ناونیشانی بابەت: بەدیلی قەوارەی هەرێم
ئامادەکردن: ئاسۆ عەبدوللەتیفئاسۆ عەبدوللەتیف

ئێراق سێ جۆر ئەقڵییەتی تێدایە بۆ حوکمڕانی، ئەقڵێکی مەزهەبی و دینی، ئەقڵێکی فاشی و سەربازیی، ئەقڵێکی بێخەبەری بەدەوی موفتخۆر و بەرخۆر کە ڕۆژانە ماسکەکانی دەگۆڕێت بۆ چێژو بژێوی و فێڵ، ئەم ئەقڵییەتانە لە کۆتاییدا بوونەتە ئاڕاستەیەک لە نەزانیێکی تاریک دژی نەتەوە و کەمایەتییەکان و بێگومان نەزانییش جۆری زۆرە و خراپترینەکەی نەزانیی شمشێر و ملپەڕاندن و فەتوادان و کۆتایی ئەوی ترە، السبب العمیق لپقافە الموت هو جهل الإنسان وفقدان عزته و کرامته الإنسانیە.
کورد گیرۆدەی هەرسێ ئەقڵییەتەکەیە، دەسەڵاتدارانی ئێراق، نازانن چی ڕوویداوە لە ڕابردوودا و تامی ئازادی و سەربەخۆیی چییە و کورد بۆ شۆڕشی کرد؟ نازانن سنوور و لۆژیکی حوکمڕانی و نکوڵیکردن تا تووندبێت زیاتر وڵات ڕووبەڕووی لێکترازان و کارەسات دەبێتەوە، ئەو ئەقڵییەتانە بەردەوام دەیانەوێت لە قەوارەی دەستووری هەرێم بدەن و وادەزانن هەرێم و خەڵکەکەی بارن بەسەریانەوە و بەکەوتنی ئەم قەوارەیە ئیدی ئەوان ڕاحەت و ئاسوودە لێی دادەنیشن و ئێراقێکی یەکپارچەیان دەستدەکەوێتەوە، دەی ئەو ئەقڵە یەکپارچە بیمار و سەرگەردان و بێ وتارە و خاڵییە لە ناوەرۆکی ئینسانیی و پێکەوەیی.
یەکێتی سۆڤیەت تا بیرۆسترۆیکای سەرۆک میخایل گۆرباتشۆف و کۆتایی شەڕی سارد لە ساڵی 1991، زۆر ویستی ئەو مەرکەزیەت و سێنتڕاڵە بپارێزێ و بە ئایدۆلۆژیای ئیستیبدادی ئاگر و ئاسن، دەیان ساڵ دژی نیشتمانی (ستانەکان) وەستایەوە وەک ئۆزبەکستان و ئەرمەنستان و چیچانستان و تورکمەنستان و تاجیکستان قرغیزستان، کاتێکی زانی دەوڵەت ترازا و بوو بە پانزە وڵاتی سەربەخۆی جیاواز، دەرکەوت هەڵە بووە لەو بەڕێوەبەرییەدا، کۆماری ئەڵمانیای فیدڕاڵی بەهەمان شێوە دوای ڕووخانی دیواری بەرلین لە ساڵی 1989 مەرکەزیەتی قووڵی نازیزم و شمولیەت و دیکتاتۆری جێهێشت و لە ئیدارەیەکی ئۆتۆکراتی سێنتڕاڵەوە بووە فیدڕاڵیەتێکی تەباو دیموکرات و دابەشبوونی بۆ شانزە هەرێمی جیاواز، ئەوە هێزی ئابووری و هەژموونی زەبەلاحی بەخشیوەتە ئەڵمانیا.
