بەرەو چارەسەرێکی نیشتمانی بۆ قەیرانی حوکمڕانی کوردستان
لە سەردەمی گۆڕانگاریەکانی ڕۆژهەڵات، لە ساتی دەرفەت و هەڕەشە بۆ کوردستان، لەکاتی چاوەڕوانی ڕەوای خەڵک بۆ ژیانێکی ئاسوودە و ئازاد، حوکمڕانی کوردستان دووچاری کێشەی بنەڕەتی بۆتەوە. لە دووای 24 سال، سەرەڕای دەسکەوت و پێشکەوتنی گەورە، کۆمەڵێ کێشەی کەڵەکە بووی ساڵ دووای ساڵ، و پاشماوەکانی شەڕی ناوخۆ، بوونەتە هۆکاری قەیرانێکی سیاسی، قەیرانێکی ئابووری سەخت، هەڕەشەی سەربازی و ئەمنی قەومی چارەنوسساز کە بە کۆیان لە قەیرانی بنەڕەتی سیستەم و بڕیاڕی حوکمڕانی کوردستان چڕبۆتەوە.
باری سیاسی ئاڵۆز و ململانیی ژێر بە ژێری نێوان بەناو هاوپەیمانەکانی حوکمڕان، تێڕوانینی ناکۆک لەسەر پرسەکانی ئەمنی قەومی، چ دەربارەی عیراق، چ دەربارەی کوردی باکور و ڕۆژئاوا، چ پەیوەندیەکان لەگەڵ ئێران و تورکیا، پرسی مافی چارەنووس، هەڕەشەی لەتکردنەوەی حکومەتی کوردستان و بگرە هەڕەشەی شەڕی ناوخۆش، مشتێکن لە خەرواری دەرهاوێشتەکانی قەیرانی سیاسی کوردستان.
لە بەرنامە و هیوای ئاوەدانی و گەشەسەندنی ئابووری کوردستان و دڵنایی وەبەرهینان، وا ئێستا هاوڵاتیانی کوردستان کەوتوونەتە گێژاوی دڵەڕاوکێی بوون و نەبوونی مووچە، و تارمایی مایەپووجی کەرتی تایبەت و بانکەکان و ڕاوەستانی بازاڕ و کەسابەتی خەلک ئاماژەی قەیرانێکی ئابووری سەخت و مەترسیداری کوردستانە.
پێشمەرگە، بە خۆبەختکردن و ئازایەتی، و بە پشتیوانی هاوپەیمانان و ئێران و تاڕادەیەک عێراق، جوامێرانە و قارەمانانە بەرگری لە کوردستان دەکەن لە ڕووی هێرشی دڕندانەی داعش. تا ئێستا پێشمەرگە یەکگرتوو نیە، گیرۆدەی کێشەی شیرازەی فەرماندەییە. نەک نەبۆتە هێزێکی نیشتمانی، بەڵکە فرە فەرماندەیی و کێشەی لۆجیستی و مووچەی قوڵتر بۆتەوە. بێگومان ئەم کێشانە بوونەتە ڕێگر لەوەی پێشمەرگە سوودمەند بێت بە شێوەی گونجاوتر لە هاوکاری نێودەوڵەتی.
ئەم قەیرانەی حوکمڕانی گشتگیر و بنەڕەتیە و بۆتە مایە کێشەی ڕۆژانەی خەڵک و مەترسی بۆ خزمەتگوزاری و بژێویان، و تارماییشە لەسەر پرسە نەتەوەییەکان. کوردستان بەمجۆرە بەڕێوە ناچێت. بەردەوامبوونی وەزعی ئێستا بەرەو هەڵدێرمان دەبات. بە ڕوونی، بە کوردی بە کورتی، بەردەوامبوونی وەزعی ئێستا ناکرێ، بۆیە سیستەمی ئێستای حوکمڕانی کوردستان پێویستی بە پیاچوونەوە و ڕاستکردنەوە هەیە بە تایبەتی لەم قۆناغە کە پرسەکانی دەستوور و سەرۆکایەتی هەریم بوونەتە باس و پرسی ئیستا.
