وەکو یا دیار هەر ژ دەستپێکا مێژوویا کوردی یا نوی هەتا ئەڤرو کوردستان وەلاتەکێ داگیرکری و پارچەکریە ب شێوەکێ نە یاسایی ژلایێ هندەک دەولەتێن داگیرکەرڤە، و ئەڤان دەولەتان ب هیچ ڕەنگەکی دان پێدان ب مافێن ڕەوایێن مللەتێ کورد نەکریە. و ب درێژاهیا ئەڤێ قوناغێ ژ مێژوویا کوردی بەرژەوەندیێن دەولەتێن زلهێز ژی نەدگونجان دگەل بەرژەوەندیێن کوردان، و هەمی دەما پالپشت و پشتەڤان بوون بو دەولەتێن داگیرکەرێن کوردستانێ، و دەرئەنجامێ ئەڤێ چەندێ کوردستان هاتە پارچەکرن و کورد ب مافێن خو یێن نەتەوەیی شاد نەبوون، ئەوژی پێکئینانا دەولەتەکا کوردی یا سەربخو.
هەژی گوتنێیە کو کوردا ل هەر پارچەیەکا کوردستانێ هەول دایە هەر دەلیڤەکا بو هاتیە ڕوخساندن مفا ژێ وەرگرتیە و داخوازا مافێ چارەنڤیسێ خو کریە (حق تقریر المصیر)، وەکی هەر مللەتەکێ دی ل جیهانێ، و ئەگەر ئەم تەماشەی پەیرەو و پروگرام و ئەدەبیاتێن پارتێن سیاسی یێن کوردی ل سەرانسەری کوردستانێ ژی بکەین دێ بینین کو ئەوان بەحسێ ب دەستڤەئینانا ئەڤی مافی کریە، لێ ژبەر چەند هوکارەکێن نافخو و دەرڤە ئەڤ دەلیڤە هاتینە ژ دەستدان.
دەربارەی هەرێما کوردستانێ - عیراق پارتێن سیاسی، ب تایبەت ژی #پارتی دیموکراتی کوردستان# ب سەروکایەتیا ڕێزدار #مەسعود بارزانی#، شیان مفای ژ ئەوان گورانکاریێن ل عیراقێ چێبووین ل سالا 2003 وەرگرن، و کوردان ڕولەکێ گرنگ د عیراقا نویدا گێرا، و لاپەرەیەکێ نوی دگەل عیراقا نوی ڤەکر، و ژیانەکا نوی دگەل پێکهاتێ عەرەبی ل سەر بنیاتێ شەراکەت و برایەتی و وەکهەڤیێ دەستپێکر، لێ سەرکردێن سیاسی یێن نوی ل عیراقا نوی سیاسەتێن شوڤێنی وەکی یێن بەری خو پەیرەوکرن، و هەول دان ب هەمی ڕێکان کوردان پەراوێز بێخن، و پێگیریێ ب دەستورێ نوی یێ عیراقێ نەکەن، هەتا گەهشتیە وێ ڕادێ قویتێ خەلکێ هەرێما کوردستانێ ژی ببرن.
پشتی کورد بێ هیڤی بووین کو بگەهنە ڕێکە چارەیەکێ دگەل حکومەتا بەغدا، ب تایبەت ژی ل سەر پرسێن نەتەوایەتی، و هەروەسا ئەو پێشهاتێن دەولی و هەرێمی یێن پەیدابووین، ئەوژی شەرێ تیرورستێن داعش، و پشتبەستنا ئەمریکا ل سەر هەرێما کوردستانێ ب تایبەت ژی هێزێن پێشمەرگەی، کو شیان شەرێ ئەڤان تیرورستان بکەن، ئەڤە هەمی بوونە پالدەر کو سەروک مەسعود بارزانی بریارەکا مێژوویی بدەت ئەوژی ئەنجامدانا #ڕیفراندوم#ا سەربخویی یا هەرێما کوردستانێ ژ دەولەتا عیراقێ.
و هەژی گوتنێیە کو پتریا پارت و لایەنێن سیاسی ل هەرێما کوردستانێ پالپشتی و پشتەڤانیا خو بو بریارا سەروک بارزانی دیار کر، و خەلکێ هەرێما کوردستانێ ب هەمی پێکهاتەیێن خوڤە، ب تایبەت ژی خەلکێ ئەوان دەڤەرێن دکەڤنە دەرڤەی ئیدارا حکومەتا هەرێما کوردستانێ، هەمیان خوشحالیا خو بو بریارا سەروک بارزانی دەربری، و ئەڤ چەندە هەمی پالدەر بو کو یێ ڕژد بیت ل سەر ئەنجامدانا ڕیفراندومێ ل 25 ئەیلولا 2017 .
