مۆزەخانەی کۆچەر زاخۆزاخۆئەم مۆزەخانەیە هەروەک لە ناوەکەشی دیارە، دەکەوێتە شاری زاخۆ لە پارێزگای دهۆکدهۆک و لە خانوویەک بە ڕووبەری 300 مەتر دروست کراوە، کە هەم شوێنی نیشتەجێبوونی خاوەنەکەیەتی، هەم بەشێکی خانووەکە وەک مۆزەخانە بەکار دێت.
کاتێک لە دەرگای حەوشەی ماڵەکە دەچیتە ژوورەوە، دوو دەرگات دێتە پێش، دەرگای دەستی چەپ بەرەو مۆزەخانەکە دەڕوات، لەگەڵ چوونە ژوورەوە، ژمارەیەکی یەجگار زۆر لە کەلوپەلی کەلەپووری و مێژوویی دێتە بەر چاو، کە لە نیگای یەکەمدا مرۆڤ تووشی سەرسوڕمان دەکات. دوای چەند دەقەیەک لە سەیرکردنی پارچەکان، ئەوسا تێدەگەی، کە ئەمە بۆ خۆی ئەنتیکەخانەیەکە و پڕە لە پارچەی کۆن، کە هەر یەکێکیان هی سەردەم و کاتێکی تایبەتە و چاو لە بینینیان تێر نابێت.
کەلوپەلی ناو مۆزەخانەکە، کە بریتییە لە پارچەی کەلەپووری و کۆمەڵێ پارچەی شوێنەواری، بۆ سەردەمانی کۆن دەگەڕێنەوە، کە بە گوتەی محەمەد حوسێن ئەحمەد، کۆنترین پارچەی مۆزەخانەکەیان بریتییە لە بۆکسێک، کە کۆمەڵێ دراوی کۆن و مێژوویی تیا دانراوە، کە بۆ سەردەمە جیاوازەکان دەگەڕێتەوە و پێ دەچێت کۆنترینیان هی دوو هەزار ساڵ پێشتر بێت.
محەمەد حوسێن ئەحمەد کە بە (موحەمەد کۆچەر) ناسراوە، باس لە بیرۆکەی چۆنیەتیی دروستکردنی ئەم مۆزەخانەیە دەکات و دەڵێ: “کاتێک لە ساڵی 1991 ئاوارەی تورکیا بووین، هەستی ئەوەم لا دروست بوو، کە ئێمەی کورد پێویستە کار بۆ زیاتر ناساندنی مێژووی خۆمان بە خەڵکی ناوخۆ و دەرەوەدا بکەین، بۆیە لەدوای گەڕانەوەمان لە تورکیا، بیرۆکەی دامەزراندنی مۆزەخانەیەکم بۆ هات و بەرە بەرە دەستم کرد بە کۆکرنەوەی پارچەی کۆن و تۆکمە، کە زیاتریش پارچەی کەلەپووری بوون و هەر لە سووچێکی ماڵەکەی خۆم نماییشم دەکردن، هەتا پارچەکان بەرە بەرە زیاتر بوون و وای لێ هات بەشێکی زۆر لە ماڵەکەم تەرخان کرد بۆ ئەم کارە و پارچەکان بە ڕیز و دەستەبەندیی تایبەت ڕێکخست و دواتر وەک مۆزەخانەیەکی بچووک، بەڵام پڕ نرخ و گرنگی لێ هات”.
محەمەد کۆچەر سەبارەت بە ڕێژەی بەشداربوان و سەردانکردنی خەڵک بۆ ئەم مۆزەخانەیە دەڵێت: هەر لە سەرەتای دامەزراندنییەوە، خەڵک زۆر بە باشی پێشوازییان کرد و سەردانیان دەکرد، ئێستاش لەدوای تێپەڕبوونی چەندین ساڵ لەسەر دامەزراندنی مۆزەخانەکە، جێی خۆی لەناو خەڵک کردووەتەوە و لە هەموو چینەکانی کۆمەڵگا، وەک خەڵکی سڤیل، قوتابی، مامۆستا، بەرپرس و میدیاکاران سەردانی مۆزەخانەکە دەکەن”.
