$شەڕی دۆڵەکان!$
#زریان رۆژهەڵات#
#18-04-2022#
$بەرایی$
وەزیری بەرگری تورکیا ئۆپەراسیۆنێکی بەناوی چڕنووک – قوفڵ ڕاگەیاند کە لە ناوچەکانی مەتین، زاپ و ئاڤاشین- باسیان دەکرێت. پێدەچێت ئەمە درێژەی هەمان ئەو 7 ئۆپەراسیۆنەی چڕنووک بێت کە لە ئایاری 2019وە دەستیانپێکرد. ئەو ناوچانەی کە ئێستا شەڕیان تێدایە، زۆر سەخت و دژوارن، کۆنترۆڵکردنی شاخەکان لە جێی خۆی بوەستێ، دوو دۆڵی گرنگیش لەوێ هەن کە بایەخێکی ستراتیژییان بۆ شەڕ هەیە و لەوانەیە ئامانجی سەرەکی شەڕەکەی ئێستاش ئەو دوو دۆڵە بن، کە دەکەونە نێوان هەردوو ڕووباری زاپ و ئاڤاشین- باسیان، ئەو دۆڵانەش گەلیێ زاپ و گەلیێ باڵندەن!
$تێگەیشتن لە ناوچەکانی شەڕ$
هەندێک جار بەهۆی بەکارهێنانی دەستەواژە و ناوی جیاجیاوە بۆ شوێنەکان، تێگەیشتن لە ناوچەکانی شەڕ بۆ کەسێک کە بەوردی بە دواداچوونی بۆ نەکات کاریکی ئاسان نییە. شەڕی ئەم جارە بە زۆری لە باکووری شارۆچکەی #ئامێدی# چڕ بووەتەوە. ململانێیەکە لەسەر دۆڵەکانی زاپ و باڵندەیە، بەڵام بایەخی چیاکانی دەوروبەری ئەو ناوچانەش لەڕووی تاکتیکی ڕۆژانەی شەڕ، هەروەها لەڕووی کۆنترۆڵی درێژخایەنەوە زۆرزۆرن. بەپێی سەرچاوەکانی تورکیا و پارتی کرێکارانی کوردستان و هەرێمی کوردستانیش، لە چەند شوێنێکی دەوربەری دۆڵی زاپ، بێجگە لە بۆردوومان، هەوڵی دابەزاندنی هێزیش دراوە. ناوچەکانی دیکەی شەڕیش چیای مەتین، کوڕەژار، گەلیی ڕەشاڤە و ناوچەی ئاڤاشین- باسیانن. چیای مەتین دەکەوێتە شانی ڕاستی گەلیێ زاپ و لە ملی باشووری ڕۆژاوای ئەوێ هەڵکەوتووە. چیای کوڕەژاریش لە ملی باشووری ڕۆژهەڵاتی دۆڵەکەیە لە پشت شێلادزێ و لە بەردەم هێتیتی کۆندایە. ڕەشاڤەش تەنیا چەند کیلۆمەترێک لە دووریی دێرەلووکەوە لە شوێنێک لە سەرەتاکانی دۆڵی زاپ دایە. لە پشت دێرەلووکەوە بە درێژایی ڕووباری زاپ، دۆڵێکی گەورە هەیە ( دەوری20-25کم) کە تاوەکوو چەلێ ( چوکورجا) لە پارێزگای جۆلەمێرگ (#هەکاری#) دەگات و ئەمەش ژینگەیەکی سرووشتی لەباری بۆ هەرجۆرە جموجۆلێکی پارتیزانی درووستکردووە کە بە درێژایی شەڕی چەندین ساڵە، ئەو ناوچانە بەتەواوی کۆنترۆڵ نەکراون.
ئەشکەفتی برینداران کە تورکیا ویستوویەتی هێزی پیادەی بۆ دابەزێنێت، لە شوێنێک لەنێوەڕاستەکانی دۆڵی زاپ لە باکووری هیتیتی کۆندایە و چیای ڕەشیش بەسەر ئەویوێدا دەروانێت و تاوەکوو سنوور دەڕوات. کێ چیای ڕەش و ئەشکەفتی برینداران بگرێت، بەسەر دۆڵی زاپدا زاڵ دەبێت و ئەوەش هۆکارێکی چڕبوونەوەی پێکدادانەکانە لەوێ.
