ئاکۆ شاوەیس هاواری، ساڵی
1970 لەدایک بووە و یەکێکە لە نووسەرانی کاکەیی کە زیاتر بابەتی کولتووری دەنووسێت، چەند ڕۆژێکە کتێبی ''پیرشالیارەکانی هۆرامان''ی بەچاپ گەیاندووە، لە دیمانەیەکی ئاژانسی (باسنیوز) و (باسکورد)دا باس لە کتێبەکەی دەکات.
(باسنیوز): سەرەتا دەمەوێت بپرسم، ئەو هۆکارانە چین کە وای کرد کار لەسەر کتێبی ''پیرشالیارەکانی هۆرامان'' بکەیت و چاپی بکەیت، دەکرێ هەندێ باسی کتێبەکەت بکەیت؟
ئاکۆ شاوەیس: کولتووری یارسان لێڵیی لەسەرە و من ناوم ناوە ''بەردە هەڵکەنراوەکان''، بۆ ئەوەی بیانخەیەتەوە جێگەی خۆیان، پێویستت بە لێکۆڵینەوە هەیە، بۆ ئەوەی ئەو لێکۆڵینەوەیەش بکەیت، پێویستت بە کات هەیە، ئەم کتێبەش لێکۆڵینەوەیەکە باس لە پیرشالیارەکانی هۆرامان دەکات و ئەو سەرچاوانەی کە لەم کتێبەدا پشتم پێ بەستوون سێ سەرچاوەن؛ سەرچاوەیەکیان ئەو نووسراوانەن کە پێشتر لەسەر پیرشالیارەکان نووسراون، دووەم سەرچاوەش ئەوەیە کە خۆم بە مەیدانی ڕۆیشتوومەتە هۆرامانی تەخت و بە شێوەیەکی مەیدانی پرسیارم لە خەڵک کردووە و خەڵکی هۆرامانی تەختم دوواندووە و زانیارییەکانم بەکار هێناوە، سێیەم سەرچاوەش ''نامەی سەرەنجام''ە (کتێبی پیرۆزی یارسانەکان)، لێرەدا چەند دەقێکی پیرشالیاریشمان بەکار هێناوە کە تا ئێستا لە هیچ کتێبکی تردا نییە.
(باسنیوز): بەو پێیەی کە کتێبەکەت باس لە پیرشالیارەکان دەکات، دەکرێ بزانین پیرشالیار بە مانای چی دێت؟
ئاکۆ شاوەیس: وشەی ''پیر'' لە هەرسێ ئایینی یارسانی، زەردەشتی و میتراییدا هاتووە، پلەیەکی ئایینییە، بەڵام لە یارساندا هەر حەڵقەیەکی پیرەکان و هەر حەڵقەیەکی پیاوە ئایینییەکان، سەرحەڵقەیەکی هەیە، با بڵێین ڕابەرێکیان هەیە، ئەو پیرانە 72 پیرن، 99 پیر سەرحەڵقەیەکیان هەیە، لێرەدا پیرشالیار بە مانای پیری پیرەکان دێت، پیری ئەو پیرانە بوون کە لە کاتی خۆیدا لە هۆرامان بوون، (شالیار)یش بە مانای وەزیرە و لەوێدا وەکوو پلەیەکی بەرزتر لە پیرە.
(باسنیوز): پیرشالیارەکان چەندن؟
ئاکۆ شاوەیس: خۆی سێ پیرشالیار لە هۆراماندا هەیە، پیرشالیاری یەکەم و دووەم و سێیەم، لەم کتێبەدا پیرشالیاری یەکەممان ساغ کردووەتەوە، بۆچوونی جیاواز هەیە دەربارەی پیرشالیاری یەکەم، دوو مەزارگە لە هۆرامانی تەخت هەیە؛ شالیارە سیاو لەگەڵ پیرشالیاری یەکەم، بەڵام لە ڕاستیدا شالیارە سیاو لەگەڵ پیرشالیاری یەکەم هەر یەک کەسە، واتا یەک کەسایەتییە.
