بەگوێری ئاماری وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزاری هەرێم، هەر تاکێک لەکوردستان ڕۆژانە 300 لیتر ئاو بەفیرۆ دەدات، ئەوەیش دوو هێندە و نیو لەپێویستی خۆی زیاترە. بەگوێرەی ستانداردیش هەر نەفەرێک پێویستە ڕۆژانە 200 لیتر بەکاربێنێ.
نەبوونی پێوەر لەسەر بەکارهێنانی ئاو و کۆنترۆڵ نەکردنی هەروەها هەرزانی نرخەکەی لەکوردستان، هۆکاری سەرەکی بەفیرۆدانی نزیکەی 550 ملیۆن مەتر سێجا ئاوە لەساڵێکدا. ڕاپۆرتە ژینگەییەکان، هۆشداریی لەکەمبوونەوەی ئاو دەدەن لەجیهانداو پێشبینی هەڵگیرسانی شەڕی ئاویش لەئارادایە، بەڵام پێدەچێ زۆرێک لەدانیشتووانی هەرێم باکیان بەو پێشبینییانە نەبێ، بۆیە ساڵانە نزیکەی 550 ملیار لیتر ئاو لەم هەرێمە بە فیرۆ دەدرێ. وەکو بەرپرسانی وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار دەیڵێن.
ئاماری بەفیرۆدانی ئاو
سەهەند سیروان بەڕێوەبەری گشتیی ئاو و ئاوەڕۆ لەو وەزارەتە بۆ ئاژانسی ئانادۆڵ دەڵێ:)بەپێی ستانداردی جیهانی، هەر نەفەرێک ڕۆژانە 200 لیتر ئاوی پێویستە، بەڵام لەکوردستان هەر نەفەرێک دوو هێندەو نیوی ئەو ستانداردە بەکاردەهێنێ. واتە ڕۆژانە 300 لیتر ئاو بەفیرۆ دەدات).
وتیشی:)بەکارهێنانی ئاو لەلایەن تاکەکانەوە لەکوردستان، زۆر لەئاستی ستانداردی جیهانی زیاترە و ڕێژەی بەفیرۆدانی ئاو زۆرە، ئەوەش لەبەر چەند هۆکارێک دەگەڕێتەوە لەوانە: سروشتی خەڵک، هەروەها هێشتا لەهەرێم ئاو شتێکە بەئاسانی بۆ خەڵک دەستەبەر دەبێ، بێجگە لەنەبوونی پێوەر لەسەر بەکارهێنانی ئاو. لەهەولێر هەر تاکێک ڕۆژانە بڕی زیاتر لە 500 لیتر ئاو بەکاردەهێنێ، کە دوو هێندەو نیو لەپێویستی خۆی زیاترە، لەسلێمانی ئەو ڕێژەیە 400 لیتر دەبێ کە دوو هێندەی پێویستی خۆیەتی، لەپارێزگای دهۆکیش هەر نەفەرێک 600 لیتر ئاو بەکاردەهێنێ ئەوەیش سێ هێندەی پێویستی خۆیەتی).
ئەو ئاماژەی پێدا، هەوڵی زۆریانداوە بۆ هۆشیارکردنەوەی خەڵک لەبەکارهێنانی ئاو، بەڵام هەوڵەکانیان سەرینەگرتووە.
550 ملیار لیتر ئاو
لەدوایین ڕاپۆرتی خۆیدا بەناوی (راپۆرتی گەشەپێدانی ئاو 2014)، ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان بەبۆنەی ڕۆژی جیهانیی ئاوەوە ڕایگەیاند، 780 ملیۆن کەس ئاوی خواردنەوەی پاکیان لەجیهاندا دەست ناکەوێ، لەساڵانی هەشتاکانی سەدەی ڕابردووەوە، تەنیا (1%)ی ڕێژەی ئاوی خواردنەوە زیادیکردووەو ساڵی 2050 ئەو ڕێژەیە دەگاتە (44%). نەتەوە یەکگرتووەکان لەساڵی 1993 ڕۆژی 22ی ئاداری گشت ساڵێکی وەکو ڕۆژی جیهانی ئاو دەست نیشانکردووە.
