پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان
  

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان

  • جۆری گەڕان: ≈ لێکچوون
  • جۆری گەڕان: = یەکسان
  • جۆری گەڕان: ≕ دەستپێبکات بە...


  • هەموو پۆلەکان
  • ئامار و ڕاپرسی
  • ئیدیۆم
  • بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...)
  • بەرهەمە کوردستانییەکان
  • بەڵگەنامەکان
  • پارت و ڕێکخراوەکان
  • پۆلێننەکراو
  • پەرتووکخانە
  • پەند
  • خواردنی کوردی
  • دۆزی ژن
  • زانستە سروشتییەکان
  • ژیاننامە
  • ژینگەی کوردستان
  • شوێنەوار و کۆنینە
  • شوێنەکان
  • شەهیدان
  • فەرمانگەکان
  • گیانلەبەرانی کوردستان
  • گەشتوگوزار
  • مۆزەخانە
  • ناوی کوردی
  • نووسراوە ئایینییەکان
  • نەخشەکان
  • نەریت
  • هۆز - تیرە - بنەماڵە
  • هۆنراوە
  • وشە و دەستەواژە
  • وێنە و پێناس
  • ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار)
  • ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا)
  • ڤیدیۆ
  • کارە هونەرییەکان
  • کلتوور - گاڵتەوگەپ
  • کلتوور - مەتەڵ
  • کورتەباس
  • کۆمەڵکوژی
  • کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان
  • یارییە کوردەوارییەکان



  • هەموو زمانەکان
  • کوردیی ناوەڕاست
  • Kurmancî
  • English
  • کرمانجی
  • هەورامی
  • لەکی
  • Zazakî
  • عربي
  • فارسی
  • Türkçe
  • עברית
  • Deutsch
  • Français
  • Ελληνική
  • Italiano
  • Español
  • Svenska
  • Nederlands
  • Azərbaycanca
  • Հայերեն
  • 中国的
  • 日本人
  • Norsk
  • Fins
  • Pусский

گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
گەڕان بە کرتە
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
Dark Mode
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
گەڕان بە کرتە
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
Dark Mode
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
...
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2025
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی

  • 16-01-2025
  • 17-01-2025
  • 18-01-2025
  • 19-01-2025
  • 20-01-2025
  • 21-01-2025
  • 22-01-2025
  • 23-01-2025
  • 24-01-2025
  • 25-01-2025
  • 26-01-2025
  • 27-01-2025
  • 28-01-2025
  • 29-01-2025
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان

  • 16-01-2025
  • 17-01-2025
  • 18-01-2025
  • 19-01-2025
  • 20-01-2025
  • 21-01-2025
  • 22-01-2025
  • 23-01-2025
  • 24-01-2025
  • 25-01-2025
  • 26-01-2025
  • 27-01-2025
  • 28-01-2025
  • 29-01-2025
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
ڤیدیۆ
چەند دیمەنێکی گوندی واژە و چەمی سنکێ ساڵی 2002
19-01-2025
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
گێڕانەوەی بەسەرهاتی ڕاوە کەو لەلایەن کاک عەزیز دانیشتووی گوندی واژە
19-01-2025
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
ژیانی ڕۆژانەی گوندنشینانی گوندی واژە، ساڵی 2002
19-01-2025
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
سەیرانی قوتابخانە و دڵخۆشیی قوتابییان، لە گوندی واژە ساڵی 2002
19-01-2025
کشمیر کەریم
ژیاننامە
بەختیار گەورە
19-01-2025
سروشت بەکر
ژیاننامە
ئاکۆ حەسەن
19-01-2025
سروشت بەکر
شوێنەکان
حەمدانییە
19-01-2025
زریان عەلی
پارت و ڕێکخراوەکان
یانەی وەرزشی سەنگەسەر
19-01-2025
سروشت بەکر
پەرتووکخانە
لە دوێنێوە بۆ ئەمڕۆ
19-01-2025
زریان سەرچناری
وێنە و پێناس
سێ گەنجی شاری دهۆک ساڵی 1987
18-01-2025
زریان عەلی
ئامار
بابەت
  535,400
وێنە
  114,381
پەرتووک PDF
  20,758
فایلی پەیوەندیدار
  110,617
ڤیدیۆ
  1,899
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
294,092
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
91,305
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,531
عربي - Arabic 
33,434
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
20,851
فارسی - Farsi 
11,801
English - English 
7,907
Türkçe - Turkish 
3,700
Deutsch - German 
1,848
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,144
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,151
ژیاننامە 
27,151
پەرتووکخانە 
26,225
کورتەباس 
19,711
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
15,157
پەند 
13,754
شوێنەکان 
12,422
شەهیدان 
11,944
کۆمەڵکوژی 
10,932
هۆنراوە 
10,505
بەڵگەنامەکان 
8,463
وێنە و پێناس 
7,729
ئامار و ڕاپرسی 
4,628
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,571
ڤیدیۆ 
1,784
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,473
فەرمانگەکان  
1,118
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
826
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
783
کارە هونەرییەکان 
775
شوێنەوار و کۆنینە 
639
گیانلەبەرانی کوردستان 
497
ئیدیۆم 
340
یارییە کوردەوارییەکان 
279
نەخشەکان 
208
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
101
خواردنی کوردی 
83
زانستە سروشتییەکان 
80
دۆزی ژن 
58
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
551
PDF 
32,730
MP4 
3,095
IMG 
211,134
∑   تێکڕا 
247,510
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
ژیاننامە
هرات دینک
ژیاننامە
ئەحمەد سەلام
ژیاننامە
موڕاد بەکداش
ژیاننامە
سویبە حەیدەری
ژیاننامە
نیهایەت سەلیم
Ehmedê Xanî’nin Mesnevisi Mem û Zîn’den Çıkan Edebiyat
خانمانی کوردیپێدیا، ئازار و سەرکەوتنەکانی ژنانی کورد لە داتابەیسی نەتەوەکەیاندا هاوچەرخانە ئەرشیڤدەکەن..
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: Türkçe - Turkish
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish0
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

