$لێکەوتەکانی ڕادەستکردنی دۆسیەی نەوت و گاز بە بەغدا$
#زوبێر ڕەسوڵ#
#08-05-2022#
$دوای دەرچوونی بڕیاری دادگەی فیدڕالی ئێراق لەسەر فرۆشتنی نەوت و گازی هەرێمی کوردستان، دەمەوێت چەند سەرنجێک بخەمەڕوو لەسەر ڕادەستکردنەوەی دۆسییەی نەوت بە ئێراق کە بەداخەوە لەبەر وتاری پۆپۆلیستی و شەڕی لایەنە سیاسییەکان خەریکە لە خەڵک بزردەبێ یان دەشاردرێتەوە، بۆیە بە پێویستم زانی دیوێکی تری ڕادەستکردنەوەی پرسی نەوت بە بەغدا بخەمەڕوو کە جیاوازە لە وتاری ڕەواجکراوی سۆشیاڵ میدیای ئێستای بەشێکی زۆری لایەنە سیاسییەکانی هەرێمی کوردستان.$
• ڕادەستکردن و ڕازیبوون بە بڕیاری دادگەی فیدراڵی مانای وانییە کە ئێراق ئەو شایستە داراییانە و 900 ملیار دینار مانگانە دەداتە هەرێمی کوردستان، چ گەرەنتییەک هەیە ئێراق پابەند بکات بە ناردنی ئەو بڕە پارەیە، دواتر ئەو ئاستە بەرزەی نرخی نەوت کاتییە و وەکوو ئێستا نامێنێت. ئێراق تەنیا بە فرۆشتنی نەوت و مووچەدان لە هەرێمی کوردستان باشترە، ئەگینا لە هەموو بوارەکانی تر لە هەرێمی کوردستان خراپترە. خۆتان دەزانن ژمارەیەکی زۆری عەرەب ئێستا موڵک و ماڵیان لە هەرێمی کوردستان کڕیوە یان بە تەواوی لێرە دەژین، بە جۆرێک تەنیا لە شاری #هەولێر# نزیکەی 600 هەزار خانوو لەسەر خەڵکی عەرەب تاپۆکراون.
هەر بە پێی ڕاپۆرتەکەی وەزیری دارایی ئێراق، دۆخی ئابووریی ئێراق لە چەند ساڵی دادێ زۆر خراپتر دەبێ و لەسەر لێواری تەقینەوەیە، مەرج نییە کە ئێستا نرخی نەوت زیاد لە 100 دۆلارە. لەوانەیە ئێراق چەند مانگێک پارەی نەوت بۆ هەرێمی کوردستان بنێرێ، بەڵام کەس دەتوانێ گەرەنتی دوو ساڵی ناردنی پارەکە بکات؟
• ئێراق حکومەتێکی دەستووری و دامەزراوەیی نییە تاوەکووجێگای ئەو متمانەیە بێت کە هەموو مەلەفی نەوت و گازی هەرێمی کوردستانی ڕادەست بکەی، خۆتان دەبینن کە سەرۆکوەزیران دەسەڵاتی بەسەر میلیشیاکاندا نییە و چەندین جار هەڕەشەی ئاشکرا دەکەن و کاتیۆشا لە حکومەت دەگرن بێ ئەوەی حکومەت دەرەقەتییان بێت و بیانداتە دادگە.
• مەلەفی نەوت شتێک نییە کە درایە دەست بەغدا دواتر بتوانی وەریگرییەوە، چونکە ئەو کات بەرژەوەندیی کۆمپانیا جیهانییەکان لەگەڵ ئێراق درووستدەبێت و نە ئۆپۆزیسیۆن و نە دەسەڵاتیش هیچیان پێناکرێت، هەر کارێکیش بکرێت، بۆ نموونە لە شێوەی ڕێگرتن لە کۆمپانیاکان یان هەڕەشکردن لە ڕێگەی هێزی چەکداری لە حکومەتی ئێراق، ئەو کات دەچێتە خانەی تیرۆر و کاری تێکدەرانە، واتا هەرێمی کوردستان وەکوو موخەریبەکانی جارانی لێدێتەوە. هەڵبەتە ڕادەستکردنەوەی مەلەفی نەوت بە بەغدا لە ئاییندەیەکی نزیکدا، کاریگەریی لەسەر پاڵپشتیی نێودەوڵەتیش دەبێت لە هەرێمی کوردستان، نەک ئەوە، بەڵکوو لەسەر خودی پرسی مادەی 140 و مانەوەی قەوارەی هەرێمی کوردستانیش وەکوو هەرێمێکی فیدڕالی بەو شێوەیەی ئێستا لە ئێراقدا.
