$ستراتیجی گەڕانەوە بۆ بەغدا ناکامڵە$
#زوبێر ڕەسوڵ#
#02-10-2019#
کاریگەریی ئەمریکییەکان لەسەر ئێراقی دوای #داعش# تا دێت کەمتر دەبێتەوە، بە جۆرێک وەک مایکڵ ڕۆبنیش چەند ڕۆژێک پێش ئێستا لە نووسینێکدا ئاماژەی بۆ کرد، ئەمریکا خەریکە ئێراق بەتەواوی دەدۆڕێنێ، بە جۆرێک گەر وا بڕوات، دوور نییە یەکەم تەقەی ئێران و ئەمریکا لە ئێراقدا بێت. تا ئێستا چەندین جار لەلایەن سەرکردە سەربازی و سیاسییەکانی #حەشدی شەعبی# کە ئێستا بەشێکی سەرەکیی سوپای ئێراقن، هەڕەشە لە ئەمریکییەکان کراوە، ئەمریکا خۆیشی متمانەی بە دۆستایەتیی ئێراق نەماوە، بەتایبەتی ئێستا کە ململانێی ئێران و ئەمریکا گەیشتووەتە ئەوپەڕی. بۆ ڕاستکردنەوەی ئەو بەڵانسە ئەمریکا پێویستی بە کورد و سوننە دەبێت بۆ ئەوەی بەغدا بە تەواوی لەدەست نەدات.
تەرازووی هێز لە ئێراقدا تادێت لە بەرژەوەندیی بەغدا و دەوڵەتی شیعەی باڵادەست لاسەنگ دەبێت، بە تایبەتی هەرێمی کوردستان لە دوای 16ی ئۆکتۆبەرەوە زۆربەی کارتە بەهێزەکانی لەدەستداون بەرانبەر بەغدا، ئەم لاوازیە بەڕوونی لە ڕۆڵی کورد لە پەڕڵەمان و دامەزراوەکانی تری حوکمڕانی لە بەغدا دەردەکەوێت. ڕاستە ڕیفراندۆم نەیتوانی مەبەستەکەی بپێکێت، بەڵام لەڕاستیدا حەزی مانەوەی #هەولێر# لەگەڵ بەغداش تادێت لاوازتر دەبێت، بە جۆرێک ئەوەی ئێستا هەرێمی کوردستان دەبەستێتەوە بە بەغداوە تەنیا بودجەیە، ئەگەرنا هیچ ئومێدێکی سیاسیی گەورەی بە بەغدا نییە.
ستراتیژی گەڕانەوە بۆ بەغدا لە ئێستادا ستراتیژێکی عاقڵانەیە، بەڵام بەو دۆخە لاوازەی کە هەرێمی کوردستانی تێدایە ناتوانێت هیچ کاریگەریی و دەستکەوتێکی سیاسی هەبێت، بەڵکوو ئەو پێگە سیاسی و دیبلۆماسییەی کە هەرێمی کوردستان لە 2003 تاوەکوو 2017 هەیبوو لەسەر ئاستی ئێراق و ئاستی نێودەوڵەتیش، بە گەڕانەوە بۆ بەغدا لەباردەچێت و هەرێم لەڕووی سیاسی و ئابوورییەوە بەتەواوی بە بەغداوە دەبەستێتەوە ئەگەر پاڵپشتی و هێزی سیاسیی تر بۆ ئەم گەڕانەوەیە درووست نەکرێت. واتا ستراتیژی گەڕانەوە بۆ بەغدا و ڕادەستکردنی نەوت کە کۆڵەگەی ئابووریی هەرێمی کوردستانە، جیاوازییەکی ئەوتۆ ناهێڵێت لەنێوان بەسرە و هەولێردا، تا ئەو ئاستەی دوور نییە دواتر هەندێک لە پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان داوای کارگێڕیی