سەرچاوە تورکییەکان باس و خواسی ئەوە دەکەن، کە پلانێک هەیە بۆ دووبارە ڕێکخستنەوەی هێزە کوردییەکانی ڕۆژئاوای کوردستان، ، ئاماژەشیان بەو ڕۆڵە شاراوە داوە، کە شانشینی عەرەبستانی سعودی لەو بوارەدا دەیگێڕێت.
بە گوێرەی ڕۆژنامەی خەبەر تورک، پلانەکە لە بنەچەدا پلانێکی ئەمریکییە و ئامانجی ئەوەیە بەرگێکی نێودەوڵەتی بە بەر ئەو پڕۆسەیە و یەکینەکانی پاراستنی گەلدا بکات، باسی ئەوەشی کردووە، بەرپرسە ئەمریکییەکان لەگەڵ نوێنەرە سیاسییەکانی کوردەکانی دەرەوەی سوریا (بە تایبەتیش ئەنەکەسە) کۆبوونەتەوە، تا هێزە کوردییەکان لە یەک دامەزراوەی تازەدا ڕێکبخەنەوە، کە گەرەکییانە ئەنەکەسە لە هاوبەندی ئۆپۆزسیۆنی سوریا بێننەدەرەوەو لەگەڵ (پەیەدە) دا تێکەڵیان بکەن.
پێشنیازەکە ئامانجی پێکهێنانی سوپایەکە، کە پەیەدە و ئەنەکەسە لەخۆ بگرێت، کە واشنتۆن ئەو نیازەی خۆی بەهەردوولا ڕاگەیاندووە.
بەپێی سەرچاوەکان، سعودییە پڕۆژەکە پارەدار دەکات، پڕۆژە تازە سەربازییەکە 520 ملیۆن دۆلاری تێدەچێت و سێ ساڵیش دەخایەنێت، ئەمە جگە لە 200 ملیۆن دۆلاری دیکە بۆ کۆمەڵێک خەرجی دیکە.
ئامانجی ڕیاز چییە؟
ڕیاز بەگرتنەئەستۆی خەرجی ئەو پڕۆژەیە 3 ئامانج دەپێکێت: کە ئەوانیش بریتین:
بەشداری کارا لە دروستکردنی هەڕەشەیەکی ڕاستەقینە بۆسەر بەرژەوەندییە ستراتیژییەکانی ئەنقەرە لە ناوچەکە، چونکە تورکیا #یەپەگە# بەمەترسی دەزانی بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی خۆی، بەو پێیەی پەیڕەووی لەئەجێندا جوداخوازییەکانی پارتی کرێکارانی کوردستان دەکات.
ئەمەیان کارتێکی بەهێزی دەستی ڕیازە لەو ململانێ هەرێمییە توندەی لەگەڵ ئەنقەرە هەیەتی لە ناوچەکەدا، کە گۆڕەپانەکەی هەردوو جیهانی عەرەبی و ئیسلامییە.
ئەو ناکۆکییانەی نێوان ڕیاز و ئەنقەرە دەگەڕێنەوە بۆ ساڵانی لەمەوپێش، بە تایبەتیش لە دیدگای جیاوازیان بۆ شۆڕشەکانی بەهاری عەرەبی، دوو ڕووداوی سەرەکیش گەشەیان بەو ململانێیەدا، یەکێکیان تۆمەتەکانی ئەنقەرە بۆ ڕیاز و ئەبوزەبی، کە دەستیان لە هەڵگەڕانەوە سەربازییە شکستخواردووەکەی ساڵی 2016 ی تورکیادا هەبووە دژ بە ڕەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆکی تورکیا، ئەوی دیکەیان تیرۆرکردنی جەمال خاشقچی ڕۆژنامەنووس بوو لەسەر دەستی سیخوڕە حکومییەکانی کونسوڵخانەی سعودیە لە ئەستەمبوڵ لە ساڵی 2018.
پشتیوانیکردنی ڕیاز لەو پڕۆژەیە، مسۆگەرکردنی شوێنپێیەکی دیکەی تازەیە بۆ هەژموونی خۆی لە سوریای تازەی دوای جەنگ، چونکە پێنوێن هەن باس لەوە دەکەن ئەمریکی و ئەوروپییەکان ئارەزووی ئەوە دەکەن سەربەخۆییەکی تەواو یان بەشەکی (جوزئی) بۆ کوردەکانی سوریا فەراهەم بکەن، بە تایبەتیش لە ئێستادا ناکۆکی کەوتووەتە نێوان ڕیزەکانی ڕژێمەکەی بەشار ئەسەدەوە، ڕوسیاش بە پشتیوانی کوێرانەی خۆیدا دەچێتەوە لەدەستگرتن بە حوکمڕانی بەشار ئەسەد لە سوریا.
