$ڕوتبەی خودایی یان ڕوتبەی جەجاڵی؟$
#ڕێبین ئەحمەد ڕەشید#
خەڵک ئەوا مەشغوڵی دوخۆخستنی خەڵقن بەجان
من بەدڵ مەنفورمە ڕووتبەی جەجاڵم بۆ چییە
دەوترێت یەکێک لەوانەی کە زۆر سەردانی پێغەمبەر د.خ دەکات یەکێک دەبێت لە هاوڕێکانی بەناوی ئەبوو هورەیرە. وا دیارە زۆری ژمارەی سەردانەکانی پێغەمبەر بێزار دەکات، ئەمیش وەک ئیلتفاتێک بە ڕێزەوە جاڕێک پێی دەڵێت ئەی ئەبو هورەیرە زر غبا تزدد حبا سەردانەکانت کەمبکەرەوە با خۆشەویستیی نێوانمان زیاتر ببێت، یان نێوانی سەردانەکانت بخە بۆ ئەوەی تینووی دیدار ببیت ئەنجا وەرەوە.
لە مەسنەویی مەعنەوییدا مەولانای بەڵخی ئیقتباسێک لەم باسەی نێوان ئەبوو هورەیرەوەردەگرێت و دەڵێت:
لەمەزهەبی عاشقاندا نێوان خستنە نێو دیدار جێی نابێتەوە، بەهۆی ئەوەی گیانی عاشقان زۆر تینووی دیدارە عیشق حوکمی زر غباً قەبوڵناکات، وەک هێمایەک بۆ پەیوەندیی هەمیشەیی نێوان ئەبووبەکری سدیق و پێغەمبەر، مەولانا دەڵێت گیانی سادیقان ئەوەندە تینووە زُر غِبّاً قەبوڵناکات، واتە زُر غِبّاً بۆ نێوان ئەبوبەکر و پێغەمبەر شتێکی درووست نییە، هەروەک چۆن ماسی نێو دەریا هەرگیز خۆی بە موخاتەبی زُر غِبّاً ێک نازانێت دەریا پێی بڵێت، چونکە گیانی ئەم ڕاستەوخۆ بە دەریاوە بەندە گەر دەریا بە زُر غِبّاً کاری کرد و بۆ چەند خولەکێک لەماسیی بێزار بوو ئیدی ئەوە کۆتایی ماسییە:
نیست زُر غِبّاً وظیفەی عاشقان// سخت مستسقیست جان صادقان
نیست زُر غِبّاً وظیفەی ماهیان// زانک بیدریا ندارند انس جان
ئەم باسە ئاماژەکردنێکی زۆر دەقیقی تێدایە بە شێوازی دیندارییکردن و خودا پەرەستی مرۆڤ. ئەوانەی ئەمڕۆ ئەربابی دینن و ئیدیعای خوداپەرەستیدەکەن، ئەوانەی خۆیان بە سێبەر و وەکیلی خودا دەزانن لەسەر زەوی هەموویان لە بنەڕەتدا یەک داواکارییان هەیە ئەویش ئەوەیە هەموومان یەک فۆڕم لە دینداریی و خودا پەرەستیمان هەبێت، فۆڕمەکەش بە دڵنیایی دەبێت ئەوان دیاریی بکەن و بەدڵی؟ئەوانبێت. ئەوان خودا وەک پاشایەکی جێگیری موتەسەڵیتی دیکتاتۆری ڕقئەستوور بەرانبەر بە تاوانباران وەسف دەکەن کە لەسەر عەرش دانیشتووە و دەبێت ئێمە بەردەوام لە بەردەمییدا هەڵلەرزین و سوژدەی ترسی بۆ بەرین، هەمیشە خوتخوتەی ئەوەمان بێ تۆ بڵێ غەزەبمان لێنەگرێ، تەفروتوونامان نەکات، لەسەر تاوانێک تارومارمان نەکات! ئەماە پێ بزانن یا نەزانن خراپترین جۆری خوداناسی سەرڕێ دەخەن ئەمان نازانن خوداناسی لە جنسی ئیمانە نەوەک یاسا و ڕێسای شەرعی و قانونی، ئەوەندەی لەگەڵ ناخی مرۆڤ و خەڵوەتەکانیدا سازگارە ئەوەندە نابێتە باس و خواسی زانایان و ڕای گشتیی ئایینی و پڕکردنی یاریگا و هوتافکێشان بۆی.
