بابەت: مێژوو
نووسین: عەزیز ئاجیکەند
$کۆمەڵکوژی #قاڕنێ#، زامێکی سارێژ نەبوو بە سەر جەستەی مێژوو!$

یازدەی خەرمانانی ئەمساڵ 2021 چل و دوو ساڵ بە سەر جینایەتی ڕێژیمی کۆماری ئیسلامیی ئێران لە گوندەکانی قاڕنێ و #قەڵاتان# تێدەپەڕێ.
گوندی قاڕنێ یەکێک لە گوندەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستانە و سەر بە شاری #نەغەدە#یە. ئەم گوندە لە 7 کیلۆمەتری باشووری ڕۆژئاوای شاری نەغەدە هەڵکەوتوە. بەرەبەیانی ئەو ڕۆژە دانیشتوانی قاڕنێ، دەیان ویست وەک ڕۆژانی پێشو ئارامی و جوانی سروشت لەئامێز بگرن و بەرەو ئاوات و خۆزەگەکانیان هەنگاو بنێن، بەلام سەد مەخابن هەورێکی چڵکنی پڕ له قینه ئەگرمێنێ و بێدەنگی زال بە سەر ئاوایی دا دەشکێنێەو بارانێکی خوێناوی ئەبارێنێ وسەرتاپای قاڕنێ سوور هەلئەگەرێنێ و پاشان لە چەن چرکەدا بێدەنگێکی قورس ئەو دۆڵە دائەگرێ.
پاش نیوەڕۆی ڕۆژی 11ی خەرمانانی سالی 1358ی هەتاوی بەرانبەر #02-09-1980#، سوپای پاسدارانی ئێران بە پاڵپشتیی هێزی ئەڕتەشی ئێران، لە کردەوەیەکی نامرۆڤانەدا گەمارۆی گوندی قاڕنێ یان دا. کاتژمێر یەکی پاش نیوەرۆ بوو. هێزەکانی ئەرتەش و سوپا کوچەو کۆڵانی گوندەکە دەگرن و دەسدەکەن بە ئازارو ئەزیەتی دانیشتوانی ناو گوندەکەو بێ بەزیانە گەورەو جکۆڵە، ژن و پیاو، پیرو بەساڵاچوو دەدەنە بەر دەسترێژی گوللەی تفەنگەکان.
ئەوان دەستیان لە هیچ نەپاراست، ژن و مناڵیان کوشت، مالیان ئاگر تێبەرداو تەنانەت ئاژەڵ و باقی گیانلەبەرەکانی قاڕنێ شیان خستە بەر گوللەی تفەنگەکانیان.
پاسدارانی کۆماری سێدارەی ئیسڵامی کە لەلایەن ئەرتەشەوە بە هەموو ئیمکاناتیکی جەنگێەوە پشتیوانی دەکران، دوای خولقاندنی جینایەتەکەیان، بۆ ماوەی سێ کاتژمێر دەستیان بەسەر گوندەکە داگرت و پاش بەتاڵان بردنی مال و ژیانی قوربانیانی تاوانەکە، گوندەکەیان چۆڵ کرد.
جینایەتکارانی سوپاو ئەرتەشی کۆماری ئیسڵامی، تەرمی قوربانییەکانیان لەت لەت کرد و لە دەرەوەی گوند بە شپرزەیی فڕێیان دان. ئەوان دەیان ویست بەم شێوەیە جینایەت و تاوانەکەیان پەردەپۆش کەن و وا نیشان بدەن کە ئەو خەلکە بێتاوانە لە ڕوداوی تردا کوژراون و تەرمەکەانیان شێواوە.
لە ڕوداوەکەی قاڕنێ کۆمەڵێک مرۆڤی بێ تاوان دەکەونە بەر شاڵاوی قڕ کردن. لەم ڕوداوە دلتەزینەدا سەرجەم
68 کەس لە منداڵ , پیر , پەککەوتە , و ژن و پیاو بە دەستی چەپەلی بە کریگیراوانی کۆماری ئیسڵامی لەت لەت دەکرێن.
