زیهنییەتی ناوەندگەرایی ڕژێمی ئێران و شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی
هیوا ئەحمەد
11-06-202311-06-2023
زیهنییەتی نەتەوەپەرستی شوونیستی ناوەندگەرا یەکێکە لە نەخۆشییەکان و کێشە سەرەکییەکانی سیستەمی دەوڵەت نەتەوەی سەرمایەدارییە. دەوڵەت نەتەوەی فاشیستی ڕژێمی ئێرانیش بەرهەمێکی ئەو زیهنییەتەیە سیستەمی ناوەندگەرایە. زیهنییەتی ناوەندگەرای سەرمایەداری پشت بە کەمینەیەکی بچووکی نەتەوە، چاند، مەزهەب، ئایین و ئەتنیکێک دەبەستێت و بەو شێوەیە هەوڵی تواندنەوەی هەموو چاند، نەتەوە و ئایین و مەزهەب و ئەتنیکەکانی تر و جیاوازیەکانی تر لە دووتوویی ئەو کەمینەیەدا دەدات. ئەساسەن ناوەندگەرایی زیهنییەتێکە لە دژی هەموو فرەرەنگی و فرەچاندی و دەوڵەمەندیەکانی کۆمەڵگەکان.
زیهنییەتی دەسەڵاتداری تاکانەیی بۆ خۆی بەهەند وەردەگرێت و هەوڵدەدات کۆمەڵگەیەکی یەک ڕەنگ و یەک چاند و یەک نەتەوە و یەک زمان و یەک ئاڵا و سنوور بۆنیاد بنێت. ئەم چەمکانە هەموویان لۆژیکی زیهنییەتی ناوەندگەرای دەسەڵاتدارە کە دەوڵەت نەتەوە نوێنەرایەتی ئەو چەمکەیە و ئەو کەسانەشی لەو چوارچێوەیەدا پەروەردەیان بینیووە پیاوانی دەسەڵاتن و بیانەوێت و نەیانەوێت لە سەرچاوەیەکەوە تێرئاو بوونە. بۆیە هەموو ئەو تایبەتمەندیانە لە کەسایەتیاندا شێوە دەگرێت کە لە هەیکەل و بوونیادی ڕژێمدایە. ئەم چین و توێژانەی وەها کەسایەتیان شێوە دەگرێت، کە ئێدی ڕاستەوخۆ یا خۆد ناڕاستەوخۆ دەبنە بەشێک لەو چەرخەی کە سیستەمی دەسەڵات دەسوڕێنن. چەندە ئەو کەسانە لەنێو دەسەڵاتی فەرمی دەوڵەت و دامەزراوەکانییدا جێ نەگرن و لە زۆر کۆڕ و کووبوونەوەکانیشدا خۆیان وەکوو کەسایەتی، پارت و ڕێکخراو و بزووتنەوەی ئاشتیخواز، دیموکراتیکخواز و یەکسانیخواز و لایەنگەری ئازادی ژنان و گەنجان و کرێکاران و ژینگە و … هتد بەناویش بکەن، بەڵام لەبنچینە و ناوەرۆکدا هیچ جیاوازیەکیان لەگەڵ ڕژێمی فاشیستی ئێراندا نییە لە ڕووی بیرکردنەوە و پراکتیکەوە. هاوشێوەی دەوڵەتی دسپۆتیک و فاشیستی ڕژێمی ئێران کە سنوورەکان بۆ خۆی بەپیرۆز دادەنێت، ئەوانیش بەهەمان شێوە و لەژێرناوی یەکپارچەیی خاکی ئێران، دەیانەوێت خۆیان بەکەسێکی وڵاتپارێز و نیشتمانپەروەر بزانن و سنوورەکانی نێوان دەوڵەتان نە بەڵکوو سنووری نێوان خۆیان و پێکهاتەکانیش بەهەند وەردەگرن، کەچی ئەو کەسایەتییانە لەئێستادا زۆرینەیان بوونەتە پەنابەری وڵاتانی دەرەوە و لەسەر خوانی ئامادەی بێگانەکاندا دانیشتووانی و بەچەکی یەکپارچەیی و نیشتمانپەوەری زەبر لە تێکۆشانی ئازادیخوازی گەلان و پارچەکردنی یەکێتی نێوان گەلانی ئێران دەوەشێنن و وەها گۆشکراون کە هیچ مافێک بۆ گەلانی تر بەڕەوا نازانن و کاتێک پێکهاتەکانی دیکەی ئێران داوای مافە ڕەواکانی خۆیان وەکوو هاووڵاتییەکی ئەو وڵاتە دەکەن، هاوشێوەی ڕژێمی دیکتاتۆری فاشیست پەلاماری ویست و داواکارییە ڕەواکانی پێکهاتە جیاوازەکانی تر دەدن و بەناو زڕاندنی جۆداخواز و داردەستی هێزی دەرەکی و هتد، تاوانباریان دەکەن. پێکهاتەکانی کورد و بەلووچ و ئازەری و عەرەب و گیلەک و مازن و مازندەرانی و تورکمان و … هتد، قوربانیانی سەرەکی ئەم زیهنییەتەن.
شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی کە ناوەندەکەی کوردستان”شاری سەقز” بوو، هیچ نیشانەیەک لەبوونی نەتەوەی کلاسیک یا خود بەرگێکی ئایینی، مەزهەبی، ئەتنیکی یا خود چینێکی تایبەتی پێوە نەبوو و نییە، ئەم هەنگاوە هاوشێوەی هەموو پێشانگەیەتییەکانی تری کوردان بەدرێژایی مێژوو هیچ مۆرکێکی ناوچەیی و نەتەوەیی کلاسیکی وەهایان پێوە نەبووە و خۆی لەخۆیدا بەڵگەی حاشاهەڵنگرن بۆ مایەپووچ بوونی ئەو بیروهزرە دۆژمنکارانەیە. ئەگەر شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی بەستەرەیەکی وەهای ساز نەکردبا یا خود ڕەهەندێکی وەها بەربڵاو و بەرفراوانی لەناواخنی خۆیدا هەڵنگرتبا ئەواها هەر زوو سنوورەکانی کوردستان و ئێران و ڕۆژهەڵاتی ناوینی تێپەڕ نەدەکرد و نەدەبووە درووشمێکی جیهانی و هەموو ئازادیخوازانی جیهان پشتیووانیان لێنەدەکرد. بەڵام بەداخەوە زۆرن ئەو چین و توێژانەی توانای بینین و دەرک و تێگەیشتنیان لاوازە و ناتوانن ئەو پێشانگەیەتییە هزری، فەلسەفی، ئەخلاقی، زانستی، چاندی، ڕێکخستنییە بەئاسانی هەرس بکەن، ئەوانە باوەڕیان بەوە نییە کە لەشارەکانی کەناردا مەعریفەیەکی وەها سەرچاوە بگرێت.
خۆ بەگەورەبینی مەعریفەیەکی مرۆڤیی نییە کە پێت وا بێت هیچ کەس لەتۆ مرۆڤتر و زاناتر و بەهێزتر و عاقڵتر نییە، خەڵکی بەنەزان و خۆت بەزانا و ڕەوا ببینی. گەورەبوونی مرۆڤ لەداڕشتنی بیروهزری پێشکەوتوو ەکە کۆمەڵگەکان چەندە پێش بخات. ڕێزوخۆشەویستی مرۆڤێک گرێدراوی شێوەی بیرکردنەوە و هەڵسوکەوت و پێشانگەیەتی کردنی کۆمەڵگەیە کە خاوەن قەڵەمباز و وەرچەرخانێکی مەزن بێت. زۆرینەی ئەو کەسانەی لەگەورەشارەکانی وڵاتدا نیشتەجێن لەنێو باتلاقی وەها زیهنییەتێکدا گەورە بوونە و کەسایەتیان شێوەیان گرتووە. زیهنییەتی ناوەندگەرایی دیاردە و نەخۆشییەکی دەروونیەو بەواتایەک لەواتاکان شێوەیەک لەئیگۆیزمە. ئیگۆیزمیش خۆی لەخۆیدا لەزیهنییەتی دەوڵەت نەتەوە مەترسیدارترە. کەسایەتی ئیگۆیزم هاوشێوەیە ئەو کەسەیە کە لەدەچێتە سەر کورسی دەسەڵات ، پێش هەر کارێک دەستپێک، دایک و باوکی لەسێدارە دەدات.