(باسنیوز): بەڵگە هەیە کە یەک کەسن؟
ئاکۆ شاوەیس: بەڵێ، ئەوە لە دەورەی ''شاخۆشێنی
لوڕستانلوڕستانی''دا کە یەکێکە لە ڕابەرە ئایینییە یارسانییەکان دەقی تێدایە کە لەوێ دەیسەلمێنێت ڕەنگی پیستی پیرشالیارە سیاو ئەسمەر بووە، کە شاخۆشێنی لە هۆراماندا دایناوە و لەگەڵ خەڵکەکەی ئەوێ جیاواز بووە، خۆت دەزانیت هەر بیر و باوەڕێکی تازە لە ناوچەیەک بڵاو ببێتەوە ڕەنگە بەر توانج بکەوێت، بۆیە وشەی سیاو بۆ ئەو پێستڕەشییە بووە کە لەوێ بووە و خەڵکی هۆرامان پێیان گوتووە سیاو.
(باسنیوز): ئەی پیرشالیاری دووەم کێیە؟
ئاکۆ شاوەیس: زانیاری دەربارەی پیرشالیاری دووەم کەمە، بەڵام بە قسەی خەڵکی هۆرامان و ڕۆشنبیرانیان، پیرشالیاری دووەم کەسێک بووە بە ناوی ''گوشایش کوێر'' کە لە هۆراماندا قورئانی بڵاو کردووەتەوە، بنەماڵەکەی دەچێتەوە سەر مەردۆخییەکان، ئەم کەسە لە خۆشەویستیی پیرشالیار کە لەناو هۆرامییەکاندا کەسایەتییەکی گەورەی هەبووە، خۆی ناو ناوە پیرشالیاری دووەم، بەڵام خەوی بە پێغەمبەری ئیسلامەوە بینیوە و ناوەکەی گۆڕیوە بۆ ''مستەفا'' لەبەر ئەوە هۆرامییەکان دوایی پێیان گوتووە، سەید مستەفا، ئەو گۆڕەی کە ئێستا خەڵک دەچنە سەری، گۆڕی ''سەید مستەفا''یە.
(باسنیوز): دەکرێت باس لە پیرشالیاری سێیەمیش بکەیت؟
ئاکۆ شاوەیس: پیرشالیاری سێیەم، زەمانەکەی لەگەڵ پیرشالیاری یەکەم و دووەم جیاوازە، ئەم لە سەردەمی ''سوڵتان سەهاک''دا بووە، یەکێکە لە 72 پیرەکەی یارسان کە ئەرکیان دەلیلی و ڕێنوێنیی خەڵکی یارسانە و تا تەمەنی تەواو بووە، لە شێخان و لە ڕۆژهەڵاتی ئێران لە خزمەتی حەزرەتی سوڵتاندا بووە.
(باسنیوز): بەو پێیە بێت، تەنها پیرشالیاری دووەم ئایینی ئیسلامی بڵاو کردووەتەوە و ئەوانی دیکە یارسانین؟
ئاکۆ شاوەیس: بەڵێ، پیرشالیاری یەکەم و پیرشالیاری سێیەم یارسانین، بەڵام پیرشالیاری دووەم ئایینی ئیسلامی بڵاو کردووەتەوە.
