د. شێرزاد نجار

بە ڕابەرایەتی ئیدریسی هەمیشە زیندوو و سەرۆک مەسعود بارزانی پرشنگی شۆڕشی گوڵان دەستی بە درەوشانەوە کرد و وێڕای هەموو تەحەدییەکان لە 26ی گوڵانی 1976 شۆڕشی گوڵان دەستی پێ کرد.
لە ناوەندی ساڵی (1974) کاتێک شۆڕشی کورد بە لوتکەی توانا و هێزی شۆڕشگێڕیی خۆیەوە بوو، ئا لەو کاتانەدا لە هاوکێشەی نێودەوڵەتیداو بەبارتەقای ئاسۆدا سیمای گۆڕانکاریی دەرکەوت بوو، بەڵام بۆ شیکردنەوەی ڕووداو و پێشهاتە چاوەڕوانکراوەکان و دەرکەوتنی سیماکانی داهاتوو کاریگەرییەکانی لەسەرشۆڕشێ کە لە ساڵی 1961ەوە هەڵگیرسێنرابوو، بەپێی پێویست گرنگیی بەو هاوکێشەیە نەدرا، بەتایبەتیش لە ئاداری ساڵی 1974ەوە کاتێک کە تێکۆشانە بوێرانەکەی گەلی کورد لە پێناوی بەرگریکردن لە بناغەکانی کۆمەڵگەی کوردەواری بۆ چەسپاندنی مافە ڕەواکانی لە ژیانێکی سەقامگیر و لە چوارچێوەیەکی دەستووری و یاسایی بەشێوەیەک لە ئاستی داخوازییە ڕەواکانیدا بێت، لە برەودابوو.
ئەم گۆڕانکارییانە لە جووڵانەوەو ئاڕاستەکانی سیاسەتی نێودەوڵەتی و بەتایبەت لە سیاسەتی ئەمریکاییدا زۆر جددی و ترسناکن و لە هەمان کاتیشدا پێچەوانەی ئاڕاستەکانی شۆڕشی کورد بوون، ئەم جووڵانەوانە بریتی بوون لە گەیشتنی بەرژەوەندییە دژەبەیەکەکان بەیەکتری کە شتێکی ئاسایین لەو پەیوەندییە نێودەوڵەتیانەی پشتبەستو بوون بە بەرژەوەندییە هاوبەشەکانەوە، تەنانەت گەر ئەو بەرژەوەندییانە بەهۆی مەسەلەیەکی شۆڕشگێڕیشەوە دژەبەیەکیشبن، ئا لەوێدا ئەو هەموو دژەیەکانە لەیەک مەسەلەی هاوبەش و گرنگدا کۆدەبوونەوە کە ئەویش بریتیی بوو لە: چۆنییەتی مامەڵەکردن لەگەڵ کێشەی کورد و شۆڕشی کوردی بەشێوەیەک کە بەرژەوەندییە هاوبەشەکانی دەوڵەتانی زلهێز، یان تەنانەت بەرژەوەندییە دژەبەیەکەکانیشیان بپارێزێت. سەرەتا بۆ ئەو مەبەستە لە کۆتایی ساڵی 1974 لە #ئەستەنبوڵ# کۆبوونەوە، پاشان لە ئاداری 1975 لە (جەزائیر) کۆبوونەوە (بەبێ ئەوەی شۆڕشی کوردی هیچ کاردانەوەیەکی جددییانەی لەسەرکۆبوونەوەکان هەبێت، جگە لەو شاندە نەبێت کە بە بانگهێشتێکی سەرۆکی میسری (ئەنوەر سادات) سەردانی (قاهیرە) ی کردبوو، شاندەکە بە سەرۆکایەتی سەرکردەی لێهاتوو و دیار لە پارتی دیموکراتی کوردستان شەهید (#سامی عەبدولرەحمان#) بوو، (سادات: لەسەر پێشهاتەکان کە لە داهاتووی نزیکدا مایەی ڕوودانن هەروەها