$پارە مرۆڤ و شتەکانی تری بەرەو کوێ دەبات، لە بارەی دۆڕانی پاریس سانت جێرمانەوە$
#ئیدریس مستەفا#
#09-03-2023#
(ئەوەی پێی وایە پارە هەموو شتێکە، هەموو شتێک دەکات بۆ پارە.) ئەم قسەیە دراوەتە پاڵ چەند کەسێک بەڵام هیچیان ناڵێم و تەنیا جوانی و قوڵی قسەکەم بەلاوە مەبەستە.
$ڕەگی یانە وەرزشییەکان$
لێرەدا هەر بە تەنیا لەسەر یاریەکی تۆپی پێ قسەناکەم بەلکو لەسەر ئەو ڕەهەندانەش کە مرۆڤ چۆن مەلوول و داماو، لەهەمان کات سەرشێت بووە بە پارە.
تۆپێن وەک هەر شتێکی تر هەر بە تەنیا لە یاریچی ناودار و گرانبەهادا کۆنەبۆتەوە بەڵکوو تۆپین پێش ئەوەی پارە و سامان بێت ڕوح و ڕەوشت و مۆراڵ و پرسێکیشە. بۆ بایەرمیونیخ مێژوویەکە و دەبێ وەڵام بەو مێژووە بدەنەوە و لەم ڕاستییەوە هەر کەس و یاریزانێک بێتە بایەر دەبێ ببێتە بەشێک لەو مێژووە وەرزشیە کە قوتابخانەیەکە بۆخۆی.
ئەم حاڵەتە بۆ یانەیەکی وەک بەرشە ناسنامەی میللەتێکە و یەکێک لە قوتابخانەکانی ئەو میللەتە یانەی بەرشەیە کە لێوەی هەموو ئامانجە وەرزشی و ڕەمزە سیاسی و نەتەوەیی و نیشتمانییەکانی هەنگاو هەڵدەگرن.
بۆ ڕیاڵ مەدریدیش مەسەلەکە تاجی شاهانەی وڵاتی ئیسپانیایە و بەو ڕوحە شاهانیەوە یاری دەکرێ. ئەم حاڵەتە بۆ یانەکانی سکۆتڵاند و ئەوانی تریش وایە. بەهەرحاڵ،
جاران هەر تیپە و هی گەڕەکێک یاخود لایەکی شار بوو کە هەر هیچ نەبێ هەستت بە ئینتیمایەکی جێگە یان جوگرافیایەک دەکرد ئەمە جگە لەوەی ناوی یانەکانمان هەمووی ناوی سیاسی و نیشتمانی و نەتەوەیی و ئازادیخوازی بوون. هیچ ڕەگێکی کۆمەڵایەتی و سیاسی و ڕەمزی یاخود هیچ ئینتیمایەکی تر نابینی لە یانەی پاریس سانجێرماندا. پاریس سانجێرمان هەر لە ساڵی حەفتاکانەوە کە دامەزرا هەندێ دەوڵەمەند لەپاڵ مەرامی بزنسەوە بۆ زەوقی وەرزشی خۆیان، و بۆ چینێکی باڵای سیاسیش دامەزرا لەوانە خودی سەرۆکەکانی فەرەنسای وەک سارکۆزی سەرۆکی پێشووتری فەرەنسا و ئیمانوێل ماکرۆنی سەرۆکی ئێستای فەرەنسا لە جەماوەرە سەرسەختەکانی ئەو یانەیەن. خودی ناوەکەش هەر بە ناوی پیاو ماقوڵەکانی پاریسەوە ناونرا و تەنانەت تاکوو ئێستا نەبووەتە یانەی هەموو پاریسییەکانیش. پاریس لەم تەنگژەیەدا هەر دەژیا و هەر نەتوانرا ببێ بە یانەیەکی وەک بەرشە و ڕیاڵ و ڕەینجەرز و بایەرمیونیخ و لیڤەرپوڵ و …هتد کە ببێتە خاوەن هەر ڕەگێکی وەرزشی کە ڕەهەندەکانی تری لەگەڵ خۆیدا دەهێنێ.
$قەتەر و پاریس سانجێرمان$
کاتێک قەتەریەکان ساڵی 2012 هاتن ئەم یانە وەرزشیەیان کڕی بە بڕی یەک بلیۆن/ملیار دۆلار لەسەر هەمان ستراتیجی فکرەی پیاوماقوڵان کاریان کرد بەڵام زۆر خراپتر. وێرانتریان کرد. هەرچی پارەی وڵاتێکی وەک قەتەر بوو خستیانە ناو ئەو یانەوە بۆ کڕینی یاریچی باش و بەناوبانگ. چونکە پارە تەنیا مۆراڵی گرنگە لە ژین و ژیانی ئەو شێخە قەتەریانە زیاتر لە بلیۆنێک دۆلاریان تەرخان کرد لە ماوەی ئەم سێ و چوار ساڵەدا بۆ کڕینی دوو سێ یاریچی لەوانە نەیمار و ئێمباپی و میسی. لە ساڵی 2018 ەوە قەتەر لەنێوان ملیار و نیوێک بۆ دوو ملیار دۆلاری سەرف کردووە لە کڕین و مووچەی یاریچیدا. بۆ یەکەم جار لە مێژووی بازاڕی تۆپی پێدا زۆرترین پارەیان خەرج کرد لە کڕینی گەنجێکی وەک نەیماردا بە بڕی 250 ملیۆن دۆلاری ئەمریکی کە خۆی و خانەوادەکەشیان بە خەون پارەی وایان نەدیبوو. بە دوای کڕینی نەیمارەوە بازاڕی تۆپی پێ بە ڕادەیەک شێوا کە نەک هەر تامی وەرزشەکە وەک خۆی نەما بگرە بەهای ئینسانە یاریزانەکانی تۆپی پێش کەوتە تەنگژەیەکی وەهاوە کە خەڵک لە یاریگاکاندا پارەیان بەسەر یاریزانەکاندا فڕی دەدا وەک ڕەمزێک بۆ خۆفرۆشتن بە پارە. ئەوە بووە بە باو کە پارە تەنیا هۆکاری یاری کردنە بۆ پاریس سانجێرمان.