سیاسی و دارایی لە بەغدا بکەن، وەک تا ئێستا چەند جارێک بە ناڕاستەوخۆ ئاماژەی بۆ کراوە، بەتایبەتی لە ئەگەری گرژبوونی ململانێکانی یەکێتی و پارتی. بۆ ئەوەی ستراتیژی گەڕانەوە بۆ بەغدا نەبێتە هۆی توانەوەی هەرێم لەناو ئێراقێکی ئاییندە نادیاردا، پێویستە هەولێر دوو کۆڵەگە بۆ ئەو ستراتیژەی زیاد بکات:
$یەکەم: هاوپەیمانی لەگەڵ سوننە$
کورد هەرچەندە لە دوای 2003 وە شەریکی سەرەکیی شیعە بووە لە درووستکردنی ئێراقی نوێدا، بەڵام بەهۆی ڕوانینی ئایدیۆلۆژی و مەزهەبیی شیعەکان بۆ حکومەت و دەوڵەتداری، نە کورد و نە سوننەش ناتوانن ببنە هاوبەش لە ئێراقی نوێدا. ئینجا بۆ ئەوەی گەڕانەوەی کورد بۆ بەغدا سەنگ و کاریگەریی سیاسی هەبێت، دەبێت جۆرێک لە هاوپەیمانی لەگەڵ سوننە ببەستن. واتا بۆ ڕاستکردنەوەی ئەو بەڵانسەی هێز کە هەم ئەمریکییەکان دەیانەوێت و هەمیش بۆ خودی هەرێمی کوردستان گرنگە، دەبێ هەرێمی کوردستان چاوێکی لەسەر سوننە بێت، بە تایبەتی ئەو سوننانەی کە وەک کورد نائومێد بوون لە بەغدا و ئەوەندەی ڕوویان لە هەرێمە ئەوەندە ڕوویان لە بەغدا نییە.
هەریەکە لە کورد و سوننە لە ئێستادا ئەوەندە پەرشوبڵاو و لاوازن کە پێویستیان بە هاوکاریی یەکتر هەیە، کورد دەتوانێت نەک هەر کۆیانبکاتەوە، بەڵکوو سەرکردایەتیشیان بکات، نیشتەجێبوونی بەشێکی زۆری سەرکردە سیاسی و خێڵەکییەکانیشیان لە هەرێمی کوردستان، دەتوانێت ئاسانکاری بۆ ئەو هەنگاوە بکات.
سوننە نەیانشاردووەتەوە کە ئەوان تامەزرۆی درووستکردنی هەرێمێکن. بەتایبەت لە دوای کاولکارییەکانی شەڕی داعش، چەند جارێک بیرۆکەی ئەو هەرێمەیان پێشنیاز کردووە، کورد دەتوانێت هاوکاریان بێت لە درووستکردنی هەرێمێکی وەها کە دەرئەنجام لە بەرژەوەندیی کورد دەشکێتەوە. درووستبوونی هەرێمێکی دیکە لە ئێراقدا وا دەکات پاڵپشتیی دەستووریی هەرێمی کوردستانیش بەهێزتر بێت لەبەرانبەر حکومەتی ناوەند، ئەمە جگە لەوەی درووستبوونی هەرێمێکی دیکە، ‌ ئەگەری درووستبوونی چەند هەرێمێکی تریش ئاسان دەکات‌. لە ئاستی ئیقلیمیشەوە داواکارییەکانی کورد چیتر تەنیا وەک داواکاریی نەتەوەیی و ئیتنیکی و ناوچەیی دەرناکەون، بەڵکوو دەچنە قاڵبێکی ترەوە، ئەو پاساوەش لەدەست ئەو هێزانە دەردەهێنرێت کە کورد وەک نەتەوەیەکی جوداخواز و دژەدەوڵەت سەیر بکرێت.