تاوانی قاڕنێ
ژمارەی ماڵەکانی قاڕنێ لەوکاتەدا نزیک بە 70-80 ماڵێک بوو, ئەم گوندە سەر بە ناوچەی سوندسە. ئەم دەڤەرە زیاتر لە 40 گوندی ئازەری زمانی تێدایە و ئەوانی تریش بەرەچەڵەک کوردن. ڕژێمی تازە بەدەسلات گەیشتوی کۆماری ئیسڵامی هەر لەسەرەتای بەدەسەڵات گەیشتنێەوە بە هەموو شێوەیەک هەوڵی نانەوەی دووبەرەکی دەدا لە نێوان کورد و ئازەرییەکان و بەم شێوەیە دەیهەویست بە کەڵک وەرگرتن لە جیایی زمان و مەزهەبیان, ئەوان بەشەر بدات و مەشروعیەت بە بونی خۆی لەناوچەکە بدات و پێگەی خۆی بەهێز بکات.
رێکەوتی 11 خەرمانانی سالی 1358 هەتاوی هێزەکانی ڕژێم لە سوپای پاسداران لە نەغەدەو جەڵدیانەوە هێرش دەکەنە سەر گوندی دووئاوە، لەوێ دووبرا بەناوەکانی ” عەبدواڵلە خاڵنە و مینە خاڵنە” ی تەمەن 65-70 ساڵە دەکوژن.
لە کاتی گەڕانەوەیان کاتژمێر 1ی پاش نیوەڕۆ لە نزیک گوندی قاڕنێ، لەسەر ڕێگا 3منداڵی بەرخەوان دەبینن. پاشان سێ مناڵەکە لە ڵایەن پاسدارە خوێنمژەکانی کۆماری ئیسڵامیەوە دەدرێنە بەر دەستڕێژی گوڵلەو گیانیان لەدەس دەدەن.
ناوی دوو لە مناڵەکان بریتین لە ” ڕەحمان ڕامینی و خاتوو زین ڕامینی.,….(ناوی سێیەم نەزانراوە).
دوای ئەو منداڵانە و لە درێژەی ڕێگایاندا سێ شوان دەبینن کە دەسبەجێ دەیاندەنە بەر دەسترێژی گوڵلە. سی کەسەکە بریتین لە : ” ئەبو بەکر مستەفا زادە , سەید ئیسماعیل تاهیری , حەسەن … ” هاوکات دوو شوانی دیکەش بریندار دەکەن کە پاشان نایان دۆزنەوەو ئەوان خۆیان دەشارنەوە.
سوپا و ئەرتەشی خوێنمژی کۆماری ئیسڵامی بە چەکی قورسیانەوە لە تانک و زرێپۆش بەرزاییەکانی گوندەکە دەگرن و ئابلوقەی دەدەن , دواتر بە بڵندگۆ بانگ لە خەڵکەکە دەکەن بگەڕێنەوە بۆ ماڵەوە, چونکە لەو کاتە هەموو لەسەر کار بوون و وەرزی بەرهەم بوو , لە ناو قاڕنێ سەرەتا هێرش دەکەنە سەر ماڵ حاجی ڕەحمان شەریفی ئازەر, ئاگر لە ماڵەکەیان بەردەدن , لە کۆی 6کەسی خێزانەکەیان 5 کەسیان دەکوژن.
لەکاتی چۆڵکردنی گوندەکە ڕژێم جارێکی دیکە تاوانێکی دیکەی خوڵقاندەوە , دوو ڕۆڵەی دیکەی ئەم گوندەی لە مافی ژیان کردن بێ بەش کرد کە بریتین لە :
1- عوسمان ڕامێنی.
2-مستەفا ئابزەند.
