=KTML_Bold=Bi rêbazên şerê taybet qirkirina çandî=KTML_End=
=KTML_Underline=Orhan KENDAL=KTML_End=
Şoreşa bingehîn û esasî şoreşa çandî ye. Her şoreş heta şoreşa xwe ya çandî pêk neyînê nikare xwe mayinde bike. Divê şoreşa leşkeri û siyasî bi şoreşa çandî ve were temamkirin.
Çand û huner ji bo gelekî, ji bo civakekê ewqas giring û bi wate ye. Bêçand mayîn ji civakbûna xwe durketin e. Hemu dewlet bi çanda gelan ya resen dilîzin û dixwazin çandeke nu li ser wan ferz bikin. Dewletên dagirker êrişên xwe yên faşîst herî zêde li hember çand û hunera gelê me pêş dixin. Zanin ku heta çanda me tune nekin, nikarin encam bigirin.
Çanda netew dewletan yek reng e, yekperestî ye. Netew dewlet û netewperestî bingeh û çavkaniya faşîzmê ye. Qirkirina civak û çandê ye. Netew dewleta Tirk ev sed sala li ser gelê Kurd vê qirkirina bêhempa dimeşîne.
Hêzên desthilatdar yên hegemonik xwe weke xwedayê vê dinyayê dibînin. Ne tene biryarên di derbarên qedera mirovan de digirin, di derbarê qedera gelan de jî biryaran digirin. Di 1916’an de li Misrê bi peymana Sykes-Pîcot û li Lozan’ê di 1923’an de xwestin qedera gelê Kurd diyar bikin. Li gor van peymana di qedera gelê Kurd de mirin hatibu nivîsandin. Di pergala ku ava dikin de, ango di pêşeroja wan de cihê Kurdan tunebu. Bi lewhayên qederê ên weke Sykes Pîcot û Lozanê Kurdîstan xistin çar parçe û li çar dewletên dagirker belav kirin. Weke ku tu pezekî parçe bikî û bidî çar guran. Ev gur jî cewrikên vê pergala modernîteya kapîtalîst in.
Dema ku li çiyayê Araratê gotin ku xeyalê gelê Kurd di vê gorê de mefta ye, komara faşist ya Tirk ev biryar û qerara pergala hegemonîk pêk anîn. Ev her çar dewletên dagirker hebuna xwe li ser qirkirin û tunekirina gelê Kurd ava kirin. Heta îro jî di vê bîryarê de israr dikin. Gelek hikumet û diktatorên wan diguherin lê ev polîtîka û stratejiya wan ya li hember gelê Kurd ku weke xeta sor dibinin nehatiye guherandin. Polîtîka û êrişên ku îro em pê re rubiru ne ji vê dîrok û zihniyetê ne qut e.
Îro li hember Tevgera Azadiyê yên şer dikin Erdogan û Bahçelî an jî AKP/MHP xuya dikin. Lê ev polîtîka ên dewletê bi xwe ne. Demekê “plana Şark-Îslahat” bu, “kanuna Tuncelî” bu û hwd. Îro jî “plana çok danîne” ye. Zihniyet û polîtîka ên vê dewleta faşîst û qirker e. Zilamên xwe, hikumetên ku ji vê zihniyetê re xizmet bike wesifdar dikin. Ev heft sal in li gor vê zihniyet û konsepta tunekirina Tevgera Azadiyê û qirkirina gelê Kurd danine pêşiya xwe. Hemu derfet û hêza xwe ji bo serkeftina vê konseptê xistine meriyetê.
Dewlata Tirk ya faşîst hebuna xwe di tunebuna gelê Kurd de dibine. Di azadiya gelê Kurd de mirina xwe dibine. Ji ber vê jî bi hemu rê û rêbazan êriş dike û dixwazê gelê Kurd bê statû bihêle. Bi qirkirina çandî asimile dike. Ger ev têr nekê hewl dide Kurdên azad bi fizîkî jî ji holê rake. Dewleta dagirker ji bo bigihê van armancên xwe tu kerametê mirovahiyê nas nake. Bê exlaq tevdigere. Katlîaman pêk tîne. Hemu dewletên cîhanê vê rewşê dizanin. Lê bêdeng dimînin, temaşe dikin. Ji ber ku şirîkê van polîtîkayên qirker in. Xwediyê van polîtîka û bîryarên qirker in. heta bi hemu hêzan xwe alîkarî didin dewleta dagirker û faşîst.
Dewleta faşîst ya Tirk ewqas bê exlaqe ku êrişî gorên şervanê azadiyê dike. Di tu şerî de êrîşên bi vî awayî pêş neketine. Gor ji bo hemu gelan pîroz in. Li hember goran rêz girtin çand û exlaqekî civakî ye. Lê ji bo dewleta dagirker nirx û pîvanên wisa ne derbasdar in. Ji bo li ser gel tirs çêbike û Tevgera Azadiyê ya gelê Kurd lewaz bike van êrîşên der mirovahî pêş dixe. Êrîşên li hember goran dide xuyakirin ku ev dewleta dagirker çawa tunekirina gelê Kurd hedef girtiye.
Dewleta Tirk ya dagirker hegemonya xwe ne tenê li Kurdîstanê, li hemu Rojhilata Navîn dixwazê belav bike. Xwe weke mîrateya Osmaniyan dibine. Osmanî împaratoriyeke dagirker bu. Axa Kurdîstan û Arabîstan dagir kiribu. Neha careke din dixwazin van welatan dagir bikin û li ser van gelan hegemonya xwe ava bikin. Vê hegemonyaya xwe bi du rêyan pêş dixin. Yek bi êrîş, katlîamên fizîkî, bi êrîşên leşkerî û siyasî. Yan din jî bi rêbazên şerê taybet, ango bi hegemonya çandî. Hegemonyaya çandî ji bo mayindekirina desthilatdariya xwe ji bo hemu dewletan pir giring e. Kî hegemonyaya xwe ya çandî li ser civakekê, li ser erdnîgariyekê çêbike emrê desthilatdariya xwe jî ewqas dirêj dike.