لە ئاکام و دەرئەنجامەکان لەبارەی شۆڕشی کوردی بەهۆی ڕێککەوتنی ئێراق و ئێران بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانیان کە ئەویش لەخۆیدا بێگومان لەسەر حیسابی چارەنووسی شۆڕشی کوردی دەبێت، ئاگاداری کردنەوە) پاشتر ڕێککەوتنی#06-03-1975#یان و بۆ چارەسەرکردنی هەموو کێشە هەڵپەسێراوەکان لەوانەش چارەسەرکردنی مەسەلەی کورد لە ئێراق کە دەبێتە مایەی ڕاگرتنی هەر پشتگیرییەکی دەرەکی بۆ کورد، لەئاکامیشدا دەبێتە مایەی کۆتایی پێهێنانی شۆڕشەکەیان بەشێوەیەکی پراکتیکی و واقیعی واژۆکرد، ئەو ڕێککەوتنە وەکوو کارەساتێک بوو کە سێبەر و شاڵاوەکانی بەسەر تەواوی ڕێچکەی شۆڕشی کوردیدا بڵاوکردەوەو بەشێوەیەکی ڕوون و ئاشکرا ئەو ڕاستییەی سەلماند کە یەکگەیشتنی بەرژەوەندییەکان لە سیاسەتی نێودەوڵەتی مەسەلەیەکی ئاساییە و بەردەوام ئەو دیاردەیە مایەی ڕوودانە لەبەر ئەوەی سیاسەتی نێودەوڵەتی هەر لەخۆیدا و هەر وەکوو پڕۆفیسۆری ئەمریکیی بەناوبانگ (هانز مۆرکنتاو) دەڵێت: گوزارشت پێکردنێکە بۆ ململانێ لەسەر هێز و دەسەڵات و بەرژەوەندییەکان. ئەم بارە بووە هۆی درووستبوونی حاڵەتی (ناهاوسەنگی) لەناو سەرکردایەتی و کۆمەڵگە و گەلی کوردیدا بەشێوەیەک کە ڕوون نەبوو چی بکرێت و چەندین پرسیار هاتە ئاراوە لەبارەی پرسیارێک کە (ڤلادیمێر لینین) ی سەرکردەی شۆڕشی ئوکتۆبەر کردبووی کە ئەویش: چ بکرێت؟
دەستەبژێرێک لە گەنجە شۆڕشگێڕەکانی کورد ڕووبەڕووی ئەم واقیعە بوونەوە و ڕازی نەبوون ملی بۆ کەچبکەن. هەر بۆیە لەبارەی بارودۆخە تراژیدییەکانی دوای ڕێککەوتنی 6ی ئادار دەستیان کردە تێڕوانین و بڕیاریاندا لە خەباتی چەکداری بەردەوامبن، بۆیە بە نهێنی کۆبوونەوەکان دەستی پێ کرد و کادیرە شۆڕشگێڕەکانی #پارتی دیموکراتی کوردستان# بەدەستەواژەیەکی دیاریکراوی بەرخودانەوە پابەندبوون، بەو مەبەستەوە ئەم کادیرانە : (هەمیشە لەیاد شەهید #ئیدریس بارزانی# و سەرۆک #مەسعود بارزانی# و شەهید سامی عەبدولڕەحمان و جەوهەر نامق و محەمەد ڕەزا و #عارف تەیفوور#) و دەستیانکرد بە موداوەلە و لیژنەیەکیان پێکهێنا کە هاوشێوەبوو لەگەڵ سەرکردایەتییەکی نوێ بۆ پارتەکە و بە ناوی (سەرکردایەتیی کاتی) ناونرا، ئەم سەرکردایەتییە کاتییە بەشێوەیەکی جددییانە و لە پێناوی بەردەوامبوون لە خەباتی شۆڕشگێڕانەدا هەستان بە جووڵانەوە. .
