عەلی حەسەنیانی ساڵی 1318 (1939) لە بنەماڵەیەکی #مەهاباد#ی لە شاری تاران لە دایک دەبێت. خوێندنی سەرەتایی و ناوەندی لە شارەکانی هەمەدان، مەهاباد و تاران تەواو دەکات و پاشان لە زانکۆی تاران لە بەشی (یاسا و زانستە سیاسییەکان) درێژە بە خوێندن دەدات. لەو نێوەدا ماوەیەک بەهۆی چالاکی سیاسییەوە دەکەوێتە زیندان. دواتر هاوکات لەگەڵ چالاکی ئەدەبی و نووسین، وەک فەرمانبەر لە چەندین شاری ئێران و کوردستان درێژە بە ژیان دەدات. دوای شۆڕشی ئێران لە ساڵی 1357، بۆ پەرەپێدانی تێکۆشانی سیاسی و ئەدەبی دەگەڕێتەوە مەهاباد. ساڵی 1368 ڕێگای هەندەران دەگرێتە بەر و دەچێتە وڵاتی فەنلاند و پاشان لە دانمارک دەگیرسێتەوە. سەرەنجام لە بەهاری ساڵی 1371ی هەتاوی لەو وڵاتە بۆ هەمیشە ماڵاوایی لە ژیان دەکات و لە شاری کۆپنهاگن بە خاک سپێردرا..
$بەرهەمە بڵاوکراوەکانی هاوار بریتین لە:$
1- شاری وێران - کۆمەڵێک وتار
2- بزەی زەمەند - دیوانی هەڵبەستەکانی؛ جەعفەری حسێنپوور (هێدی) لە ساڵی 1372 لە ئەڵمانیا چاپی کردووە.
3- کارمامز- ڕۆمان؛ بڵاوکەرەوە؛ جەعفەر حسێنپوور (هێدی)؛ چاپی هۆلەند، 1378
4- دەروێش- ڕۆمان
5- بزەی ژیان - ڕۆمان
6- بێدەنگی دەریا- ڕۆمان (نووسینی فێرکۆر) ؛ دەگەڵ (سەڵاحی عەرەبی) لە فارسییەوە وەریگێراوەتەوە سەر کوردی
7- هەنگاو - کۆمەڵە هەڵبەست
8-کۆمەڵێک کوورتە چیرۆک و بابەتی دیکەی ئەدەبی
$یەک لە هۆنراوەکانی عەلی حەسەنیانی (هاوار):$
جەللاد
وەرە جەللاد!
وەرە گیانم هەموو لەت لەت بکە تاکوو بزانی چۆنە ئیمانم.
ئەتۆ جەللاد!
ئەگەر دەربێنی ئێسکانم،
ئەگەر بێنی لەبەر چاوم بکوژی گشت عەزیزانم،
بە وەڵڵاهی،
بە خاکی پاکی کوردستان،
ئەمن کوردم قەتیش ناڵێم پەشیمانم.
وەرە جەللاد!
وەرە ئەی خوێنمژی بەدکار!
دەتوانی بیخەیە ئەستۆم گوریسی دار
ئەوە شانازییە بۆ من،
بەوەی ناکوژی ئیمانم، ئەوە سەربەرزییە بۆ من.
وەرە جەللاد! وەرە ئەی دوژمن، ئەی بێداد!
لەبەرچی مەعتەلی، ئەی بۆچی نامکوژی؟
بەزیندوویی لە گۆڕا بۆچی نامنێژی؟
قەسەم بەم کۆت و زنجیرە،
بە هەرچی دیل و یەخسیرە،
بە ئاواتم،
بە ئیمانم،
بە ئامانجم،
بە پەیمانم،
بە خوێنی پاکی ئەو کوردەی لە ڕێی ئاواتی کوژراوە،
قەسەم بەم خاکە خوێنینە،
قەسەم بەم ژینە شێواوە،
ئەگەر دەربێنی چاوانم،
ئەگەر بشکێنی ئێسکانم،
بە وەڵڵاهی،
بە خاکی پاکی کوردستان،
ئەمن کوردم قەتیش ناڵێم پەشیمانم.
عەلی حەسەنیانی (هاوار)
تاران 1338 (1959)
[1]