ناونیشانی بابەت: ڕاپۆرتێک لەسەر پارتی سۆسیالستی کورد (پاسۆک)
ئامادەکردن:
هۆشیار جەمالهۆشیار جەمال
دامەزراندن:
حیزبی سۆسیالستی کورد (پاسۆک) لە ڕۆژی 11-09-1975 بە دەسپێشخەری یەکێک لە سەرکردە دیارەکانی کە ناوی “ئازاد مستەفا”یە لە شاری کەرکووک دامەزراوە، هەڵبژاردنی شاری کەرکووک وەک شوێنی دەرکردنی بەیاننامەی دامەزراندن بۆ تەحەداکردنی حیزبی بەعس بووە، کە لەو کاتەدا پڕوپاگەندەی ئەوەی بڵاودەکردەوە کە بۆ ئەبەد شۆڕشی کوردی کۆتایی هاتووە، لە دوای نسۆکی شۆڕشی ئەیلول کە بەهۆی ڕێکەوتنامەی جەزائیرەوە لەنێوان شای ئێران و سەدام حسێن جێگری سەرۆک کۆماری ئەوکاتی ئێراق ساڵی (1975) شۆڕشەکە کۆتایی هاتبوو، هەر بۆیە لەو کاتەدا بێ ئومێدیەکی گەورە ڕووی لە کوردستان کرد بوو.
سەرەتا بە ناوی (پارتی سۆسیالستی نەتەوەی کورد) دامەزراوە، دواتر لە کۆنفرانسی یەکەمی حیزب لە 11ی ئەیلولی
1976 لەسەر پێشنیاری د.جەمال نەبەز ناوەکەی گۆڕاوە بۆ پارتی سۆسیالستی کورد.
سەرکردەکانی پاسۆک:
سەرکردە دیارەکانی ئەم پارتە بریتی بوون لە (ئازاد مستەفا، سکرتێری حیزب، ملازم مەنسوور، ملازم کەریم، فەرهاد عەبدولقادر، جەلال حاجی حسێن، عەبدوڵڵا ئاگرین.
کە سێ لە سەرکردە دیارەکان کە ئەندامی دامەزێنەری حیزبوون، ئەوانیش (ئازاد مستەفا، فەرهادعەبدولقادر و مامۆستا شێرزاد) .
دروشمەکانی پاسۆک:
دروشمەکانی ئەم پارتە دەکرێ لەم خاڵانەی خوارەوە کوورت بکرێنەوە.
- کوردستانێکی سەربەخۆ و گەلێکی ئازاد.
- پێش ئەوەی هەرشتێک بین دەبێت کوردبین.
- کوردستان تەنیا موڵکی کوردە.
- کوردایەتی مرۆڤایەتییە.
- جەماوەر سەرچاوەی بوون و دەسەڵاتە.
بەشێک لە سەرچاوەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە بیروباوەڕی ئەم پارتە دەگەڕێتەوە بۆ کۆمەڵەی ژیانەوەی کورد، بەڵام بەشێکی تر لە سەرچاوەکان پێی وایە ڕاستە بەشێک لە بەرپرسانی پاسۆک لە ناو کۆمەڵەی ژیانەوەی کوردستان (کاژیک) بوون، بەڵام لەیەکتری جیابوونەتەوە، و ڕەخنەی توندیان هەبووە لە سەرکردەکانی کاژیک و بەرنامەکەی کە
ناسراو بووە بە کاژیک نامە.
پاسۆک و خەباتی چەکداری:
پاسۆک لە ساڵی (1976) بەشداری خەباتی چەکداری کردی دژ حیزبی بەعس کردووە، یەکەم مەفرەزەی کە چووە شاخ بە سەرپەرشتی جەلالی حاجی حەسین کەلۆش بووە، هەروەها ئەندامی بەرەی جود بووە لە ساڵی (1980) ، پاشان ئەندامی بەرەی کوردستانی بووە.
پاسۆک و بەشداری لە بەرەی جود:
لە ساڵی (1980) ، دوو بەرە لەنێوان لایەنەکانی کوردستاندا درووست دەبێت، بەرەی نیشتمانی و نەتەوەیی دیموکراسی ئێراق – جوقد، کە پێک هاتبوون لەهەریەکە لە یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان و حیزبی سۆسیالستی کوردستان و هەرێمی سەرکردایەتی حیزبی بەعس و بزووتنەوەی سۆسیالستی عەرەبی و حیزبی شیوعی ئێراقی، لە بەرەی جوقد- دا، یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان باڵادەست بوو.