تاوانی قاڕنێ یەکەم و دوا تاوان نەبوو بەرامبەر بە خەڵکی بێتاوان ئەنجام بدرێت , نموونەی لەو چەشنە لە گوندەکانی ئیندرقاش و قەڵاتان ” 50 کەس ” , دیلان چەرخ ” 40 کەس “خەلیفەلیان ” 21 کەس ” بۆ جاریکی تر دوپات کراوە.
ناوی گیانبه ختکردوانی گۆندی قاڕنی!
1-مەلا مەحمود بەهتزادە 2- سەید ڕەحمان تاهیری 3-سید محەمەد تاهیری 4- سەید ئیسماعیل تاهیری 5-حاج سەید عەلی تاهیری 6-سەید قادر تاهیری 7- ئامینە شەریفزادە 8- حاجی ڕەحمان شەریفزادە 9- عوسمان شەریفزادە 10- مستەفا عەزیزی 11- محەمەد عەزیزی 12- محیدین ئەبر ڕۆشەن 13- حاج شەریف ئەبر ڕۆشەن 14- ڕەحمان ئەبزەن 15- ڕەحمان سلێمانی 16- ڕەحیم سوڵتانی 17- کەرین سلێمانی 18- قادر سلێمانی 19- مستەفا ئەبزەن 20- عومەر عەباسی 21- جەعفەر عەباسی 22- مستەفا عەباسی 23- محەمەد شەبڕه و 24- سلێمان هەمزەپور 25- ئیبراهیم پویا 26- ئیبراهیم ڕەسوڵی 27- عەلی چوپان ڕوستا 28- حەسەن نەوجەوان 29- زێنەب ڕامین 30- خاتوزین ڕامین 31- کەریم ڕامین 32- ئەحمەد ڕامین 33- ڕەحمان ڕامین 34- عوسمان ڕامین 35- ڕەسول خەسرەوی 36- ڕەحمان خەسرەوی 37- سەعید خەسرەوی 38- عەبدوڵا خەسرەوی 39- موراد خەسرەوی 40- مستەفا خەسرەوی 41- عوسمان خەسرەوی 42- خالید خەسرەوی 43- ڕەحیم خەسرەوی 44- ئەبوبەکر شیشمان 45- جەعفەر شیشمان 46- عەلی شیشمان 47- عوسمان شیشمان 48- ئەحمەد سەعادەتپوور 49- عومەر دەروێشپوور 50- سەید کەرین ئەروندی 51- عەلی مەلا ڕەحیم لە گوندی دووئاو 52- حەسەن مام ڕەسول لە گوندی ئاڵیاوێ 53- عەزیز مەرزەنگ 54- ئیبراهیم کایەر 55- عەلی گاتوری 56- خەسره و ئەفشین 57- سەلاح عەلی زناوی 58- ئەبوبەکر حەسەنپوور 59- عوسمان ئەحمەدپوور 60- عەبدوڵا ئەحمەدپوور.
بە درێژایی 42 ساڵی ڕابردوو کۆماری ئیسڵامی بەردەوام لە هەوڵی ئاژاوەنانەوەو نانەوەی تۆی دووبەرەکی لە نێوان دوو نەتەوەی کوردو تورک لەو ناوچەیەدا بوەو هەمیشە هەوڵی دواوە پشێوی وئاڵۆزی لە نێونیاندا دروست بکات. ئەمساڵیس و لە ئاخرین هەوڵی خۆیدا، کۆماری ئیسڵامیی تێکۆشا کە بەکەڵک وەرگرتن لە دەمەقاڵەی چەند کەسێکی تورک و کورد لە شاری نەغەدە کە بەداخەوە شەڕ و هەڵپژانێک لە نێوانیاندا ڕویداوسەرەنجام گەیشتە چەک کێشان و تەقەکردن و زۆر بەداخەوە دوو کەسی کورد بە ناوەکانی “فەردین ئیبراهیمی” و “محەممەد عەلیزادە” گیانیان لەدەسدا، فوو بە ئاگرەکەدا بکات و کێشەکان ئالۆزتربکات.