شووڤنیزم لووتکەی بیری دەوڵەت نەتەوەی سەرمایەداری و بەناوەندی بوونی نەتەوەی سەردەستە. گەلی کورد و زۆرێک لەو پێکهاتانەی پاش سەرکەوتنی شۆڕشی گەلان و دەست بەسەرداگرتنی شۆڕش لەلایەن دارو دەستەی خۆمەیینی لە ساڵی 1979ی زایینی هێزێکی زۆر بەکاریگەر بوون کە ڕووبەڕووی ڕژێمی بەکرێگیراوی سیستەمی مۆدیرنیتەی سەرمایەداری بوون. گەلی کورد لەسەر دەستی ڕژێمی گۆربەگۆڕی شاە تووشی زەرەر و زیانی ماددی و مەعنەوی بوویەوە، هەر لە دامرکاندن و داپڵۆساندنی شۆڕشی کۆماری کوردستان لەمەهاباد و لەسێدارەدانی پێشەوایانی شۆڕش، کۆمەڵکۆژکردنی سەرهەڵدانی سمکۆی شکاک و پەیمانی ئەلجەزائیری نێوان شاە و ڕژێمی بەعسی ڕووخاو ، کوردان دووچاری ماڵوێران و کۆچبەری و کۆمەڵکۆژی ببوونەوە. لەشۆڕشی ساڵی 1357هەتاویدا بەگۆڕوتینێکی زۆر بەرفراوانتر لەپێکهاتەکانی تر بەشداری شۆڕش بوون و پێشانگەیەتیان کرد کەچی هەرکە شۆڕشگێڕانی دوێنێ دەسەڵاتیان گرتە دەست لوولەی چەکەکانیان کردە گەلی کورد و دژ بەویست و داواکاریەکانیان وەستانەوە و گەلی کورد لەسەر دەستی ئەوان خەڵتانی خوێن و کۆمەڵکۆژ و کۆچبەر بوون. ئەوەش بەرهەمی ئەو شۆڕشە بوو بۆ گەلی کورد. ئەوەی ڕاستی بێت گەلی کورد لەو بەروارەوە ئەو ڕژێمە خۆێنمژەیان قەبوڵ و ڕەوا نەبینیووە و ڕووبەڕووی سیستەم وەستاونەتەوە. ڕژێمیش بەهەموو ڕێ و ڕێبازێکەوە هەوڵیداوە، ماتەوزەی کوردان بێکاریگەر و بەلارێدا ببات. ئەم نزیکبوونەوانە لەبنەچەدا بەدەست زیهنییەتی پاشڤەڕووی کۆمەڵگەی باو و لەسەردەستی ئەو کەسانە پێکهاتووە کە ڕۆژانێک خۆیان پێ شۆڕشگێڕ و ئۆپۆزسیۆن بەناو دەکرد.
دەبێت ئەوە بزانین تا ئەو کاتەی زیهنییەتی نەتەوەی سەردەستی ناوەندگەرا و لۆژیکی شووڤینیستی لەهزر و مێشکی کۆمەڵگە نەسڕدرێتەوە ئەوا یەکگرتوویی و پێکەوەیی کۆمەڵگەکان و پێکهاتەکان دژ بەسیستەمە دیکتاتۆر و زاڵ و فاشیستییەکان پێکنایەت و ناگاتە سەرکەوتن. شۆڕشی زیهینی پێویستی ئەم یەکەیە. دەبێت کەسایەت و کۆمەلگەکان لە ڕووی زیهنی و ئەخلاقییەوە پێداچوونەوە بەشێوەی هزراندن و بیرکردنەوەیاندا بکەن.
ڕژێمی داگیرکەری ئێران لە زیهنییەتییەکی وەها هێز وەردەگرێت و پەلاماری پێکهاتەکان دەدات؛ چونکە ئەوە زیهنییەتی هاوبەشی دەوڵەت و ئەو چین و توێژەیە کە وەها بیردەکەنەوە و لەسەر دەستی ڕژێم گەورە بوونە. ئەگەر پێکهاتەکان یەکگرتوویی و یەکرێزی نێوان ڕیزەکانیان ڕێکخەن ئەوا بێگۆمان ڕژێمیش ناتوانێت بەئاسانی پەلاماری گەل بدات و ڕۆڵەکانی نیشتمان و وڵاتمان لەژێرناوی دژایەتی خوا و مەترسی لەسەر ئاساییشی نیشتمانی لەسێدارە بدات. ئەو زیهنییەتە شۆڤێنیستی و داگیرکاریە کە ئەو لایەن و کەسایەتییانە پشتی پێ دەبەستن بۆ ئەوەی مەزنایەتی خۆیان بسەلمێنن دەبێت بۆ جارێکیش بێت بەخۆیان و هەڵسوکەوتەکانیاندا بچنەوە. دەبێت مەسافەی”مەودای” نێوان بیرکردنەوەی خۆیان و دەسەڵات و ڕژێمی داگیرکەری ئێران و مۆدیرنیتەی سەرمایەداری بەکردەوە نیشان بدەن.
