ڕۆمانی خۆشەویستیی لە زەمانی کۆلێرادا
#ئەردەڵان عەبدوڵڵا#
ڕۆمانی خۆشەویستیی لە زەمانی کۆلێرادا، یەکێکە لە شاکارە جوانەکانی ئەدەبیاتی جیهان. کاتێک لە ئەڵمانیا بووم، بەڵامەوە سەیر بوو بۆچی هێندە گرنگی بە گابرێل گارسیا مارکیز و ڕۆمانی خۆشەویستی لە زەمانی کۆلێرادا دەدەن. منیش زۆر دەمێک بوو حەزم دەکرد بیخوێنمەوە. دیارە ئەم ڕۆمانە بۆ چەندین زمانی جیهانی وەرگێڕاوە و بە یەکێک لە 100 ڕۆمانە مەزنەکەی ئەدەبیاتی جیهان دادەنرێت. جگە لەوەش کراوەتە فیلم، کە یەکێک بووە لە فیلمە سەرکەوتووەکانی جیهان.
بە سوپاسەوە هاوڕێی هێژام محەمەد کەریم، ساڵی 2016 ئەم ڕۆمانە جوانەی پێشکەش کردم کە ماوەیەکی زۆر خەریکی وەرگێڕانی بووە، یەکێکیشە لە کارە جوانەکانی بواری وەرگێڕان. ڕۆمانەکە لە 460 لاپەڕەی قەبارە گەورە پێکدێت و دەزگای جەمال عیرفان چاپی دووەمی کردووە، بە کوردییەکی جوان وەریگێڕاوە. دیارە لە هەموو جیهاندا لێکۆڵینەوەی زۆر لەبارەی ئەم ڕۆمانەوە کراوە، هیچ ڕۆمان و بەرهەمێکی تری مارکیزیش، هێندەی ئەم ڕۆمانەی قسەی لەبارەوە نەکراوە.
لێرەدا پێم خۆشە منیش چەند سەرەقەڵەمێکم لەبارەی ئەم ڕۆمانە جوانەوە بنووسم، بە و هیوایەی تیشکێک بخەمەتە سەر ئەم ڕۆمانە و کەمێک زانیاریش پێشکەش بە و خوێنەرە هێژایانە بکەم، کە هێشتا نەیانخوێندۆتەوە.
$ناوەرۆک$
هەر لەناوەکەیەوە خوێنەر ڕووبەڕووی دوو شتی سەرەکی دەبێتەوە. یەکەمیان: خۆشەویستی. دووەمیان: نەخۆشی کۆلێرایە. یەکەمیان واتە خۆشەویستی پانتایی گەورەی تەواوی ڕۆمانەکە داگیردەکات. لە کۆتاییەکانی سەدەی نۆزدە تا سەرەتاکانی سەدەی بیستەم، لە ئەمریکای لاتیندا، چیرۆکێکی خۆشەویستی جوان و گەورە لەدایک دەبێت، لەکاتێکیشدا تارمایی جەنگ و نەخۆشی کۆلێرا بەسەر تەواوی وڵاتەکانیدا زاڵە. لێرەدا نووسەر دەیەوێت بڵێت، کە هێز و توانای خۆشەویستی لەبن نەهاتووە و دەتوانێت لە خراپترین و ناخۆشترین سات و شوێنیشدا، بە جوانترین شێوە لەدایک بێت.
