مەیکەنە دیوەخانەکەی #ساتوقەڵا#
دیوەخان، قۆناغ ونوان وداڵدەی ڕێبوارو دێوەرە و میوان ولێقەوماوان بووە، لەدێر زەمانی میللەتی کورد ڕەمزوهێمای میواندۆستی وخانەدانی وجێگەورێگەی خزمەتگوزاری پێشکەشکردن وپێدانی نان وئاو وخەسڵەتی نمەکگیری وئەدگاری بەرزی سەخاوەت وپیاوەتی وجوان مێری بووە، شوێنی ڕاوێژ وم شتومڕ و تاوتوێ وتەتەڵەکردنی بابەتە هەنوکەیی وکاروبارە ڕۆژانەیی یەکانی خەڵک وهاوڵاتیان بووە وئەنجومەنی پیران و خانووی کۆڕتیاگرتن و شوێنی بڕیاروتەکبیر وچارەسەرکردنی گرفتە هەڵواسراو وگرێ گوێرەکان بووە، شانبەشانی ئەمانەش بۆ ئەوەی دیوەخان کەموکوری نەبێت، دەبێت خان وتەویلەیەکی کاروان سەرای شێوەگەراجی پشوودانی ووڵاغ وباربەروهۆروئاخوڕوکادینێکی بەقوڕسواخدراوی هەبێت تاوەکو جۆ وکا بۆ ووڵاغەبەرزە لەمشەبێت، داهاتی دیوەخانیش بەڕەنج و کۆشش و وەرزێری وکشتیاری و ئاژەڵداری و بەرهەمی ڕەزوباغ ودوور لەڕێگری و جەردەیی و مشەخۆری و بەئارەق ڕشتن و بیری جوانی وەبەرهێنانی خاوەن دیوەخان بەردەوام بێت و تیایدا کەسێک براگەورەیەکی لە خۆبردووبێ بەماڵ وبەگیان ودەرگای ئاوەڵا کردبێ بۆخەڵک، بەمەش توانیویەتی کەسایەتیەکی سەنگین وبەویقاروخاوەن بڕیار و جێگای متمانەی خەڵک بۆخۆی بەدەستبێنێ و چەندین نەوە و پشتی دوای خۆی شانازی پێوبکەن.
ئەوەی لێرە دەمەوێ ڕوونکردنەوەو شیکردنەوەی بۆبکەم ئەو درکە وئیدیۆم و گۆتە باوەیە، کە لە#تەقتەق# و #دەشتی کۆیە# و #ووراتی کۆیە، # چەندین ساڵە دەووترێت ولێرە ولەوێ لەکۆڕوگردبوونەوە وئیش وکارەکانی ڕۆژنەماندا بەرگوێمان دەکەوێت ئەویش کینایەی مەیکەنە دیوەخانەکەی ساتوقەڵایە، هەر لێرەوە زاراوەی (دیوەخان)ی گۆتەکە دەبێت هەموو مەرجەکانی کە لەسەرەوە ئاماژەم پێکردووە لەخۆی گرتبێ و دەبێت هەر واش بووبێت، بۆیە پێی ووتراوە دیوەخان، دانیشتوانی هاوچەرخی گوندی ساتوقەڵا(1) بەگوێرەی ئەوەی حەوت بۆ هەشت پشتی خۆیان دەزانن کەواتە دوای گرانی گەورەی ساڵی 1831زاینی کە بەهۆی نەخۆشی تاعونەوە دروستبووە، خزمانی گوندی ساتوقەڵا کەلەتیرەی هورمزیارن بەدووری 13کیڵۆمەتر لەخۆرهەڵاتی تەقتەق نیشتەجێبوون و ئەم گوندە خنجیلانەی کەنارزێی بچوکیان ئاوەدانکردۆتەوە و یەکێک لەباپیرانی ئەمانە بووە بەخاوەن قۆناغ و دیوەخان، ئەم دیوەخانە تا سەعیدی مام وەلی کە (بەسەعەی وەلە) بەناوبانگ بووە بەردەوام بووە.
