بانگەوازکارە سەلەفیستە جیهادیەکان کارەکتەری تیرۆری (خواناس) ن!
نیاز سەعید عەلینیاز سەعید عەلی
24-06-202324-06-2023
سەلەفیزم لەناکۆکی بۆ ناکۆکی
سەلەفیزم سەرەتا ئیجتیهادێک بوو لەناو ئایینزای سووننەدا؛ دواتر بوو بە ڕێباز و بزووتنەوە، پاشان بووە سیستەم و قەوارە و ئایدیۆلۆژیای فەرمیی دەوڵەت لەسعودیە.
سعودیەکان بۆ خزمەتی سیاسەت و پێگە و بەرژەوەندییەکانیان لەدەرەوەی وڵات؛ بانگەوازی سەلەفیزمیان کردە ئایدیۆلۆژیایەکی فریادڕەس بۆ جیهانی ئیسلامی، ئەوە بوو لە ڕێگەی چەندین ئامراز و هۆکار و میکانیزمەوە، پەلیان پێهاویشت و بەجیهانی ئیسلامیدا بڵاویانکردەوە و بەرەوپێشیان برد، لەمڕووەوە لەلایەک سوودیان لەکێشە و ململانێی ئایینزایی و ئایدیۆلۆژی و سیاسیی و ئابووری و کۆمەڵایەتیی ناو جیهانی ئیسلامی وەرگرت، لەلایەکی تریش توانیان ناکۆکی و ململانێ ئقلیمی و نێودەوڵەتییەکان بقۆزنەوە بۆ بڵاوکردنەوەی سەلەفیزم؛ لەنموونەی (جەنگی سارد) و ...هتد.
ئەم ڕێبازە لە دوای بڕینی قۆناغی بڵاوبوونەوە و تەشەنەسەندن، لەنیوەی دووەمی پەنجاکانی سەدەی ڕابردوودا، لەبەر چەندین هۆکار؛ چیتر نەیتوانی بە تەبایی و بە یەکڕیزی، بە یەک میکانیزم و ئاڕاستە؛ درێژە بە کارکردنی خۆی بدات.
لەمسۆنگەیەوە لەسەر بابەتی بەیعەتدان بە یەکتری و چۆنییەتیی پێشەواییکردن و چۆنییەتیی کارکردن بۆ گەیشتن بە دواین ئامانجی ڕێبازەکە، هەروەها لەسەر مەسەلەی هەڵوێست وەرگرتن لەبەرانبەر کێشە و ڕووداو و گۆڕانکاری و پێشهاتە سیاسییەکان لە جیهانی ئیسلامی؛ لەناو بانگەوازکارە سەلەفیستەکان بەگشتی و سعودیەکانیان بەتایبەتی؛ ناکۆکی و ململانێ و دژبەیەکی و نەگونجان و یەکتر ڕەتکردنەوە، زۆر بەتوندی لەنێوانیاندا سەریهەڵدا و بووە هۆی فرەبەرەکی و لێکترازان و لەیەکتر خوێندن، دەرەنجام ژمارەیەکی زۆری گرووپ و ڕێچکە و ئاڕاستەی کارکردنی جیاجیای لێکەوتەوە، لەناویاندا سەرهەڵدانی ئاڕاستەی کارکردنی سەلەفیزمی جیهادی.
پاشاگەردانیی سەلەفیزم و دەرهاویشتەکانی
سەلەفیزم بە هەموو ڕێچکە و گرووپ و دەستە و هێڵ و تاقمەکانییەوە، بە هەموو ئاڕاستەکانی کارکردنییەوە، لەهەر کوێیەکی جیهانی ئیسلامیدا بێت و لەژێر هەر ناوێکدا بێت؛ بە یەکێک لەو ئیجتیهادە ئاڵۆز و ناکۆک و پڕ لەکێشمەکێشانە لەقەڵەمئەدرێت؛ کە کەمترین کۆدەنگیی پسپۆران و فوقەهاکانی ئیسلامی لەسەرە.