بەرەی دووەم ناوی بەرەی نیشتمانی دیموکراسی ئێراق- جود بوو، کە پێک هاتبوو لە (پارتی دیموکراتی کوردستان- ئێراق، حزبی سۆسیالستی کوردستان، حزبی شیوعی، پارتی سۆسیالستی کورد- پاسۆک) ، لەم بەرەیەشدا پارتی باڵادەست بوو، کە دواتر لە جیاتی شەڕی دەوڵەتی ئێراق و بەعس بکرێت ئەم دووبەرەیە زنجیرەیەک شەڕی خوێناوی لەنێوانیاندا ڕوویدا.
ڕۆڵی پاسۆک لە درووستکردنی بەرەی کوردستانی:
لە دوای ماوەیەکی درێژ لە شەڕ و خوێن ڕشت لەنێوان لایەنە کوردییەکاندا و هاتنە پێشەوەی بارودۆخی نوێ گرنگی کاری هاوبەش و درووستکردنی بەرەیەکی نیشتمانی کە پێکبێت لە سەرجەم حیزبەکان هاتە کایەوە، هەر بۆیە درووستکردنی بەری کوردستانی کە کۆکردنەوەی زۆربەی حیزبە کوردییەکانە لە بەریەکدا بۆیە پێویستی، چونکە کۆتایی هێنا بە شەڕی ناوخۆی حیزبەکان لە شاخ، کە درووستکردنی ئەم بەرەیە لەسەر پێشنیازی پاسۆک بووە، کە پاش چەندین کۆبوونەوەی نێوان لایەنەکان لە ئایاری ساڵی (1988) دامەزراوە، کە پێکهاتبوو لە حیزبەکانی، ” پاسۆک، یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، پارتی دیموکراتی کوردستان، حیزبی سۆسیالست دیموکراتی کوردستان، پارتی گەل، حیزبی شیوعی کوردستان- ئێراق، حیزبی زەحمەتکێشانی کوردستان، بزووتنەوەی دیموکراتی ئاشوری.” کە ئەم بەرەیە لە دوای ڕاپەڕینی مەزنی بەهاری ساڵی (1991) نوێنەرایەتی نەتەوەی کوردیان دەکرد کاتی گفتوگۆ لەگەڵ ڕژێمی بەعسدا.
پاسۆک و ڕاپەڕینی ساڵی 1991
پاسۆک لە ڕاپەڕینە مەزنەکەی خەڵکی کوردستان لە ساڵی (1991) ڕۆڵیان هەبووە بەشداریان کردووە، کە بە گوێرەی نووسراوێک لە 09-02-1991 کە بە ژمارە (111) سەرکردایەتی پاسۆک لقی سلێمانی داوا لە هاوبیرانیان دەکەن خۆیان ئامادە بکەن بۆ ڕووداوی نوێ و بەشداربن کە لە بەشێکی نووسراکەدا هاتووە (ئێستاش کە بار و زروفێکی تایبەتی هاتۆتە پێش بەرژەوەندی نەتەوەکەمان و حیزبمان وا پێویست دەکات کە هاوبیرانمان لەم کاتەدا زۆر وریابن و خۆیان ئامادە بکەن بۆ ئەو ڕووداوانەی لە ئارادایە و پێش بینی دەکرێ ڕووداوی کوت و پر خێراتر بێتە پێش. بۆیە لەلایەن سەرکردایەتی حیزبمانەوە ئاگادار کراینەوە کە گرنگیەکی تەواو بدەین بە خەتەکانی ڕێکخستن و گشت هاوبیران بەسەربکەینەوە بۆ ئەوەی لە کاتی پێویستدا بتوانین ئەو ئەرکانەی لەسەر شانمانە جێبەجێ بکەین) .
