نوێترین توێژینەوەمان ژماره (49)
نوسینی:
م. محەمەد ڕەئوف
پرۆفیسۆر د.رەعد ڕەفعە
ئەندازیار شوان حسەین
پاڵنەرەکانی گەڕانەوەی ئەمریکا بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست:
جۆ بایدن سەبارەت به و سەردانەی بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ڕایگەیاند: دەستپێکردنی قۆناغێکی نوێیە.
$پاڵنەرە ناوخۆییەکان$
1- دابینکردنی سەرچاوەی سوتەمەنی لەووڵاتانی کەنداو دوای گرانبونی سوتەمەنی لەناوخۆی ئەمریکا بۆ دوو قات و زیادبونی هەڵاوسان ودروستبونی قەیرانی سوتەمەنی لە ئەوروپا.
2- ترسی بایدن لەکەمبونەوەی ڕێژەی دەنگدەرانی پارتەکەی لەهەڵبژاردنەکانی نیوەیی کۆنگرس لەمانگی تشرینی دووەمی داهاتوو بەهۆی قەیرانەکانی خاڵی یەکەم وهەوڵدان بۆ هەرزانکردنی نرخی سوتەمەنی لەناوخۆی ئەمریکا.
$پاڵنەرە دەرەکیەکان$
1- لێکەوتەکانی شەڕی ڕوسیا وئۆکرانیایە کە گرنگی ووزەی تێدا بەدیارکەوت بەتایبەتی نەوتی سعودیە. (دامەزراوەی فریدرێش ئایبێرتی ئەڵمانی). ئەمەش دوای ئەوەی ئەمریکا لەگرنگی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی کەمکردبووە لەئەنجامی بارگرانی ووڵاتانی عەرەبی وکەمکردنەوەی بایەخی نەوتی ناوچەکە.
2- ئاساییکردنەوەی پەیوەندیەکان و هێنانە پێشەوەی دەوڵەتی ئیسرائیل لەگەڵ دەوڵەتە عەرەبیەکان وپێدانی ڕۆڵێکی زیاتر بەئیسرائیل بەجۆرێک سپاردنی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستە بە ئیسرائیل وسعودیە سەبارەت دامەزراندنی هاوپەیمانی دژی ئێران. ئەمەش بۆ پڕکردنەوەی ئه و بۆشاییە کەئەمریکا بەجێیهێشتوە بۆ ئێران. (کسينيا سفيتلوفا، پەرلەمانتاری پێشووی کنێستی ئیسرائیلی)
و پڕکردنەوەی ئه و بۆشاییەی ئەمریکا بەجێیهێشتووە لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ چین و ڕوسیا. (ووتاری بایدن لەسعودیە)
$لێکەوتەکانی سەردانەکه لەسەر ناوچەکە $
1- لەمەودوا هاوکێشە نێودەوڵەتی وئیقلیمیەکان و بەرژەوەندیە ئابوری و جۆپۆڵتیکیەکانی ئەمریکا وئەوروپا پێش ئاریشە مرۆیی ومافەکان وئازادیە گشتیەکان دەکەوێت.
2- ئەمریکا لە داهاتویەکی نزیک ومامناوەندا هیچ شتێکی نوێی بۆ کێشەی فەڵەستینی پێنیە جگە لە هەندێک هاوکاری مرۆیی.
3- دەرنەهێنانی سوپای پاسداران لەلیستی تیرۆری ئەمریکا.
4- پشتیوانیلێکردنی ئیسرائیل بۆ ئەوەی خۆی پێداویستیە ئاسایشییەکان و چۆنێتی ڕووبەڕوو بوونەوەیان دیاریبکات، کەبەکردەوە دەستکردنەوەی ئیسرائیلە بۆ هێرشکردنە سەر پڕۆژە ئەتۆمییەکەی ئێران.
5- ئەمریکا لە سایەی هیچ هەلومەرجێکدا ڕێگانادات ئێران ببێتە خاوەن چەکی ئەتۆمی، ئەگەر ئەمە بەکارهێنانی هێزی سەربازیش بخوازێت.
6- پلانی دامەزراندنی (ناتۆیەک بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست) هاوپەیمانێتیەکی سەربازی وڵاتانی عەرەبی بە هاوبەشی لە گەڵ ئیسرائیل بۆ ڕوبەڕوو بوونەوەی هەژمونی سەربازی و هەڕەشەکانی ئێران لە سەر وڵاتانی ناوچەکە، لەم پلانەدا ئامانج ئەوەیە ئاسمانی هەموو وڵاتانی عەرەبی و ئیسرائیل بە یەک سیستەمی ڕادار و بەرگری دژە موشەکی پێکەوە گرێ بدرێت.
