ڕۆژنیوز – ڕۆزە محەمەدڕۆزە محەمەد
ڕێژەی ژن لەناو حزبەکانی باشوردا کەمترە لە 30%، بەڵام لەناو ئەو حزبانەی کە سیستمی هاوسەرۆکایەتی پەیڕەو دەکەن، ژمارەی ژنانان یەکسانە لەگەڵ ژمارەی پیاوان، هاوکات لەناو ئۆرگانەکانی سەرۆکایەتی و بەڕێوەبردن و ئیداریشدا جێگە و پێگەی یەکسانیان هەیە.
بەپێی ڕاپۆرتێک کە پێشتر لە ئاژانسی ڕۆژنیوز بڵاو کراوەتەوە و بە گوێرەی لێدوانی نووسینگەی هەڵبژاردنی لایەنە سیاسییەکانی باشوری کوردستان، لەناو هەریەک لە حزبە عەلمانی و ئیسلامییەکان ڕێژەی ژنان هێندە کەمە کە نەگەیشتووەتە 30% و لە پۆستی سەرۆکایەتی پەراوێز خراون، بە جۆرێک تەنانەت لە ئەنجومەنی بڕیاردانیشدا کەمترین بەشداریی دەکەن، لەم ڕاپۆرتەدا ڕۆژنیوز تیشک دەخاتە سەر ڕێژەی ژن لەناو حزبەکاندا.
هەر بە پێی هەمان ڕاپۆرت و زایناری، لەناو حزبە عەلمانیەکاندا ڕێژەی ژنان کەمە، بە جۆرێک کە لەناو یەکێتی-دا لەکۆی 52 ئەندامی سەرکردایەتی تەنها 9 ژن هەیە، کە دەکاتە ڕێژەی 17%، لەناو پارتی دیموکراتی کوردستان-عێراق لەکۆی 60 ئەندامی سەرکردایەتی ئەو حزبە 6 ئەندامی ژنی تێدایە، کە دەکاتە 10%، هەروەها لەناو بزوتنەوەی گۆڕان-یشدا لەکۆی 65 ئەندامی جڤاتی گشتی 9 ژن هەن، کە دەکاتە 13%.
لەناو حزبە ئیسلامییەکانیشدا ڕێژەی ژنان زۆر کەمە، بە جۆرێک لەناو یەکگرتووی ئیسلامی کوردستاندا، لەکۆی 35 ئەندامی سەرکردایەتی 9 ژنیان تێدایە، کە 5 ژنیان بەدەنگی خۆیان ڕۆشتوون و 4 یان بەکۆتا، بۆ ئەوەی ڕێژەی 25% تەواوکەن کە لەپەیڕەوی یەکگرتووی ئیسلامیدا هەیە، لەناو ئەنجومەنی سەرکردایەتی کۆمەڵی ئیسلامیشدا لەکۆی 37 کەس چوار ژنی تێدایە، کە دەکاتە ڕێژەی 10%.
هەموو ئەو ڕێژانە دەریدەخەن کە لەناو هیچکام لە پارتە عەلمانی و ئیسلامییەکاندا ڕێژەی ژنان نەگەشتوەتە %30، ئەمە بێجگە لەوەی تاوەکو ئێستا هیچ پارتێک لە هەرێمی کوردستاندا لەلایەن ژنەوە سەرۆکایەتی ناکرێت، بەپێی ئەو ئامارانەی کە شیکارییمان بۆ کردووە، زۆرترین ڕێژەی ژن لە سەرکردایەتی حزبەکاندا لەناو یەکگرتووی ئیسلامیدایە کە ڕێژەکەی 25%، کەمترین ڕێژەش لەناو سەرکردایەتی کۆمەڵی ئیسلامی و پارتی دیموکراتی کوردستاندایە کە ڕێژەی 10%.