لەڕستیدا خودا تاکە شتێکە لەم بوونەدا کە بۆ زیهنی مرۆڤ ماڵیی ناکرێت، ئەوانەی دەیانەوێت یەک فۆڕم لە خوداناسیی بەهەموومان بڵێنەوە دەیانەوێت لەسادەترین مانادا خودا ماڵیی و دەستەمۆ بکەن و وێنەیەکی وەک ئەوەی سوڵتانەکان هەیانە لەمیشی بکێشن، دیارە خۆیان لە پەنا ئەم وێنەیەوە دەستکەوتی ماددی مەعنەویی زۆریان دەست، هەندێ جار خۆیان دەچنە شوێنی ئەو و بڕیاز دەدەن کە کێ شەقییە و کێ سەعید، بەڵام خودا بە قەولی مەحوی نەک هەر لەمێشکی بچوکی ئەماندا ئۆقرە ناگرێ، بەڵکوو غەزالەیەکی بەڕە و بەکەس ڕامناکرێت:
بە کەس نابێ بتی من ئاشنا قەت
غەزالەی بەڕ نییە ڕامی وەفا قەت
خودا لەسەر یەک شێواز لە دووکاتی جیاوازدا بۆ تەنیا کەسیکیش خۆی بەهەمان ئەندازەی یەکسان نانوێنێت، بە گوێرەی کات و دۆخی کەس خوداش تەجەللیاتی خۆی دەگۆڕێت، بەڵام کۆمەڵێک هەن دەیانەوێت خودا هەموو کاتێک و لە هەموو شوێنێک بەهەمان ئەندازەی یەکسان خۆی نیشانی هەموو ئێمە بدات، بێت بە هانامانەوە، یاساکانی بگۆڕێت، غەزەب لە بێئەخلاقەکان بگرێت، پاداشتی ماددی مەعنەوی ئەوانە بداتەوە کە سیواک بەکار دەهێنن، شەرەرواڵی کورت لە پێ دەکەن، چوار زیکری جەهری دەخوێنن و پێیان وایە خودا بانکێکی داناوە ئەم نەقدە زاهیریانە بۆئەوان دەکاتە چەکێکی دەهێندە و حەوستەد هێندە! مەگەر شێوازی زاهیری خوداناسیی زاهیر بین و سەلەفییەکان شتێکی لەمە زیاترە؟
دەرکەوتەکانی خودا لە دونیای ژمارە و دژەکاندا عوالم الاعداد و الاضداد بەردەوام لە جوڵە و گۆڕاندان کل یوم هو فی شٲن فۆڕم دەگۆڕن، دوجار لەهەمان شوێن بەهەمان ئەندازەی یەکسان تەجەللی ناکەن، بەڵام فۆڕمەکانی ئەمڕۆی دینداریی و خوداناسیی و لە قاڵبدانی دینداری بۆ کۆمەڵێک بکە و مەکەی وشک و بێ ڕۆح، بۆ فەتوایی سەرپێیی ستۆدیۆ و کاناڵە پڕ لە ئیسرافەکان، بۆ حەرام و حەڵاڵ، بۆ شەرعی و ناشەرعی بوون حیکایەتی یەک فۆڕمی و مۆنۆپۆلکردنی خودا و خوداناسیی بۆ کۆمەڵێک زیهنییەتی چونیەکی فرسەت تەڵەب زیاتر شتێکی دیکەی لێناخوێندرێتەوە!