Ehmedê Xanî’nin Mesnevisi Mem û Zîn’den Çıkan Edebiyat

Ehmedê Xanî’nin Mesnevisi Mem û Zîn’den Çıkan Edebiyat
Yaqob Tilermenî

Ortadoğu’da farklı devletler arasında paylaşılmış bir ulusun diline ait yazılı eserler bulmak ve farklı lehçeleri bulunan bu dilde yazılan eserlere dönük, “Bu dilin ilk yazılı hikâyesi budur, modern edebiyat olarak değerlendirilecek ilk eseri şudur” tespitinde bulunmak, zordur denilebilir.
Bu konuyla ilgili yapılan çalışmalara göz atıldığında, Kürtçe edebiyat ve Kürt sanatı üzerine yazılmış kaynaklara, hazırlanmış antolojilere bakıldığında, bu çalışmaları yapan yazarların işin zorluğunun üstesinden tam olarak gelemedikleri kendi yazılarından ve çalışmalarından da anlaşılabilir. Çünkü bu edebiyatın dili olan Kürtçe, tek lehçeli bir dil değildir. Bu dilin Türkiye’de konuşulan Kurmancî ve Kirmanckî (Zazakî) lehçeleri, Irak’ta ve İran’da konuşulan Soranî ve Kirmanckî’yle (Zazakî) aynı olan Goranî/Hewramî lehçeleri, ayrıca her ülkedeki lehçelerinin de farklı ağızları bulunmaktadır.
Bahsi geçen dilin edebiyatının sadece Türkiye’de yaşayan Kürtlere değil Irak, İran, Suriye, Eski Sovyetler Birliği ülkeleri ve Avrupa’ya, ABD ve Avustralya’ya dağılmış tüm Kürtlere ait olduğunu belirtmek gerekir. Bu yüzden Latin, Arap ve Kiril alfabeleriyle yazılmış eserlerin hepsinden bahsedilmelidir. Burada esas alınacak eserler, Latince alfabeyle yazılmış veya Latince alfabeye aktarılmış ve Kürtçenin Kurmancî ve Kirmanckî (Zazakî) lehçelerine transliterasyonu yapılmış olanlardır. Aslında Kürtçe edebiyatın bir sürgün edebiyatı olması –ilk Kürtçe/Kurmancî gazetenin 1898’de Kahire’de yayımlanması; ilk derginin Şam’da çıkması; ilk romanın Ermenistan’da yazılması; roman, öykü ve şiirlerin İsveç’te yazılması ve 90’lı yıllardan itibaren yazılmış Kürtçe eserlerin baskı işlemlerinin İstanbul’da yapılması– da yekpare olamamasının sebeplerinden sayılabilir.
Kürtçe edebiyat, köksüz bir edebiyat değildir. Bu edebiyatın, bağlandığı genetik kökeni ve DNA’sı konumunda olan bir Mem û Zîn’i vardır. Yani bu edebiyat günümüzden yüzlerce yıl öncesine uzanan bir geçmişe sahiptir. Ancak vatansızlık (vatanın parçalanmışlığı), dağılmış parçalar halinde yaşayan insanların farklı kültürlerin hegemonyası altında olması, dilin farklı lehçelerinin bulunması ve kesintisiz olarak baskı altında tutulması gibi etkenler, ortaklaşmış bir Kürtçe (Kurmancî ve Kirmanckî [Zazakî]) edebiyatın ortaya çıkmasını engellemiştir. Buna rağmen, klasik Kürtçe edebiyatta Ehmedê Xanî’nin yanı sıra Melayê Cizîrî, Feqîyê Teyran, Elî Herîrî, Melayê Bateyî ve 1899 yılında Diyarbakır’da basılmış, bilinen ilk Kirmanckî (Zazakî) yazılı eser olan Mewlûdê Kirdî’nin (Kirmanckî Mevlut) yazarı Ehmedê Xasî gibi medrese eğitimi alan şairlerin eserlerinin günümüze kadar ulaşmış olması, parçalanma ve baskılanmanın yarattığı olumsuz etkileri bir nebze de olsa ortadan kaldırmıştır. Bu bağlamda, Gogol’ün ‘Palto’su Rus edebiyatı ve öyküsü için ne kadar önemliyse, Ehmedê Xanî’nin mesnevisi Mem û Zîn (Mem ile Zîn) de Kürtçe edebiyat için o derece önemli ve esas sayılmaktadır.