سەرکردایەتیی کاتیی ئەرک و مەسەلەی چارەسەرکردن و زیندووکردنەوەی ڕێکخستنە حزبییەکانی کە تووشی شکست بووبوون لەئەستۆگرت، هاوکات پەیوەندییەکانی دەرەوەی چالاککردنەوەی، لە مانگی حوزەیرانی 1975دا لیژنەی ڕێکخستنی دەرەوە هەستان بەدەرکردنی بەیاننامەیەکی گرنگ کە تیایدا گرنگترین ئەو فاکتەرانەی کە بوونە هۆی نسکۆی شۆڕشی ئەیلوول باس کرد و لەگەڵ بانگهێشتکردن بۆ یەکگرتن و چالاکیی زیاتر لە پێناوی بەزاندنی ئەو بارەی کە بەسەر گەلی کورد و شۆڕشەکەیدا سەپێنرابوو. پەیوەندییەکان دەستیان پێکرد و لەگەڵ زۆربەی ڕێکخستنەکانی دەرەوە بەتایبەتیی لەگەڵ ئەوروپا، شەهید سامی عەبدولڕەحمان هەڵسووڕێنەری ئەو پەیوەندییانە بوو کە لە پێناوی گەڕاندنەوەی چالاکی حزبی و پتەوکردنی پەیوەندییە حزبییەکان زۆر چالاکبوو، هەر لەو بارەیەوە لە هاوینی ساڵی 1975دا سەردانی (ڤییەننا) ی کرد و ژمارەیەک کۆبوونەوەی لەگەڵ کادیرەکانی ئەو وڵاتە سازکرد لەوانەش نووسەری ئەم چەند دێڕە لە کۆبوونەوەکاندا بەشداربوو کە تیایدا بناغە سەرەکییەکان دەستنیشان کرا لەبارەی چۆنییەتی کارکردن بۆ داهاتوو هەروەها ڕێکخستنی چالاکییەکانی (کۆمەڵەی خوێندکارانی کورد لە ئەوروپا) کە لەو کاتانەدا وەکوو (سەنگەرێکی هێڵەکانی پێشەوەی) لێهات بۆ خەباتی فیکری و دیپلۆماسی کوردی. سەرکردەکانی کۆمەڵەکە، لەوانەش نووسەری ئەم چەند دێڕە، لە گەیاندنی قەبارەی تراژیدیای کوردی بۆ جیهانی دەرەوە و لە ڕێگەی ئامرازەکانی ڕاگەیاندن و پەیوەندییەکان لەگەڵ پارت و کەسایەتییە پێشکەوتووخوازەکان بوون بە پێشەنگ، هاوکات پەیوەندی نێوان سەرکردایەتی کاتیی پارتی دیموکراتی کوردستان لەگەڵ پارتی کۆمیۆنیستی نەمساوی دەستی پێ کرد کە بە سەرۆکایەتی ڕاوێژکار (برونۆ کرایسکی) بوو و کە لەگەڵ بزووتنەوە ڕزگاریخوازەکان هاوسۆزبوو بە تایبەتیش (بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی فەڵەستینی و بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی کوردی) شەهید (سامی عەبدولرەحمان) ڕۆڵێکی داینامیکی لەم پەیوەندییانەدا گێڕاو بەندەش هاوکاریی دەکرد، ئەو چاوپێکەوتنانە لەبارەی کێشەی کوردی و ئاڕاستە و ڕەهەندەکانی بۆداهاتوو وەکوو دیالۆگێکی فکری قووڵ بوون هەروەها بریتی بوون لە سرووشی فیکری بۆ نەوەی نوێ کە چارەنووسەکەی هەڵگرتنی ئەو بەرپرسیارەتییە گەورەیە بوو لە بەخشین و بەردەوامبوون بۆ شۆڕشی کورد. بەڵێ واشبوو، دەستەبژێرێک لەم نەوە نوێیە کە بە هزری شۆڕشگێڕانە دەوڵەمەند بوون و جاروبار دەوڵەمەند بە هزری ڕادیکاڵی نیزیک بە هزرەکانی (گیڤارا) و (ترۆتسکی) ، هەر لە هزری (بوون – وجودیەت) تاکوو ئایدیالیزمی و یۆتۆپیانیزمییەت، ڕووبەڕووی بارەکە بوونەوە و بە بوێرانە و ئەمانەت و دڵسۆزانە ئەو بەرپرسیارەتییەیان لەئەستۆگرت. بەو شێوەیە، تیشکە سەرەتاییەکانی شۆڕشی گوڵان دەستی بە دەرکەوتن کرد و سەرەڕای هەموو مەترسی و سەرکەشییەکان و وێڕای ستەمداریی ڕژێمەکان لە 26ی گوڵانی 1976 یەکەمین پریشکی شۆڕشەکە هەڵگیرسا، ئەویش لە ڕێگەی ئەنجامدانی ژمارەیەک لە ئۆپەراسیۆنی سەربازی لە دژی بنکە سەربازییەکان کە لە هەمان ئەو کاتانەدا شەهید (سامی عەبدولرەحمان) لەو بارەیەوە لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا لە (لەندەن) ئەو باسەی ڕاگەیاند کە