• ئەو حسابە نێودەوڵەتی و هەرێمییەی بۆ هەرێمی کوردستان دەکرێت، لە ڕاستیدا بەشێکی بۆ ئەو سەربەخۆییە دارایی و فرۆشتنی نەوت و لە ئاییندەشدا گاز دەگەڕێتەوە، ئەگینا کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و کۆمپانیاکانیش حساب بۆ هەرێمی کوردستان ناکەن و سەرنجیان دەکەوێتە سەر بەغدا، واتا ئەو سەرمایە سیاسی و دبلۆماسییەی هەبوو هیچی نامێنێت، حکومەتی ئێراق بەرەبەرە دەست دەگرێت بەسەر سەرچاوەی دارایی و سامانی سرووشتیی هەرێمی کوردستان، کەسیش هیچی پێ ناکرێت، چونکە ئەو کات ئێران و تورکیا و کۆمپانیاکانیش پشتی ئێراق دەگرن.
• پارتە ئۆپۆزیسیۆنییەکان و خەڵک لەوانەیە بتوانن گوشار بخەنە سەر پارتی و یەکێتی و ڕێککەوتن و دانووستاندن بکەن لەسەر پرسەکانی وزە و پرسی سیاسی تریش، بەڵام بەیانی نە یەکێتی و نە پارتی و نە ئۆپۆزیسیۆن و خەڵکیش ناتوانێت ڕێگە لە حکومەتی ئێراق و #حەشدی شەعبی# بگرن، دۆخی #کەرکووک# باشترین نموونەیە کە کەوتەوە دەست بەغدا، دیارە کە ئێستا چۆن ئیدارە دەدرێت.
• ئەگەر بە سادەییش بەراورد بکەین ئەو گەندەڵی و بەهەدەردانی سامانەی لە ئێراق دەکرێت، زیاترە لە هەرێمی کوردستان، بەڵگەش بەراوردکردنی شارەکانی هەرێمی کوردستانە بە شارەکانی نێوەڕاست و باشووری ئێراق کە جیاوازییەکی ڕوونە بۆ هەموو لایەک. خۆ ئەگەر دۆخی ئەمنی لەم چەند ساڵەدا لە پارێزگاکانی نێوەڕاست خراپ بوو، ئەی پارێزگاکانی باشوور بۆ؟ بەراوردێک بکەن لەنێوان بەسرە و هەولێر یان بەسرە و #سلێمانی#!
• پارتی و یەکێتی لەوانەیە زۆرجار جۆرێک لە کێبڕکێ بکەن لەسەر ئەوەی کێ زیاتر خزمەتگوزاری بۆ سنووری خۆی بکات، بەڵام ئەوە بۆ حکومەتی ئێراق نوخبەی سیاسی ئێراق گرنگ نییە، چونکە دەنگدەری ئەوان لە هەرێمی کوردستان نین تاوەکووحسابی بۆ بکەن و هەست بە گوشار بکەن، بۆیە ئەگەری هەیە لە دوای ڕادەستکردنی مەلەفی نەوت دۆخی خزمەتگوزارییەکانیش لە هەرێمی کوردستان وەکوو شاری کەرکووکی لێبێت.