19. yüzyılda ilk düzyazı Kürtçe eserlerin yazılmasıyla birlikte, sözlü edebiyat malzemesi olan Kürtçe halk hikâye ve masalları da yazıya geçirilmekteydi. Bu konuda ilk adımı atan Mela Mehmûdê Bazîdî (1799–1867), Ehmedê Xanî’nin Mem û Zîn manzum eserini nesir olarak yeniden yazmıştır.
19. yüzyılın sonları ile 20. yüzyılın başları, paylaşım savaşlarının yaşandığı, Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşe geçtiği ve Kürtlerin var olma çabalarının sürdüğü bir dönem olmuştur. Mela Mehmûdê Bazîdî’nin hikâyelerinden sonra 20. yüzyılın başına kadar yazılı Kürtçe hikâyeye rastlanılmamaktadır.
İlk modern Kürtçe öykü sayılan Fuat Temo’nun Çîrok’u (Öykü), Rojî Kurd (Kürt Güneşi) dergisinin ilk iki sayısında yayımlanmıştır. Böylece Doğu’nun geleneksel formuyla yazılmış hikâyeden ilk kopuşu yaşayan Kürtçe öykü de, yarım yamalak da olsa, 1913 yılında, Bazîdî’nin Mem û Zîn’inden 57 yıl sonra yazılabilmiştir. Çîrok’un yayımlandığı Rojî Kurd’de düzyazı denemeler ve klasik tarzda yazılmış şiirler de yer almıştır.
Çîrok’tan sonra ilk modern Kürtçe (Kurmancî lehçesinde) öykü sayılan Celadet Alî Bedirxan’ın Ber Tevna Mehfûrê (Halı Dokuma Tezgâhı’nda) adlı öyküsü, ilk kez Hawar’da (Çığlık) yayımlanmış olsa da aslında 1927 yılında yazılmıştır. Bununla birlikte Hawar’da Celadet Alî Bedirxan’ın kardeşi Kamuran Alî Bedirxan, Osman Sebrî, Qedrî Can, Nûredîn Zaza, Mistefa Ehmed Botî gibi yazarların yaklaşık 70 öyküsü yayımlanmıştır. Dergide ayrıca çeviri ve uyarlama öyküler de yer almaktadır. Öykünün yanı sıra Ehmedê Namî, Cegerxwîn, Nûredîn Zaza, Qedrî Can ve daha birçok yazarın şiirleri ve deneme tarzında düzyazıları da Hawar’da görülmektedir.
1942-1945 yılları arasında çıkan Ronahî (Aydınlık) dergisinde 80’in üzerinde öykü, 1943-1946 yılları arasında çıkan Roja Nû (Yeni Gün) dergisinde de 29 öykü yayımlanmıştır. Bu öykülerin bazıları, günümüzde seçki halinde kitaplaştırılmıştır. Bunlardan Qedrî Can ve Nûredîn Zaza, Kürtçe öykünün iki önemli yazarı olarak ön plana çıkmışlardır. Her iki yazar da siyasi nedenlerden dolayı Türkiye’den Suriye’ye geçmek zorunda kalmışlar ve Suriye’deki faaliyetlerinden dolayı birçok kez gözaltına alınıp tutuklanmışlardır. Qedrî Can, öyküleri ve şiirleriyle klasik Kürtçe edebiyattan kopuşun temsilcisi ve öncüsüdür. Yazdığı öyküler, dönemin feodal yaşantısına rağmen yeni bir anlatım ve öngörüyle örülüdür; yazdığı şiirler, aruz ve kafiyeyle yazılan klasik Kürtçe şiire alternatif olmuştur. Bir diğer öykücü, Nûredîn Zaza, Hawar dergisinin sahibi ve genel yayın yönetmeni Celadet Alî Bedirxan tarafından Kürtlerin Çehov’u olarak adlandırılmıştır.