لە ملی ڕۆژهەڵاتی چیای کوڕەژاریشەوە، چەند کیلۆمەترێک لە باکووری ڕۆژهەڵاتی (شیلادزێ) وە، ناوچەیەکی شاخاوی – دۆڵاوی لە گەلیێ باڵندەوە دەست پێدەکات و بەبنی گوندی بێدێ و زۆزانی دۆسکیان دا دەگاتە ئاڤاشین؛ جێگەیەک کە هەموو کات ناوەندێکی گرنگ بووە بۆ #پەکەکە# و هەرلەوێشەوە بە ئاسانی توانیویەتی بگاتە جۆلەمێرگ. نزیکەی 15- 20 کیلۆمەترێک لەولای ئاڤاشینەوە، باسیان هەیە کە ئەویش ژینگەیەکی لەبارەی بۆ هەر بزاڤێکی پارتیزانی درووستکردووە.
ئەگەر نەمانەوێ لەوە زیاتر سەرمان بەو وردەکارییانەی ناوی شوێنەکان و دووریی و مەوداکانی نێوانیانەوە سەرقاڵ بکەین، بە کوورتی دەتوانین بڵیین شەڕەکە لە دەوربەری دوو دۆڵی گرنگ لە باکووری شارۆچکەی ئامێدی بەدرێژایی ڕووباری زاپ، باسیان- ئاڤاشین چربووەتەوە.
$ئایا ئەمە چاوەڕوانکراوبوو؟$
بەڵێ بێگومان. ئەم ئۆپەراسیۆنە درێژەی ئۆپەراسیۆنەکانی چڕنووکە کە تورکیا لە ساڵی 2019وە دەستیپێکردووە و ئەمەی ئێستاش هەشتەمین بەشیەتی. یەکەمیان لە مایسی 2019 لە دەڤەری برادۆست کرا. لە تەمموزی هەمان ساڵ دا چڕنووکی 2 کرا کە بە ڕووداوەکانی چیای گارا نێوبانگی دەرکرد. چڕنووکی 3 بەپێچەوانەی ئەوانی پێشوو لە سنوورەکانی باکووری ڕۆژاوای هەرێمی کوردستان لە سینات و حەفتانین چڕکرایەوە. دوای ئەوەش لە 2020دا ئۆپەراسیۆنەکانی چڕنووک- هەڵۆ، چڕنووک- پڵنگ کران کە زیاتر هێرشی ئاسمانی بوون. لە شوباتی 2021یشدا چڕنووک- پڵنگی 2 کرا کە زیاتر چیای گارەی کردبووە ئامانج. تورکیا لە 24ی نیسانی 2021 ئۆپەراسیۆنەکانی چڕنووک – هەورە برووسکە (شیمشەک و یڵدرم) ی لە ناوچەکانی مەتین و ئاڤاشین- باسیان دەستپێکرد و وادیارە ئەمەی ئێستاش، کە ناوەکەی چڕنووک – قوفڵە درێژەی ئەوەبێت. لە 2019دا تورکیا زیاتر تەرکیزی خستبووە سەر ملی باکووری ڕۆژهەڵات و باکووری ڕۆژاوای سنوورەکان؛ لاولاوە دەڤەری برادۆست و لەملاشەوە حەفتانین! ناوچەکانی نێوەڕاستی ئەو دوو بەشەشی دەکردە ئامانج، بەڵام لە 2020 بەدواوە سەرنجێکی زیاتری داوەتە سەر ئەم ناوچەیە کە ناوچەکانی باکووری ئامێدی لە ناوجەرگەی ئەو هەرێمە نێوەنجییەدان. ئەگەر تورکیا بتوانێت دۆڵ و چیاکانی پشت ئامێدی کۆنترۆڵ بکات، ئەوا بە کردەنی، ناوچەیەکی تامپۆنی لەودیو سنوورەکانی خۆی درووست دەکات و ئەڵقەی کارەکانی لە برادۆستەوە تاوەکوو حەفتانین بە یەک دەگەیێنێت. لەوانەیە یەکێک لە ئامانجەکانی ئەو ئۆپەراسیۆنانەش، دوورخستنەوەی زیاتری پەکەکە لە سنوورەکان و پاڵپێوەنانی بۆ داکشانی زیاتر بەرەو قووڵایی خاکی هەرێمی کوردستان بێت.