خاوەنی مۆزەخانەکە زیاتر گوتی: “خەونی ئەوەم هەیە، کە پەرە بە کارەکەم بدەم و بە وەرگرتنی پارچە زەوییەک، بە هاوکاریی حکوومەتی هەرێمی کوردستان و بەڕێوەبەرایەتی شوێنەواری دهۆک، دەست بکەین بە دروستکردنی مۆزەخانەیەکی کەلەپووری، وە بە شێوازێکی جوانتر و ڕێکخراوتر ئەو پارچە شوێنەواری و کەلەپوورییانەی کە هەمانە و پیشانی هاووڵاتییان بدەین و زیاتریشیان بکەین”.
پارچەکانی ناو ئەم مۆزەخانەیە، کە لەبەر نەبوونی شوێن و فەزای پێویست، زۆر لەناو یەک داندراون، پێکهاتوون لە کۆمەڵێ گۆزە و گڵینەی کۆن، کە زیاتر بە مەبەستی هەڵگرتنی ئاو بەکار هاتوون، هەروەها بە ڕێژەیەکی زۆر ئامێری کانزیی دروستکراو لە مس و ئاسن دەبینرێن، وەک هاوەن و مقەس و کەوچک و مەنجەڵ و کەلوپەلی چێشتلێنان و ئاگردان و تەور و داس و شمشێر و مەتاڵ.
هەر لەناو ئەو کەلوپەلانە، کۆمەڵێ بابەتی جوانکاریی ئافرەتان، وەک متوموروو و ملوانکە و بازن دەبینرێن، کە بە گوتەی خاوەن مۆزەخانەکە، مێژوویان جیاوازە و لە شوێنی جیاوازیش کۆکراونەتەوە.
یەکێک لە بەشە تایبەتەکانی ئەم مۆزەخانەیە ئەو بەشەیە، کە کۆمەڵێ چەکی جۆراوجۆری مێژوویی و کۆنی تیا دانراوە، کە هەندێکیان بۆ سەردەمی ڕۆمانییەکان دەگەڕێنەوە و بە چەکی ڕۆمانی بەناوبانگن. یەکێک لەو چەکانەی کە لەوێ دانراوە، دەمانچەیەکی سەرەتاییە، کە بە بارووت کار دەکات و هێشتا ساغە و کاری پێدەکرێت.
محەمەد کۆچەر نەک تەنیا بیر لە کۆکردنەوەی زیاتری پارچەی شوێنەواری و کەلەپووری دەکاتەوە، بەڵکوو بیرۆکەی ئەوەشی هەیە، کە لە داهاتوودا کەسێکی پسپۆری مێژوویی ببێتە بەڕێوەبەری ئەم ئەنتیکەخانەیە، بۆیە بە گوتەی خۆی، کچە گەورەکەی لە بەشی مێژووی زانکۆی دهۆک دەخوێنێنێت، بۆ ئەوەی لە داهاتوودا بتوانێت کاری پاراستن و بەڕێوەبردنی ئەنتیکەخانەکە درێژە پێ بدات.
هەرچەندە ئەم مۆزەخانەیە لە ڕووی ڕووبەرەوە بچووکە، بەڵام تاقە مۆزەخانەی شاری زاخۆیە و بێجگە لەم ئەنتیکەخانەیە، هیچ مۆزەخانەیەکی دیکە لەم شارە نییە، ئەمە سەرەڕای ئەوەی، کە شاری زاخۆ یەکێکە لە شارە هەرە کۆنەکانی هەرێمی کوردستان. سەبارەت بە مێژووی شاری زاخۆ، میر جەلادەت بەدرخان لەسەر ئەو بڕوایەیە، کە مێژووی ئەم شارە دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی گوتییەکان.[1]