Bu dergilerde öyküleri, şiirleri ve fablları yayımlanan bir diğer isim olan Osman Sebrî de, o dönemin koşullarında yazdığı öyküler, şiirler ve fabllar dünya edebiyatı okurlarıyla zamanında buluşmuş olsa, öyküleriyle belki de dünya klasikleri arasında değerlendirilebilecek düzeyde bir yazardır. Ancak Sebrî’nin de öyküleri, ne yazık ki çok geç bir tarihte, ancak 2007 yılında kitaplaştırılmıştır. Hawar, Ronahî ve Roja Nû dergilerini yayımlayan Celadet Alî Bedirxan ve Kamuran Alî Bedirxan kardeşlerin yazdıkları, modern Kürtçe (Kurmancî) edebiyatın temellerini oluşturan eserlerdir. Bu iki yazarın öyküleri ve şiirleri, günümüzde kitaplaştırılmışlardır.
O dönemin yazarlarınca Kürtçe yazın çalışmaları alanında bütün edebî türlerde eserler verilmiştir. Bu dönemde, çoğu Ezidi olan Sovyet dönemi Kürt yazarları, özellikle Ermenistan’ın başkenti Erivan’da toplanıp dönemin imkânlarından faydalanarak edebiyatın birçok türünde önemli eserlere imza attılar. Kürtçe romanın babası sayılan Erebê Şemo’nun (Şivanê Kurmanca) yanı sıra, Eliyê Evdilrehman, Emerîkê Serdar, Sîma Semend, Tosinê Reşîd, Xelîlê Çaçan, Wezîrê Eşo, Heciyê Cindî, Fêrîkê Ûsiv ve halen eserleri kitaplaştırılmamış onlarca yazar, kendi aralarında Kürtçe edebiyatta standart, derin ve akıcı bir edebiyat kanalı açmışlardır.
En kalabalık Kürt toplumsal grubu tarafından konuşulan Kürtçenin Kurmancî lehçesinde durum buyken, Kirmanckî (Zazakî) lehçesi, birçok tarihsel iç ve dış nedenlerden dolayı, edebiyatın bu formlarını çok geriden takip etmiştir. Tamamen Kirmanckî (Zazakî) olarak yayımlanmaya başlamış ilk gazete, 15 Mart 2011 tarihinde yazar, şair, çevirmen ve araştırmacı Roşan Lezgîn ile bir grup gönüllünün çabasıyla yayın hayatına başlayan Newepel (Yeni Sayfa) gazetesidir. Tamamen Kürtçenin Kirmanckî (Zazakî) lehçesiyle çıkan ilk dergi, önemli yazar, dilbilimci ve araştırmacı Malmîsanij’ın öncülük ettiği ve İsveç’te kurulmuş Vate Çalışma Grubu’nun 1997’de yayınlamaya başladığı Vate (Söz) adlı dergidir. İlk Kirmanckî (Zazakî) öykü, Malmîsanij’ın yazdığı ve 1980 yılında Tîrêj dergisinde yayımlanmış Engiştê Kejê (Kejê’nin Parmakları) adlı öyküdür. İlk Kirmanckî (Zazakî) Kürtçe roman ise yazar ve yayıncı Deniz Gündüz’ün 2000 yılında yayımlanan Kilama Pepûgî (Guguk Kuşu’nun Türküsü) adlı romanıdır.
1960’larda Türkiye’deki siyasi hareketliliğin etkileri nedeniyle İstanbul’a kapağı atmış üniversite öğrencileri, dönemin politik hengâmesi içinde bazı dergi ve gazete çıkarma faaliyetlerine girişmişlerdir. Kürtçenin yasaklı bir dil olması nedeniyle Dicle-Fırat, Şark Postası ve İleri Yurt gazete ve dergilerini Türkçe çıkarmışlardır. Dil yasağını delmek için bazen Türkçe yazdıkları öykülerin aralarına Kürtçe kelimeler sıkıştırmışlardır. Bu durum 1970’lerde de sürmüştür. 