$ئایینی ئیسلام وەک ئامرازی بەدیهێنانی سیاسەتە نەگریسەکانی ئەردۆگان$
نووسینی: هاوکار ڕەفیق
بەکالۆریۆس لە زانستە ڕامیارییەکان
وێڕای هەبوونی چەندین ئایین و پێکهاتەی دینی جیاواز لەناو دەوڵەتی تورکیادا، بەڵام ئایینی ئیسلام ئایینی زۆرینەی دانیشتووانی ئەم دەوڵەتەیە، بەجۆرێک زیاتر لە 96%ی هاووڵاتیانی تورکیا، شوێنکەوتەی ئایینی ئیسلامن، ئەم لایەنگیرییە زۆرەش بۆ ئیسلام وایکردووە پارتی دادو گەشەپێدان بەپێی ویست و بەژەوەندی سیاسی خۆی ئایین ڕامبکات و بیکاتە ئامرازێک بۆ بەدیهێنانی حەزە مۆنۆپۆڵی و قۆرخکارییە سیاسییەکانی، لەنگییەکانی دەربارەی مامەڵەکردن لەگەڵ ئایین جێبەجێکردنی لەم چەند ئاستەدا شایەنی ڕەخنەگری و هەڵوەستەی جدییە:
$یەکەم: بەکارهێنانی ڕێسا و بنەماکانی ئایین دژ بە نەیارە ئیسلامییەکانی$
لای پارتی دادو گەشەپێدان گرنگ نییە نەیارەکانی ئیسلامبن، هاوشێوەی دژایەتییەکانی بۆ بزووتنەوەی خزمەت، چونکە لە دیدی ئاکپارتیدا ئەو ئیسلامی ڕاستەقینەیە، یان ڕاسترە بڵێم ئەو نوێنەری ڕاستەقینەی ئیسلامە، سەیرتر لەوە لە ساڵی 2007 کاتێک بزووتنەوەی خزمەت و بەدیاریکراویش فەتحوڵڵا گولەن پشتگیری سیاسەتی پارتی دادو گەشە پێدانی کرد لە سەروبەندی هەڵمەتەکانی هەڵبژاردنداو ئەردۆگانی وەک نوێنەری پاک و بێگەرد ناساند کە تەبایە لەگەڵ بنەماو یاسای ئیسلامی، ئەوە ئەردۆگانیش دانی دەنا بەبزتنەوەی خزمەت و سەرکردەکەی و کارو چالاکی و جوڵەکانی لەدەوڵەتی تورکیادا لەو پەڕی سەربەستی و ئازادی دابو، تەنانەت فەتحوڵڵا گولەن بەباوکی ئیسلامی کۆمەڵایەتی ناودەبرا، بەڵام هەر کە لایەنگرانی گولەن لەکۆتایی ساڵی 2013 تێوەگلانەکانی ئەردۆگانیان لەدۆسیەی گەندەڵی خستەڕو، ئەوا دەستبەجێ ئەردۆگان بوە دوژمنی سەرسەختی گولەن و تا کار گەیشتە ئەوەی لەئازاری 2014دا پاسپۆرتە تورکییەکەی گولەن لەلایەن تورکیاوە پوچەڵکرایەوە.
$أ: بزووتنەوەی خزمەت و کودەتاکەی تورکیا$
دژایەتییەکانی ئەردۆگان بۆ گولەن لەدوای کودەتاکەی 15تەموی 2016 بەلوتکە گەیشت، گولەنی سەردەمی ساڵانی 2007 تا 2013 کە بەباوکی ئیسلامی کۆمەڵایەتی ناودەبراو بە جوانترین نموونەی ئیسلام دەناسێندرا، ناوەکەی گۆڕدرا بۆ دەسەڵاتی هاوتەریب و گومڕاو لادەرو گێرەشوێن، تەنانەت پیاوە ئایینییەکانی ژێر چەتری دەسەڵاتی ئەردۆگان لەلێدوانەکانیاندا گولەنیان بەوە تۆمەتبار دەکرد کەئایینی کردۆتە ئامرازی وەبەرهێنان و چەواشەکاری، باشترین نموونەش لێدوانەکانی وەزیری کاروباری ئایینی تورکیا پ.د.مەهمەن گۆرمەز بو کە لەنۆیەمین کۆنفرانسی دینی ئۆراسیادا کە لەتورکیا ئەنجامدرا وتیبزافی خزمەت گروپێکی گومڕان، لەبەر ئەوەی دژی دەسەڵاتن.
