بابەت: مێژوو
نووسین: عەزیز ئاجیکەند
$یادێک له 59 خەباتکار و تازەلاوی گیانبەختکردووی شاری #مەهاباد#$
12ی مانگی جۆزەردان 1362 ی هەتاوی بەرانبەر بە #01-06-1983# یەکێک لەو ڕۆژانەیە کەوەک ڕۆژانی خوێناوی لە مێژوی پڕلەجەنایەتی کۆماری ئیسلامیی لە کوردوستان، هەموو سالێک یادی لێدەکرێ. لە وەها ڕۆژێکدا بوو کە کوشتاری بە کۆمەڵی 59 کەس لە خەباتکارانی شاری مەهاباد بە دەس بەکڕێگیراوانی کۆماری ئیسلامیی ڕەقەمی خواردو لاپەرەیەکی ڕەشی تری بەجەنایەتەکانی کۆماری ئیسلامیی لە کوردوستان زیاد کرد.12ی مانگی جۆزەردان وەبیر هێنەرەوەی یەکێک لەو جەنایەتە سامناکانەیە کە لە دەورانی دەسەڵاتدارێتی کۆماری ئیسلامیدا، بەڕێوەچووە. لەم ڕۆژەدا ڕژیمی کۆماری ئیسلامیی دەستی دایە جەنایەتێک کە ئاسەوار و بەڵگەکانی تا ئیستاش ڕادەیەکی زۆر لە خۆی وەحشەگەری و دڕندەیی کاربەدەستانی ڕژیمی ئیسلامیی نیشان ئەدات.
رژیمی جەنایەتکاری کۆماری ئیسلامیی بۆ ترساندنی خەڵکی کوردستان و تۆڵەسەندنەوە لە خەڵکی شاری مەهاباد، 59 کەسی بە شێوەی بەکۆمەڵ لەسێدارە دا. زۆربەی لەسێدارە دراوەکان لە مانگەکانی خاکەلێوە و گوڵان، بە شێوەی ڕەشبگیر لە شەقامەکانی شار ڕفێندران و بە بارمتە گیرابوون. ژمارەیەک لەوان ، تازەلاوانی کەمتر لە 18 ساڵ تەمەن بوون و چەند کەسیان لە دەبیرستانەکانی شاری مەهاباد دەرسیان دەخوێند. سەرلەبەیانی ڕۆژی 12ی مانگی جۆزەردانی 1362ی هەتاوی، فەرمانداریی شاری مەهاباد ڕاگەیاندنێکی لە ئاستی شاردا بڵاو کردەوە کە ناوی 59 کەس لە ئێعدام کراوەکان لەم ڕاگەیاندنەدا هاتبوو.
رژیم کە لە بەرەکانی شەڕ لەگەڵ هێزی پێشمەرگەدا گەلێک زیانی بەرکەوتبوو، وەکوو مارێکی زاماری لێهاتبوو، بۆ تۆڵە سەندنەوە بڕیاریدا کە بە ڕژاندنی خوێنی لاوان و تازەلاوانێک کە بە بێ هیچ بەڵگەیەک ڕفاندبوویانی و زیندانی کردبوون، ژەهری خۆی بڕژێنێتە جەستەی خەڵکی کوردستان بە تایبەت خەڵکی خۆڕاگری شاری مەهاباد.