بەشێوەیەکی مەیدانی ڕابەرایەتیی شۆڕشەکەی کرد لە ناوەوەی کوردستان سەرەڕای کەموکووڕی لە ئیمکانییەتەکان، شۆڕش هیچ سەرچاوەیەکی نەبوو بۆ چەک و سەرچاوە داراییەکانی زۆر کەمبوو و پشتگیریی دارایی بۆی کەم و بچووک بوو، بەڵام ڕۆحی شۆڕشگێڕانە لە ئاستێکی بەرزدابوو، ئەمەش بوو بە زەمینەیەکی گرنگ لە داهێنانی تەکتیکی نوێ بۆ کاری شۆڕشگێڕانەی پشت بەستوو بە ئەزموونی نەتەوەکانی جیهان (وەکوو کوبا و ڤێتنام و فەڵەستین) . بەوشێوەیە، ڕۆشناییە سەرەتاییەکان بۆ ڕێگەیەکی دوور و ترسناک و هەستیار درووست بوون و شۆڕش بەو بڕە سەرچاوە کەمەی توانیی لەسەر زەوی واقیعدا خۆی جێگیربکات و ڕەگی بچەسپێنێت و چالاکییەکانی سەرنجی دوژمنەکانی پێش دۆستەکانی ڕابکێشێ. هەر بۆیە، کاری شۆڕشگێڕانە کارێکی ئاسان نەبوو (هەروەها بەهیچ شێوەیەک وەکوو کاری سیاسیی ئەمڕۆ ئاسان نییە) ، بەڵکوو کارێکی زۆر ئەستەمە بەشێوەیەک کە ژیانی مرۆڤ بەردەوام لە مەترسیدابوو، ئیتر چۆن لەگەڵ کۆمەڵە خەباتگێڕ و تێکۆشەرێک کە ژیانیان دەخەنە دەستی قەدەرەوە لەمیانی ڕووبەڕووبوونەوەی دەسەڵاتی ستەمکەر و ستەمدار؟ هەر لەو کاتانەدا، ئامادەکارییەکان بۆ بەستنی کۆنگرەی ساڵانەی (کۆمەڵەی خوێندکارانی کورد لە ئەوروپا) دەستیان پێکرد و کۆنگرەکە لە یەکێک لە هۆڵەکانی زانکۆی (بەرلینی ئازاد) لە شاری (بەرلین) دا بەسترا. بەستنی کۆنگرەکە لە کەش و هەوایەکی پڕ لە گرژی و ئاڵۆزی و هەروەها مەترسیدار بەڕێوەچوو، چونکە کۆمەڵەکە لەبەر باڕەشی کەرتبوون و دووبەرەکێدا بەهۆی کاردانەوەی نسکۆی شۆڕشی کورد و باری نالەبار و گرژی ناو کوردستان مەترسی هەڵوەشاندنەوەی لەسەر بوو، بە چەند گفتوگۆیەکی توند لەسەر درووشمەکان کۆنگرە دەستی پێ کرد و دوو ئاڕاستەی جیاواز لەناو ئەندامانیدا درووست بوو، یەکەمیان ڕۆڵی سلبیانەی ئەو ئەندامانەی بوو کە لەناو دار و پەردووی شۆڕشەوە هاتبوونەوە و ڕای ئەندامانی کۆنگرەیان بە ڕێگە لاوەکییەکاندا دەبرد ( هەندێک لەمانە تا ئەمڕۆش لە ژیانی سیاسیانەی هەرێمی کوردستاندا پێشەنگن و لە بنکە هەستەوەریەکانیدان) ، هەر بۆیە هێڵەکانی کۆنگرە پێکەوە نەدەبەسترایەوە تا ئاکام هەندێک لەوانە کشانەوەو دواتر کۆمەڵەیەکی تایبەت بە ئایدیۆلۆژیای خۆیان دامەزراند، ئیتر کۆنگرە درێژەی بە کارەکانی خۆی دا و دانیشتنەکان لەلایەن ئەم کادرانەوە سەرپەرشتی دەکران (د. #ڕۆژ نووری شاوەیس#، د. محەمەدساڵح جومعە، د. ناسح غەفوور، د. #شێرزاد نەجار#) و چەند کادرێکی سەربەخۆ. کۆنگرەکە پشتێنەیەکی پتەو بوو بۆ شۆڕش لە کوردستان و پشتگیری تەواوی خۆی بۆ بەرخودان لە شاخەکانی کوردستان دەربڕی، هەر لە دوای تەواوبوونی کۆنگرەو لە مانگی ئابی ساڵی 1976 یەکەمین کۆنفرانسی (پارتی دیموکراتی کوردستان) لە دوای نسکۆوە و لە بەرلینی خۆراوا سازدرا، تێیدا هۆکارەکانی نسکۆ و باری گشتی سەرهەڵدانەوەی شۆڕش و پەرەپێدانی ڕێکخستنەوەی حزبی باس کران، کۆنگرە لەسەر نەخشەی ڕێگەی ڕزگاریخوازانەی کوردی ڕێککەوتن و ڕێبازی چەکدارانەش چەسپێنرا کە پێشتریش لەلایەن شۆڕشی گوڵانی پێشکەوتووخوازەوە وەکوو ڕێگەیەکی تازە بۆ کاری خەباتگێڕی بڕیاری لەسەر درابوو، هەروەها لە کۆنفرانسەکەدا ئەندامانی نوێی سەرکردایەتی هەڵبژێردران، هەندێک ناوەکانیان بەئاشکرا و هەندێکیش بەنهێنی ناوەکانیان پارێزران.