1979 yılında Kurmancî, kısmen de Kirmanckî (Zazakî) olarak yayınlanan Tîrêj (Işın) dergisinde Kürt şair ve öykücü Rojen Barnas’ın “Flît Totanî” rumuzuyla yazdığı öyküler ve şiirler, Kürtçe edebiyatın uzun sürmüş bir sessizlik döneminden sonraki eserleri olmuşlardır. Aynı dergide Mem Ronga, Arjen Arî, Berken Bereh ve Malmîsanıj ilk Kürtçe şiirlerini yayımlamışlardır. Mem Ronga’nın daha sonra başka yazılı eserine rastlanılmadığı halde, Arjen Arî ve Berken Bereh, 1990 sonrasında birçok kitap yayımlamışlardır. Yine 1978’de yayımlanan Mehmed Emîn Bozarslan’ın Meyro adlı öykü kitabı, dönemin politik koşulları nedeniyle okura ulaşamamıştır.
12 Eylül askerî darbesi nedeniyle Türkiye’den göç eden gençler, Avrupa’nın çeşitli ülkelerine yerleşerek daha önceden Türkiye ve Kürdistan’da sürdürdükleri siyasi çalışmalarını Kürtçeye aktarma çabasına girişmişlerdir. En çok da İsveç’e yerleşen yazın insanlarının, bu olumlu koşullardan faydalandıklarını görmekteyiz. Böylece Kürtçenin yazılı eserleri Mehmed Uzun, Mahmut Baksi, Firat Cewerî, Hesenê Metê, Mistefa Aydogan, Silêman Demir ve Malmîsanıj gibi yazarlarca kaleme alınmıştır. Bu olumlu durum, Avrupa’da 1990’ların başına kadar sürdüğü halde, askerî darbenin etkisi nedeniyle Türkiye’de yansımasını bulamamıştır. Ancak 1991’de İstanbul’da kurulan Mezopotamya Kültür Merkezi’nin bir sene sonra çıkardığı Rewşen (Aydınlık) dergisinin ve 1994’te çıkmaya başlayan ilk Kürtçe haftalık gazete Welat’ın (Ülke) yayına başlamasıyla Kürtçe edebiyata yönelik önemli adımların bir kez daha atıldığına tanıklık etmekteyiz.
İstanbul, 1990’ların başlarında Kürt aydınlarının yazın çalışmalarının mekânı olmuştur ve aynı kültür kenti, bir sonraki yüzyılda da onlara ev sahipliği yapmıştır. Türkiye dışında yaşayan Bavê Nazê, Tosinê Reşîd, Kamîran Haco, Fawaz Husên, Firat Cewerî, Malmîsanij, Hesenê Metê, Şahînê Bekirê Soreklî, Helîm Yûsiv, M. Alî, Lokman Polat, Enver Karahan, Îbrahîm Seydo Aydogan, Evdile Koçer, Fêrgîn Melîk Aykoç, Fatma Savci ve Gulîzer; Soranî ve Goranî lehçeleriyle yazmış Hesenê Kizilcî, Ferhad Pîrbal, Cemîl Saîb, Ahmed Muxtar Caf; Türkiye’de yaşayan Çiya Mazî, Roşan Lezgîn, Adar Jiyan, Yaqob Tilermenî, Fevzi Bilge, Lal Laleş, Yıldız Çakar, Dilawer Zeraq, Hasan Kaya, Şener Özmen, Selahattin Bulut, Dilber Hêma, Felat Dilgeş, Sedat Yurtdaş, Berken Bereh, Rênas Jiyan, Sîdar Jîr, Îrfan Amîda, Ramazan Alan, Mehmet Dicle, Lorîn S. Doğan, Şêxmûs Sefer, Bahoz Baran, H. Kovan Baqî, Cîhan Roj, Ciwanmerd Kulek, Welat Dilken, Mîran Janbar, Kawa Nemir ve daha birçok yazarın ve şairin roman, öykü, şiir, deneme, tiyatro oyunu, gezi ve başka türlerdeki kitapları, 2000’li yıllara kadar İstanbul’da basıldı, OHAL’in kalkmasından sonra Kürdistan şehirleri, özellikle Amed, Kürtçe edebiyat ve yayıncılığın merkezi oldu.[1]