بەڕێوەبەران و سەبەبکارانی ئەم جەنایەتە کەسانێک بوون کەلە ساڵەکانی دواتردا، بەرگی ئیسڵاحخوازیان لەبەر کرد و بۆ ڕزگار کردنی ڕژیم لە قەیران، ڕێگایەکی دیکەیان گرتە بەر. بەڵام ئەم هەڵوێستە نوێیەی ئەوان نەبووە هۆی ئەوەیکە تەنانەت تاقە کەسێکیشیان بۆ یەک جاریش بووە، بەرپرسایەتی خۆی لەم جەنایەتە و زۆرێک لە کارەساتەکانی جەنایەتکارانەی ڕژیم لە دەیەی 60 دا قبوڵ بکات. ” میرحوسێن موسەوی ” سەرۆک وەزیری ئه و کات کە بە توندترین شێوە هێرشی کردە سەر خەڵکی خۆڕاگری کوردستان، یەکێک له و کەسانە بوو کە زەمینەی ئەم جەنایەتەی خولقاند. هەر له و کاتەدا هاشمی ڕەفسەنجانی لەمبارەوە سوخەنڕانییەکی زۆر توند و هەڕەشە ئامێزی کرد.”جەلایی پور ” فەرمانداری شاری مەهاباد بە بەشداری فەرماندەی گشتی قەرارگای حەمزە و بە پشتیوانی ” ناتق نووری ” وەزیری ناوخۆ و ” حەسەنی ” ئیمام جومعەی ورمێ، بڕیاری ئێعدامی 59 کەس لە لاوانی زیندانی ناوەندی شاری مەهابادیان دەرکرد. ئەم 59 کەسە لە زیندانی مهابادەوە بۆ شاری تەورێز گواسترانەوە و لەوێ لە دادگایەکی چەند چرکەییدا، بە بێ ئەوەیکە هیچ تۆمەتێکیان لەسەر ساغ بێتەوە، بە ئێعدام مەحکوم کران. بنەماڵەی ئەم قوربانیانە، هیچ کات و تا ئێستاش لە گڵکۆ و شوێنی ئەسپەردە کردنی تەرمی ئازیزەکانیان ئاگادار نەبوونەوە. لە ساڵڕۆژی ئەم کردەوە جەنایەتکارانەیەدا ڕێز لە یادوبیرەوەری قوربانیانی ئەم کارەساتە دەگرین و سڵاو و درود دەنێرین بۆ بنەماڵە خۆڕاگر و سەربەرزەکانیان. بۆ ڕێزگرتن لە یادوبیرەوەری ئەم ئازیزانە جارێکی تر ناوەکانیان لێرەدا دەهێنینەوە:
غوڵامڕەزا بارێزی، حەسەن جەهانیان، عەلی بانەیان، محەممەد عەلیاڵی، محەممەد ئەمین سەفا، هومایون نیلوفەری، مەحمود ڕیازی، محەممەد حوسێنی عەباس حوسەینپوور، کازم خاتوونی، عەلی مەزنە، عەبدوڵڵا تەجەریان، ڕەحمان ڕەحیمی، عەلی گۆڵپەرەست، موستەفا عێسمەتی، خالق بارزانی، یوسف ئەیازی کەماڵ چاوشینی، حەسەن ڕەحمانیان، خالید ڕەحیم ئازەر، خالید سەفایی، سەید ئیبراهیم ئەحمەدی، محەممەد مەسعودی، محەممەد ئەبوبەکری، وەفا ئێلیاسی، مەنسور جیناح، محەممەد ئەمین ئەحمەدی، محەممەد سەلیمی فەرەیدون شەنگە، عەلی بازیان، خزر ڕەنگین، ئەبوبەکر شوکری، ماشاڵڵا نادری، هەژار کەریمی، کماڵ کەریمی. کەریم ڕەحیمیان، یوسف حەبیب پەناه، محەممەدفارۆق بازیار، ئیبراهیم ئەمینی، ساڵح مام ئیبراهیمی، شوکرێ نادری، موستەفا فەقری، عەلی غەوارە، عەلی سەلاحی، مەلاحەسەن لاجەوەردی، سولەیمان حەسەن زادە، یوسف حەسەن زادە، کەریم کاوە، سەید مەحمود سەید مەحمودی، حامید مەحمودکەندی، حوسێن کەلهۆری، عەباس یوسفی، سیامەک سەقزی، عەلی ئابادە، کامران زاهێرحێجازی، ساڵح فەرهودی، مەقسود مەحمودی، ئەحمەد کەڕوبی ڕەحمان خزرپور.
پاش تێپەربوونی نزیک بە چوار مانگ لە سێدارەدانی 59 لاوی قارەمانی باژێری مەهاباد لە ڕێکەوتی 12ی جۆزەردانی سالی 1362ی هەتاوی، ڕژیمی خوێنمژی ئێران کە نەیتوانی بە لە سێدارەدانی ئەم پۆلە ڵاوە قارەمانە ئامانجەکانی بپێکێ جارێکی تریش دەستی دایە تاوان و 33 لاوی بێتاوانی تری بە جێگۆرکەی پێکردن بۆشاری تەورێز و پاش ئازارو ئەشکەنجەیەکی زۆر لەسێدارە دا..