بەم هەڵسەنگاندنە بێت ئەوەی وەک و خۆیان نەبێتە پاشکۆ و سەرلەقێنی دەسەڵاتدارێکی ستەمکار ئەوە گومڕایە، لای ئەوان ئەو کەسانە دیندارن کەچەپڵەلێدەری دەسەڵاتە ئیستیبدادییەکەی ئەردۆگانن.
لەدرێژەی قسەکانیدا گۆرمەز دەڵێت بزافی خزمەت ئایین و عیبادەتی خودا لەپێناو ئامانجەکانی خۆیان بەکاردەهێنن و لەگەڵ ئارەزوە خواستروەکانی خۆیان دەستکاری دەکەن، بەم پێیە بێت پارتەکەی ئەردۆگان ئایینی ئیسلامی بۆ بەرژەوەندی خۆی و ویستی سیاسی ڕوت بەکار نەهێناوە!، کەدواتر بەشیکارییەکی ڕەخنەگرییەوە لەسەری دەوەستم.
$ب: دین وەک ئامرازێکی سیاسی دژی بزووتنەوەی خزمەت$
پارتەکەی ئەردۆگان لەتۆمەتەکانی بەرانبەر بەگولەنییەکان بەو پێەی لەڕێڕەوی ڕاستەقینەی دین لایان دا بەردەوام بو، بەم چەشنە بەیاسایەکی توندی نادینی دەکەوێتە سزادان و کوشتن و بڕینی لایەنگرانیان، ئەو سەرجەم بڕیارە دیکتاتۆری و خراپەکانی لەژێر بەرگێکی ئایینیدا ڕەوای پێدەدات، باشترین نموونە ئەمانەن:
چەند ڕۆژێک دوای 15تەموز بەتۆمەتی لایەنگری کودەتا، بەفەرمانی ئەردۆگان ئەمانەڕویدا:_
492 فەرمانبەری ئایینی تورکیا بەگومانی پەیوەندیان لەگەڵ بزووتنەوەی گولەن، کەبەم شێوەیە بون:-
186 ئیمام و خەتیب، 36 موفتی، 40 بانگخوازی فەڕمی لەگەڵ چەندین بەڕێوەبەری گشتی کاروباری ئایینی و ڕاویژکاری کاروباری ئایینی، پاشکۆی کاروباری ئایینی.. هتد. بەدەر لەوەی بەهەزاران ئەندام و لایەنگرانی ئەم بزتنەوەیە لەسەرجەم وەزارەت و دەزگاکانی تورکیادا سزادران، بەڵام من تەنیا ئەم داتایانەم بەلاوە گرنگ بو خستمەڕو.