$لێکەوتەکانی سەردانەکه لەسەر عێڕاق$
بایدن پێش سەفەرەکەی بابەتێکی بڵاوکردەوە لەواشنتن پۆست و ئاماژەی بە ئامانجەکانی سەفەرەکەی کرد. لە بابەتەکەدا زیاتر باسی سعودیە و کەنداوو ئێران دەکات، کەمتر باسی عێراقی تێدایە، ئەوەی کەباسی عێراقە زیاتر پەیوەستیکردوە بە داعش و دۆخی ئەمنی ودەستوەردانی ئێرانەوە کە یارمەتی توندڕەوە چەکدارەکان دەدات و ڕۆکێت دەنێت بەهەندێک جێگای عێراقەوە.
بایدن لەکۆنگرەیەکی ڕۆژنامەنوسیدا ئاماژەی بەکۆمەلێک تەوەر کرد، لەتەوەرەکاندا لەسەر عێراق بەرونی و ناوبردن تەنها ئەوەندەی وت کە بۆ کێشەی کارەبا عێراق دەبەسترێتەوە بە کەنداو بۆ ئەوەی عێراق پێویستی بە ئێران نەمێنێت، پێدەچێ هۆکارەکەی بگەڕێتەوە بۆ ئەوەی عێراق وڵاتێکە لە ناوەندایە. ئەمریکا و وڵاتانی ناوچەکە هەوڵدەدەن کە بە لای وڵاتانی کەنداودا ڕایبکێشن وعێڕاقێکی بەهێز لەناوچەکەدا بێت بۆ کەمکردنەوەی دەستێوەردانی ووڵاتانی ئیقبیمی وەکو تورکیا وئێران، ئەمەش لەرێگای دوورخستنەوەی عێراق لە بەرەی ئێرانی و توندکردنەوەی پەیوەندی عێراق بە وڵاتانی عەرەبی و دوورخستنەوەی لە هەژمونی ئێران.
$لێکەوتەکانی سەردانەکه لەسەر کورد$
1- سەرەڕای لەتویتێکدا #مەسرور بارزانی# لە 15-07-2022 بەخێرهاتنی سەرۆک جۆو بایدن بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەکات وداواشی کردووە لە گفتوگۆکانی قوربانیدانی گەلی کورد لە ڕووبەڕووبونەوەی تیرۆر لەبیر نەکرێت. بەڵام لە 21 خاڵی بەیانی کۆتایی کۆنگرەی جەددە بۆ سەقامگیری ناوچەکە، بە ئامادەبوونی سەرانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕست وئەمریکا وعێراق، تەنانەت بە وشەیەکیش باسی پرسی کورد نەکراوە، لەکاتێکدا یەکێکە لە چوار نەتەوە سەرەکیەکەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست (فەرمان ڕەشاد، 2022). لەوەش زیاتر، دوای گەڕانەوەی بایدن بۆ واشنتن، پێگەی کۆشکی سپی لە16-07-2022 سەبارەت بەعێڕاق ڕایگەیاندوە: دەمانەوێت لە بنیاتنانی دیموکراسی بۆ عێراق هاوکارتان بین، ئێمە سەرچاوەی پێویستمان لەبەردەستە بۆ ئەوەی هاوکارتان بین، لێرەش تەنها بە ووشەیەکیش باسی کورد نەکراوە.
هەربۆیە سەبارەت بەکوردانی هەرێمی کوردستان، پێدەچێ هاوکێشە نوێیەکانی ئیقلیمی وجیهانیەکان عێڕاقێکی بەهێز وکوردستانێکی لاوازی بوێت، ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی لەمەودوا جێگیرکردن وپاراستنی سنورە دەستکردەکانی سایکس-بیکۆ لەسەر حیسابی بەهاکانی دیموکراتیەت و مافی مرۆڤ و ئازادیە گشتیەکان و مافی گەلانی کەمینەیە لە ووڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. ئەمەش زۆر بەروونی دیار بوو لەخاڵی (11)ی بەیانی خیتامی کۆبونەوەکەی جەدە لە 16-07-2022 سەبارەت بەپاراستنی سەقامگیری ویەکپارچەیی وسیادەی عێڕاق، کەلەوانەیە ڕەنگبداتەوە لەسەپاندنی هەژمونی سیادەی عێڕاق بەسەر نەوت وگاز وسنوری هەرێم لەداهاتودا وتەنها خود موختاریەکی کارگێری و ڕۆشنبیری ناوخۆی هەرێم بمێنێتەوە.