لەئێستادا هەر یەکێک لەئەوان، تەنیا خودی خۆی بە شۆڕەسواری بەرزکەرەوەی بەیداخی ئیسلام ئەزانێت؛ ئەویش لەسەر بنەمای نەفرەتلێکردن و ڕەتکردنەوەی هەموو ئیجتیهاد و ڕێباز و گرووپەکانی تر، هاوتەریب لەگەڵ ڕەتکردنەوەی فەلسەفە و مەعریفە و کەلتوور و ئایدیۆلۆژیا ئایینی و نا ئایینیەکانی تر و تاوانبارکردنیان و پۆلێنکردنی تاوانەکانیان، بەگوێرەی دەق و بنەما نەگۆرەکانی سەلەفیزم و حوکمدان لەسەریان؛ بەپێوەری فەتوا ڕەهایی و یەکلاکەرەوەکان؛ وەکوو (بێ باوەڕ - کافر) ، یان وەکوو (هەڵگەڕاوە لەئیسلام - مورتەد) ، یان وەکوو ڕەتکەرەوەی یەکتاپەرستی و درووستکەری هاوبەش بۆ خودا - موشریک) ، یان وەکوو (لادەر و سەرلێشیواو و گوومڕا و بیدعەچی) و ...هتد.
هەر یەکێک لەگرووپ و تاقم و ئاڕاستەکانی کارکردنی ڕەوتی سەلەفیزم، کۆشش و هەوڵی زۆر ئەدا و گووشاری جۆراوجۆر ئەگرێتبەر؛ بۆ سەپاندنی ئیجتیهادە ئایدیۆلۆژیەکەی خۆی بەسەر ئەوانی تردا.
سەلەفیزم چ لەڕووی ئایدیۆلۆژی، چ لەڕووی ئەزموونی پراکتیکیی مێژوویی، لەساتەوەختی سەرهەڵدانییەوە لەناوەڕاستی سەدەی هەژدە تا ئێستا؛ بە بەردەوامی و بە بێ سازش و بەبێ بەخۆداچوونەوە؛ هەرگیز ئامادەیی تیا نەبووە، دید و بۆچوونی جیاواز و ناکۆک پەسەند بکات، بەڵکوو بوونی فرەیی و ئازادی کارکردن و پێکەوە گونجانی ئاشتیانەی بیروباوەڕە ئایینی و نا ئایینیەکانی ڕەتکردۆتەوە؛ بە جۆرێک ئەم ڕەتکردنەوەیە نەک هەر لەنێوان ئایینزا و ڕێباز و گرووپ و تاقمە ئایینیە جۆراوجۆرەکانی ناو ئایینی ئیسلامدا پەیرەوکراوە، نەک هەر لەنێوان ئیجتیهادەکانی ناو چوارچێوەی ئایینزای سووننەشدا جێبەجیکراوە، بگرە لەناو ڕێبازی سەلەفیزم خۆشیدا پەیرەوکراوە؛ چ لەنێوان ئاڕاستە سەرەکییەکان، چ لەناو گرووپ و هێڵ و ڕێچکەکانی ناو خودی ئاڕاستە سەرەکییەکانی سەلەفیزمیش.
لەمڕوانگەیەوە هەموویان دژی یەکترین و یەکتری ڕەتئەکەنەوە، ناو و ناتۆرە و تۆمەتی ناشرین ئەخەنە پاڵ یەکتری، بەشێک لەکۆشش و بانگەوازەکەشیان تەرخان ئەکەن؛ بۆ ململانێ و ڕکابەری و سڕینەوەی یەکتر.
سەلەفیزمی جیهادی وەکوو بزوێنەرێک بۆ تیرۆر لە کوردستان
لەسایەی تەشەنەسەندنی ڕەوتی سەلەفیزم بەگشتی و ڕێبازی سەلەفیزمی جیهادی بەتایبەتی؛ هەرێمی کوردستانیش وەکوو چەندین ناوچەی تری جیهانی ئیسلامی، کەوتۆتە بەردەمی هەڕەشە و مەترسییەکانی تەشەنەسەندنی دیاردەی تیرۆر و ڕەفتاری هانابردن بۆ هەڕەشە و تۆقاندن و بەکارهێنانی زەبروزەنگ و توندوتیژی؛ بۆ یەکلاییکردنەوەی ناکۆکی و ململانێی بیروباوەڕە ئایینی و نا ئایینیە ناکۆک و جیاوازەکان، ئەویش بەهۆی بوونی ژمارەیەکی بەرچاو لەمەلا و بانگەوازکاری توندڕەو و دەمارگیری سەر بە ڕێبازی سەلەفیزمی جیهادی؛ کە بە وتارە ئاگرینی و فەتوا و لێدوانە توند و شەڕەنگێزەکانیان؛ ئایینی ئیسلامیان لەچوارچێوەی هەر دوو بنەمای (بەکافرکردن - تەکفیر) و (جیهادکردن - فیقهی خوێن) دا، قەتیس و چڕکردۆتەوە.
