ڕشک و ئەسپێ تەنگ بە کەرتی پەروەردەی هەرێم هەڵدەچنێ، زۆرێک لە قوتابخانە و باخچەکانی ساوایان دایکان و باوکانیان ئاگادار کردووەتەوە، هەروەها وەزارەتی تەندروستیش بە هانای پەروەردەوە دەچێت و زیاتر لە 30 هەزار شامپۆی بۆ دەنێرێت تاوەکو دابەشی بکات، هەرچەندە ڕێژەی قوتابخانە و خوێندنگەکان لەو بڕە زیاترە و بەش ناکات، بەڵام زۆرێک لەو حاڵەتە لە لایەن دایکانەوە چارەسەر دەکرێن و خۆیان دەرمان و شامپۆ دەکڕن.
سەناریا نامیق، لە ڕێی ڕابەری پۆلی ئەو قوتابخانەیەی سازی کچی تێدا دەخوێنێت لە سلێمانیسلێمانی ئاگادار کراوەتەوە بۆ کۆبوونەوەی دایکان و باوکان، و لەو کۆبوونەوەیەدا ئاگاداریان کردوونەتەوە کە ڕشک و ئەسپێ لە قوتابخانەکەیاندا زۆر بووە و داوایان لێ کردوون پاکوخاوێنیی منداڵەکانیان ڕابگرن.
״نموونەی شامپۆیەکیان پیشان داین کە لە بازاڕەکان خۆمان بیکڕین و شێوازی بەکارهێنانەکەیان پێ وتین، بۆیە کە سەیری قژی کچەکەم کرد تووشی شۆک بووم، هێندەی ئەسپێ پێوە بوو، بۆیە بەپەلە لە دەرمانخانە ئەو شامپۆیەم پەیدا کرد״، سەناریا نامیق وای وت.
قەبارەی ئەسپێ ئەوەندەی تۆوی کونجییە و شەش قاچی هەیە، ڕەنگی خۆڵەمێشی و سپییە و دەتوانێت بۆ ماوەی 30 ڕۆژ لە قژەکەدا بمێنێتەوە و پێویستی بە خوێنی سەری مرۆڤە، هەروەها لەناو قژەکەدا گەرا دادەنێت کە پێی دەوترێت ڕشک و شێوەی هێلکەییە و درێژییەکەی 2-3ملمە، ڕەنگی زەرد، سپییە و بە هەفتەیەک گەراکە دەبێتەوە بە ئەسپێ.
سازان محەمەد، توێژەری کۆمەڵایەتییە لە قوتابخانەی (م.ن) لە سلێمانی، ساڵانە بە هاوکاریی تیمە تەندروستییەکان پشکنین بۆ قژی خوێندکارەکانیان دەکات و شامپۆ و ڕێنمایی پێویست لەو بارەوە بە نووسراو دەداتە خوێندکارەکان ڕایگەیاند: ״ئەمساڵ یەک جار پشکنینمان بۆ قژی خوێندکارەکانمان کردووە و لە کۆی (425) خوێندکار (71) خوێندکارمان تووشی ئەو حاڵەتە بوون، هیچ جۆرە شامپۆیەکمان بە دەست نەگەیشتووە، بەڵام ساڵی پار بۆمان نێردرا، بۆیە تەنها لە ڕێی نووسراوەوە خێزانی خوێندکارەکانمان ئاگادار کردووەتەوە״.
بە گوێرەی ئامارێک کە لە وەزارەتی تەندروستیی حکومەتی هەرێمەوە، تەنیا لە ساڵی ڕابردوودا (2019)، 3015 شامپۆی دژە ئەسپێ بەسەر خوێندنگە و باخچەکانی هەرێمدا دابەش کراوە.
د.نورەدین عەبدوڵڵا، بەرپرسی تەندروستیی خوێندنگەکانی دهۆکدهۆک وتی: ״ڕشک و ئەسپێ بە ڕێژەیەکی زۆر لە خوێندنگەکانی پارێزگای دهۆکدا هەیە و ساڵانە شامپۆی تایبەت بە ئەو حاڵەتە دابین دەکەین، ئەوەش بە تەنیا چارەسەر نابێت و پێویستمان بە هاوکاریی کەسوکاری قوتابییەکانە״.