ناکرێ بە (سەفقە)ی ژێربەژێر، و سەودا و معامەلە، برابەشکردن و پیاچوونەوەی پشکەکان، پرسەکانی (سەرۆکایەتی هەریم) و سیستەمی حوکمڕانی بەڕێ بکرێت. پەردەپۆشکردن و ڕاییکردن تا سەر نابێت، و دادی بژێوی و کەسابەتی هاوڵاتیان و پاراستنی ئەمنی قەومی و زامن کردنی بەرنامەی ئازادی کوردستان نادات.
بەرپرسیاریەتی چارەسەرکردنی ئەم قەیرانە لە ئەستۆی پەرلەمان و هێزە سیاسیەکانە. چارەسەر بە ڕێکەوتنی سیاسی و یاسایی دەبێت بۆ ڕەواندنەوەی قەیرانی بژێوی و ئابووری هاوڵاتیان، بۆ یەکخستنەوەی بەڕاستی حکومەتی هەرێم و هێزی پێشمەرگە و ئاسایشی کوردستان، بۆ چەسپاندنی حکومەتی هاوڵاتی و ڕێزگرتن لە چەمکی دەستاودەستکردنی دەسەڵات. چارەسەر دەبێ نیشتمانی بێت، دوور بێت لە ئاماژە و دەستەواژەکانی دووبەرەکی و تاڵاوەکانی شەڕی ناوخۆ و دەبێت هەر لە سەر بنەمای پاراستنی یەکڕیزی گەل و یەکبوونی حوکمڕانی کوردستان بێت.
سەرۆک، سەرۆکی نیشتمانە، و ڕەمزی یەکبوونی گەلە. دەستوور چوارچێوەی پێکەوە ژیان و بەڕێوەبردنی جیاوازیەکان و حوکمڕانی وڵات و زامنکردنی مافی هاوڵاتیە. ئەم پرسە بۆ تاکە کەس و حیزب و لایەنێک نیە، بۆ زۆرینەیەکی ئاساییش دیاری ناکرێت. بۆیە پێویستە لەگەل هەموو جیاوازیەکان ئەم قەیرانەی ئێستا بە ئاڕاستەی قەیرانێکی قوڵتر و مەترسیدارتر نەبەین. پێویستە بە پەرۆشی بۆ گەل، بۆ ئایندەمان، ئەم پرۆسەیە، بەم جیاوازیانەوە، بەرەو چارەسەرێکی نیشتمانی ئاڕاستە بکەین و لە سایەی پەرلەمانەکەی خۆمان و بە ڕێکەوتنی هێزە سەرەکیەکان بسازێین لە سەر نەخشە ڕێگەی دەرباز بوون لە قەیرانی ئەمڕۆی حوکمڕانی کوردستان:
قۆناغی انتقالی (ئێستا بۆ
2017 کاتی هەڵبژاردنی نوێی پەرلەمان)
لە ئێستاوە تا کاتی هەڵبژاردنی نوێی پەرلەمانی کوردستان (دوو ساڵ تێپەر نەکات)، ڕێکەوتن لە سەر شێوازی بەڕێوەبردن و ڕێکخستنەوەی دەسەڵاتەکان بۆ چارەسەرکردنی کێشە سەرەکیەکانی حوکمڕانی ئەمڕۆ، بە تایبەتیش:
پێشمەرگە و یەکخستنی هێزی پێشمەرگە.
ئەمنی قەومی و پەیوەندیەکان، و بە تایبەتیش پەیوەندی نیوان هەریم و بەغدا.
چارەسەرکردنی باری ئابووری و بژێوی کۆمەلانی خەڵک.
چاکسازی دەسەڵاتی دادوەری و پاراستنی سەربەخۆیی.
بۆ ئەم قۆناغە انتقالیە دەسەڵاتەکان، لە نێوان سەرۆکایەتی هەرێم و حکومەت، ڕێکبخرێتەوە بۆ بەدیهینانی ئامانجەکانی سەرەوە و زەمینە سازی و ئامادەکاری پێویست بۆ پەیڕەوکردنی سیستەمی پەرلەمانی دیمکراتی لە دووای هەڵبژاردنی 2017.