ئەم مەلا و بانگەوازکارە سەلەفیستە جیهادیانە، بە پلەی یەکەم و بە قۆستنەوەی دیاردەی بووژانەوەی ئایینی و هەوڵدان بۆ سواربوونی شەپۆلی ئەو دیاردەیە و جڵەوکردنی؛ کار لەسەر توێژی گەنج و لاوی سادە و ڕەشۆک و ئایینپەروەر ئەکەن؛ ئەو گەنج و لاوانەی کە ئاستی تێگەیشتن و زانیاری و هۆشیاری و لێکدانەوەی ئایینیان لاوازە و گەیشتوونەتە ئەو بڕوایەی کە پێویستیان بە مەلا و بانگەوازکار هەیە، بۆ جۆشدان و ڕێنوێنیکردن و ئاڕاستەکردن؛ بۆ چۆنییەتیی تێگەیشتن لەئیسلام و ئامانجەکانی و چۆنییەتیی بەجێهێنانی ئەرکە ئایینیەکان؛ ئەویش لە ڕێگەی ئەدەبیات و بڵاوکراوەکان، فەتوا، وتار، پەیام، وانەی ئایینیی ناو مزگەوتەکان، وانە و کۆبوونەوە و ڕێنمایی و فەرمان و فەتوای ناو گرووپ و ژوورەکانی چاتی سۆشیال میدیا.
مەلا و بانگەوازکارە سەلەفیستە جیهادیەکان، کار بۆ درووستکردنی ڕقێکی ئایینیی پیرۆز و بەدوژمن ڕووانینی ئەوانی تر و چاندنی تۆوی ویستی خوێنڕشتن، لەناو ناخ و دەروون و ڕەفتاری هەواداران و شوێنکەوتەکانیاندا ئەکەن، لەمڕووەوە مێشکیان کۆنتڕۆڵ ئەکەن و دایئەشۆرن و سەرلەنوێ ئەپدەیتیان ئەکەنەوە، بەو جۆرەی کە هۆنینەوەی پاساو و لێکدانەوە و بیانووەکان، ببنە هۆکار و پاڵنەری سەرەکی؛ بۆ بڕوابوون بە هەردوو چەمکی (بەکافرکردن) و (جیهادکردن) و درووستبوونی ویستێکی بەهێز، بۆ جیهادکردن بەسەر ناکۆک و دژەکاندا، لەپێش هەموویانەوە ڕەواییدان بە خوێنڕشتنی سیکۆلاریستەکان، دواتر تیرۆری فکری و جەستەیی ئەوانەی کە باوەڕیان بە جیاکردنەوەی ئایین و سیاسەت هەیە؛ هەروەها ئەوانەی کە باوەڕیان بە ئیجتیهاد و تێزی ئەوان نییە و ڕەتی ئەکەنەوە، یان تیرۆری کەسانی ئازادیخواز و مەدەنی، ژنان، نووسەران، ڕووناکبیران و هونەرمەندان و ...هتد.
زەمینەی لەبار بۆ سەلەفیستە جیهادیەکان
مەلا و بانگەوازکارە سەلەفیستە جیهادیەکان؛ سوودیان لە چەندین زەمینە و هۆکار و ئاسانکاری و پاڵنەر وەرگرتووە؛ تاکوو لەسایەیدا برەو بە بانگەوازکردن و کارکردن بۆ ڕێبازەکەیان بدەن و بەخێرایی و بە ئاسانی و بە بێ کۆسپ و گرفت؛ پەیام و دیدگا و ئەدەبیاتی ئایدیۆلۆژیاکەیان بڵاوبکەنەوە، هەر لەچاوپۆشیی فەرمانگەکانی ئەوقاف و یەکێتیی زانایانی ئیسلامییەوە، بۆ لێنەپرسینەوە و بەدوادانەچوونی فەرمانگەی داواکاریی گشتی و دەسەڵاتی دادوەری، بۆ بێدەنگیی دامودەزگاکانی ئاساییش و پۆلیس، بۆ خەمساردی و بێباکیی پارت و ڕێکخراوە سیکۆلاریستەکان و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی، تا قۆستنەوەی ئازادیی ڕەهای بێ سنووری ناو میدیا و سۆشیال میدیا و قۆستنەوەی خوێندنگەکان و مزگەوت و ناوەندە ئایینیەکانی تر و بۆنە کۆمەڵایەتی و ئایینیەکان و ...هتد.
