بابەت: بیرەوەری
نووسین: شێرکۆ عادل دەباغشێرکۆ عادل دەباغ
ئەو دەمەى بۆ نان و چايى لەماڵان دەردەکراين! ماڵەکە ميوان ڕائەگرن

لە ماڵى خزم و ناسياو ڕەفيقەکانم لە ڕووم نەدەهات دەست درێژکەم سەر سينى و سفرە! ئەى چۆن بتوانم بچەمە بەر قاپى ماڵان؟ و بڵێم: ماڵەکە میوان ڕادەگرن؟
ئێمە بێ لەوەى جلوبەرگ و پێڵاومان لەسەر گيرفانى ماڵەوەمان بوو ، پارەى خواردن و مەسرەفاتى بارەگاکانيش لەسەر خۆمان بوو ! خۆمان ئەچوين ديلمان ئەگرت و ئەمان فرۆشتنەوە و خۆمان پێ بەخێو دەکرد ! وەک لايەنەکانى تر نەبوين وڵاتان پارە و چەک و پێداويستيمان بدەنێ؟
يەکەم جارم کە چووينە بەردەم ماڵێک لە گوندێکى ناوچەى قەرەداغقەرەداغ لەگەڵ هاوڕێ حەمەى مام ئەسکەندەر بووم، خاوەن ماڵ لەسەر سەبەتەيەک دەستەوارەيەک نان و دوو پياڵە چايى و ژێرپياڵەیەک ڕۆنى ساغى حەيوانيان بۆ هێناين و وتى: فەرموون!
وتم: بەزيابێ نانم خواردووە! ، هاوڕێکەم ڕووى کردە کابراى ساحێب ماڵ و بە حەپەساوى وتى: وەڵڵا درۆ دەکات! يەکەم جاريەتى پێشمەرگەى تازەيە و شەرم دەکات!
کابرا وتى: هێشتا خۆشە نەبووە ! فێردەبێ!
ئەو کابرايە ڕاستى کرد ، پاشتر هێندە دەرکرابووين خۆشەبوو بووين، گوند و ئاوايى و لادێ و ماڵەکان بەبێ ئەوەى بزانن پێشمەرگەى چ لايەنێکى يان فەرموويان دەکرد يان دەستيان دەنا بەڕووتەوە ، کە ئەچوينە بەرماڵان و ئەمان پرسى: ماڵەکە ميوان ڕا ئەگرن؟!
هەندێ جار ژنان دەيان وت: پياومان لە ماڵ نيیە ! ئيتر ئەبوايە خۆت تێگەيشتيتايە بە موحتەرەمانە دەرکراوى!
لە بنارىپيرەمەگروونپيرەمەگروون کە ئێستا سەيرانگاى مێرگەپانەمێرگەپانە ، ئەوسا لە چەمەکەدا بە پاڵ بنارى پيرەمەگروونەوە چەند ماڵێکى لێ بوو لە خێمە و کەپر و ژوەردا نيشتەجێبوون لە ترسى بۆمباران و تەيارە ، لە ماڵێکم پرسى ميوان ڕائەگرن؟!
ژنە عەزى زى لەبەربوو؟! زۆر بەناشرينى دەرى کردين وتم: مەمنون پورێ خۆت توڕەمەکە، وتى: مەمنونم شتى وانيە فەرموو بڕۆ دەرەوە!
ئەوڕۆژە بێ لە برسێتى هەموو شاخى پيرەمەگرونم بڕى بۆ ديوى ئەوديوو بۆ دەربەنەکەى گوندى زێوێزێوێ و شەوەکەشى جادەى ئەڵڵايمانئەڵڵايمان بڕى و بۆ بەيانيەکەى لەبازيانبازيان چووينە گوندێک بۆ نان و چايى لە پاش (30کاتژمێر) برسێتى !؟
بەڵام پێشمەرگەى لايەنەکانى تر ئەو ئيهانەيەيان قبووڵ نەدەکرد و هەنێ جار پياوەکانيان ڕسوا دەکرد!
لە سەرێکەوە خەڵکيش ناهەقى نەبوو بێ لە نەبوونى و داماوى، پێشمەرگە و ميوانيکى زۆريان بەسەرەوەبوو تەنانەت هەندێ حزب و لايەن جارجارە پاسداريشيان لەگەڵ خۆيان ئەبردە ميوانى خەڵکى؟!