Not: Kürtçenin Kirmanckî (Zazakî) lehçesiyle ilgili aktarılan bilgiler, yazar ve yayıncı Roşan Lezgîn’in yazılarından ve söyleşilerinden derlenmiştir. (E.N.)

کوردیپێدیا بەرپرس نییە لە ناوەڕۆکی ئەم تۆمارە و خاوەنەکەی لێی بەرپرسیارە. کوردیپێدیا بە مەبەستی ئەرشیڤکردن تۆماری کردووە.
ئەم بابەتە بەزمانی (Türkçe) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
Bu makale (Türkçe) dilinde yazılmıştır, makaleleri orijinal dilinde açmak için sembolüne tıklayın!
ئەم بابەتە 3,102 جار بینراوە
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | کوردیی ناوەڕاست | kurdilit
فایلی پەیوەندیدار: 1
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 34
1. ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 10-06-2022
1. پەرتووکخانە MEMOZÎNA XANÎ
2. پەرتووکخانە DİN, DÜŞÜNCE VE AHLÂK II
3. کورتەباس Êşa Ehmedê Xanî
4. کورتەباس Danasîna Mem û Zînê / Telmîh
5. کورتەباس Danasîna Mem û Zînê / Cînas
13. کورتەباس Sembolên di Mem û Zînê de
16. کورتەباس Eqîda Îmanê
17. کورتەباس Eserên Xanî
18. کورتەباس Şexsîyeta Gewre ya Efsaneyî
20. کورتەباس Derengketina Fikrên Ehmedê Xanî
22. کورتەباس Kitêba min a pîroz!
26. کورتەباس Gorna Ehmedê Xanî
30. کورتەباس Ehmedê Xanî'nin Agon'u
زمانی بابەت: Türkçe
ڕۆژی دەرچوون: 10-06-2022 (3 ساڵ)
پۆلێنی ناوەڕۆک: ئەدەبی / ڕەخنەی ئەدەبی
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
جۆری وەشان: دیجیتاڵ
زمان - شێوەزار: تورکی
وڵات - هەرێم: باکووری کوردستان
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
کوالیتیی بابەت: 99%
99%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( سارا ک )ەوە لە: 10-06-2022 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( هاوڕێ باخەوان )ەوە لە: 11-06-2022 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( هاوڕێ باخەوان )ەوە لە: 10-06-2022 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 3,102 جار بینراوە
QR Code
فایلی پەیوەستکراو - ڤێرشن
جۆر ڤێرشن ناوی تۆمارکار
فایلی وێنە 1.0.112 KB 10-06-2022 سارا کس.ک.
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
سکرتێری ئەلپارتی: بەمنزیکانە ئەنەکەسە و پەیەنەکە کۆدەبنەوە
پەرتووکخانە
ڕێگای ئاوریشمی نوێ؛ هەنگاوەکانی چین بۆ دروستکردنی هەژموون
ژیاننامە
نیهایەت سەلیم
ژیاننامە
سەلار زیندین محەمەد
ژیاننامە
سووسەن ڕازانی
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
کورتەباس
قوە جەوییە بە ڕاهێنەر و یاریزانانی کورد بووە پاڵەوانی ئێراق
شوێنەوار و کۆنینە
پردی کەڵهۆرت
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
پەرتووکخانە
ڕۆڵی ڕووداوەکانی شنگال لە پێشخستنی دۆزی کورد
کورتەباس
لەسەر ئەرکی د. تەها ڕەسووڵ پەیکەر بۆ هونەرمەند (حەسەن زیرەک) دروست دەکرێت
وێنە و پێناس
قەڵای کەرکووک ساڵی شەستەکانی سەدەی بیست
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
ژیاننامە
ئامینە ڕەحیمی
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
ژیاننامە
گەشتیار کاوە
کورتەباس
سلێمانی... دیداری (مودەڕیس، دوودەرییەکی کراوە بە ڕووی ئایین و ئەدەبدا) بەڕێوە چوو
وێنە و پێناس
سێ گەنجی شاری دهۆک ساڵی 1987
وێنە و پێناس
چەند گەنجێکی شارۆچکەی شێخان ساڵی 1979
وێنە و پێناس
کەرکووک ساڵی 1945
پەرتووکخانە
کاریگەریی پرسە ناوخۆییەکان لەسەر سیاسەتی دەرەوەی ئێران
ژیاننامە
سەباح حاجی
پەرتووکخانە
قوتابخانەی هۆزەکان لە ئەستەنبوڵ
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
وێنە و پێناس
دوو گەنجی کورد لە گەڕەکی باب ئەلشەڕقی نزیک گۆڕەپانی تەحریری بەغدا ساڵی 1996
ژیاننامە
ئاکۆ حەسەن
پەرتووکخانە
لە دوێنێوە بۆ ئەمڕۆ
ژیاننامە
بەختیار گەورە
پەرتووکخانە
ڕۆڵی دیپلۆماسیەتی پەرلەمانی لەسەر پێگەی هەرێمی کوردستان لەدوای ساڵی 2005 خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان بەنمونە
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
کورتەباس
سلێمانی.. گفتوگۆیەک لەنێوان بەشی روانگە کولتوور، بە هاوبەشی ئۆرکێسترای گەنجانی نەوا ئەنجام درا
ژیاننامە
میهرداد ئیزەدی
شوێنەوار و کۆنینە
نەخشی بەردینی ئەشکەوتی سەلمان، یان پەرەستگای تاریشا
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای میرزا
ژیاننامە
ئاواز حەسەن

