 متر) شروع شده و ضمن دریافت آب از شعباتی مانند لاوین، بادین وارد تنگ گرژال می‌شود آنگاه در دشت که لوی 6 کیلومتری سردشت جریان پیدا می‌کند آنگاه از زیر پل فلزی (سردشت- مهاباد- بانه) عبور می‌کند و در پیچ وخم کوهستان جریان پیدا می‌کند و شعبات دیگری مانند چم شلماش و رزگه را دریافت می‌کند و آنگاه مرز بین ایران و عراق را در منطقه آلان تشکیل می‌دهد؛ و بعداً به نام چم تیت وارد خاک عراق شده و سپس با دریافت شعبات مهم دیگر به دریاچه دکان عراق می‌ریزد و به دجله می‌پیوندد. در سال (2019) با افتتاح و با ایجاد سد سردشت واقع در نزدیکی کولسه سفلی باعث به وجود آمدن جذبه گردشگری خاص شده‌است و علاوه بر انرژی برق در زمینه صید نیز پیشرفت بسازای برای شهر سردشت به همراه داشته‌است.
=KTML_Bold=پل قلاتاسیان=KTML_End=
یکی از پل‌های موجود بر رودخانه زاب صغیر پل قلا تاسی یا قلاتاسیان است که به مرور زمان و همچنین بالا آمدن آب موجب تخریب لایه‌های سست سطحی آن شده طول پل شمالی- جنوبی است و در حقیقت به استثنای یکی از ستون‌های شمالی سنگ چینی که ملاط ان تقریباً از پایه شروع شده بقیه ستون‌ها را نگ‌های طبیعی طرفین پل که ناشی از شیب تند کوهستانی و آخرین دامنه آن است با سه ستون سنگی نیمه تمام طبیعی که هر کدام با سنگ چینی محکم پایه‌های اصلی پل را تشکیل می‌دهند ساخته شده‌است. این پل بر سر راه قدیمی میر آباد به مهاباد در قسمت شمالی رودخانه زاب کوچک بنا شده نزدیکترین روستا به پل قلاتاسیان از سمت غربی روستاهای نبی آوا و موسالان است. احتمالاً این پل در اواسط قرن سیزدهم هجری و به دستور شیخ مولانا از مریدان شیخ یوسف الدین برهان بنا شده باشد و به گفته‌ای به پل مولانا نیز شهرت دارد.
=KTML_ImageCaption_Begin==KTML_StyleDiv=width:25%;height:20%;float:left;=KTML_ImageCaption_Target_Link=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2024/577437/0007.JPG=KTML_ImageCaption_Title=پل قلاتاسیان=KTML_ImageCaption_CaptionStyle=000000=KTML_ImageCaption_Caption=پل قلاتاسیان=KTML_ImageCaption_End=
=KTML_Bold=گرمابهٔ بیستون=KTML_End=
حمام قدیمی (گرمابهٔ بیستون) در داخل شهر که به دستور زمان عزیزخان مکری سیاستمدار کرد در دوره قاجار ساخته شده‌است.
محوطه‌های تاریخی متعدد که هنوز در سطح ناحیه شناسایی و کشف نشده‌اند، را می‌توان به عنوان بستر و زمینه‌ساز رشد و شکوفایی ناحیه در زمینه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی و توریستی دانست؛ با ذکر این اوصاف باید گفت که سردشت قابلیت تبدیل به منطقه نمونه گردشگری را دارد.
=KTML_Bold=بازار و گمرک=KTML_End=
سردشت دارای سه بازارچه فعال مرزی قاسم رش، کیله و بیژوه در منطقه آلان است؛ که از طریق گمرک قضایی و بازارچه کیله در سال (2011) 57 میلیون دلار کالا صادر شده‌است. سردشت مبدأ صدور کالاهای خارجی به بازارچه‌ها و پاساژهای شهرهایی چون بانه، مهاباد و پیرانشهر و حتی ارومیه، می‌باشد. جالب توجه اینکه این در شهرهای مذکور کالاها با قیمت‌های گزاف تر فروخته می‌شوند ولی در شهر سردشت با قیمت نازل می‌توان آن‌ها را خرید.
همچنین سردشت دارای گمرک و مرز زمینی کیله با اقلیم کردستان می‌باشد که درحال تبدیل شدن به مرز بین‌المللی است. فاصله سردشت از طریق راه آسفالته با مرز 14 کیلومتر و فاصله هوایی سردشت با نقطه صفر مرزی کیله 8 کیلومتر می‌باشد، و فاصله سردشت با قلادزه (قلعه دیزه) 35 کیلومتر و با رانیه 65 کیلومتر و با هولیر (اربیل) 200 کیلومتر می‌باشد. با افتتاح مرز بین‌المللی کیله، سردشت به دروازه ترانزیت ایران در شمال غرب به جنوب کردستان، ترکیه، سوریه و حوزه مدیترانه تبدیل می‌شود. [1]