بەشداری سعودییە لەو پڕۆژە کوردییەدا برەودانە بە پەیوەندییەکانی ڕیاز لەگەڵ ئەمریکا، گرتنی ئەو کون و کەلەبەرانەیە، کە بە هۆی تەنگژەی دابەزینی نرخی نەوت تووشی پەیوەندییەکانی هەردوو وڵات بوو، لە ئاکامیشدا زیانێکی گەورەی بەکەرتی نەوتی (بەردە نەوت) ئەمریکا گەیاند و واشنتۆنیش لە مەیاندا پەنجەی تۆمەتی ئاراستەی ڕیاز کردووە.
پارەدارکردنی ئەو پڕۆژەیە لە لایەن سعودیەوە واتای ئەوەیە، کە ڕیاز 700 ملیۆن دۆلاری تێدا خەرج دەکات، ئەگەر ڕیازیش نەچوونانە ژێرباری ئەو پرۆژەوە، دەبوو ئەمریکا پارەداری کردایە، ئەمەش جێگەی گرنگیپێدانی دۆناڵد ترامپی سەرۆکی ئەمریکایە، کە بە ئەقڵیەتی بزنسمانێک سیاسەتی دەرەوەی ئەمریکا بەڕێوەدەبات.
سەرەتای پەیوەندییەکانی ڕیاز و کوردەکانی سوریا دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 2015، بە تایبەتیش لە دوای دەرکەوتنی محەمەد بن سەلمانی میراتگری شانشینەکە، کە لە ماوەی دوو ساڵدا بووە میراتگر و فەرمانڕەوای ڕاستەقینەی سعودیە.
ڕۆڵی عشقی و سوبهان چییە؟
لەو ماوەیەدا سعودییە و ئیمارات هاوپەیمانییەکی ستراتیژیان دژ بە تورکیا و ئێران پێکهێنا، بەمەش کوردەکان بوونە کارتێکی گرنگ لەو ململانێیەدا، کە گەیشتە لێواری شەڕێکی ساردی نێوانیان.
لیوا ئەنوەر ماجد عشقی نزیک لە ناوەندەکانی حوکمڕانی سعودییە، لە ساڵی 2015 لە بەردەم ئەنجومەنی پەیوەندییە دەرەکییەکان لە واشنتۆن وتارێکی پێشکەش کرد و وتی: کارکردن بۆ پێکهێنانی کوردستانی گەورە بە ڕیبازێکی ئاشتییانە، چڵێسی و بەرزەفڕییەکانی ئەنقەرە و تاران لە عێراقدا کەمدەکاتەوە، چونکە ئەمە سێیەکی خاکی هەر وڵاتێکیان دادەبڕێت و دەبنە بەشێک لە خاکی کوردستانی گەورە.
لە ئۆکتۆبەری 2017 سامر سوهبان – ی وەزیری کاروباری کەنداوی عەرەبی سەردانی ناوچەی #سەرێکانی# کرد لەشاری ڕەقەی سوریا، کە لەبن دەستی هێزەکانی سوریای دیموکراتدا بوو، لەوێ بەرپرسە ئەمریکییەکانی بینی، زۆرێک لە چاودێران پێیان وابوو ئەم جوڵەیە پەیوەستە بە پشتیوانی توندوتۆڵی ڕیاز بۆ کوردەکان.
کاتێکیش ئەو دۆسییەیە زیاتر گەرموگوڕ بوو، کە #مەسعود بارزانی# سەرۆکی ئەوکاتی هەرێمی کوردستان لە سێبتێمبەری 2017، داوای ئەنجامدانی ڕیفراندۆمی کرد، بە نهێنی سعودییە پشتیوانی ڕیفراندۆم بوو، هەروەک ڕۆ ژنامەی تایمزی بەریتانی باسی لێوە کردووە، ئەمەش زەنگێکی مەترسیدار بوو بۆ ئەنقەرە و بەغدا و عێراق، بە تایبەتیش بۆ ئاسایشی نەتەوەیی تورکیا، ئاماژەیەکش بوو، کە سیاسەتەکانی ڕیاز بوونە هەڕەشەیەکی مەترسیدار بۆ سەر ئەو سێ دەوڵەتە.