ڕۆژەڤ
ژیاننامە
هرات دینک
15-09-2010
هاوڕێ باخەوان
هرات دینک
ژیاننامە
ئەحمەد سەلام
18-03-2013
هاوڕێ باخەوان
ئەحمەد سەلام
ژیاننامە
موڕاد بەکداش
15-08-2017
سەریاس ئەحمەد
موڕاد بەکداش
ژیاننامە
سویبە حەیدەری
21-01-2022
سەریاس ئەحمەد
سویبە حەیدەری
ژیاننامە
نیهایەت سەلیم
17-01-2025
سروشت بەکر
نیهایەت سەلیم
 چالاکییەکانی ڕۆژی

  • 16-01-2025
  • 17-01-2025
  • 18-01-2025
  • 19-01-2025
  • 20-01-2025
  • 21-01-2025
  • 22-01-2025
  • 23-01-2025
  • 24-01-2025
  • 25-01-2025
  • 26-01-2025
  • 27-01-2025
  • 28-01-2025
  • 29-01-2025
بابەتی نوێ
ڤیدیۆ
چەند دیمەنێکی گوندی واژە و چەمی سنکێ ساڵی 2002
19-01-2025
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
گێڕانەوەی بەسەرهاتی ڕاوە کەو لەلایەن کاک عەزیز دانیشتووی گوندی واژە
19-01-2025
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
ژیانی ڕۆژانەی گوندنشینانی گوندی واژە، ساڵی 2002
19-01-2025
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
سەیرانی قوتابخانە و دڵخۆشیی قوتابییان، لە گوندی واژە ساڵی 2002
19-01-2025
کشمیر کەریم
ژیاننامە
بەختیار گەورە
19-01-2025
سروشت بەکر
ژیاننامە
ئاکۆ حەسەن
19-01-2025
سروشت بەکر
شوێنەکان
حەمدانییە
19-01-2025
زریان عەلی
پارت و ڕێکخراوەکان
یانەی وەرزشی سەنگەسەر
19-01-2025
سروشت بەکر
پەرتووکخانە
لە دوێنێوە بۆ ئەمڕۆ
19-01-2025
زریان سەرچناری
وێنە و پێناس
سێ گەنجی شاری دهۆک ساڵی 1987
18-01-2025
زریان عەلی
ئامار
بابەت
  535,400
وێنە
  114,381
پەرتووک PDF
  20,758
فایلی پەیوەندیدار
  110,617
ڤیدیۆ
  1,899
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
294,092
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
91,305
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,531
عربي - Arabic 
33,434
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
20,851
فارسی - Farsi 
11,801
English - English 
7,907
Türkçe - Turkish 
3,700
Deutsch - German 
1,848
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,144
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,151
ژیاننامە 
27,151
پەرتووکخانە 
26,225
کورتەباس 
19,711
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
15,157
پەند 
13,754
شوێنەکان 
12,422
شەهیدان 
11,944
کۆمەڵکوژی 
10,932
هۆنراوە 
10,505
بەڵگەنامەکان 
8,463
وێنە و پێناس 
7,729
ئامار و ڕاپرسی 
4,628
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,571
ڤیدیۆ 
1,784
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,473
فەرمانگەکان  
1,118
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
826
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
783
کارە هونەرییەکان 