2- سەبارەت بەکوردانی ڕۆژئاواش لەسوریا، پێدەچێ هەمان هاوکێشەی سەرەوە ڕۆڵی هەبێت لەلاوازکردن تەنانەت نەهێشتنی ئیدارەی سەربەخۆی بەشێکی شارەکانی کوردستانی ڕۆژئاوا، بەتایبەت دەوڵەتی تورکیا درێغی ناکات لەبەکارهێنانی هەموو کارتە ئابوری و دیپلۆماسی و سەربازی و سیاسیەکانی بۆ لەناوبردنی ئەزمونی ڕۆژئاوا. ئەمەش زۆر بەروونی دیار بوو لەخاڵی (13)ی بەیانی خیتامی کۆبونەوەکەی جەددە لە 16-07-2022 سەبارەت بەپاراستنی یەکپارچەیی خاکی سوریا وسیادەکەی لەسەر بنەمای بڕیاری ئەنجومەنی ئاسایشی ژمارە 2254 ساڵی 2015.
$دەرەنجامەکان$
1- چیتر کێشەی فەڵەستین نابێتە کێشەی ناوەندی و میحوەری دەوڵەتە عەرەبیەکانی ناوچەکە وبەپێچەوانەوە دوژمنی سەرەکی عەرەب لەئیسرائیلەوە دەگۆڕن بە ئێران.
2- هەڵبەت پێناچێت هاوپەیمانە عەرەبییەکانی ئەمریکا لە ناوچەکەدا، یەکسەر هەموو ئەوەی ڕوویدا لەبیری بکەن و ئامادەبن لە ئێستادا دەستبەجێ دەستبەرداری پەیوەندییەکانیان لەگەڵ چین و ڕوسیا ببن و ئەمریکاش لە ئێستادا داخوازیەکی لەو جۆرەیان لێناکات.
3- ئەمجارە تەواو دەرکەوت کە پێگەی هەرێم زۆر لاواز بوە، بە بەلگەی ئەوەی نوێنەری هەرێم بانگ نەکرابوو بۆ لوتکەی جەددە، تەنانەت لەگەڵ سەرۆک وەزیرانی عێراقیش وەفدی هەرێمی لەگەل نەبوو. زیاتریش لەوە، لەچوارچێوەی عێڕاقیش باسی کورد نەکراوە، هەرچەندە لەخشتەی کاری لوتکەکەش باسی پرسەکانی: فەلەستین و یەمەن و عێراق، سوریا، لوبنان، لیبیا، میسر، سودان و زۆر لای تری تیدا بوو. ئەمەش نیشانەی ئەوەیە پێگەی حکومەتی هەرێم زۆر لاواز بووە و دیبلۆماسیەتیشی بێ کاریگەر بووە.
+++++++++++++++++++++++++++++
توێژینەوەی ژماره (49)
چارەنوسی هەرێمی کوردستان دوای لوتکەی جەددە
بەسەرپەرشتی بۆردی توێژینەوەی دەزگای ستاندەر
سەرۆکی بۆرد: پرۆفیسۆر دکتۆر ڕەعد ڕەفعه محەمەد
نوسینی:
م. محەمەد ڕەئوف
پرۆفیسۆر د.رەعد ڕەفعە
ئەندازیار شوان حسەین
بۆردی توێژینەوەی ستاندەر:
ئەنجومەنێکی زانستی لێکۆڵینەوەیەی سیاسیە، گرنگی دەدات بە ڕەهەندە سیاسیەکانی دیاردە و ئاریشەکان. ئامانجی بەرچاو ڕوونی داڕێژەرانی پلان وبڕیاردەرانی سیاسی هەرێمی کوردستانە بۆ ئاگابوون لە هاوکێشه کاریگەرەکانی ناوخۆیی وهەرێمی وجیهانیەکان.
پێرست:
 پاڵنەرەکانی گەڕانەوەی ئەمریکا بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست:
 پاڵنەرە ناوخۆییەکان:
 پاڵنەرە دەرەکیەکان:
 لێکەوتەکانی سەردانەکه لەسەر ناوچەکە :
 لێکەوتەکانی سەردانەکه لەسەر عێڕاق:
لێکەوتەکانی سەردانەکه لەسەر کورد:
 دەرەنجامەکان:
[1]
⚠️ تێبینی: ئەم بابەتە بە ڕێنووسی سەرچاوەی ئاماژە پێکراو نووسراوە، کوردیپێدیا هیچ دەستکارییەکی نەکردووە!