Dewleta Tirk îro bi sedan rêzefilman didê çêkirin. Bi rêya teknolojiya ragihandin û medyaya sanal dixwazê çanda xwe li ser gelan ferz bike. Wan bandor bike û di mêjiyên wan de xwe rewa bike. Di van rêzefilm û filman de rastiyê berovajî dike. Ew ruyên xwe yî bi qirêj, neheq, zalim, xayîn û bê exlaq bi kiras û maskeya diveşêrê. Xwe pêşketî, modern, baş û hwd. nîşan dide. Çanda gelên bindest jî paşketî û piçuk dîbîne û wisa nişan dide.
Şerê taybet şerekî îdeolojîk e. Şerekî çandî ye. Her civaka ku li gor berjewendiyên desthilatdaran tê çêkirin pêşî xwe di mêjiyên mirovan de ava dike. Pergaleke ku xwe di mêjiyê civakê û mirov de ava kir, bi rehetî karê xwe fizîkî jî ava bike. Îro dewleta Tirk jî vê dike.
Dewleta dagirker şervanên heqîqetê û têkoşerê azadiyê weke “terorîst” bi nav dike. Xwe jî yê li hember “terorîzmê” şer dike radigîhîne. Ev berovajiyeke herî mezin e. Terorîstê herî mezîn dewleta dagirker ya Tirk e. Hemu netew-dewlet li ser civakê hêzên terorê ne. Hebûna wan, felsefeya wan faşizm e. Lê belê xwe baş yên li hember xwe jî terorîst nîşan didin. Alîkariya herî mezîn yên dewletên cîhanê ku bi “lîsteyên terorê” van hewldanên dewleta Tirk rewa dikin e. Ev lîsteyên ku hatine çêkirin li gor berjewendiyên dewletan hatine amadekirin. Lî gor berjewendiyê AB, ABD, Nato û hwd. hatine çêkirin. Dewleta Tirk jî heta dawiyê ji vê sud digire. Hemu kiryarên xwe yên der mirovahî, qetlîam û neheqiyên xwe bi gotina “ez li hember terorê şer dikim” rewa dike.
Zihniyet û feraseta Baas’ê jî weke ya dewleta Tirk e, cêwiyê hev in. Zihniyeteke desthilatdar û netewperest e ku zanibe dawiya wê dê werê jî gelê bindest weke xwe nabîne û di vê çarçovê de li çareseriyekê nagerê. Îro tiştê ku rejîma Şamê dike jî ev e. Ger dev ji vê netewperestiya xwe ya hişk biqerê û bi Kurdan re li çareseriyeke demokratîk bigere wê ji hemû tengasiyên xwe rizgar bibe. Lê zihniyeta faşîst û dagirker nahêle ku bikeve nav lêgerîn û hewldaneke wisa.
Ji bo vê jî pêwiste gelê Kurd jî bibe hêzeke ku herkes hesabên xwe li gor vê bike. Rojhilata Navîn di nav kriz û kaosekê de ye. Demokrasî, hikuq, mafên mirovan û hwd. ne di xema tu kesî de ye. Herkes li pey berjewendiyê xwe ye. Kî xwe baş bi rêxistin bike, polîtîkayên xurt pêş bixe, bibe hêzeke xurt ewê serbikeve, ên din jî wê winda bikin.
Rêber Apo ew lewheya qederê ku bi destê hêzên hegemonîk hatibun çêkirin parçe kir û qadereke nu ji bo gele Kurd û hemû gelan nivisand. Di vê lewheya nu de azadî, wekhevî, jiyaneke bi rumet, adalet û hwd hene. Ji bo serkeftina wê jî çandeke berxwedanê, têkoşîn û tarzekî serkeftinê pêş xist. Bi vê paradigmayê gelê Kurd hate heta vê astê. Wisa xuya dike ku gelê Kurd armancên xwe jî bi vê feraset û zanabunê wê pêk bîne.
Çanda Netewa Demokratîk pir renk e. Di nava xwe de hemû çand, ziman, bawerî û her wekî din di hewîne. Çanda Netewa Demokratîk wekhevî, xwesertî, aştî û yekitî ye. Gelên Rojhilata Navîn wê çanda Netewa Demokratîk bi hev re pêş bixin û bi avakirina civaka demokratîk tacîdar bikin. Li hember şerê taybet û qirkirina çandî wê di çand û hunera xwe ya dîrokî de israr bikin. Jiyaneke alternatif bi çandeke nujen ku li ser koka xwe yî dîrokî şîn dibe wê ava bikin.
Welatparêzî li çand û hunera xwe xwedî derketin e. Gelekî ne li gor dijminê xwe li gor çand û hunera xwe bijî, gelekî ku welatê xwe, axa xwe ji bin lingên dijminê xwinxar derxîne û gelekî ku xwe li hember êrîşên fîzîkî û çandî biparêze hejayî jiyanê ye. Xwe parastin çanda civakbuyinê bi xwe ye. Îro gelê Kurd li çar parçeyên welatê xwe li hember êrîşên dewletên dagirker bi çanda xwe li berxwe dide. Bi gelên cîranê xwe re bi zanabuna çanda Netewa Demokratîk tevdigere. Bi vê çanda berxwedêr wê netew dewlet têk biçin û pêşeroj û azadî wê bibe ya gelan.[1]