$ج: ئەمە پیاهەڵدان نییە بە بزووتنەوەی خزمەت$
ئەوەی لەسەرەوە خستمەڕو مامەڵەی پارتێکی ئیسلامییە دژی بزووتنەوەیەکی ئیسلامی، کە لە سەرەتادا کاتێک بزووتنەوە لەساڵانی دوای 2007وە پیاهەڵدان دەکات بەسیاسەتی پارتی دادو گەشەپێدان، ئەم پارتەش لەخۆی دەگۆڕێت و بەڕوحی ئیسلامی دەیناسێنێت، بەڵام دواتر کە بزووتنەوەی خزمەت لەپیاهەڵدان دەوەستێت و ڕوخساری قێزەونی ئەردۆگان بێ پەردە دەخاتە ڕو، ئیتر ئەو کاتە بزووتنەوەی خزمەت بەناشرینترین پەڵە بەسەر ئیسلامەوە دەناسێندرێت، بەڵام ئەمە واتای ئەوە نییە بزووتنەوەی خزمەت ئیسلامێکی پەپولە ئاسایەو ئەو هەرگیز پەیامە ئیسلامییەکەی نەخستۆتە خزمەت کۆی پێکهاتەکانی ناو تورکیا، پرەنسیپی یەکسانی عەدالەتی کۆمەڵایەتی هەرگیز لەپراکتیکیدا ڕەنگی نەداوەتەوە، باشترین بەڵگەی ئەم بزووتنەوە ئیسلامییە ئەوەیە کەبڕوای بەخەباتی ڕەوای کورد نییە، لەبەر ئەوەی کوردەکانی باکوور دیندارنین و وەک ئەم بزووتنەوە، بەناوی دینەوە سەر لە خۆیان و خەڵک ناشوێنن، بەم پێیە هەرگیز گولەن لەگەڵ پڕۆسەی ئاشتیدا نەبوەو دانی نەناوە بەمافی ڕەوای کورد لەم دەوڵەتەدا، ئەو چاوی نابینابوە لە ئاستی بینینی ئەو هەمو کوشتن و بڕین و زیندانیکردنەی کوردی خاوەن مافی زەوتکراو لەم دەوڵەتەدا، بەڵام خۆی بەباوکی ئیسلامی کۆمەڵایەتی دەناسێنێت، لەهەمان کاتیشدا چاوەکانی بەتوندی نوقاندوە لەئاستی توندڕەوی و سەرکوتکارییەکانی پارتی دادو گەشەپێدان، بەرانبەر گەلی کوردی خاوەن مافی ڕەوا.
$دوەم: ئایین لە سەروبەندی بانگەشەی هەڵبژاردنی ئاکپارتیدا$
بەحوکمی ئەوەی زۆرینەی تورکیا ئیسلامن، ئەوە ئەم پارتە زۆر بەباشی کەوتە جڵەوگیری ئەم پرسەو بەدوشمی دینی و کاندیدکردنی کەسایەتی دینی کەوتە جوڵاندن و پێشڕەوی هەستی جەماوەی زۆرینەی ئیسلامی تورکیا، بەم کارەی دو ئامانجی بەدەستهێنا:_
$أ: ئامانجی یەکەمی$ ڕاکێشانی دەنگی ئەو کوردانە بو کەئیسلام بون و لەبەر ئەم سیفەتە دەبونە دەنگدەری پارتی دادو گەشەپێدان، چونکە لەباکووری کودستاندا سەرجەم پارتە کودییەکان بەم شێوەیە پەڕگیرنین و ئایین ناکەنە میکانیزمی بانگەشەیان، ئەمە بەدەر لەوەی هەدەپە لەکۆتا هەڵبژاردندا توانی سود لەئایین وەربگرێت و چەندین کەسایەتی دینی جیاواز بێنێتە ڕیزەکانییەوە، بەڵام کەسیان وەک ئاکپارتی نەیتوانیوە لایەنگری ناوخۆی و دەرەکی بە بیانوی ئیسلامبونی خۆی کۆبکاتەوە، بەڵام بەدیوێکی دیکەدا چەندین جار وێنەی ماچ و دەست لەملانی لەگەڵ هونەرمەندو ئافرەتی نیوەڕوتدا بڵاوبۆتەوە کەئەمە هەرگیز وێک نایەتەوە لەگەڵ هیچ بنەماو یاساو ئەرکانێکی دینی، ئەمە ڕێک پیشاندانی ئەو پەندە کوردییە کەدەڵێت بانێک و دو هەوایە!.
$ب: ئامانجی دوەمی$ تەکفیرکردنی ئەو پارت و لایەن و پێکهاتانەیە کەهەڵگری پەیامی دیینی نین، ئەو وەک نوێنەری ڕاستەقینەی ئیسلام دەردەکەوت و خۆی دەناساندو هەستی خەڵکی خۆشباوەڕی بەرەو لای خۆی جڵەوگیر دەکرد، بەم شێوە لایەنگران و هەڵسوڕاوانی ئەم پارتە لەهەمو شوێنێکی تورکیا دەیانوت ئیسلام فەرمان بەوە دەکات دەنگ بدرێت بەپارتەکەی ئەردۆگان، بێجگە لەم بژاردەیە چارەسەرێکی تر لەبەردەمدا نییە.