$پاریس سانجێرمان و سەرۆکی وڵاتان$
ئەم یانەیە بە ئاستێک گەیشتووە کە سەرۆک و مەلیکی وڵاتان بە شەخسی و ڕاستەوخۆ نفوزی سیاسی و دەوڵەتی و مالی خۆیان بەکاردەهێنن بۆ ئەوەی یاریزانە باش و بەناوبانگەکان ڕازی بکەن بێنە ناویەوە یاخود بەجێی نەهێڵن. بۆ نموونە کاتێک ئێمباپی یاریزانی هێرشبەری یانەکە ویستی بەجێیبهێڵێ مەلیکی قەتەر ڕاستەوخۆ تەداخولی کرد و هەرچی خەزێنەی مەملەکەتەکەی هەیە خستییە بەردەستی تاکوو نەڕوات بۆ ڕیاڵ مەدرید. دواتر ئیمانوێڵ ماکرۆن بە شەخسی لەگەڵی دانیشت و قەناعەتی پێ هێنا کە لە یانەی شارەکەی خۆی بمێنێتەوە. ئەوە بوو بە ملیۆنان دۆلار لە هەفتەکەیەکدا ڕازیان کرد و ئەو خەونەی خۆی کە دەیویست بچێتە ڕیاڵ مەدرید یاری بکا مرد و پارەش نەیتوانی خۆشییەکانی تۆپی پێی بداتێ. ئەم حاڵەتە پێشتر بەسەر نەیماردا هات کاتێک خۆی بۆ پارە فرۆشت و یانەی خەونەکەی کە بەرشەلۆنە بوو بەجێهێشت بۆ پارە هەرچەندە دوایی دەگریا بەس بۆ ئەوەی بگەڕێتەوە بەڵام دادوفیغان فریای نەکەوت و هەرچی ملیۆنە دۆلارە ناتوانێ خۆشییەکانی جارانی تۆپی پێی بۆ بگەڕێنێتەوە. دیارە یانەکانی تریش پارە سەرف دەکەن بۆ کڕینی یاریزانی باش بەڵام قەتەریەکان بازاڕی کڕین و فرۆشتنی یاریزانانیان بردە ئاسمان کە چیتر خەڵک نەتوانێ وەک جاران یاری جوان و خۆش وەک خۆی ببینێت.
$ڕەهەندەکانی پشت پارە$
ئەم قسەیەی من دەیکەم لێرەدا لەوانەیە هەندێک باوەڕم پێ نەکەن، ئەویش ئەوەیە کە هیچ شتێک ئەوەندەی پارە ئاسان نییە گەر بتەوێ پەیدای بکەی، بەڵام لەبەرانبەردا دەبێ گرنگترین و قوورسترین بەها ئینسانی و ئەخلاقیەکانی خۆتی بۆ دابنێی. هیچ کەس ناتوانێ ئینکاری لەم ڕاستییە بکات. هیچ کەسێک یان حزب یان دەوڵەتدارێک نییە بیناسی یان نەیناسیت سامانێکی پێکەوە نابێ و بەهایەکی گرنگی بۆ لە دەست نەدابێ جا ئەو پارەیە یان ئەو سامانە یەک دوو خانوو یەک و سەیارەک بێ یان بزنسێکی گەورەی وەک کۆمپانیا بێ یاخود .....، یاخود..... هتد
ئەم خاڵە ئاماژە پێ دەدەم تاکوو ئەوە زیاتر بسەلمێنین کە پارە چی بە مرۆڤ و شتەکانی تری دەکات. پارە خۆشیت پێ دەدات بەڵام پێش ئەوە بە سەرنج ئەو بەها و مانایانەی لێ سەندوویت کە بەختیاری حەقیقی تێدایە. هەژارێک یاخود کەم دەرامەتێک لەوانەیە نەتوانێ وەک پارەدارێک هەندێ خۆشی وەک سەفەر و خانوو و سەیارە و چی و چی لە دنیا ببینێ بەڵام بەختیارە بەوەی کە بەها ئینسانیەکانی خۆی لە دەست نەداوە بۆ ئەو خۆشیە کاتیانە کە لەسەر درۆ و فروفێڵ بنیاد نراوە. یاریزانەکان و خاوەن خەزێنەکان و سەرۆک و مەلیکی وڵاتەکان نموونەیەکن لەو خەرمانەی لەبەردەستماندایە. مەلیکی قەتەر زیاتر لە بلیۆنێک دۆلاری لە ناو یاریگادا سەرف کرد، ئێمباپی و نەیمار بەو هەموو ملیۆنەی کە هەیانە کەچی بەختیار نەبوون لەوەی بتوانن بۆ جارێکیش بێت جامی پاڵەوانێتی ئەوروپا بەرز بکەنەوە. [1]