فلۆرینتۆ ئەریزا کوڕێکی هەرزەکاری هەژارە لە فەرمانگەی تەلەگراف کار دەکات، مەلی عیشقی بەسەر کچۆڵەیەکی جوان و دەوڵەمەندی شارەکەوە دەنیشێتەوە، کە ئەویش فێرمینا دازایە. ماوەیەک خۆشەویستی ئەم دوو گەنجە بەردەوام دەبێت، بەڵام پاشان باوکی نامەیەکی دڵداری کچەکەی دەدۆزێتەوە، ئەویش کەسێکی ستەمکار و تووڕە بووە. کاتێک بەمە دەزانێت خوشکەکەشی سزا دەدات، چونکە ئاگادار بووە و ئەم ڕاستییەی لە و شاردۆتەوە، بۆیە لە ماڵ دەری دەکات. پاشان کچەکەشی سزا دەدات و دەیبات بۆ گوندێکی دوورە دەست. بەڵام فلۆرینتۆ، بەوپەڕی دڵسۆزییەوە پارێزگاری لە خۆشەویستییەکەی دەکات و ژن ناهێنێت و چاوەڕێی دڵدارەکەی دەکات. پاش ماوەیەک فێرمینا شوو بە پزیشکێکی ناودار دەکات و ژیانی هاوسەری پێکدێنێت، کوڕ وکچێکی لێ دەبێت. پاش چەندین ساڵ لەگەڵ ئەم پزیشکە ئاشتیانە پێکەوە دەژیین، هەتا ڕۆژێکیان مێردەکەی لەسەر پەیژەیەکەوە دەکەوێتە خوارەوە و دەمرێت. لە مەراسیمی بەخاک سپاردنەکەیدا، دووبارە فلۆرینتۆی کۆنە خۆشەویستی پەیدا دەبێتەوە و داوای لێدەکات کە لاپەڕە کۆنەکانی پێشوو هەڵبدەنەوە و ببنە هاوسەری یەکتری. فێرمینا لە و کاتەدا زۆر تووڕە دەبێت، بەڵام دواتر کە دەگەڕێتەوە ماڵەوە، لە ناخیدا هەست بە ژیانەوەی خۆشەویستی کۆنەکەی دەکات و ڕازی دەبێت. لێرەشدا کچەکەی دژی دەوەستێتەوە و دەبێتە ڕێگر لێی، بەڵام کوڕەکەی ڕازی دەبێت. دواجار پێکەوە سواری کەشتییەک دەبن و بەناو دەریادا سەفەر دەکەن و دوای 52 ساڵ بە یەکتری دەگەن و دەیانەوێت لە ڕێگەی سیحری خۆشەویستییەوە، دژی پیری بجەنگن، ئەمەش کۆتایی ڕۆمانەکەیە.
دیارە ئەم ڕۆمانە پڕیەتی لە دیمەنی جوان، کە هەستی مرۆیی تێیدا زاڵە بەتایبەتی خۆشەویستی. لە هەمووشی جوانتر شێوازی نووسینەکەیەتی.
$شێوازی نووسین$
لە پەنا ناوەرۆکە جوان و سیحر ئامێزەکەیدا، شێوازی نووسینەکەی، خاڵێکی بەهێز و سەرنجراکێشی ئەم ڕۆمانەیە. نووسەر لە ڕێگەی فلاشباکەوە، وردەوردە باسی ڕووداوەکانی ڕۆمانەکە دەکات. سەرەتا لە مردنی مێردەکەی فێرمیناەوە دەست پێدەکات و پاشان یارییەکی جوان بە زەمەن و شوێنەکان دەکات، لە ڕێگەی کردنەوەی گرێ کوێرەکانی ڕۆمانەکەوە، خوێنەر بە ڕۆمانەکەوە دەبەستێتەوە. جگە لەوەش نووسەر توانایەکی ئێجگار سەیر و بەهێزی هەبووە لە گێڕانەوەی ڕووداوە خۆش و ناخۆشەکانی ڕۆمانەکە. لەم ڕۆمانەشدا میتۆدی ماکی ڕیالیزم= واقیعی سیحرایی زۆر بەجوانی بەکارهێناوە، بەتایبەتی لەکاتی باسکردنی چیرۆکی خۆشەویستیی فلۆرینتۆ و فێرمیناوە. جگە لەوەش لەکاتی باسکردنی نەخۆشی کۆلێرادا، وەکوو کامێرامانێکی دیمەنە تراژیدییەکانی گواستۆتەوە، وا هەست دەکەیت کە سەیری فیلمێکی دۆکۆمێنتاری دەکەیت، لەمەشدا نووسەر شێوازی ڕۆژنامەوانی بەکارهێناوە.