بێگومان ئەو خرڤەبوونا پارت و لایەنێن کوردی و خەلکێ هەرێما کوردستانێ ل دوور کەسایەتیا سەروک مەسعود بارزانی ژ بوشاییەکێ نەهاتیە، چونکی بارزانی ڕولەکێ دیار و بەرچاڤ د بزاڤا نەتەوەیی و ڕزگاریخوازا مللەتێ کورد دا گێرایە، هەروەسا گەلەک دەولەتێن هەرێمی و بیانی ڕێزەکا تایبەت ل ئەڤی سەرکردێ کوردستانێ دگرن.
سەرەرای ئەو گڤاشتنێن هەرێمی و نێڤ دەولەتی یێن ل سەر سەروکایەتیا هەرێما کوردستانێ هاتینە کرن کو ڕیفراندوم نەهێتە ئەنجامدان، لێ سەروک بارزانی یێ ڕژد بو ل سەر ئەنجامدانا وێ، و هەمی دەما بو وان دیار دکر کو ئەگەر ڕێکەفتنەکا فەرمی و یا ئاشکەرا و بچاڤدێریا نەتەوێن ئێکگرتی دناڤبەرا حکومەتا هەرێما کوردستانێ و حکومەتا عیراقێڤە بهێتە گرێدان، کو تێدا مافێن نەتەوەیێن کوردان ل عیراقێ بهێنە پاراستن، هینگێ ئەو دێ ژ بریارا خو پاشگەزبیت.
خالا سەرنج ڕاکێش د ڕیفراندوما 25 ئەیلولا 2017 ئەوە کو ل ئەوان دەڤەران ژی هاتبوو ئەنجامدان ئەوێن دکەڤنە دەرڤەی ئیدارا هەرێما کوردستانێ، ب تایبەت ژی ل کەرکووک و شنگالێ، و ئەڤ دەڤەرە هەر ژ دامەزراندنا دەولەتا عیراقێ و هەتا نوکە ژلایێ ئیدارەیا حکومەتا مەرکەزی یا عیراقێڤە دهێنە ب ڕێڤەبرن، بو زانین ئەڤ هەردوو دەڤەرە گەلەک د زەنگینن ب سامانێن سروشتی، ب تایبەت ژی پەترول، زێدەباری سامانێ مروڤی، و ژبەر ئەڤێ چەندێ حکومەتێن عیراقێ یێن ئێک ل دویف ئێک هەمی دەما ب پلان و بەرنامە سیاسەتێن عەرەبکرن و ڤەگوهاستنێ ل ئەڤان دەڤەران پەیرەو کرینە. و ل دەمێ ئەنجامدانا هەر دەلیڤەیەکا دان و ستاندنێ دگەل کوردان ئەڤ حکومەتە ڕازینەبووینە کو ئەڤ دەڤەرە ل ژێر دەستهەلاتداریا کوردانڤە بن. بێگومان ئەنجامدانا ڕیفراندومێ ل ئەڤان دەڤەران و سەرکەفتنا وێ دێ هێزەکا مروڤی و ئابووری یا زێدە دەتە قەوارێ نوی یێ هەرێما کوردستانێ.
دەولەتێن زلهێز ب درێژاهیا مێژوویا نوی و هەڤچەرخ یا کوردستانێ دژی بزاڤێن کوردی ڕاوەستیاینە، و ب درێژاهیا ئەڤێ مێژوویی کوردان چ هەڤال ل سەر ئاستێ نێڤ دەولەتی نەبووینە، بەروڤاژی ئەو نەتەوێن دی ئەوێن ل ڕوژهەلاتا ناڤین دژیان کو هەمی خودان هەڤال بون ل سەر ئاستێ نێڤ دەولەتی، و سەرەرای وێ چەندێ کو ئەڤ هەڤالینیە ل سەر بنیاتێ بەرژەوەندیان هاتبوونە دروستکرن، لێ قەدەرا کوردان نەبوونە خودان ئەڤان جورە هەڤالینیا، و ژبەر ئەڤێ چەندێ ژی ئەڤ گوتنا بەر بەلاڤ ل سەر هاتە گوتن: «کوردا چ هەڤال نینن ژ بلی چیا». و دژایەتیا دەولەتێن هەرێمی و بیانی بو ئەنجامدانا ڕیفراندوما هەرێما کوردستانێ بو مە دیار دبیت کو مێژوو دووبارە دبیتە ڤە.
و هەر چەوان بیت ڕیفراندوما هەرێما کوردستانێ دهێتە هژمارتن ڕویدانەکا مێژوویی یا گرنگ و دیار د مێژوویا کوردیدا، و دشیان دایە، ئەگەر کاودانێن نافخو و دەرڤە دگونجای بن، ل پاشەروژێ وەک بەلگەیەکێ مێژوویی پێشکێشی مەحفەلێن دەولی بهێتە کرن؛ چونکی تێدا هەمی خەلکێ هەرێما کوردستانێ داخوازا سەربخویی ژ عیراقێ کریە وەک مافەکێ ڕەوا یێ هەر مللەتەکی ل جیهانێ.
* پشکا مێژوو - کولێژا زانستێن مروڤایەتی - زانکویا دهوک.[1]