775
شوێنەوار و کۆنینە 
639
گیانلەبەرانی کوردستان 
497
ئیدیۆم 
340
یارییە کوردەوارییەکان 
279
نەخشەکان 
208
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
101
خواردنی کوردی 
83
زانستە سروشتییەکان 
80
دۆزی ژن 
58
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
551
PDF 
32,730
MP4 
3,095
IMG 
211,134
∑   تێکڕا 
247,510
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
سکرتێری ئەلپارتی: بەمنزیکانە ئەنەکەسە و پەیەنەکە کۆدەبنەوە
پەرتووکخانە
ڕێگای ئاوریشمی نوێ؛ هەنگاوەکانی چین بۆ دروستکردنی هەژموون
ژیاننامە
نیهایەت سەلیم
ژیاننامە
سەلار زیندین محەمەد
ژیاننامە
سووسەن ڕازانی
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
کورتەباس
قوە جەوییە بە ڕاهێنەر و یاریزانانی کورد بووە پاڵەوانی ئێراق
شوێنەوار و کۆنینە
پردی کەڵهۆرت
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
پەرتووکخانە
ڕۆڵی ڕووداوەکانی شنگال لە پێشخستنی دۆزی کورد
کورتەباس
لەسەر ئەرکی د. تەها ڕەسووڵ پەیکەر بۆ هونەرمەند (حەسەن زیرەک) دروست دەکرێت
وێنە و پێناس
قەڵای کەرکووک ساڵی شەستەکانی سەدەی بیست
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
ژیاننامە
ئامینە ڕەحیمی
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
ژیاننامە
گەشتیار کاوە
کورتەباس
سلێمانی... دیداری (مودەڕیس، دوودەرییەکی کراوە بە ڕووی ئایین و ئەدەبدا) بەڕێوە چوو
وێنە و پێناس
سێ گەنجی شاری دهۆک ساڵی 1987
وێنە و پێناس
چەند گەنجێکی شارۆچکەی شێخان ساڵی 1979
وێنە و پێناس
کەرکووک ساڵی 1945
پەرتووکخانە
کاریگەریی پرسە ناوخۆییەکان لەسەر سیاسەتی دەرەوەی ئێران
ژیاننامە
سەباح حاجی
پەرتووکخانە
قوتابخانەی هۆزەکان لە ئەستەنبوڵ
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
وێنە و پێناس
دوو گەنجی کورد لە گەڕەکی باب ئەلشەڕقی نزیک گۆڕەپانی تەحریری بەغدا ساڵی 1996
ژیاننامە
ئاکۆ حەسەن
پەرتووکخانە
لە دوێنێوە بۆ ئەمڕۆ
ژیاننامە
بەختیار گەورە
پەرتووکخانە
ڕۆڵی دیپلۆماسیەتی پەرلەمانی لەسەر پێگەی هەرێمی کوردستان لەدوای ساڵی 2005 خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان بەنمونە
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
کورتەباس
سلێمانی.. گفتوگۆیەک لەنێوان بەشی روانگە کولتوور، بە هاوبەشی ئۆرکێسترای گەنجانی نەوا ئەنجام درا
ژیاننامە
میهرداد ئیزەدی
شوێنەوار و کۆنینە
نەخشی بەردینی ئەشکەوتی سەلمان، یان پەرەستگای تاریشا
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای میرزا
ژیاننامە
ئاواز حەسەن

Kurdipedia.org (2008 - 2025) version: 16.17
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 0.625 چرکە!
Kurdipedia is using cookies. OK | More detailsکوردیپێدیا کوکیز بەکاردێنێت. | زانیاریی زۆرترOk, I agree! | لاریم نییە