کورتەیەک لە مێژوویەکی هۆزی ساڵەیی
ئێمە نەوەکانی (ساڵح بن جەمیل)ین، کە ناسراو (بانی جەمیل) سەر بەو کەسەیە، فەرمووی (ساڵحی) و ئەوانیش بە (ساڵەیی) دەڵێن، لە پەرتووکەکانیشدا پێی دەوترێت (الصالحی)، و ئەم هۆزە زۆر گەورەیە لەنێو هۆزە بەناوبانگەکانی ناو لیوای #کەرکووک#. وەک هەموو هۆزەکانی تری کورد، ئایینییە، و عەقیدەکەی باشە، و بۆ پیاوانی ئایینی و خەڵکی ڕێگاکان دەست بەسەردا بگرن بۆ بەڕێوەبردنی کاروبارەکانی، شێخی گشتی بنەماڵەکەمان لە ناوچەکە #پردێ# (ئاڵتون کۆپری) (شێخ مەلا محەمەد کوڕی مەلا عەبدولقادر کوڕی مەلا مەحمود کوڕی مەلا عەبدولکەریم ساڵەیی، پێی دەوترێت (مەلا محەمەد کۆج)
شێخ مەلا محەمەد کۆج گوندێکی دامەزراندوە بەناوی (شێخەیی) و قوتابخانەیەکی ئایینی دامەزراندووە کە تیایدا وانەی زانستە ئایینییە جۆراوجۆرەکانی تێدا دەڵێتەوە، هەروەها لەسەر خەرجی تایبەت، ئەو گوندەی کە ئاماژەی پێکراوە دەکەوێتە باکووری ڕۆژهەڵاتی شارەدێی پردێ، دەکەوێتە سەر ڕێگای خواروو زاب -لە دیارترین خوێندکارەکانی شێخ کە باسمان کرد، (کوڕە گەورەکەی، مەلا شەریف سەید ئەحمەد خانەقا کەرکووک، مەلا عومەر نەبیاوەیی، مەلا سەعید قەرەبەگی، مەلا ئەحمەد، مەلا ڕەشید حاج ئەحمەد بانە مامی، مەلا محەمەد کۆج) هەروەها محەمەد دەرماناوی دوو کوپە ئاویی داناوە کە گەشتیاران بۆ ئاو خواردنەوە سوودیان لێ بینیوە دەکەوێتە ڕۆژهەڵاتی گوندی شێخەیی و دەکەونە سەر ڕێگای گشتی پردی، لە کۆتایی تەمەنیدا بۆ پەرستش دەچێتە ئەشکەوتی دێرماناو و لەوی گیان لەدەست ئەدا، و لە ساڵی (1307ی کۆچی) (1889ی زاینی) کۆچی دوایی کرد و لەسەربانی ئەشکەوتەکە بەخاک سپێردرا، کە ئێستا مەزارێکە دەکەوێتە سەر ڕێگای گوندی قەرە سالم و ناوچەکانی شێخ بزێنی و لەنێوان گوندی سەربیر تێدەپەڕین، دوایی سەرۆکی هۆز بە شێخ مەلا محەمەد کۆج کرا دوای ئەو بە شێخ سەعدەدین و دوای ئەویش بە شێخ عەبدولکەریم و پاشان بە شێخ نەجمەدین و دوای ئەویش بە شێخ ئەحمەد و دواتریش بە شێخ عەبدولقادر و دوای ئەو بۆ شێخ لەتیف، شێخ لەتیف ئێستا 2022 زیندووە و لە پردێ لە گەڕەکی ڕزگاری دەژی و خاوەنی دوو کوڕە بە ناوەکانی (محەمەد و ئیبراهیم).
$ناوچەی دۆڵی ساڵەیی لە ڕەوتی مێژوودا$
ناوچەی دوڵی ساڵەیی ناوچەیەکی پان و بەرین دەگرێتەوە بە ڕووبەری (77500 دۆنم) بە گوێرەی سەرژمێری ساڵی 1957ی دەوڵەتی عێراق و ژمارەی دانیشتووانی خۆی لە نیزیکەی (130000) کەس دەدات، بە گوێرەی سەرژمێری ساڵی 1977ی دەوڵەتی عیراق. ناوچە کە دەکەوێتە باکووری شاری کەرکووکەوە لە دووڕیانی #کۆیە# -#هەولێر#، لە دێی دارەمان -هەتاکوو شارەدێی پڕدێ (ئاڵتوون کۆپری) و یەک لەسەر سێ (1:3) ی شارۆچکەکە لە خۆ دەگرێت. ڵە ڕۆژاواوە و زوورگە باڵا کولەکان (کە بە زوورگە زراو ناسراون) بە درێژایی ناوچەی شۆڕاو هەتاکوو زوورگەکانی قەرغەتوو لە خۆ دەگرێت، بەو دیوی زوورگەکانی زراو شارۆچکەی دووبز و دێی قەرەدەرە هەتاکوو دێی دورم کە دەکەوێتە بناری زوورگەکان لە خۆ دەگرێت، ئەو دیوی دورم ڕووباری زاب و ناوچەی شارۆچکەی حەویجەیە.