لاوانی سێدارە درا بریتین لە:
1- ئەحمەد بابا سووری
2- جەعفەر پورسوڵتانی
3-عەبودوول ڕەحیم ماملێ ” نەجات ”
4-محەمەد سەبزەچی
5-ناسر هەندوش
6- مەحموود ئیبتیدا
7- قادر بایزیدی
8- ڕەسول ڕەشیدی
9- سولیمان ئاهنگەری
10- سولیمان پیرۆتزادە
11- سولیمان مەولانی
12-خەسرەو سازواری
13- قادر کاکەمەمی
14- کەریم پێغەمبەر نژاد
15- محامەد جەنەتی
16- حەسەن جەنەتی
17- عەلی بامداد
18- یونس پیرزادە
19- عەلی ئازەرگوتە
20- کەریم ئەحمەدی
21- ڕەحمان بنگینی
22- سەید عەڵائەدین حۆسێنی
23- سولتان بەنایی
24- یوسف عابێد
25- جعفەر حەسەنزادە
26- جعفەر عیسمەتی
27- یوسف موحەمەدی
28- خۆشناو قازیزادە
29- مۆحسێن عەلێە
30- فایەق کەریمی
31- جعفەر پاکزاد
32- ئەحمەد ئەمینی
33- جعفەر مامڕەمەزانی
ئەو ناوانەی خوارەوەش یان لەگەڵ 59 کەسەکە لە سێدارە دراون یان خۆ بە جیا کە وێڕای ڕێز گرتن لە یادیان ناوی ئەوانیش دەنوسین :
1- عەلی تکمەچی
2- یونس پیردۆخت
3- سەید ئیبراهیم سەید ئەحمەدی
4- نەسرین کاڵ
5- عوسمان بەتوراک
6- عەلی سەلامی
7- مەعسومە سەرهەنگی
8- ئەبوبەکر پەرتەوێان
9- خالید مەسماری
10- حەبیب خاتەمی
11- عەلی غوارە
12- مەسعود میر مەحموودی
13- محەمەد مەسعوود زایرحەجازی
14- سەید ئەنوەر شوکری
15- عەبدووڵا ئاهەنگەری
پیویستە بوترێ کە لە ساڵی 1362 زیاتر لە 250 کەس لە ماوەی 4 مانگان دا لە سێدارە دران. ڕۆژی 12ی جۆزەردان کە ڕۆژی لەسێدرەدانی 59 گیانبەختکردۆکەیە لە ڕاستیدا بووەتە ڕۆژی یادکردنەوەی هەموو ئەو ئازیزانەی کە لەو ماوەیە دا لە لایەن کاربەدەستانی کۆماری ئیسلامیەوە لە سێدارە دراون.
بەداخەوە زۆر جار لەبەر نەبونی زانیاری دروست لەسەر ئەو ئازیزانە بە تایبەتی ژومارەیان و هەروەها نەبونی وێنەی زۆربەیان کە ژومارەیان دەگاتە 250 کەس، تەنیا بە یادکردنەوەی 59 کەسەکە پەسەندە کرواە. ئێمە بەرێوەبەرانی ستافی دوارۆژ هەولمانداوە کە لێرەو ولەوێ بەتایبەتی لەسەر لاپەرەی فەیسبوکی زۆر بەرێز ” وریا ماملێ” برێکی زۆر زانیاری لە سەر ئەو ئازیزانە کۆبکەینەوە.هیوادارین لەمەو بەدواش بە یارمەتی ئێوە خوێنەرانی ئازیز بتوانین ناوو وێنەو ژیاننامەی ئەو ئازیزانە کۆبکەینەوەو بیخەینە بەر دەم کۆمەلانی خەلکی شۆرشگێری کوردوستان.
ئەو وێنانەی کە لە خوارەوە دەیانبین تێکەڵاوێکن لە هەموو وێنەی ئەو ئازیزانەی کە لەو چوار مانگە دا لە سێدارە دراون.
خەڵکی شۆرشگێری کوردوستان بە تایبەتی خەلکی مەهاباد تاوانبارانی ڕاستەخۆ و ناڕاستەوخۆی، بەڕیوەبەرانی ئەم جەنایەتە نە لە بیر دەکەن و نە دەشبەخشن. سەرئەنجام ئەو ڕۆژە دێت کە سەرانی جەنایەتکاری کۆماری ئیسلامی لە دادگای دادی خەڵکی ئازار جەشتوی ئێراندا محاکەمە بکرێن و ڕازە سەربەمۆرەکانی جەنایەتگەلێکی بێ ئەژمار کە کردویانە ئاشکرا بێت و سزای شیاوی خۆیان وەربگرن. یاد و بیرەوەری گیانبەختکردوانی کوشتاری بەکۆمەڵی ساڵی 1362و باقی گیانبەختکردوانی ڕێگای ڕزگاری بەشەریەت بۆ هەتا هەتایە زیندوە و جێی ڕیزە.
بە ئۆمێدی ئه و ڕۆژەیکە جەنایەتکارانی کۆماری ئیسلامیی لە دادگای خەڵکیدا موحاکمە بکرێن و هەموو جەنایەتی نهێنی و ئاشکرایان بخرێتە ڕوو و سزای کردەوە دژە مرۆییەکانیان وەرگرن.
جارێکی تریش ڕێز دەگرین لەیادی ئازیزو خۆشەویستیان
مرگ و نەمان بۆ داگیرکەرانی کوردوستان
[1]