بەم شێوەیە هەموو کەموکووڕییەکانی کە لەسەرکردایەتی کاتی هەبوو چارەسەرکران، لەناو سەرکردایەتیشدا کۆمەڵێک خەباتگێڕ دەنگیان پێدرا لەوانە سەرۆک مەسعود بارزانی، شەهیدی هەمیشە زیندوو ئیدریس بارزانی، شەهید سامی عەبدولرەحمان، #جەوهەر نامیق#، محەمەد ڕەزا، عارف تەیفوور، وریا کاتژمێری، فازیل جەلال، عەبدولڕەحمان بێداوی، دکتۆر #کەمال کەرکووکی#) ئینجا بۆ لقی ئەوروپای پارتیش محەمەد ڕەزای تێکۆشەر هەڵبژێردرا تاکوو بەرپرسیارییەتی لقەکە لە بەرلینی ڕۆژاوا بۆ ڤییەننا بگوازێتەوە، لەوێ پەیکەربەندی ڕێکخستنی حزبی لەسەر بناغەیەکی نوێ داڕێژێتەوە، شیاوی وتنە وێڕای ئەو هەموو پیلانە موخابەراتییانەی ئێراق کەبۆ جووڵانەوەو چالاکییەکانی لە ئارادا بوون ئەو لقەی ئەوروپا چالاک بوو. .
ئەم سەرەتایانە لە حەقیقەتدا بووژانەوەیەک بوو بۆ بزاڤی ڕزگاریخوازی کورد، بەپێی بنەما تازەکانی پەرەسەندنی شۆڕش لە بزاڤەکانی ڕزگاریخوازی جیهانیدا، کە هاوبەند بوو بەتێکۆشانی میللەتانی تینوو بەئازادی. خەباتگێڕانی پێشەنگ لە شۆڕشی گوڵان دا چەندین سەروەریی بە بایەخیان لە تێکۆشان پێشکەش کردوو سەلماندیان کە زیندوویەتی نەتەوە لە بەرانبەر ستەمکاریدا دانامرکێت، لە قۆناغێکدا بەربەستی بێتەڕێ بۆ دامرکانەوەی لە قۆناغێکی تردا دەگەشێتەوە، ئەم شۆڕشە گوزارشتی لە ڕەهەندێکی ستراتیژی دەکرد، کاتێک ڕایگەیاند تێکۆشان لە پێناو سەرکەوتندا پشوودرێژی دەوێت، لە ڕاستیدا خەبات و تێکۆشانی شۆڕشی گوڵان ڕێگەی خۆشکرد بۆ بەرهەمی بەپێز و زیندوو کە لە قۆناغەکانی داهاتوودا دەستکەوتی ئەو بەرهەمانەی ئێستای بۆ میللەتی کورد بەدیهانی، ئەم دەسکەوتانە پێویستیان بە هاوکارێکردنی یەکتر و پشت بەیەک بەستن هەیە، تاکوو بپارێزرێن و بەئاسانی لەدەست دەرنەچن. [1]
=KTML_Link_External_Begin=https://www.kurdipedia.org/docviewer.aspx?id=456080&document=0001.PDF=KTML_Link_External_Between=کلیک بکە بۆ خوێندنەوەی شۆڕشی گوڵان.. لە شەوانی ئەنگوستەچاودا دەنگێ بوو بۆ هیوا=KTML_Link_External_End=