$خۆشەویستی$
وەکو پێشتریش وتم، خۆشەویستی دەبێتە بابەتی سەرەکی ئەم ڕۆمانە، هەروەها دەشبێتە مەیدانێکی سەرەکی بۆ تەواوی ڕۆمانەکە. لێرەدا نووسەر دەیەوێت کۆمەڵێک پەیامی گرنگ بە خوێنەر بدات. لە سەرەتادا پێمان دەڵێت: خۆشەویستی هیچ سنوورێکی کۆمەڵایەتی نازانێت، هەروەها هەژاری و دەوڵەمەندیش هیچ ڕۆڵێکیان نییە. دواتریش هەنگاو بەرەو خاڵێکی گرنگ دەبات و باس لە تەمەن و پیری دەکات، دووبارە نووسەر پێمان دەڵێت: کە خۆشەویستی پەیوەندی بەپیری و گەنجییەوە نییە، بگرە خۆشەویستی توانا و هێزیکی بێسنوور و بەردەوامی هەیە.
نووسەر دەڵێت: خۆشەویستی لە هەموو کاتێک و لە هەموو جێگایەکدا هەر خۆشەویستییە و خۆشەویستی هەتا لە مەرگ نزیک بێتەوە سەقامگیرتر و تۆکمەتر دەبێت.ل456
پاشان باس لە قوربانیدان دەکات و لەزاری فلۆرینتۆوە دەڵێت: چ شانازییەک لەوە گەورەترە مرۆڤ لەپێناوی خۆشەویستیدا بمرێت.ل110
لێرەدا نووسەر پێمان دەڵێت هەرچەندە خۆشەویستی هەڵگری پەیامێکی ژیاندۆستییە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا هەڵگری پەیامێکی مەرگدۆستییشە.
$کۆلێرا$
بابەتێکی گرنگی تر مەسەلەی نەخۆشی کۆلێرایە، لە سەردەمەکانی پێشوودا ئەم نەخۆشییە وەکوو چەکێکی کۆمەڵکوژی پەلاماری کۆمەڵگەکانی داوە. نووسەر لەمەشدا باسی ئەو کارەساتە گەورەیە دەکات کە لە سەدەی نۆزدەدا بەسەر ئەمریکای لاتیندا هاتووە، ئەویش لە دەرەنجامی بڵاوبوونەوە نەخۆشی کۆلێرایە. لەمەدا نووسەر زیاتر وەکوو ڕۆژنامەنووسێک دەرکەوتووە، قەڵەمەکەی کردۆتەوە کامێرایەکی زیندوو، وێنەی ئەو دیمەنە تراژیدیانەمان بۆ دەگرێت، کە لە و کاتەدا بەسەر خەڵکی ئەمریکای لاتیندا هاتووە. نابێت ئەوەشمان لەبیربچێت کە پێشتر مارکیز کاری ڕۆژنامەنووسی کردووە.
دواتریش دەڵێت:
لەگەڵ هاتنی هەفتەی سێیەمدا، سەراپای هەیوانی دێری (سانتا کلارا) ی پیرۆز تا قەراغی سپیدارەکان پڕ بوو لە گۆڕ و ناچاربوون باخی میوەی ئەنجوومەن بەکاربێنن بۆ ناشتنی تەرم کە ڕووبەرەکەی دوو ئەوەندەی گۆڕستانێکی ئاسایی دەبوو. لەوێدا قەبرەکانیان هێندە قووڵ هەڵکەندبوو، مردووەکان بەبێ تابووت بە سێ ڕیز لەسەریەک بنێژن، بەڵام ئەم کارەش نەدەکرا درێژەی پێبدرێت لەبەرئەوەی قەراغی گۆڕەکان وەکوو ئیسفنجی لێهاتبوو بەپێ خستنەسەری، خوێنی پیس و بۆگەنی دەدەڵاند. ل147
لەمەدا نووسەر زیاتر پشتی بە میتۆدی سرووشتگەرایی ئێمیل زۆلا بەستووە، بەمشێوەیەش توانیویەتی دیمەنەکە پڕاوپڕ بۆ خوێنەر بگوازێتەوە، کە ئەمەش هێندەی تر ڕۆمانەکەی بەهێز کردووە.