بەپێی بەدواداچوونەکانی ئاژانسی ئانادۆڵ، ئەگەر هاووڵاتییەک لەهەولێر ڕۆژانە 500 لیترو لەسلێمانی 400 لیترو لەدهۆک 600 لیتر ئاو بەکاربهێنن، ئەوا تێکڕای بەکارهێنانی هەر هاووڵاتییەک لەبەکارهێنانی ئاو، دەکاتە 500 لیتر لەڕۆژێکدا. بەپێی زانیاری بەڕێوەبەرایەتیی گشتی ئاو و ئاوەڕۆ، 300 لیتر لەو 500 لیترەی ڕۆژانە بۆ هەر تاکێک لەهەرێم دیاریکراوە، بەفیرۆ دەچێ، واتە ڕۆژانە هەر تاکێک 300 لیتر ئاو کە ساڵانە دەکاتە نزیکەی 10 هەزار لیتر بەفیرۆ دەدا.
واتە ئەگەر گریمان دانیشتووانی هەرێم پێنج ملیۆن کەس بێ، ئەوا بڕی ئاوی بەفیرۆچوو ساڵانە دەکاتە نزیکەی 550 ملیار لیتر، کە بەشی هەرێمێکی دیکەی پێنج ملیۆنی دەکا.
سەهەند سیروان ڕوونیکردەوە، لەشوشتنی ماڵان، شوشتنی سەیارە، هەروەها نەبوونی تەوافە لەتانکیی ماڵاندا کەزۆر جار تانکییەکان بۆ ماوەیەکی زۆر ئاویان لێ دەڕژێ، بێجگە لە بەفیرۆدانی ئاوێکی زۆر لەباخچەی ماڵان، ئاوێکی زۆر بەهەدەر دەدرێ ئەو بەهەدەردانە، ساڵانە ملیۆنان دۆلار زیان لەداهاتی هەرێمی کوردستان دەدا. وتیشی:)هەر تاکێک لەکوردستان، چوار هێندەی سویدییەک ئاو بەکاردێنێ).
یاساکە لەپەرلەمانە
ئەگەرچی زیاتر لە (70%)ی گۆی زەوی ئاوە، بەڵام ئاوی شیاو بۆ خواردنەوە تەنیا (2،5%)ە، پێشبینیی دامەزراوە نێودەوڵەتییەکانیش لەنێویاندا نەتەوە یەکگرتووەکان لەبارەی مەترسییەکانی کەمبوونەوەی ئاو، دەگاتە ئاستی هۆشداری هەڵگیرسانی شەڕی ئاویش لەساڵانی داهاتوو.
زیادبوونی دانیشتووانی زەوی، بەرزبوونەوەی پلەکانی گەرما، زۆربوونی پێویستییەکانی مرۆڤ لەکارەبا کە بەشێکی لەئاو بەدەست دێ، خۆراک کە لەڕێی کشتوکاڵەوە بەرهەم دێ، وایانکردووە ئاو بەنرختر بێ.
بۆ دۆزینەوەی ڕێگەچارە بۆ دەربازبوون لەقۆناغی بەفیرۆدانی ئاو لەهەرێمی کوردستان، بەڕێوەبەرایەتیی ئاو و ئاوەڕۆ، دەیەوێ لەڕێی پڕۆژە یاسایەکەوە کە داویەتی بەپەرلەمانی کوردستان و لەڕێی پڕۆژەی دانانی پێوەری ئاو بۆ ماڵان ئەو کێشەیە چارەسەر بکا.
سەهەند سیروان دەڵێ:)ئەو یاسایەمان بۆ پەرلەمان ناردووە تاببێتە ڕێگرییەک لەبەردەم بەفیرۆدانی ئاو و هاووڵاتیان پابەند بکات).
وتیشی:)پڕۆژەیەکیان لەگەڵ وەزارەتی کارەبا هەبوو بۆ دانانی پێوەری زیرەک بۆ ئاو و کارەبا بۆ ماڵان، بەڵام ئەو قەیرانەی چوار مانگ دەبێ هەرێمی کوردستان بەدەستییەوە دەناڵێنێ، ئەو پڕۆژەیەی دواخستووە، ئێستا ئەو پڕۆژەیە لەشیکردنەوەدایە، بەهۆی کەمی بودجەوە ڕاگیراوە، پێشبینی دەکەین ئەو پڕۆژەیە بەزووترین کات بکەوێتە کارو پێوەری زیرەک بۆ ئاو و کارەبا دابنێین).
- 22-04-2014