لە ئایاری 2018، لە بنکەی سەربازی خەراب عشق ی باشوری شاری کۆبانی لە باکووری سوریا، سێ ڕاوێژکاری سەربازی سعودی لەگەڵ بەرپرسانی پەیەدە و #پەکەکە# کۆبوونەوە، سەرچاوە هەواڵییەکانی کەناڵی ئاسمانی جەزیرە جەختیان لەوە کردەوە، کە بەرپرسە سەبازییە ئیماراتییەکانیش بەشداری ئەو کۆبوونەوە بوون، کە ئامانجی دامەزراندنی چەند یەکەیەکی سەربازی کوردی بوو لە ناوچەکە و هەر ئەندامێکی ئەو هێزەش 200 دۆلاری مانگانەی پێ بدرێت.
ڕۆژنامەی “Nizavisimaya” ی ڕوسیش جەختی لەوە کردەوە، کە بەڵگەکانی تێوەگلانی سعودییە و ئیمارات لە پشتیوانیکردنی ئەو پڕۆژەیە لە باکووری سوریا ڕوون و ئاشکران، هەر لەو چوارچێوەیەدا و لە بن سێبەری هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر بە سەرۆکایەتی ئەمریکا، ئەبوزەبی کوردەکانی سوریای چەکدار کردووە.
بۆیە لە نیسانی 2018، ئیبراهیم قەڕاغول وتارێکی لە ڕۆژنامەی یەنی شەفەق بڵاوکردەوە، کە هەر خۆشی سەرنووسەریەتی، تێیدا هۆشداریداوە لە پلانێکی ڕۆژئاوای بۆ پشتیوانیکردن لە کوردەکانی باکووری سوریا لەگۆڕێیە و لەوانەشە ببێتە هۆی هەڵگیرسانی جەنگێکی عەرەبی- تورکی.
پێکهێنانی هێزەکە و ڕاهێنانیان
لەو چوارچێوەیەدا دەکرێت بڵێین، کە پڕۆژەی سوپایەکی کوردی یەکگرتوو لە سوریا دەچێتە خانەی کۆششەکانی ئەمریکا و سعودیە بۆ ڕێکخستنەوەی کوردەکانی سوریا.
وا بڕیارە هێزە تازەکە لە 10 هەزار جەنگاوەر پێکبێت، 5 تیمی کۆماندۆس و یەکەیەکی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر لە خۆ بگرێت، سەرکردایەتییەکەشی بەدەست فەرحان عەبدی شاهین ەوە بێت کە فەرماندەی هێزەکانی سوریای دیموکراتە و بە مەزڵوم کۆبانی ناسراوە.
هەر بە گوێرەی سەرچاوە تورکییەکان، لە ماوەی دوو ساڵی داهاتوودا، دەزگای هەواڵگری ئەمریکا و پنتاگۆن پلانی ئەوەیان هەیە ڕاهێنان بە 4 هەزار لە باشترین جەنگاوەرە کوردەکان بکەن و دواتریش بیانخەنەپال سوپا یەکگرتووە کوردییەکەوە، ئەمەش بەوە ئاشکرا بوو کە سەرباری کشانەوە بەشێکی هێزەکانی ئەمریکا لە باکوری سوریا، کەچی گریبەستی جەنگاوەرەکانی هێزەکانی سوریای دیموکرات تازەکرانەوە.
ئەم هەنگاوە بۆ بەرگرتنیشە لە بەرەنگاربوونەوەی دووبارە سەرهەڵدانەوەی ڕێکخراوی دەوڵەتی ئیسلامی (#داعش#) تاوەکو دووبارە دەست بەسەر ناوچەکەدا نەگرێتەوە.
هەر بە گوێرەی سەرچاوە تورکییەکان، ئەو جەنگاوەرە کوردانەی پێشتر لە ڕەقە و منبج و کۆبانێ ڕاهێنانیان پێکراوە، بانگێهێشتی ناو هێزە تازەکە دەکرێن، تاوەکو ببنە هێزیکی یارمەتیدەری هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە #حەسەکە# و دێرزور، وە ببنە کاکڵە و ناوئاخنی سوپایەکی کوردی یەکگرتوو کە ئەمریکییەکان ڕاهێنانی پێدەکەن و سعودیەکانیش پارەداری دەکەن.[1]