خودا بۆ هەموومان چونیەک نییە، هەموو کاتێک بە هەمان ئەندازە توانای هەستپێکردنیمان نییە، بە قەولی پێغەمبەر د.خ دەبێت نێوانی بخەین، زُر غِبّاً. هەندێک جار بۆ هەندێکمان وەک دەرمان وایە، کاتێک نەخۆش دەکەوین ئەنجا پێویستیمان پێیەتی، داوای یارمەتیی لێدەکەین ئەگەر چی تاڵیش بێت بەڵام هەر تەحەمولی دەکەین، بەڵام بۆ هەندێکی دیکەمان وەک خۆراک وایە، هەنگاوێک لە دەرمان بەرزتر خۆی دەنوێنێت بۆمان، لەڕۆژێکدا چەندجارێک پێویستیمان پێی دەبێت و دەڕۆینە سەر خوانەکەی، بۆ هەندێکی دیکە وەک ئاو وایە بۆ ماسی زیاتر لە خواردن دەبێت هەبێت بۆ ئەوەی بەردەوام بین لەژیان، بەڵام بە قەولی مەولانا بۆ عاشقان وەک هەوا وایە ئەوان ناتوانن چەند خولەکێک بەبێ ئەو هەڵکەن، لە خەو و لە بێدارییدا دەبێت لەگەڵی بن، بەبێ ئەو هەڵناکەن. واژەی زُر غِبّاً بۆ عاشقانی بەحەقی خودا بڕیارێکی نادرووستە هەروەک چۆن دەریا ناتوانێت بە ماسی بڵێت زُر غِبّاً، ئەمانیش ناتوانن نێوان بخە دیدار و مولاقاتی خودا ، ئەمەیە مانای جعلت قرت عینی فی الصلاة
ئەوی ئەمڕۆ لەشاشەی تەلەفیزۆنەکان، لە ماڵپەڕ و سۆشیال مێدیاکان، لە مزگەوت و کۆڕ و کۆبوونەوە و تەنانەت سیمیناری نەخۆشخانەکانیش هەیە سەبارەت بەخودا و ئیدیعاکردن گەوە گەورە بۆی لەم حیکایەتی زُر غِبّاًنە شتێکێ زیاتر نییە. ئێمە لەهەرکاتێکی دیکە زیاتر پێویستیمان بەوەیە خودا پێمان بڵێت زُر غِبّاً، کەمتر باسی من بکەن بۆ ئەوەی زۆرتر منتان لەیاد بێت، ئەمڕۆ ئەو بارەی کە خستومانەتە سەرشانی خودا، ئەو چاوەڕوانیانەی کە هەمانە لێی، ئەو یونیفۆرم و زی موەحەدەی لە خوداناسیی بۆ هەمووان کە لە یەک ئاستدا کە سەرڕێ خراوە، ئەو یەک فۆڕمییەی لەخوداناسیی کە داوادەکرێ سەڕەتانییترین جۆری خوداناسیی و خودا پەرەستییە. خودا بە دەیان زمان ڕۆژان پێمان دەڵێت زر غباً ئەوەندە ناوی من لە قەرەباڵخییەکانتانا بۆ دەسکەوت بە بێ جێ بەکار مەبەن لە جێگای ئەوە لە خەڵوەتێکدا لەناو خۆتاندا بۆ من بگەڕێن، ئێمە هەر مل دەجەڕێنین و ئیدیعا دەکەین کە نەخێر تۆ وەک هەوایت بۆمان، وەک ئاویت بەڵام لەڕاستییدا خۆمان عاشقی نین، نەخۆشێکین دەبێت خودا وردەوردە وەک دەرمان بڕژێنینە ناخمان، تا ئەوەی دەگەینە ئەوەی وەک ئاو بۆ ماسی پێویستیمان پێی دەبێت، نەک بیکەینە کاڵایەک و بۆ دەڵەک و ڕێوی فرۆشێ لەبەری بکەین بۆ دەسکەوتی کەسی و کۆکردنەوە خەڵک لە خۆ و درووستکزدنی خەرگەلەی مەخلوق و بەدەستهێنانی ڕوتبەی جەجاڵی، بە قەولی مەحوی:
غەیری ئەوەی سوێندی درۆی پێ بخۆن و بەس
قوربانی ناوی بم ناوی لە ناو ناوا نەما خودا
یان
لە دڵدا خەڵک و خوا بوو فائیدەی چی
کە دەم پڕ بێ لە ایاک و ایاک [1]