$لە ڕووی جوگرافیاوە، باکووری ناوچەی دۆڵی ساڵەیی$
ناوچەی دزەیی، باکوڕی ڕۆژهەڵاتی ناوچەی شوان و شێخ بزێنی، لە ڕۆهە ڵاتەوە ڕوباری ئاوی خاسە، لە باشوورەوە دێی مەلا عەبدوڵڵا و لە ڕۆژاواوە ڕووباری زێی بچووکە کە سنووری شارۆچکەی دووبزە. ئەوەی شایەنی باسە ئەم سنوورە ناوبراوە لە کاتی میرنیشینە کوردەکاندا، سنووری میرنیشینی بابان وسۆران بوو
زوورگە زراو درێژەی چیای زاگرۆسە و بریتییە لە سێ بەش:
1-زوورگەکانی کانی دوومەڵان و کانی کتکە
2-زوورگەکانی دورم
3-زوورگەکانی شوان و شێخ بزێنی.
مێژوونووس: عەبدوڵڵا مەلا محەمەد مەلا عەبدولسەلام ساڵەیی.
$ناو و ژمارەی هەموو گوندەکانی هۆزی ساڵەیی$
بەپی ئامارە نافەرمییەکان کەلای ئێمەن 74 گوندە
بەم شێوازەی لای خوارەوە کە ئاماژەی پێکراوە.
$لە سنووری شارۆچکەی پردێ کە بەپایتەختی هۆزی ساڵەیی ناسراوە بریتین لەم گوندانە کە لە 34 گوند پێک هاتوون و لەنێوان کەرکووک و شارۆچکەی پردێن$
(کتکە -سەربیر -گەڵۆزی -گەوەنی -ڕۆژبەیانی -قادرباغر -میر ئەسفەهانی گەورە و بچووک -قەرەبەگ -گورزەیی -نەبیاوە -شانشین -قەزنەفەر -حەسار -گۆڵدەرە -سەقزلی -دارەمان -بیرەسپان گەورە و بچوک -کەڵوڕ -قەرەهەربەت -یارمجە -چیاچەرموک -شێخەیی -کانی دوومەڵان -کەلسێکانی -زەردک -بیبانی گە ورە و بچوک -قەرە سالم -شەوگیر -دەرماناو -پلکانه)
$ لە دەشتی هەولێر 5 گوند$
(ماجید -یارمجە -مەلاقەرە -گۆمەشین -قادریە)
$لە سنووری دووز خوورماتوو 8 گوند$
(پارە پارە -ساڵەیی -ئەلبوو سەباح -تەپە سەوز -گوڵی تەپە -خدر ولی -قوشلان -ئاغجەمشەت)
$لە سنووری داقوق و حەفتەغار 7 گوند$
(ئاوایی مەنسوور -ئاوایی دارا -ئاوایی عەلی -گوندی کاکەیی -گوندی تاڵەبان -جینگلاوە -ئاوایی فەریق)
$لە سنووری کفری -زنانە 1 گوند$
(گوندی ساڵەیی بان شاخ)
$لە سنووری شارۆچکەی دووبز 19 گوند$
(قەرەدەرەی گەورە وبچوک -عەمشەی گەورە و بچوک -مەرعی -قوشقایە -قوتان -چەخماخە -تەقتەق -شیرناو -نادراوە -سمایلاوە -مامە -عەلەغێر -مەڵحەی گەورە و بچوک -توێلعە -ئەبوخورجە -مشێرفە)
$لە سنووری لەیلان 5 گوند$
(باوە -ساڵەیی -مامشە -تەرجیل -پەنجا عەلی)
$لە سنووری ئاکرێ و بادینان دوو گوند هەیە$
(کەلکچی -قایماوە)
سەرچاوەی بەشی ناوی گوندەکان (پەیجی عەشیرەتی ساڵەیی) [1][2]
بەڕێز (شوان مەجید سادق ساڵەیی) دەڵێت:
بە بڕوای من ساڵەیی لە ناوچەکانی کرماشانەوە هاتووە، هیچ پەیوەندی بە ساڵحەوە نییە، ببینە وەکوو ئاماژەت پێ داوە، ئێمە لە سنووری ئێرانەوە هاتووین ئایا دەزانی؟ ساڵەیی لە ناوچەی لوورستانیش هەیە؟ جگە لەوە ئێمە وەکوو لوڕەکان زۆر پابەدن نین بە ئایینەوە، ئێمە ئەسڵمان یارسانە.