$سێهەم: پیرۆزکردنی ئەردۆگان و پارتەکەی لەلایەن شوێنکەوتوانییەوە$
بەکارهێنانی ئایین تەنیا لەم چوارچێوەیەدا ڕانەوەستاوە، بەڵکوو بۆ ڕاکێشانی جەماوەرو خرۆشاندنیان، لایەنگرانی پارتی دادو گەشەپێدان هەستاون بەموقەدەسکردن و پیرۆزکردنی لەڕادەبەدەری ئەردۆگان، پەیوەند بەم پرسە چەند نموونەیەک دەخەینەڕو:_
سەرۆکی پێشوی ئاکەپە: ئێمە تامەزرۆ و ئاشقی ئەردۆگانین، ئەو بۆ ئێمە پێغەمبەری دوەمە.
ئەفکان ئالا: ئەردۆگان وەک پێغەمبەر توشی غرور نابێت و سەرکەوتوترە لەئەو.
بەم چەشنە ئەندام پەڕڵەمان و وەزیرەکانی ئاکپارتی بەلێدوانەکانیان لەهەوڵی پیرۆزکردنی ئەردۆگانن، بەدەر لەوە زۆرێک لەئەندامەکانی ئێستای ئەم پارتە کەپێشتر سەر بەئاکپارتی نەبون لەنموونەی نوعمان کورتوڵموش یاریدەدەری سەرۆک وەزیران و سولەیمان سۆلۆ وەزیری ناوخۆی تورکیاو ئەندامی پێشوی پارتی دیموکراتی تورکیا، پێش چونە ناو ئەم پارتەوە ئەردۆگاننیان بەکافرو بێ دین دەناساند، بەڵام کاتێک هەستیانکرد جوگرافیای پارتەکەی ئەردۆگان ژینگەیەکی لەبارترە بۆ هێنانەدی ویست و ئارەزوە سیاسی و تایبەتییەکانیان، کەوتنە پیاهەڵدان و پیرۆزناساندنی ئەردۆگان و سەد پلە قسەکانیان هەڵگەڕاندەوە.
$چوارەم: نەیارە کوژراوەکانی کودەتاکەی تورکیا نوێژی مردویان لەسەر ناکرێت$
پارتی دادو گەشەپێدان، بەفتوای دینی موفتییەکانی، بازدەدات بەسەر ڕێسا بنچینەییەکانی ئایینی ئیسلامدا، چەند ڕۆژێک دوای کودەتاکەی تورکیا، لیژنەی کاروباری ئایینی تورکیا لە فەتوایەکدا ڕایگەیاند بەهیچ جۆرێک جائیز نییە نوێژی مردو لەسەر ئەو (104) جەنازەیە بکرێت کە لەڕیزەکانی کودەتادا دژی دەسەڵاتەکەی ئەردۆگان کوژراون.
بەڵام ئەم فەتوایە ئەو کەسانەی نەگرتەوە کە لەڕیزەکانی لایەنگرانی ئەردۆگاندا کوژراون، چونکە ئەوان جیاوازترن و تەنانەت هەڵگری ناوی شەهیدن، چونکە ئەوان دژایەتی دەسەڵاتیان نەکرد بەڵکوو بەرگرییان کرد، ئەوان خیانەتی نیشتیمانیان نەکرد بەڵکوو بەرگرییان لەئایین و نوێنەری ئایینی ئیسلام کرد، بەبڕوای ئەم لیژنەیە ئەو (104) جەنازەیە تەنیا بەناو ئیسلامن.
پرسیاری سەرەکی لێرەدا ئەوەیە، ئایا ئەم فتوایە لەگەڵ پرەنسیپ و مەبادیئەکانی ئیسلامدا وێکدێتەوە؟ ئایە ئیسلام مەنعی نویژی مردو دەکات؟ ئایە ئەرکانە گشتییەکانی نویژی مردو لە ئیسلامدا ئەم ڕیزپەڕەیان هەیە؟ ئایە لەژێر چ بیانویەکدا ئەم لیژنەیە ڕەوایی دەدات بەم فەتوا ناڕەوایە؟
خۆ ئەگەر هەر ئەم پیاوە ئایینییانە هاوسۆزبونایە لەگەڵ گولەنییەکان و ئەردۆگانیان بەحەق نەزانیایە، گەر سەر بەبزووتنەوەی خزمەتیش نەبونایە، هەر چارەنووسیان وەک ئەوانی لێدەهات و بەتۆمەتی خیانەتی نەتەوەیی سزای توند دەدران.