رەداوەکە بەمجۆرە دەبێ کە ڕۆژی شەمە 16ی گەڵاوێژی مانگی ڕابردوو هاووڵاتییەکی 35 ساڵە بە ناوی ” فەردین ئیبراهیمی” خەڵکی #شنۆ#، کە بە مەبەستی چاککردنی ئوتومبیلەکەی چووبووە نەغەدە، پاش بینینی تێکهەڵچوونێک دەڕواتە نێوبژیوانی و لە لایەن هاوڵاتیکی تورکێکی ئەو شارەوە، دەکوژرێ.
دوابەدوای ئەو ڕوداوە، کەشی شار بە تەواوەتی ئاڵۆز دەبێ و بشێوی و نیگەرانیی بۆ دانیشتووانی شار و دەوروبەری دێتەپێشەوە. بەرپرسانی ڕێژیمی کۆماری ئیسلامیی ئێرانیش لەو بەینەدا هیچ دەورێکی ئەوتۆیان بۆ هێورکردنەوەی دۆخەکە لە خۆیان نیشان نەداوەو بەڵکوو تەنانەت هەوڵیشیانداوە پشێوێەکە زیاتر بکەن.
بە خۆشێیەوە لە ڕوداوی ئەمجارەداو لە هەر دوو نەتەوەی تورک و کورد کەسانێکی دڵسۆزو بەپەرۆش بۆ ئاسایش و پاراستنی هێمنیی شار و هێورکردنەوەی ئەو دۆخە نەخوازراوە لە هەوڵێکی جیددا هاتنە مەیدان و نەیان هێشت ئەم گرژی و ئالۆزیانە پەرەبستێنن و ڕق و تورەیی خەڵکەکەیان دامرکاندەوەو و نەیان هێشت کاربەدەستانی کۆماری ئیسڵامیی بە مەبەستی چەپەڵی خۆیان بگەن.
ئەم هەڵوێستەی ئەمجارەی خەڵک بۆ هێورکردنەوەی دۆخەکە و پووچەڵ کردنەوەی پیڵانی دوژمنانی هەر دوو نەتەوەی کوردو تورک لە ناوچەکە، نیشانیدا کە خەڵکی ناوچەکە زۆر وشیارتر لەوەن کە بکەونە پیڵانی دوژمنان و داگیرکەرانی نیشتمانەکەیان. ئەوان بە باشی دەزانن کە تۆوی دووبەرەکی نانەوەو هەوڵدان بۆ ئالۆز کردنی نیوانی خەڵکی کوردو تورک، کاری ڕژیمەو یەکیک لە سیاسەتەکانی هەمیشەیی کۆماری ئیسڵامیی بوەو بەردەوام هەوڵی داوە بەر بە یەکییەتی و برایەتی گەڵان ڵە ئێران و کوردوستاندا بگرێ.
یەکییەتی و برایەتی نیوان گەڵان، ئەوچەکە بەهێزەیە کە بەردەوام کۆماری ئیسڵامیی لێی ترساوە. هەنگاوی ئەمجارەی دڵسۆزانی بە ئەمەگی ناوچەکە، جارێکی تر بە کۆماری ئیسڵامیی نیشاندا کە ئەوان ناتوانن نیوانی دوو نەتەوەی کوردو تورک بۆ جارێکی تر تێک بدەن. کە ئەم هەنگاوە، خۆی گەورەترین سەرکەوتنە بۆ خەڵکی ناوچەکەو دانیشتوانەکەی و ڕورەشیش هەر بۆ کۆماری ئیسڵامیی دەمێنێتەوە.
سەرکەوتوو بێ برایەتی و یەکییەتی نێوان گەڵان و مەرگ و نەمان بۆ دوژمنانی خەڵک.
[1]