• فەلسەفە و ڕوانگەی هەرێمی کوردستان بۆ فرۆشتنی نەوت جیاوازە لە هی ئێراق، چونکە هەرێمی کوردستان وەکوو کارتێکی سیاسی و ئابووری و دیپلۆماسی سەیری دۆسییەی نەوت و گاز دەکات، بەڵام بۆ بەغدا پرسەکە زیاتر ئابوورییە، چونکە ئێراق بە حوکمی دەوڵەتبوون ترسی لە پێگەی سیاسی و دیپلۆماسی خۆی نییە، بەڵام بۆ هەرێمی کوردستان گومانی تێدا نییە کە لە دەروەی دۆسییەی نەوت بەرەبەرە، بەرەو پووکانەوە دەچێت.
• بەشیک لە چاودێران لەوانەیە وای ببین کە ئەگەر نەوت بدرێتەوە بەغدا ئەوە ئێراق نایفرۆشێت بە تورکیا، یان دەستی تورکیا کوورت دەبێت لەسەر هەرێمی کوردستان، ئەم تێگەیشتنە زۆر هەڵەیە، چونکە ئەو کات ئێراق نەوتەکەی هەر بە تورکیا دەفرۆشێت و هیچ ئیشیشی بە هەرێمی کوردستان نامێنێت، نەک تەنیا دژی #پەکەکە# بەڵکوو ئەوجارەیان دژی یەکێتی و پارتی و گشت لایەنەکان دەبێت، بە یارمەتیی ئێراق و ئێرانیش تەواو هەرێمی کوردستان گەمارۆ دەدرێت لەڕووی سیاسی و ئابووری و ئەمنییەوە. بۆیە لە ڕاستیدا ڕادەستکردنەوەی مەلەفی نەوت بە ئێراق، دەستی تورکیا درێژتر دەکات نەک کوورتر، بە تایبەت دژی پرسی کورد.
• سەرەڕای تێبینییەکانمان لەسەر ئیدارەدانی دۆسیەی وزە لە هەرێمی کوردستان، بەڵام نابێت ئەوە لەبیر بکەین کە دۆسیەی وزە کارتێکی گەورەی دەستی هەرێمی کوردستان بوو لە ململانێکردن لەگەڵ بەغدا، بەڵام بە ڕادەستکردنی فرۆشتن و داهاتی بە بەغدا ئیتر ئەو کارتەش خەریکە لەدەست دەچێت، چونکە دۆخی سیاسی و دەستووری هەرێمی کوردستان وەکوو ئاکتەرێکی نا دەوڵەتی جیاوازە و لە کارەکتەرێکی دەوڵەتی وەک ئێراق، هەرێمی کوردستان لە یەککاتدا پێویستی بە بەهێزکردنی توانا سیاسییەکان و توانا ئابوورییەکانیش هەیە، ئەم توانایانە بە تایبەتیش پەرەپێدانی توانا سیاسی و دیپلۆماسییەکان لەژێر سێبەری ئێراقدا زیاتر بەرەو پووکانەوە دەچن نەک بەرەوە بووژانەوە، چونکە دۆخی سیاسی و دەستووری هەرێمی کوردستان ڕێگرە لە باڵابوونی هەڵکشانی سیاسی و دیپلۆماسی پێگەی هەرێمی کوردستاندا.
• هەڵبەتە ئەوە گشتی بەو مانایە نییە کە دۆسیەی نەوت لە هەرێمی کوردستان بەبێ کەموکووڕی بەڕێوەدەبردرێت، نەخێر، چەندان تێبینیمان هەیە لەسەر ئەم پرسە و بەهەدەردانی سامانی گشتی و نەگەڕانەوەی بۆ خەزێنەی حکومەت، بەڵام چارەسەری دۆخی هەرێمی کوردستان لە بەغدا نییە، بەغدا هیچ لە پەرۆشی باشکردنی دۆخی هەرێمدا نییە، چارەسەری ئەم پرسە لە کوردستانە. تاوەکووئێستا چەندان جار گوتوویانە عەبادی یان کازمی و نازانم کێی تر، دۆخی کوردستان باش دەکەن و بەشان و باڵیان هەڵدان، بەڵام دەرکەوت کە وانەبوو، بۆیە تکایە با عەقڵانیتر مامەڵە لەگەڵ ئەم دۆخە بکرێت و نەکرێتە قوربانی عینادی گەر بۆمن نەبێت با ئاگری تێبەربێت! [1]