بەڵام لەناو ئەو حزبانەی کە سیستمی هاوسەرۆکایەتی پەیڕەو دەکەن ڕێژەی ژن تیایاندا هاوسەنگە و ژمارەیان بەقەد ژمارەی پیاوانە و لە هەموو پۆستە باڵاکانی وەک سەرۆکایەتی و ئەنجومەنی بەڕێوەبردن و ئیداریش ژنان بەشداریی هاوتایان هەیە.
لەو بارەیەشەوە شیلان شاکر، هاوسەرۆکی گشتیی تەڤگەری ئازادیی کۆمەڵگای کوردستان، بە ڕۆژنیوزی وت: لەناو تەڤگەردا ڕێژەی ژن هاوسەنگە، ئێمە لە تەڤگەردا ئەو هەوڵەمان داوە کە ژنان لە پۆستی سەرۆکایەتی وئەنجومەنی بەڕێوەبردن و ئیداریشدا جێگە و پێگەی خۆیانیان هەبێت.
لە پێناسەیدا بۆ سیستمی هاوسەرۆکایەتی، شیلان شاکر وتی: هاوسەرۆکایەتی تێزێکە لە تێزەکانی ڕێبەر ئۆجالان کە پێشنیار و پێشکەشی ژنی کردووە، وەک دەزانین ساڵانێکی دوور و درێژە دەسەڵات بە هەموو ڕەهەندەکانی لەلایەن پیاوەوە بەڕێوەبراوە، ژن بێ ئیرادە و بێ ڕۆڵ کراوە و ناسنامەی لێ زەوت کراوە، هۆکاری سەرەکی بەکارهێنانی سیستمی هاوسەرۆکایەتی تێپەڕاندنی سیستمی پیاوسالاریی و گەڕاندنەوەی ناسنامەی ژنە.
هەورەها وتیشی: لەو چوارچێوەیەشدا بەشداری تەواوی پایەکانی ژیان بکات و بەشداری بکات لە بەڕێوەبردندا، جا لە خێزانەوە بگرە هەتا دەگاتە کۆمەڵگا بە گشتی.
ڕێکخراوی سروشتی کوردستانیش یەکێکە لەو ڕێکخراوانەی کە سیستمی هاوسەرۆکایەتی پەیڕەو دەکەن، لەوباریەەوە سەروەر قەرەداغی هاوسەرۆکی ڕێکخراوەکە بۆ ڕۆژنیوز دەڵێت: بۆئەوەی ڕۆڵی ژن لە ناوەندی بڕیاری ڕێکخراوەکەمان زیاتر بکەین، سەرکردەی ژنی ژینگەیی بهێنینە مەیدانی کارکردن بۆ پاراستنی ژینگە، وەک لیژنەی داڕشتنەوەی پەیڕه و وپرۆگرام پێشنیاری سیستمی هاوسەرۆکایەتیمان کرد.
ئەوەشی وتی: لە کۆنگرەی یەکەم، له 14-11-201514-11-2015 سیستمی هاوسەرۆکایەتیمان لەبەرزترین ئاستی بەڕێوبردنی ڕێکخراوەکەمان پەیڕه و کرد، ئێستا بەبێ بەشداری و بێ بڕیاری ژن هیچ ناوەندێکی ڕێکخراوەکەمان ناتوانێت کار ئەنجام بدات.
لە هەرێمی کوردستاندا وەک حزب تەڤگەری ئازادیی کۆمەڵگای کوردستان و بەرەی دیموکراسی گەل سیستمی هاوسەرۆکایەتی پەیڕەو دەکەن و لەبارەی ڕێکخراویشەوە ڕێکخراوی سروشتی کوردستان بەو سیستمە ڕێکخراوەکەیان بەڕێوەدەبەن، هەروەها ئەنجومەنی تەندروستکارانی باشوریش بەهەمان شێوە سیستمی هاوسەرۆکایەتی پەیڕەو دەکەن.[1]
16-01-201816-01-2018