$کڵاوەکە بۆ لای ئێران خوار دەبێتەوە؟$
#ناسر باباخانی#
#05-04-2017#
$ (1) کابینەی ترامپ و کۆماری ئیسلامی!$
کابینەکەی ترامپ، کابینەیەکی ئابووری ئەمنییە و تەنانەت هەندێ چاودێری سیاسی لەسەر ئەو بڕوایەن کە ئەم کابینەیە تەواو دژی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامییە. ئەوان لە لێدوانەکانیاندا بەردەوام ئێران بە هۆکاری ناسەقامگیریی ناوچەکە لە قەڵەم دەدەن و دەڵێن ئەم وڵاتە خەریکی فێڵ و تەڵەکە و درۆ و دەلەسەیە. کە سەیری ئەم ناوانە دەکەی: ستیڤ بانێن (ستراتێژیستی باڵای ترامپ و ئەندامی هەمیشەیی ئەنجوومەنی ئاساییشی ئەمریکا، کە هەندێ کەس بە سەرۆک کۆماری پشتی پەردە یان سەرۆک کۆماری سێبەر ناوزەدی دەکەن) ، مایکڵ پێنس (جێگری ترامپ) ، مایک پۆمپێئۆ (سەرۆکی CIA) ، جێیمز ماتیس (وەزیری بەرگری) ، ڕێکس تیلەرسن (وەزیری دەرەوە) ، پۆل ڕایان (سەرۆکی ئەنجوومەنی نوێنەرانی ئەمریکا) ، جۆن بۆڵتن، بێن کارسن و... بۆت دەردەکەوێ کە ئەوان هیچ متمانەیەکیان بە کۆماری ئیسلامی نییە و تا ئاستی دەستوەشاندن لە ئێران کۆکن.
ئەوەی لە دیسکۆرس و وتاری ئەوانەدا بەدی دەکرێ، کلیل وشەیەکی سەرەکییە کە ناوەند و چەقی وتارەکەشە، ئەویش بریتییە لە کۆماری ئیسلامیی ئێران. ئەوەندەی لە ماوەی هاتنە سەر کاری ترامپ دیتراوە و بیستراوە، هیچ وشەیەک یان وردتر بڵێین هیچ وڵاتێک هێندەی ئێران وەک مەترسی بۆ سەر ناوچەکە و هۆکاری ناسەقامگیری پێناسە نەکراوە.
$ (2) کۆنفرانسی ئاساییشی میونیخ$
مایکڵ پێنس، جێگری سەرۆکی ئەمریکا ڕۆژی 18ی شوبات لە یەکەم ئامادەبوونی لە کۆنفرانسێکی نێونەتەوەییدا، ئێرانی وەک هۆکاری ناسەقامگیریی ناوچەکە هێنایە ئەژمار. پێنس وتی ئێران سەرەکیترین وڵاتی پشتیووانی تیرۆریزمە! بەڵام دەوڵەتی ئەمریکا هەرگیز ئەو ئیزنە نادا بە کۆماری ئیسلامی کە دەستی بە چەکی ئەتۆمی ڕابگا.
دانیشتنەکەی میونیخ لە 19ی شوباتی 2017 و هاوتەریبی سێ زلهێزی ناوچەیی: تورکیا، عەرەبستانی سعودی و ئیسرائیل، بە دژی کۆماری ئیسلامیی ئێران باس لە سازبوونی جۆرێ لە هاوپەیمانیی نەنووسراو دەکەن کە لەوە پێشتر بێ وێنە بووە. ئەمەش دەگەڕێتەوە سەر ئەو هەڕەشە و گوڕەشانەی ترامپ و تیمەکەی کە بەجۆرێ غیرەت و دڵگەرمییەکی بۆ ئەو وڵاتانە ساز کردووە تاوەکوو بەر بە کۆماری ئیسلامی بگرن کە خەریکە بە زەبری چەکی ئەتۆمی و چەمکێکی ئایینزایی بە ناوی شیعەگەرێتی، ناوچەکە بەرەو قەیران و ناسەقامگیری بەرێ.
هەر لەو کۆنفرانسەدا، سێناتۆری کۆماریخواز لیندزی گراهام، ئێرانی وەک خراپترین یاریزانی سیاسیی ناوچەکە ناوزەد کرد. ئەو وتی کە کاتی ئەوە هاتووە کۆنگرێسی ئەمریکا ڕاستەوخۆ ئێران بخاتە ژێر گوشارەوە نەک لەبەر بەرنامە ئەتۆمییەکەی، بەڵکوو لەبەر بەرنامە مووشەکییەکەی!