ڕاگەیاندنی پاسۆک:
لە ڕووی ڕاگەیاندنەوە بەراورد بە حیزبەکانی تر ڕاگەیاندنی لاوازبووە، ڕۆژنامەکەی ناوی سەربەخۆی بووە، کە سەرنووسەرەکەی نزار محەمەد بووە، هەروەها گۆڤاری ئاڵای سووری کوردایەتی هەبووە، ئازاد مستەفای سکرتێری پارتەکە سەرنووسەری بوو، بەشێک لە نووسینەکانی لەژێر ناوی خوازراوی (عەلی) بڵاوکردۆتەوە، گۆڤاری ئاڵای سووری کوردایەتی ئۆرگانی هێزی پێشمەرگەی پاسۆک بووە، کە لە بەرگی گۆڤارەکە نووسراوە کوردستانێکی ئازاد، گەلێکی یەکسان، پێش ئەوەی هەرشتێک بیت کوردین، هەروەها زنجیرەی پاسۆک بناسە کە گرنگی بە بیر و هزری پاسۆک داوە.
پاسۆک تاکە حیزبی شاخ بووە ئاڵای کوردستانی هەڵکردووە لە ساڵی (1983) دا، لە کاتێکدا حیزبەکانی تر تەنیا ئاڵای حیزبیان هەڵکردووە.
کۆچی دوایی سکرتێری پاسۆک.
لەبەرەبەیانی ڕۆژی 19 ئازاری
1989 ئازاد مستەفا سکرتێری پارتی سۆسیالستی کورد (پاسۆک) بەهۆی نەخۆشی شێرپەنجەوە کۆچی دوایی کردووە، زۆربەی بۆچوونەکان پێیان وایە کۆچی دوای ئازاد مستەفا یەکسانبووە بە تەواوبوونی ڕۆڵی سیاسی پارتی پاسۆک، چونکە حیزبەکە زۆربەی تواناکانی لە بواری سیاسەت بەسترابووە بە ئازاد مستەفاوە.
هەڵبژاردن و پاسۆک:
لە هەڵبژاردنەکانی ساڵی (1992) دا لەژێر ناوی لیستی یەکگرتن لەگەڵ حیزبی سۆسیالست دیموکراتی کوردستان بەشداریان کرد، کە ڕێژەی 2 % بەدەستهێنا کە ژمارەی دەنگەکانیان بریتی بوو لە (24882) کە نەیانتوانی بچنە پەڕڵەمانی کوردستان بەهۆی ئەوەی سیستەمی هەڵبژاردنەکانی ئەوکات هەر پارتێک کەمتر لە ڕێژەی 7% بە دەستبهێنایە نەدەچووە پەڕڵەمان.
چارەنووسی پاسۆک:
سنووری چالاکییەکانی ئەم پارتە زیاتر ناوچەکانی دەوروبەری سلێمانی بووە، لە 7 ئەیلولی 1991دا لە (قەلاچوالان) کۆنگرەی یەکەمی پاسۆک دەستی پێکرد لە (قەڵاچوالان) و کۆنگرەکەیان (3) ڕۆژی خایاند و پاشان لە ساڵی (1992) دا، لەگەڵ هەردوو پارتی گەلی دیموکرات و حیزبی سۆسیالست یەکیان گرت، کە بە زۆرینە پەسەند کرا لەژێر ناوی حیزبی یەکگرت کە بووە سەرەتای کۆتایی هاتنی حیزبەکە و کە هەندێک لە سەرکردنەکانی ئەم کۆنگرەیە بە مامەڵە کردن دەزانن لەلایەن بەشێکی تری سەرکردەکانیەوە، کە بووە هۆی ئەوەی دواتر حیزبی یەکگرتن بەشێکی زۆری و بەرپرسەکانیان لە کۆتایدا چوونە ناو پارتی دیموکراتی کوردستان و بەشێکی کەمیان چوونە ناو یەکێتی و هەروەها بەشێکی تری سەرکردەکانی تری وازیان لە سیاسەت هێنا و کۆتایی بە پارتی سۆسیالستی کورد (پاسۆک) هات.
سەرچاوەکان:
1/ محمەد فاتیح، حیزب و ڕێکخراوە سیاسیە ئێراقیەکان، بڵاوکراوەکانی ئەکادیمیای هۆشیاری و پێگەیاندنی کادیران، سلێمانی، ساڵی 2012.
2/ ئازاد مستەفا، کوورتەباسێکی بەرەی کوردستانی، دەزگای چاپەمەنی شەهید فەرهاد، سوید، ساڵی 1988.
3/ نەوشیروان مستەفا ئەمین، مفاوەزاتی بەرەی کوردستانی- بەعس (1991) ، چاپ و بڵاوکردنەوەی پەڕتووکخانەی جەمالی عەلی باپیر، سلێمانی، چاپی یەکەم، ساڵی 2009.
[1]