$ئەنجام$
بێگومان کۆنترۆڵکردنی تەواوەتی زنجیرە چیاکانی سنوور بۆ هیچ هێزێکی دەوڵەتی کارێکی ئاسان نییە، ئەمە بۆ چیا و نەوالەکانی پشت ئامێدی کە ناوچەی سەخت و دژوارن زۆر ئەستەمتر دەبێت. هەڵبەت نابێ ئەوەشمان بیربچێت کە چڕکردنەوەی ئۆپەراسیۆن لەو ناوچانەش، بە لەبەرچاوگرتنی باڵادەستی تەکنەلۆژی و دۆخی سیاسی لە ئێراق، ناوچەکە و جیهان، دەتوانێت شوێنی پەکەکە لێژبکات و زیاتر بەرەو قووڵایی خاکی هەرێمی کوردستان پاڵی پێوەبنێت. ئەمە دەتوانێ ململانێی نێوان پارتی کرێکارانی کوردستان و #پارتی دیموکراتی کوردستان# زیاتر بکات و، نموونەی ڕووداوەکانی سەرێ ئامێدی دووبارە بکاتەوە. بەتایبەتی کە ئێستا هەرێمی کوردستان نیگەرانە لە داکشانی زیاتری مەیدانی جەنگ بۆ ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی خۆی، هەروەها پەکەکەش باس لەوە دەکات کە هێزی پێشمەرگە بەرەو کوڕەژار جوڵەیان کردووە.
ئەنجامی سرووشتی ئەم ئۆپەراسیۆنانە دوورخستنەوەی مەیدانی شەڕە بۆ قوڵایی خاکی هەرێمی کوردستان وەک ئەوەی کە لە ڕۆژاوای کوردستانیش ڕوویدا. پێدەچێت دۆخی سیاسی ئێراق، ململانێی بەردەوامی ناوخۆیی هێزە سیاسییەکانی هەرێمی کوردستان و سەرقاڵیی جیهان بەشەڕی ئۆکراینا و ئامادەکاری بۆ هەڵبژاردنی 2023ی تورکیا، زەوینە سیاسییەکەی ئەم ئۆپەراسیۆنەیان درووست کردبێت. بەهۆی سەختی ناوچەکەشەوە، ئەستەمە تورکیا بتوانێت بە تەواوی پەکەکە لەوێ نەهێڵێت، بەڵام دەتوانێ گرفتی گەورەیشی بۆ درووست بکات.
ئۆپەراسیۆنەکە ناوی چرنووک- قوفڵە، ئەمە چەندەی دەتوانێت ڕەهەندێکی بانگەشەکارانەی بۆ بردنەوەی شەڕووسەرخستنی ئامانجەکانی تورکیا هەبێت، بەڵام لەوانەیە واتای ئەوەش بدات کە ڕەنگە دوای ئەمە ئیدی تاوەکوو پاش هەڵبژاردن، ئەمە دوایین ئۆپەراسیۆنێکی گرنگ بێت کە تورکیا لە دژی پەکەکە بیکات. چونکە سەرۆککۆماری تورکیا چەندەی لە هەڵبژاردنی داهاتوودا پێویستی بە دەنگی گرووپە ڕەگەزپەرستەکانە، ئەوەندەش پێویستی بەوەیە #هەدەپە# زۆر نەهارووژێنێت، بەهۆی ڕۆڵی کلیلیی هەدەپەوە لەسەر یەکلاکردنەوەی سەرۆککۆماری داهاتوو، هەر لە ئێستاوە نایەوێت بە تەواوی هەدەپە بەرەو هاوپەیمانیی میللەت پاڵبنێت کە ڕکابەری ئەو دەکەن! [1]