لەبنارى شارەزوورشارەزوور لەنزيک جادە ، لە ساڵى 1987 گوندێ هەبوو بەڕۆژ جاشى تيابوو بەشەويش پێشمەرگە، ئێمەش بە مەجبورى ڕۆژێک ڕوومان تێکرد لە چلەى هاوينا هيچمان دەستنەدەکەوت! نە دووکانێ نە مزگەوتێ نە سەرکانيیەک لەتاو توونیيەتى و برسێتى چووينە دێکەوە هەموو دێکە خۆيان شاردەوە، لەشانسى مندا نارديانين بۆماڵێک لەسەر ڕێگاکەبوو، لەدەرەوە پرسم بە ژنى ماڵەکەکرد: ميمکە ميوان ڕائەگرن؟ ژنە نەى هێشت پێ بخەينە ناو دەرگاکەيانەوە؟! زۆر پاڕامەوە لە ژنەکە بەڵام ئەو لە ناوەڕاستى دەرگاکەدا وەستابوو هەردوو دەستى گرتبوو بە ديوەرەکانەوە و نەى دەهێشت بچينە ژوورێ و مێردەکەى لە ژوورەوە لەبەر هەيوانەکە بە چورامشقى دانيشتبوو کاشيە دۆى لەبەر دەستابوو بە چەمچە دارينەکەى دۆى بادەدا و ئەوەنەى تر ئۆقرەى لەبەر بڕيبووم، زۆر هەوڵمدا ژنە نەى هێشت ! ئاوڕم دايەوە بۆ برادەرەکەم ( دلێرى مەلا ئەحمەد) وتم ئەرێ کاکە دەتۆش دوو قسە بکە؟!
هەتا ژنە مەشغوڵ بوو لەگەڵ هاوڕێکەم و لێ ئەپاڕايەوە من خۆم کرد بەبن باڵى ژنەکەدا و چوومە ژوورەوە، و سڵاوم لەکابرا کرد و ڕێک لە لاى کابراوە دانيشتم و کاشيە سەوزە دۆکەم هەڵگرت و خستمە بەردەمى خۆم و دەستم کرد بە دۆخواردنەوە لەولاشەوە دەستەوارەيەک نان دانرابوو بەکابرام وت بۆم ڕەتکا کەدايمێ وتم: ئاى خوا لێت ڕازى بێ حاجى! کابرا نقەى نەکرد هەتا چووينە دەرەوە هيچ قسەى نەکرد! بەڵام ژنەکە تۆزێ هاتەوە سەر خۆو ، برادەرەکەشم بەدوايدا هاتە ژورەوە و لە هەيوانەکە هەموو دانيشتين و دەستمان کرد بەنان و دۆ خواردن و قسەى خۆش و پێکەنين ، بەڵام ژنە ناهەقى نەبوو بڕيارى يابوو نە جاش و نە پێشمەرگە کەس نەيەتەماڵى چوونکە کچى عازەبى هەبوو دياربوو بە خراپە سەيريان کردبوون! بۆيە ژنە زانى زۆرمان برسيەو لە نەگبەتەکانين دەستى خستە سەر شانم وتى: کوڕەکەم ناهەقم مەگرە خراپەکار زۆرن تۆ نازانى!
هەر لەو هاوينەدا لە گوندێکى ترى نزيک بە ئوردوگاى باريکە ئێوارەيەکى دڕەنگان ئەنجوومەنى دێکە ناردمى بۆ ماڵێ هەموو لەسەربان لەبەر فانۆسێ دانيشتبوون و ميوانيان هەبوو کە لەدەرگام دا ژنى ماڵەکە وتى: فەرموو، وتم: پۆرێ ميوان ڕادەگرن؟! وتى: (وەرە باوکەکەم خوا هەرچيەکى دابێ بەزياوبێ) ، ئيتر من لە خۆشيا نانە ڕەقيشى بدامايەتێ هەرپێم خۆشبوو چونکە سەرو زمانى شيرين بوو ، لە قاپێکى قوڵى فافۆنا شلەى خەستى بامێى بۆ دانام لەگەڵ دەستوارەيەک نان و سووراحیيەکى لايلۆنى پڕ دۆ ، لەسەر سەربانەکەيان لەبەرانبەر ميوانەکانيان داى نام ، کە شارى بوون و هەموو سەيرياندەکردم بەڵام من گووێم نەدانێ هەموو بامێکەم بە قاپەکەشەوە لێستەوە .