بە پێی ئامارەکەی تەندروستی، لەو (30152) شامپۆیەی دابین کراوە، (2233) شامپۆ بۆ سلێمانی نێردراوە و (25619) دانەشیان بۆ پارێزگای دهۆک و (2500) دانەش بۆ پارێزگای هەڵەبجەهەڵەبجە بووە و بۆ پارێزگای هەولێرهەولێر نەنێردراوە و گوایە حاڵەتەکان کەم بوون و تەنیا کەسوکاری قوتابییان ئاگار کراونەتەوە.
دڵشاد عومەر، بەڕێوەبەری گشتیی پەروەردەی سلێمانی، وتی: ״هۆکاری بڵاوبوونەوەی ئەسپێ بە پلەی یەکەم دەگەڕێتەوە بۆ قەرەباڵغیی خوێندکاران لە پۆلەکاندا، بۆیە بە ئاسانی لە یەک کەسەوە دەگوازرێتەوە بۆ تەواوی پۆلەکە و بە سوپاسەوە لەگەڵ وەزارەتی تەندروستی و فەرمانگەی تەندروستیی سلێمانی هەماهەنگیی تەواومان هەیە و لە ڕێی بنکە تەندروستییەکانیان پشکنین بۆ خوێندنگەکان دەکەن، جۆری پێداویستی و شامپۆ دەنووسن کە لە هەر سنوورێکدا هەبێت״.
تەندروستی بۆ ئەو حاڵەتە بە هانای وەزارەتی پەروەردەوەزارەتی پەروەردەوە دەچێت و هاوئاهەنگییان هەیە و ساڵانە لە ڕێی تیمە تەندروستییەکانەوە پشکنین بۆ خوێندکاران دەکەن.
سابات محەمەد، پسپۆڕی خۆپاراستنی تەندروستی لە سلێمانی وتی: ״ئەو منداڵانەی ئەو حاڵەتەیان هەیە دیاری دەکرێن بەبێ ئەوەی منداڵەکانی تر بزانن شامپۆیان پێ دەدرێت״.
لە سنووری پەروەردەی پارێزگای هەڵەبجەش ڕشک و ئەسپێ لەناو قوتابخانەکاندا هەیە و شامپۆ بە خوێندکاران دەدەن و تەندروستییان ئاگادار کردووەتەوە بۆ هاوکاریکردن.
ئەکرەم محەمەد ئاغا، بەڕێوەبەری خۆپاراستنی تەندروستیی هەڵەبجە، ڕایگەیاند: ״2500 شامپۆمان بۆ ئەو حاڵەتە کڕیوە و نزیکەی (2300) شامپۆمان بەسەر خوێندنگەکاندا دابەش کردووە و زیاتر لە (300) شامپۆشمان بۆ زانکۆی هەڵەبجە دابین کردووە״.
تەنیا لە سنووری پارێزگای هەولێر ئەو حاڵەتە کەمترە، بۆیە پەروەردە و تەندروستی ئاماژە بەوە دەکەن هەر حاڵەتێک هەبێت ڕەوانەی تەندروستیی دەکەن.
د.سەرهەنگ جەلال، بەرپرسی تەندروستیی هەولێر وتی: ״تەنها لە ڕێی ڕێنماییەوە خوێندکارانمان ئاگادار کردوونەتەوە و هەر خوێندکارێکیش تووشی ئەو حاڵەتە بووبێت دەنێردرێتە نزیکترین بنکەی تەندروستیی سنووری خۆیان بۆ وەرگرتنی چارەسەری پێویست کە شامپۆیە״، بەڵام بەشدار خۆشناو، بەڕێوەبەری گشتیی پەروەردەی هەولێر دەڵێت: ״شامپۆ و شانە لە ڕابردوودا بۆ ئەو حاڵەتە دابەش کراوە، بەڵام لە ئەمساڵدا حاڵەتێکی وامان نەبووە و ڕەنگە بە ڕێژەیەکی کەمیش هەبێت لەناو خوێندکاردا و نەمانزانی بێت و مەترسیدار نییە״.
بە پێی ئامارێکی وەزارەتی پەروەردە بۆ ئەمساڵی خوێندن(2019-2020) لە هەرێمی کوردستاندا یەک ملیۆن و (700) هەزار خوێندکار هەیە، هەروەها (128) هەزار و (424) مامۆستا بوونیان هەیە کە دابەش بوون بەسەر (6635) خوێندنگەدا.[1]
01-02-202001-02-2020