ئەقڵییەتەکانی ئێراق دوودڵ و ناتەبان و ڕاڕان و دەزانن هەرێم ناکەوێ بەئاسانی و بۆیە زیاتر مەبەستیان خستنی تەواوەتی نییە، بەڵکوو ترسیان لە درووست بوونی قەوارەی سوننی و مەرجەعی جیاوازی شیعەنشینی دیکە هەیە و لە بنەڕەتدا ئەقڵەکە خۆی موڕەکەبە و نایەوێ پارچەی تری لێ بێتەوە و قەوارەی تر درووست بێت و سیستمی سیاسی کۆمارەکە دەستکاری بکرێ و بگۆڕێت بەرەو فیدڕاڵی و کۆنفیدڕاڵی. چونکە گەر ئەقڵێکی کراوە و ڕیفۆرمخواز و دیموکرات لەم وڵاتە مابێت، ئەوا بۆ ئێراقێکی بەهێز، پاراستنی قەوارەی هەرێمی کوردستان ڕەگەزی گرنگە و باشترە بۆ سەقامگیری و ئارامی لە هەرێمی ئەنباری سوننەکان و موسڵی تورکەکان و بەسڕەی شیعەکان. بۆ نموونە هەرێمی موسڵ تا کەرکووککەرکووک؟
تورک هێشتا میساقی میللی بیرنەچووەتەوە، نەخشە کۆنەکەی ویلایەتی موسڵ و کەرکووک، فشارە لەسەر ئەقڵی ئێراقی بۆ ڕازیبوون بەوەی هەم تورکمان بپارێزێ و هەم نەوتی ناوچەکانی میساقی میللی بۆ هەناردە بکات و ڕێگری بۆ هەرێم درووست نەکات.
لە دوا ساتی کەوتنی خەلافەتی عوسمانی و دەسەڵاتی سوڵتانەکان، ڕێککەوتن نامە و ئاگربەستێک بەناوی مۆدرۆس کرا لەنێوان سوڵتان محەمەدی شەشەم و هاوپەیمانانی براوەی جەنگی جیهانی یەکەم لە ساڵی 1918 بۆ گەڕانەوەی خاک و ئاوی ئەو قەڵەمڕەویانە، بۆ یەکەمجار “ڕەجەب تەیب ئەردوگان” ئەو ڕێککەوتن و قەڵەمڕەویەی بەناوی میساقی میللی هێنایەوە گۆڕێ و خستییە سەر زاری میدیاکان لە مانگی ئۆکتۆبەری 2016، ئەوە ئەو کاتە بوو داعشداعش موسڵی کردبووە هەرێمێکی سەربەخۆ و تورکیا ڕەدی کردووەوە بەشداربێت لە ڕزگارکردنی، دواتریش تورک نەرمی نەنواندایە هەرگیز موسڵ بەو ئاسانییە نە ئەگەڕایەوە باوەشی ئێراقییەکان.
ئێستا وەک ڕەوایەتیدان بۆ جەنگ و هاتنە ناوەوەی سووپا بۆ باکووری سووریا و ئێراق و هەرێمی کوردستان و ڕۆژاوای کوردستان، لەشکرکێشی بۆ هەموو ئەو سنوورانەی ناو قەڵەمڕەوی دەوڵەتی کۆنی عوسمانی لە ڕۆژاوای دەریای ئیجە و باکووری قوبروس و کەناراوەکانی دەریای سپی زۆر ئاسانکراوە بۆ تورکیا، هەموو ئەوانە تیۆری کارپێکراوی عوسمانیزمی نوێیە لە تورکیا و پراکتیزەکردنی ئاسانە، وەک چۆن بۆ ناگۆرنۆ کەرەباخی یەکلاکردەوە، واباشترە ئەو ئەقڵییەتە لەگەڵ کورد ڕێککەوتن بکات و ڕێز لە ئیرادەی خەڵکەکەی بگرێت پێش ئەوەی میساقە کۆنەکانی لەملاولا بۆ زیندوو بکەنەوە چونکە هەرێم بەدیلی نییە.
پرسەکە وروژاندنی هەرێمی دیکەیە بۆ سوننە و شیعەی دەرەوەی مەرجەعیەت. پاراستنی قەوارەی هەرێمی کوردستان ڕەگەزی گرنگی ئەم یاریەی سووننەکان و قەتەر و تورکیایە بە سپۆنسەری پارە و نەوت و ئەمریکا، هەرێمی کوردیی باشترە بۆ سەقامگیری و ئارامی ئێراق، گەرنا هەرێمی ئەنباری سوننەکان و موسڵی تورکەکان و بەسڕەی شیعەکان لە ئاییندەی نزیکدا حازرە وەک کارتی بەدیل. [1]