لە گەرميان کە هەموو ناسراون بە خزمەتى پێشمەرگە کەچى لە شانسى منا هەر خۆم بە تەنيا بەرماڵێک کەوتم ژنە لە ژوورەوە لە حەوشەکەياندا نان و کولێرەى دەکەد ، وتم: پورێ ميوان ڕائەگرن؟ وتى: (پێم بێژە کوڕى کام لايت ؟ ئەگەر يەکێتیى نەبى نانت نايەمێ ؟ وتم: ميمکە خۆم و عاديلى باوکم و بابە حاجيشم هەموومان يەکێتين ! ئەى نازانى ! ، کەزانى شاريم وتى:وەرە سەر ڕووت ، ئەو فەردە ئاردانەم بۆلايە !؟ پێنچ فەردە ئاردى پێ گواستمەوە لە حەوشەکە هەمويم جوان بۆ خستە سەر تەنوورەکەى و جارجارەش ئەچووم قەراغە کولێرەى سووتاوم هەڵەگرتەوە و ئەمخوارد ، کەمێردەکەى هاتەوە ، پێمووت ئەرێ کاکە نانو چايەکم بەنێ لەبەيانيەوە فەردە ئاردم پێ دەگوازنەوە؟!) ، دڵنيام ئەو ژنە ئەگەر ئەنفال نەکرابێ يەکێکە لەو ژنە گەرميانانەى کە لە يادى ئەنفالدا چنگەکانى پڕ لە بەرد بوو بۆ ڕسواکردنى بەرپرسەکان!
لە کاتى ئەنفالەکاندا نان و چايى ببووە گەورەترين دەستکەوت، لە ئێوارەى:
09-04-1988 دا کە لە شەڕەکەى ئاوايى تازەشارتازەشار ڕزگارم بوو چوومە گوندێکەوە هەموو خۆيان کۆکردبووەوە وڵاخ و مەڕووماڵات و سەگ و منداڵان و ژن لەکاتى دەرچووندا بوون من لەتاو برسێتى و دووکەڵى بارووت لەسەر سەر ئەخولامەوە ! پياوێکى ڕيشنى گەنج ، مەچەکى گرتم و وتى:
هاوڕێ گۆرانهاوڕێ گۆران برسيتە!؟
وتم تۆکێى !؟ وتى: نام ناسيتەوە !؟ بەزۆر پەلى گرتم و بردمى بۆسەر سکڵى ئاگردانەکەيان کە هێشتا کتلى و قۆرى لەسەربوو وتى وەرە ئەوە چا ، ئەوە کولێرە و ئەوە ڕۆنى حەيوان ، تێر نان بخۆ لەبەيانيەوە لەوياڵەوە ئێمە سەيرى ئيوە دەکەين چۆنە ماون !؟
دووبارە وتم: کاکە تۆکێيى !؟ وتى من سجنەکەى لاى خۆتان بووم !؟ نانەواکەم!
بە بۆنى نانەکەيدا ناسيمەوە بەڕاستى نانێکى خۆشى بۆ دەکردين!
جاشێک بوو لەشەڕەکەى نەوجولنەوجول دا گيرابوو لە سجنەکە نانەوابوو کەسايەتيەکى موحتەرەم و بەشەخسێت بوو سوپاسم کرد و ئەوان ڕۆشيشتن و نان و چاييەکەيان بۆم بەجێهێشت و سەرى خۆيان هەڵگرت و دڵنيام کە گيراون و ئەنفال کراون بەداخەوە!
هەندێ ڕۆژانى ئەنفالەکان لە گەرميان زەمزەمیيەکەم پڕەکرد لە ئاوى قوڕاو لەگەڵ کاغەزى جگەرەى پاکەتى جمهورى ئەمان خوار لەتاو برسێتى دکتۆرەکەشمان ئەى وت بە قەوزەى ئاوەوە بيخۆن بەرى دڵدەگرێت و فيتامينى تيايەو برسێتى ناهێڵێ؟!
کە لە ئەنفالى سێ ى گەرميان تێک شکاين و گەڕاينەوە بۆ قۆپيەکانى قەرەداغقەرەداغ ئێوارەى 14-04- 198814-04- 1988 هاوڕێکانم لە يەک مەنجەڵ برنجى گەورە يەک دەنکە برنجان بۆ نەهێشتبوومەوە ؟! (وێنەکەم داناوە بە زەمزەمیيەکەى لاقەدمەوە بەپرتاو بەرەو مەنجەڵە بەتاڵەکە دەڕۆم و دەستم بەرزکردۆتەوە) ، ئەو ناوساجيانەشى بۆيان درووستکردين هەمووى لە ئاردى نەوتاوى بوو کە پێشتر شاردبومانەوە لەژێر تاوێرەکاندا و جاشەکان دۆزيبويانەوە و نەوتيان پياکردبوو!