(باسنیوز): دەڵێن پیرشالیاری یەکەم کتێبێکی هەیە بە ناوی ''ماریفەتو پیری''، ئەوە ئەسڵی هەیە؟
ئاکۆ شاوەیس: بە قسەی خەڵکی هۆرامان، پیرشالیاری یەکەم کتێبێکی هەبووە بە ناوی ''ماریفەتو پیرشالیار''، بەڵام لە بەدواداچوونەکاندا ئەو کتێبە نەبوو، ئەو کەسانەشی کە دەقە دەستنووسەکان کۆ دەکەنەوە لە ئێران و ڕۆژهەڵاتی کوردستان، من لێم پرسیون، بەڵام ئەوان دەڵێن: کتێبێک نییە بە ناوی ''ماریفەتوو پیرشالیار''، بەڵکوو ئەو وتانەی پیرشالیارە کە هانی هۆرامییەکانی داوە بۆ ئەوەی بەرگری بکەن لەو کاتەدا، هەروەها بۆ ئەوەی ئایینەکە بڵاو بکاتەوە، هەندێ لەو وتانە ماون و هەندێکیشیان فەوتاون. ئەگینا کتێبک نییە بەو ناوە، دەڵێن، پیرشالیاری دووەم دەستکاریی پەرتووکی ''ماریفەتو پیرشالیار''ی کردووە و هەر بڕگەیەکی نەگونجاوە لەگەڵ ئایینی ئیسلامدا لای بردووە. بەڵام کە کتێبەکەمان نەبێت، چۆن دەزانین، یاخود ئەگەر گۆڕیویەتی، ئەی گۆڕاوەکەی لە کوییە؟ لەبەر ئەوە خەڵکی هۆرامان ئەوانەی کە دەستنووسە کۆنەکان کۆ دەکەنەوە، پێان وایە کتێبک نییە بە ناوی ''ماریفەتو پیرشالیار''. پیشتر لە کێتبەکاندا زۆر باس لە ''ماریفەتو پیرشالیار'' کراوە و چەند بەیتێک هەیە کە بڵاو کراوەتەوە، ئێمە چەند دەقێکی تازەمان لە کتێبی ''پیرشالیارەکانی هۆرامان''دا داناوە کە هی پیرشالیاری یەکەمە و هانی هۆرامییەکان دەدات بەرەنگاری سەلجووقییەکان ببنەوە و دەڵێت، ''با وەکوو گوریس نەپچڕێن، چوارسەرە بن''، مەبەستی ئەوەیە پەرتەوازە نەبن، ئەوەشی کە دەڵێت، ''با وەکوو گۆزەیەک نەشکێن و دوودەرکە بن''، مەبەستی ئەوەیە کە ئێوە یەکگرتوو بن بەرانبەر بە دوژمنانی سەلجووقی بۆ ئەوەی هۆرامان داگیر نەکەن.
(باسنیوز): کەوایە تۆش پێت وایە کتێبیک نییە بە ناوی ''ماریفەتو پیرشالیار''؟
ئاکۆ شاوەیس: بەڵێ، منیش هاتوومەتە سەر ئەو بڕوایە کە تەنها وتەی پیرشالیار بووە و لە کاتی خۆیداو هۆرامییەکان لەبەریان کردووە و سینە بە سینە گێڕاویانە و وەکوو فۆلکلۆر نووسراوەتەوە، واتە خەڵکی تر نووسیویەتییەوە، ئەگینا کتێبێک نییە بە ناوی ''ماریفەتو پیرشالیار''.
(باسنیوز): ساڵانە لە هۆرامانی ڕۆژهەڵات زەماوەندی پیرشالیار بەڕێوە دەچێت، دەکرێ بزانین ئێوە لەبارەی ئەو زەماوەندەوە گەیشتوونەتە چ دەرەنجامێک؟
ئاکۆ شاوەیس: ئەو زەماوەندەی کە خۆیان پێی دەڵێن زەماوەند، سرووتێکی ئایینییە، من لە کتێبەکەمدا ئەو پرسیارەم ورووژاندووە، کە ئایا ئەوە زەماوەندە، یاخود ڕێوڕەسمێکی ئایینییە؟ لە ڕاستیدا گەیشتمە ئەو ئەنجامەی کە ئەوە ڕێوڕەسمێکی ئایینییە و پەیوەندیی بە زەماوەندەوە نییە. هەروەها بەپێی ئەو بەراوردکارییەی کە من لە کتێبەکەمدا کردوومە، پێم وایە ئەو ڕێوڕەسمەی کە ئێستا دەکرێت کاتی خۆی پیرشالیاری یەکەم فێری کردوون و پێی گوتوون کە بەو شیوەیە بکەن، هەموو ئاماژەکانیش بۆ ئەوەن کە پیرشالیاری یەکەم یارسانی بووە.
[1]