تائێرە ئاساییە، بەڵام زاراوەی (مەیکەنە)کەکاری داخوازیە لە ڕێزمانی کوردیدا لەبەرچی گوتراوە وبووە بەوێردێکی درکەیی سەرزاری خەڵکی، ئەمە بیروبۆچونی جیای هەڵگرتووەولێکدانەوەی دژبەیەکدی بۆ کراوە، خزمانی ساتوقەڵا پێیان وایە دیوەخانێکی گەورەی قۆناغ ومەنجەڵی گەورەی زنجیرداری لەچێشتخانەوئاگردانەکەی هەبووە وخەڵکی نەداروهەژاروبرسی تیایدا تێرکراون وڕۆژانە ئەو سەخاوەتی و نان پێدانە بەردەوام بووە، وە دەڵێن ووتراوەکردیانە دیوەخانەکەی ساتوقەڵانەوەک مەیکەنە دیوەخانەکەی ساتوقەڵا، کە ئەمەش بەبۆچونی ئەوان واتە وەک دیوەخانەکەی #حەماغای گەورە#و حەمەقەدۆی موسڵ بووە، بیروبۆچوونە دژوجیاوازەکەی کە لەسنورەکە باوە دەڵێت:دیوەخانەکەی ساتوقەڵا بەمانای ووشە دیوەخان بووە بەڵام دوای مردنی براگەورەکە، ئەوانەی دوای ئەو بەگوێرەی بارودۆخی ئابوری و داهات و ڕووتێکردنی کەمی بەرهەم وهەڵکشان وداکشانی ژیان، نەیانتوانیووە درێژە بەدیوەخانەکە بدەن، و گوایە دیوەخانەکە 40پێ درێژو10پێ پان بووە، لەحەوشەکەی تەویلەو خانی هەبووە، بەڵام دوای نەمانی کەسی یەکەمی خاوەن دیوەخان، یەکێک لەکورەکانی لەناوەراستی دیوەخانەکەوە پەردەیەکی هەڵواسیووە ودرێژییەکەی کردووە بە20پێ، ڕوونتر ڕووبەری دیوەخانەکەی بچووک کردۆتەوە، بیروبۆچونی سێیەمیش دەووترێتگوایە دوای نەمانی کەسی یەکەم هیچ کام لە نەوەکانی نەیانتوانیووە ببنەخاوەن بڕیاروکەس گوێ ی بۆ کەس نەگرتووە و هەر بابەیەولەجێگەی خۆیەوە قسەی کردووە وڕاوێژوڕێزگرتن لە بەرامبەرکەم بووە، کەواتە ووشەی (کردیانە)و(مەیکەنە)لەگەڵ بیروبۆچوونە دژەکانی خەڵکی گوندەکە یەک دەگرێتەوە، منیش دەڵێم دەستاوی هەرئاگردانێ کەشێرە کوروگەورەپیاوێک دروستبکات، خەمی ناوێت ئەگەر ئاگردانەکەش ڕۆژێک لەڕۆژان کزو ڕووەوخامۆشی بێ، ئەوا ئەو نەژادوتوخمە لەکات وساتێکیتر سەرهەڵدەداتەوە، قەد ئاگری ئەو ئاگردانە ناکوژێتەوە، دیارە ئەمەش بۆیە ووتراوە بۆ پەندوئامۆژگاریکردنی نەوەکان بووە تا سوود لەڕابردوو وەربگرن وکارێ کەپێویستە نەکرێ، نەکرێ و وەمەبەستی بەندەش خزمەتکردنی ئیدیۆمی کوردیەو دەوڵەمەندکردنیەتی و ساتوقەڵای کەنارزێی بچووکیش هەر ئاوەدان و ڕازاوەبێ.
(1)مەبەست هاوچەرخ، واتە دانیشتوانی ئەمرۆی گوندەکە نەوەک مێژووی چاخی ئاشوری ناوەراستی 3000ساڵ بەر لەئەمرۆ، کە ساتوقەلا پایتەختی هەرێمێک بووە بەناوی (ئیدۆ).[1]