لە 15-04-198815-04-1988 لە گووندى مێووڵێمێووڵێ و دێلێژەدێلێژە لە بازيانبازيان هەموو پێشمەرگە بە گووندەکەدا گەڕان هيچيان نەدۆزيەوە بۆ خواردن، من چووم لە ماڵێک کە هى فەرماندەى تيپى 57ی سەرگرمەتيپى 57ی سەرگرمە بوە ( وا باسيانەکرد) کە هى کاک وەهابى سەرگرمە بووە، لە کولانەى مريشکا مامرێکى گەورەى کڕکەوتوم بينى (ڕاستيەکەى نەم زانى کڕکەوتووە) کە دەستم بۆ برد بەدەنووک خوێنى لێ هێنام و دام لەملى و ئەوسا بينيم لەسەر هێلکەکانى کڕکەوتووە !؟
لەگەڵ پێشمەرگەيەکى تردا ( هاوڕێ زێوەر ) پاکمانکرد و خێرا بە نيوە کوڵاوى خواردمان و هێلکەکانمان دابەش کرد و سێ هێلکەم لێدا بە پێشمەرگەيەک ( ئەسرەوان قادرۆک) ى ڕابەرى زەدەشتيەکانى کوردستان لە سلێمانى .
لەو ڕۆژەش بەدواوە بۆ ماوەى هەفتەيەک ئێمە گيامان دەخوارد ( گياى ترشەڵۆک) گيرفانى شەڕواڵەکەمم پڕپڕ کردبوو، کە گەيشتينە گوندى کونە کۆترکونە کۆتر لە بازيانبازيان ئێوارەى 16 و 17-40-198817-40-1988 بزنێکمان دۆزيەوە لەناو ژوورى مزگەوتەکەدا و لەناو مەنجەڵى مردوو شۆرەکەدا کوڵاندمان و بەسەرە سێ مەفرەزەمان حەراسەتى ئەگرت تا نيوە کوڵمان کرد نەوەک جيش و جاش بۆمان بێن، لەو ناوە لە بازيان و قەرەداغ مەعسکەراتى تازەيان دانابوو لە ئەنفالەکاندا.
کە گەيشتينە گووندى عەسکرعەسکر ى نزيک چەمى ڕەزانچەمى ڕەزان هێشتا ئەنفال نەکرابوو لەوێش فەردەيک برنج و بزنێکمان کڕى و لە مەنجەڵى مردوو شۆرەکەدا خواردنمان درووستکرد و پێشمەرگەيەکمان لە حەژمەتاندا پارچەيەک ئێسقان لە قوڕگى گيراو گەيشتە نزيکى مردن و خوێنى زۆرى لێڕۆى و نانەکەمان لێبوو بە زەقنەبووت!
ڕۆژانى دواتر کە لە ئاوى زێ پەڕينەوە و ڕوە و شاخى باوەجىباوەجى و سماقوڵىسماقوڵى و باليسانباليسان بەڕێ کەوتين ئەوەنەى تر نان و چايمان لێ قوورستربوو ، تا گەيشتينە شاخى سەفينسەفين و شارەدێى ‌هەريرهەرير کە بەهەشتێک بوو بۆ خۆى بەو بەيانیيە زووە لە ژنێکم پرسى: پورێ ميوان ڕائەگرن زۆر بە خۆشيوە فەرمووى لێکردم کە بەمەرجێ پياوەکەشى لەماڵ نەبوو نان و چاى حازربوو بە کولێرەى گەرمەوە خستيە بەردەستم و تێرم لێخوارد بەڵام ئەو ژنە داماوە هەر خەمى چەکى کيمياوى هەبوو زۆر دەترسا لەو بەڵايە، لە دوايدا کەزانيم دوکانى خواردنى تشريبى تيايە چووم بەرەو جادە و دوکانەکان بۆ يەکەم جارم بوو دووکانى چێشتخانەی تشريب ببينم ، دوکانەکە تازە کرابوەوە بەڵام هاوڕێکانم و پێشمەرگەکانى تر هەموو لەناو دوکانەکە کۆبوونەوە و سەيرى وێنەيەکيان دەکرد ؟ منيش بەڵامەوە سەيربوو ! تۆبڵێى پۆستەرى شەهيدان بێت و خواردنى لەبير پێشمەرگەى برسى بردبێتەوە؟! کە چوومە پێشەوە منيش بە زۆر خۆم کرد بە بەينياندا بزانم پۆستەرى چيە؟! بۆ يەکەم جارم بوو وێنەى وا ببينم وتم ئەمە کێکيە ؟! وتيان (مافى مافيە) ؟!
بۆ يەکەم جاريشم لەماڵى مەلاى گوندێک نان بخۆم ، مامۆستا خۆى بانگى کردم ، گوندى ( مەلەکان) بوو لەناو دارچنارەکان کە دەتووت تابلۆيە هێندە جوان بوو ، مەلا و مەلا ژن زۆر موحتەرەم بوون نان و چايەکى شيرينيان داينێ و بەڕێ کەوتين بۆ گوندى پشت ئاشانپشت ئاشان بە شاخىکێوە ڕەشکێوە ڕەش دا بە ( 26 ) کاتژمێر بێ وەستان بڕيمان لە ڕێگا هەربيرم لەلاى نان و چايى بوو تا گەيشتينە قەنديلقەنديل. [1]