$پێنجەم: گۆڕستانی خیانەتکاران، جارێکی تر دین بۆ مەرامی سیاسی!$
ئەم (104) جەنازە کوژراوەی ڕیزەکانی سوپا، تەنیا بەوە کۆتاییان نەهات کەنوێژی مردویان لەسەر نەکرێت، بەڵکوو بەبێ هیچ مەراسیمێکی ئایینی بەخاکسپێردران، لەهەموی سەیرتر ئەوەیە، ئەم کوژراوانە نەبرانە (گۆڕستانی گشتی) بەڵکوو گۆڕستانێکی تایبەتیان بۆ درووستکراو ناوی لێنرا گۆڕستانی خیانەتکاران.
$شەشەم: دین دژی کوردانی باکوور$
ئاکپارتی بەبیانوی بێباوەڕی کوردان و پارتە کوردییەکانەوە ڕەوایی دەدات بەکوشتن و بڕینەکانی، ئەو تەنیا بەوەوە ناوەستێت کورد لەم دەوڵەتەدا قەتڵوعام بکات، بەڵکوو بەبیانوی چەپگەراو سۆشیالیست بونیانەوە، تاوانباریان دەکات و هەوڵی ناشیرنکردنیان دەدات و لە کۆتایشدا زیندانی و ئیهانەیان دەکات، تا دەگات بەکوشتن و لەناوبردن و سڕینەوەی ناسنامەیان، لەهەمو کارەساتبارتر ئەوەیە پارتە ئیخوانییەکانی هەرێمی کوردستانیش نابینان لەئاست ئەم ناحەقیانەداو بەئاشکرا لایەنگری خۆیان بۆ ئەردۆگان و دارو دەستەکەی دەردەبڕن و شەوی ڕودانی کودەتا شکستخواردوەکە هەتا بەیانی خەویان لێزڕا.
$دەرئەنجامێکی گشتی:$
بەپێی پرەنسیپی کارکردنی پاتی دادو گەشەپێدان بێت، گرنگ نییە ئیسلامیت یان نا، گرنگ ئەوەیە سەرلەقێنی دەسەڵاتی سیاسی بیت، گەر هات و هەڵگری پەیامی ئیسلامی بیت و هاماهەنگ بیت لەگەڵ ئەو سیستمە سیاسییەی هەیە، ئەوە تۆ دۆست و هاودین و هاوخەباتی گولەنییەکان (لە 2007 تا 2013بەنموونە)، بەڵام هەر کەلایەنگری خۆت گۆڕی بۆ دژایەتی با ئیسلامیش بیت، ڕاستەوخۆ دەبیتە گومڕاو لادەرو تیرۆرست (گولەنییەکان لەدوای 2013 تا ئێستا، باشترین نموونەی ئەم باسەن)، ئەگەر دیندادار نەبیت و دژی دەسەڵاتی سیاسیش بیت ئەوە دوجار گومڕاو تیرۆرست و ناپاکی (پارتە کوردییەکانی باکوور بەنموونە)، دین واتا میکانیزمی سەرخستنی سیاسەت، قوربانیدان بەدین لەپێناو سەرخستنی دەسەڵاتدا، دین هەر کاتێک کاریگەربو تەبەنی بکرێت و خەڵکی پێ جڵەوگیر بکرێت (بەکارهێنانی دین لەبانگەشەی هەڵبژاردندا، لەلایەن ئاکپارتیەوە)، بەدەر لەوە پێویستە لەپێناو سەرخستنی پەیامی سیاسی و شەخسیدا، لیژنەی فتوای گوێڕایەڵ درووستبکرێت، (فتوا ناڕەواکانی دوای کودەتا بەنموونە). [1]