ئەم هاوپەیمانێتییە لەگەڵ سوننە کورد دووبارە دەکاتەوە بە شەریکێکی بەهێز لە ئێراقدا کە بتوانێت داکۆکی لە مافەکانی بکات، بە تایبەت کە ئێستا هەریەکە لە کورد و سوننە دوو کاراکتەری زۆر لاوازن‌ و خەریکە هیچ کاریگەرییان نامێنێ بەسەر جومگە سەرەکییەکانی دەوڵەتی ئێراقەوە. هاوپەیمانێتییەکی لەو جۆرە دوور نییە ببێتە ئەڵتەرناتیڤی ئەو هاوپەیمانییە ستراتیژیەی نێوان کورد و شیعە کە لەدوای 2003 پایە سەرەکییەکانی دەوڵەتی نوێی ئێراقی لەسەر بنیاتنرا. ئەم هاوپەیمانێتییە هێزێکی زۆر دەدات بە گەڕانەوەی هەرێمی کوردستان بۆ بەغدا و کورد لە مەترسیی توانەوەی سیاسی و ئابووریش دەپارێزێ.
$دووەم: سوپایەکی نیشتمانیی پرۆفیشناڵ$
هەرێمی کوردستان وەک ئەکتەرێکی بەهێز لەناو ئێراقدا، هەمیشە جێی بایەخی ئەمریکا و ئەوروپییەکانیش بووە، بەتایبەتی دوای بەحەشدکردنی سوپای ئێراق و هەژموونی ئێران بەسەر سوپادا خەریکە ئەمریکا متمانەی بە سوپای ئێراق نامێنێ. کورد دەبێت بزانێت کە ستراتیژی ئێستای ئەمریکا بریتییە لە پشتبەستن بە سوپا و هێزە چەکدارە لۆکاڵییەکان بۆ دەستێوەردان و هەژموونی سیاسی خۆی لە ناوچەکەدا، ئەمە نەک هەر لە سەردەمی ئیدارەی ترامپ، بەڵکوو لە سەردەمی ئیدارەی ئۆباماش ئەمریکا خۆی بەدوور دەگرت لە ناردنی هێزی سەربازیی زەمینی وەک ئەوەی لە ئێراق و ئەفغانستان کردی، بۆیە لە سووریا و لە ئێراق لە ڕێی پاڵپشتیی هێزە لۆکاڵیە سەربازییەکانی وەک هێزەکانی سووریای دیمۆکرات و هێزی پێشمەرگە شەڕی داعشی کرد. پاڵپشتیی دارایی و لۆجستیی ئەمریکا و ئەوروپییەکانیش بۆ ڕێکخستنەوەی هێزی پێشمەرگە دەکەوێتە ئەو چوارچێوەیە، نابێت ئەوەشمان لەبیربچێت کە مەترسیی سەرهەڵدانەوەی داعش کۆتایی نەهاتووە.
لە سەروبەندی ململانێی ئێران و ئەمریکا و ئەگەری کشانەوەی ئەمریکا لە سووریا، ئەوا وێستگەی سەرەکیی مانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە کوردستان دەبێت بۆ چاودێریکردنی ئێران. خودی سەرۆکی ئەمریکا نەیشاردەوە کە دوای کشانەوەیان لە سووریا، هێزەکانیان لە ئێراق نیشتەجێ دەبن. بۆیە هەرێمی کوردستان دەبێت تا زووە هێزی پێشمەرگە ڕێکبخاتەوە لەسەر شێوازی لەشکرێکی نیشتمانیی پرۆفیشناڵ کە بتوانێ جێی متمانەی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بێت لە ناوچەکەدا، درووستکردنی سوپایەکی بەهێز و ناحیزبی دەتوانێت ببێتە ئەڵتەرناتیڤی لەدەستدانی کارتی نەوت و وزە و کۆمپانیا بیانییەکان. هەرێمی کوردستان دەبێت بزانێت بەبێ پاڵپشتیی نێودەوڵەتی و هاوکاریی سیاسی ئەمریکا و هێزە ئەوروپییەکان لەناو ئێراقدا دەتوێتەوە.
ئەم دوو هەنگاوە دەتوانن هەم لە ئاستی ناوخۆ و هەم لە ئاستی دەرەوەش هەرێمی کوردستان لە توانەوەی سیاسی و ئابووری ڕزگار بکەن، بەبێ ئەو دوو هەنگاوە، ستراتیژی گەڕانەوە بۆ بەغدا، هەرێمی کوردستان بەتەواوی دەبەستێتەوە بە ئێراقەوە. [1]