1. تخویلی دەسەڵات بە وەزیری پیشمەرکە و سەرۆکایەتی ئەرکان بۆ ڕیکخستنەوە هیزی پیشمەرگە و یەکخستنی لە دامەزراوەی نیشتمانی، وجێبەجیکردنی گۆڕانکاریە ئیداری و دارایی و عەسکەریە پێویستەکان بۆ ئەم مەبەستە.
2. تخویلی دەسەڵات بە وەزیری ناوخۆ بۆ یەکخستنەوەی دەزگاکانی ئاسایش لە دامەزراوەی نیشتمانی و جێبەجێکردنی گۆڕانکاریە پیویستەکان.
3. سەرۆکی هەرێم، سەرۆکی حکومەت، جیگرەکانیان لەگەڵ نوینەری لایەنە سەرەکیەکانی بەشداری حکومەت ئەنجومەنیک پێک دێنن بۆ ئەم قۆناغە انتقالیە بو تاوتوێیکردن و بڕیاڕدان لە سەر پرسە گرنگەکانی ئەمنی قەومی، بە تایبەتیش هەڵویست سەبارەت مافی چارەنووس و پەیوەندیەکان لە گەل عێراق، هەروەها پەیوەندیەکان لەگەڵ ئێران و تورکیا، و پارچەکانی تری کوردستان.
ئەم ئەنجومەنە، بە هاوکاری و هەماهەنگی لەگەڵ سەرۆکایەتی پەرلەمان و دەسەڵاتی دادوەری، کار بکات بۆ پشتیوانی چاکسازی پێویست لە دەسەڵاتی دادوەری و چەسپاندن و پاراستنی سەربەخۆیی.
4. دامەزراندن و دەستبەکاربوونی سندوقی داهاتە نەوتیەکان، دامەزراندنی کۆمپانیاکانی (پشکنین و گەڕان) و (دۆزینەوە و بەرهەمهینان)، (گواستنەوە و دابەشکردن) و (فروشتن و هەناردەکردن) بە پیی یاسای نەوت و گازی کوردستان... و کۆکردنەوەی گشت داهاتەکان بە پێی یاسا و کاراکردنی لیژنەی دەستەپاکی و پەیوەندیدارەکانی پەرلمان بۆ چاودیری کۆکردنەوە و سەرفکردنی داهااتی نەوت.
5. شۆڕکردنەوەی دەسەڵاتی ئیداری و دارایی بۆ پاریزگاکان و کاراکردنی لامرکزیەت.
6. تەعدیلی وەزاری و پیاچوونەوەی پێکهاتەی حکومەت، و هەروەها پیاچوونەوەی دامەزراوەکانی دیوانی سەرۆکایەتی هەریم و دیوانی ئەنجومەنی وەزیران، بۆ هاوکاری جێبەجێکردنی ئەرکەکانی سەرەوە، و هەروەها پەیڕەوکردنی بەرنامەیەکی بەکردەوەی چاکسازی هەمەلایەن بۆ چارەسەرکردنی قەیرانی ئابووری و زامنکردنی بژێوی خەڵک،
ئەم بەرنامەیە لە پەرلەمان پەسەند بکرێت، و پەرلەمان ئەرک و مافی بە دواداچوون و بەسەرکردنەوەی جێبەجێکردنی بەرنامەکانی قۆناغی انتقالی هەبێت.
بۆ هەڵبژاردنی ئایندە 2017
لە ئێستاوە، ڕیکەوتن لەسەر پیاچوونەوەی یاسای سەرۆکایەتی هەرێم و دەستوور چەسپاندنی سیستەمی پەرلەمانی دیمکراتی و هەموارکردنی دەسەڵاتەکان و هەڵبژاردنی سەرۆکی هەرێم لە پەرلەمان، و بە یاسا پێش 20\8 لە پەرلەمان پەسەند بکرێت.
بەرهەم ئەحمەد ساڵح
10-08-2015