$ (3) وڵاتانی ناوچەکە لە هاوکێشەی ئەمریکا و ئێراندا$
زۆر وڵاتی ناوچەیی و تەنانەت لەدەرەوەی بازنەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش هەن کە لەسەر هاوکێشەی ئەمریکا و ئێران شوێندانەرن و هەرکام بەپێی قوورسایی و باڵای خۆی لەم پەیوەندییەدا دەور دەگێڕن. تا ڕادەیەکی زۆر ئەم وڵاتانە ئاڕاستە سیاسییەکانیان دیارە و لەم نێوەدا ڕووسیا وەک زلهێزێک دەبێ زیاتر هەڵوێستەی لەسەر بکرێ.
وێدەچێ پەیوەندیی ترامپ و ڕووسیا کە کۆماری ئیسلامی زۆری دڵ پێ خۆش کردووە، دواجار بە دژی ئێران بشکێتەوە. ترامپ و کابینەکەی ئەگەرچی دژی ڕێککەوتنی ئێران و وڵاتانی پێنج کۆ یەکن و ئەمە بە حاتەمبەخشی ئۆباما لە قەڵەم دەدەن، بە هەندێ شەرت و مەرجەوە پێمێل بوون پێی. بەڵام وەک خۆیان ئاماژەی بۆ دەکەن، کێشەکە هەر ئەوە نییە بەڵکوو: کێشەی پێشێلکردنی مافی مرۆڤ لە ئێران، تاقیکردنەوەی مووشەکی بالستیک و باوکی تیرۆریزمی دەوڵەتی و نێودەوڵەتی، ئەمانە بۆ کابینەی ترامپ قابیلی قەبووڵ نین. ئەو خاڵە گرینگەش لەبیر نەکەین کە هەوڵی نوێنەرانی کۆنگرێس بۆ ئەوەی سوپای پاسدارانی کۆماری ئیسلامی بخەنە لیستی تیرۆرەوە و ئەگەر وەک لایحە بێت و پەسەند بکرێ، زەبرێکی گورچووبڕ دەبێ لە ئێران.
بەم پێیە تەنانەت ئەگەر برجام بکەوێتە پەراوێزیشەوە، ئەم سێ بابەتەی باسم لێوەکردن لە دواڕۆژدا دەبنە تەوەری سەرەکیی نێوان ڕۆژاوا - بەتایبەتی ئەمریکا - و ئێران. مێژووی کۆن و هاوچەرخی ڕووسیا نیشانی داوە کە بۆ بەرژەوەندیی خۆی دوور نییە بە سەودا و مامەڵەیەک لەگەڵ ئەمریکا، لە سووریا بکشێتەوە و پشتی ئێران بەربدا، بەو مەرجەی ئەمریکاش چاوپۆشی لە کردەوەکانی بکات لە ئۆکراین و کریمیا و گەمارۆ ئابوورییەکانی ئەوروپاشی لەسەر هەڵگرێ. لە ئەگەری هاوتەریبنەبوونی ڕووسیاش لەگەڵ ئەمریکا، ڕەنگە ڕووسیا زیاتر زەرەرمەند بێ!
ئەوەی کە لەکۆی خوێندنەوەی دۆخی هاوکێشەی ئەمریکا و ئێراندا بۆمان دەردەکەوێ - دیارە دۆخی ناوخۆی ئەمریکا چیرۆکێکی تەواو جیاوازی لەگەڵ بارودۆخی دەرەوە هەیە- ئەوەیە کە سیاسەتی ئەمریکا، گوشاری زیاترە بۆ سەر ئێران، بە تایبەتی گوشاری ئابووری (کە لە سیاسەتی ئەمریکادا بە Economic Democratization بەناوبانگە) و لە هەمان کاتیشدا بە هێنانە گۆڕێی دۆسییەکانی: پێشێلکردنی مافی مرۆڤ، مووشەکە بالستیکەکانی، پشتگیری لە تیرۆریزم، هەڕەشە لە ئیسرائیل، سازکردنی پشتێنەی ئەمنی واتە هیلالی شیعی و دەستێوەردان لە کاروباری نێوخۆی وڵاتانی دراوسێ، کۆماری ئیسلامی ناچار بکا پێمل بێ بە ویست و داخوازییەکانی. لەڕاستیدا ئەم سیاسەتە دەکرێ بە سیاسەتی کۆنترۆڵ و مەهاری هەنگاوبەهەنگاو ناوزەد بکەین. ئیدارەی نوێی ئەمریکا لە بۆسەدایە کۆماری ئیسلامی ئێران لەم جەغزەی بۆیان دیاری کردووە بترازێ، تا کڵاوەکەی بۆ لای خوار بکەنەوە. [1]