کۆمەڵگەی موسوڵمانی ئێمە لە هەرێمی کوردستانی ئێراق؛ لەلایەک بەهۆی چەندین زەمینە و هۆکار و پاڵنەری جیاجیای سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئایینی و ئابووری و کەلتووری و سایکۆلۆژی، هوەوەها لەلایەکی تر بەهۆی ڕۆڵ و کاریگەریی میدیا و سۆشیال میدیای ڕەوتی ئیسلامی سیاسی و ئاڕاستەی سەلەفیزمی تەقلیدیی بانگەوازکاری و ئاڕاستەی سەلەفیزمی جیهادی و کار و چالاکییەکانیان لە مزگەوتەکاندا؛ کەوتۆتە ژێر کاریگەریی دیاردەیەکی ڕێکخراو و بەرنامەڕێژکراو و ئاڕاستەکراو؛ بە ناوی (بووژانەوەی ئایینی، یان بێداربوونەوەی ئایینی) .
پاڵنان و بەڕێکردنی گەنج و لاو بۆ تیرۆر
گەنج و لاوە ئایینپەروەرەکان؛ بەشێکی بەرچاو لەبنکەی جەماوەریی دیاردەی (بووژانەوەی ئایینی، یان بێداربوونەوەی ئایینی) پێکئەهێنن، لەناو ئەو گەنج و لاوانەدا، ڕێژەیەک هەیە لەسەر بنەمای دەمارگیری ئایینی، بە جۆش و خرۆشی زۆرەوە؛ ئامادەیی و پابەندی و گوێڕایەڵی و ملکەچیی کوێرانەی تیایە، بۆ جێبەجێکردنی هەر فەتوا، یان ڕێنماییەکی مەلا و بانگەوازکارە سەلەفیستە جیهادیەکان؛ ئەگەر بە ڕاستەوخۆ، یان بە ناڕاستەوخۆ بێت، یان ئەگەر بەرهەمی پەروەردە ئایینیەکەی بێت؛ لەسەر دەستی ئەو بانگخوازە.
بە لەبەرچاوگرتنی چەندین خەسڵەتی سایکۆلۆژی و کۆمەڵایەتیی توێژی گەنج و لاو، لەڕووی زوو خرۆشان و بەرزی ڕادەی دەمارگیریی ئایینی لەمێشک و ناخ و دەروونیاندا، هاوکات ئامادەیی دەروونی و فیزیکی بەشێک لەگەنج و لاوەکان، بۆ بەرجەستەکردنی هێز لەپێناوی بیروباوەڕە ئایینیەکەیاندا، مەلا توندڕەو و بانگەوازکارە سەلەفیستەکان؛ بە پاساوی پێویستێتیی بەرگریکردن لەشکۆی ئیسلام، هانی ئەو گەنج و لاوە خوێنگەرمانە ئەدەن، بۆ ئەنجامدانی کاری توندوتیژی و تیرۆر، لە دژی لایەن و کەسە ناکۆک و نەیارەکان؛ کە لەناخ و مێشکیاندا، لەڕیگەی پەروەردە ئایینیەکەوە؛ بە دوژمنی ئیسلام و خودا وێنا کراون.
ئیتر لێرە بەدواوە تیرۆر لەناو مێشک و دەروون و ناخدا، دێتە بەرهەم و ئەبێتە زادەی بیروباوەڕ؛ بیروباوەڕەکەش ئەبێتە پاڵنەر، بۆ درووستکردنی ڕەفتارێکی دوژمنکارانە لە دژی ناکۆک و دژ بەیەکەکان، بەرەو حەڵاڵکردنی خوێنڕشتنیان و تیرۆرکردنیان؛ بە پاساوی ڕاپەراندنی ئەرکێکی شەرعی ئیسلامیی پیرۆز![1]