وشەی ژیان لە چەند دەربڕینێکی میتافۆریدا:
ژیان پێچی مێزەرێکە.
ئەم دەربڕینە میتافۆرییە، ئەوە دەردەخات: کە کورد لە ڕوانگەی چەندییەتییەوە سەیری ژیانی کردووە و بیری لێکردۆتەوە، واتە لەم تێڕوانینەدا ژیان کورت و سەرپێیی دەردەکەوێت و مرۆڤ پتر خۆی بۆ گەشتی دوای ژیان و ئه و دنیا ئامادە دەکات، بۆیه ژیانی کورت و سادە وێناکردووە، هاوشێوەی ئەمە لە دەربڕینی دیکەشدا ئەم تێڕوانینە دوبارە دەبێتەوە، وەک:
ژیان پێنج و دوو ڕۆژێکە.
ژیان فانییە.
ژیان کاروان سەرایە.
ژیان کەڵەکی سەر ئاوێیە.
ژیان هات و نەهاتە.
ژیان گەمۆچکە (کایە) ی منداڵانە.
ژیانی کولە مەرگی.(گوزەران کردن بە کەم و کوڕی)
ژیانی سەگ لە ژیانی ئێمە خۆشترە.
ژیانێک مردنی لە دوا بێت، هیچ.
ئه و ژیان نییە، ژانە.
سەگیش لە قەسابخانە دەژیێ.
ژیان هەوراز و نشێوە.
هەروەها لەشیعریشدا، ئاماژە بە وشەی (ژیان) کراوە:
(مەرگ و ژین میسلی سێبەر و تاوە
ئەوەی بمێنێ باقی هەر ناوە) (حاجی قادری کۆیی)
لەم دێرە شیعرەدا، (مەرگ و ژین)، بە (سێبەر و تاو) بەراورد کراوە.
(ژیان دارێکە پێی دەڵێن ئاوات
لەبەری ناخۆی بێ هەوڵ و خەبات).
دەشێت لە ڕێی میتافۆرەوە درک بە جیهانبینی و بیرکردنەوەی کۆمەڵگایەکی دیاریکراو بکەین.
وشەی ژیان لە فەرهەنگدا، چەند وشەیەکی دیکەی لێ بۆتەوە، وە:
(ژیان ژیانەوە، بژێوی، ژیار).[1]