پیریی
خاڵێکی گرنگتر، کە نووسەر پانتایی باشی بۆ داناوە، پەیوەندی بە مەسەلەی پیرییەوە هەیە. لەمەدا نووسەر بە پێی سەلیقەی خۆی، قسەی لەبارەی پیرییەوە کردووە.
فلۆرینتۆ هەستی دەکرد، پیریی ئەو، لافاوێکی پڕ جۆش و خرۆش نییە، بەڵکوو چاڵاوێکی گەورەیە دڵۆپ دڵۆپ یادەوەری لێدەتکێت و وشکدەبێت. لێزانیی و زیرەکی پەرپووت دەبوو، متانەی پێنەدەکرا، دوای چەندین ڕۆژ خووڵانەوە بە دەوەری ڤێلای لامانگادا، لەوە تێگەیشت کە شێوازەکانی سەردەمی گەنجی هەرگیز ناتوانن ئەو دەرگایانە بشکێنن کە پرسە کڵۆمی دابوون. ل393
جێگەی ئاماژەیە مارکیز لە کۆتایی تەمەنیدا تووشی نەخۆشی زەهایمەر بوو، ڕۆژنامەیەکی ئەڵمانیش بە مانشێتی گەورە نووسیبووی خۆشەویستی لەزەمەنی زەهایمەردا.
$وەزعی سیاسی$
نووسەر لەپەنا خۆشەویستییدا باسی ژیان سیاسی ئەو ناوچەیە دەکات و تیشک دەخاتە سەر مەسەلەی هەژاریی و دەوڵەمەندیی و جیاوازی چینایەتی.
عەرەبانەکە بەناو ڕەشاوی شەقامەکاندا بە خوار و خێچی کەوتەڕێ، ئەو جێگایەی کە سیسارکە کەچەڵەکان لەسەر پاشاوەی قەسابخانەکان شەڕیان دەکرد، کە دەتوت نێچیرێکی تازەیە و یەکەم خێزاوی دەریا خستوویەتییە کەنارەوە. بەپێچەوانەوە شاری مەسئولەکانەوە کە خانووەکانیان لە بەرد درووستکرا بوون، خانووەکانی ئێرە لە پارچە تەختە درووستکرا بوون لە هەڵچوونی گواوی زێڕابە سەر بەتاڵەکان دەیپاراستن کە میراتی ئیسپانییەکان بوو. هەموو شتێ بۆنی نەگبەتی لێدەهات و هەموو شوێنێ وەکوو کاولە دەهاتە بەرچاو.ل24
دواتریش دەڵێت
سەڕەرای تێپەڕبوونی نیو سەدە بەسەر ژیانی سەربەخۆییدا، وڵات هێشتا یەک ڕۆژ ئاشتی ڕاستەقینەی بەخۆیەوە نەدیبوو.ل 99
$دوا قسه$
بەدڵنیاییەوە ئەم ڕۆمانە قسەی زۆر هەڵدەگرێت و لە جیهانیشدا لێکۆڵینەوەی زۆری لەبارەوە کراوە، ئەمەش لەبەرئەوەی نووسەر توانیویەتی کۆمەڵێک بابەتی فیکریی و فەلسەفی و ئەدەبی گرنگ لەم ڕۆمانەدا کۆبکاتەوە و بەشێوازێکی جوانی ئەدەبیش، پێشکەشی خوێنەرانی جیهانی بکات.
لێرەدا جێگەی خۆیەتی دەست خۆشی لە محەمەد کەریم بکەم و هیوای کار و بەرهەمی جوانتری بۆ دەخوازم.[1]
$سەرچاوە$
گابریل گارسیا مارکیز. خۆشەویستیی لە زەمانی کۆلێرادا. لە فارسییەوە: محەمەد کەریم. چاپی دووەم. سلێمانی. 2016.
//www.annajah.net/
//www.almrsal.com/