دیموکراتییەت چاند و کلتوورێکە کە پێویستی بەپەروەردەیەکی ئازاد و بیری ئازادیخوازانە هەیە. بەچاند و کلتوور و پەروەردەی ڕژێمی تەکنۆکرات و فاشیستی و داگیرکەری کە مرۆڤەکانی لەلایەنی هزریەوە کۆشتووە و بێ ڕۆح و هەستیانی کردووە موممکن نییە هیچ وەرچەرخانێکی کۆمەڵایەتی شێوە بگرێت.
تا ئەو کاتەی زیهنییەتی تاوانبارکردن و شوونیستی و دەسەڵاتداری و دەوڵەتگەرا و مەزهەبی و ئایینی و ناوەندگەرا بەسەر کۆمەڵگە و پێکهاتەکانییەوە باڵادەست بێت ئەوا هیچ چەشنە چارەسەریەکی دیموکراتیانە بەدی نایەت. چونکە ئەم بیرۆکانە هەم تاقی کراونەتەوە و هەم لەدەرئەنجامی تاقیکردنەوەشیان کێشە و ئاریشە کۆمەڵایەتییەکانیان زیاتر قووڵ و ڕۆڵێکی نیگەتیڤیان بینووە. چارەسەری بنەڕەتی لەبۆنیادنانی نەتەوەی دیموکراتیک و دامەزراندنی کۆنفدرالیزمی دیموکراتیکی گەلانە کە دروشمی شۆڕشە.
ڕژێمی داگیرکەری ئێران بەدەست پێ کردنی شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی بەرێگەی دام و دەزگا و دامەزراوە ڕاگەیاندنی و تایبەتەکانی شەڕی تایبەت کەوتە ویزەی شۆڕش و شۆڕشگێڕان و ویستی بەرێگەی مۆرەکانی خۆی دروشمی شۆڕشەکە بگۆڕن و هەر زوو ناویان لێنا؛ ”پیاو، وڵات و ئاوەدانی”، ڕێککەوتیش نەبوو کە بەهەمان لۆژیک دام و دەزگا ڕاگەیاندنەکانی سیستەمی سەرمایەداری و ئەو هێز و لایەنانەی ویستی دەسەڵاتداریەتی و ئاغایەتی و کورسی دەسەڵاتیان هەیە و خۆیان لەناوکەوە بە سیستەمی مۆدیرنیتەی سەرمایەداری جیهانییەوە بەستووەتەوە، ئەوانیش ئەو دروشمەیان وەکوو ڕژێمی ئێران پەرە پێدا و بە”پیاو، ئاوەدانی، وڵات” گۆڕی. ئەم دوو عەقڵیەتە یەکدیان بەخێوکرد و بەو شێوەیە پەلاماری شۆڕش و بەلارێدابردنی شۆڕشیاندا. هەر دوو نزیکبوونەوەکە خاوەن یەک سەرچاوان و لەکانیاوێک تێرئاو بوونە کە چەمکی دەوڵەت نەتەوەی داگیرکەر و فاشیزمی ئێرانە. بۆیە کاتێک ئەو هێز و لایەن و کەسایەتییانە دەبینن دوو کورد یا دوو لایەنی سیاسی کوردان نزیک یەکدی دەبنەوە، ناتوانن بەئاسانی هەرسی بکەن و چاویان لەئاستی یەکگرتنی کوردان هەڵنایەت. کاتێک کانالەکانی بی بی سی و ئێران ئینتەرناشناڵ هەواڵ و ڕاپۆرت و دیداریان لەسەر کۆنفرانسی پلاتفۆرمی گەلانی ئێران و شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی کە لە 6-6-2023 لەهۆڵی پەڕڵەمانی ئەوروپا سازکرابوو، ئامادە دەکرد، زۆر هەوڵیاندا کۆنفرانسە تەنیا بە کوردستانەوە سنووردار بکەن و کۆنفرانسەکەیان وەکوو جێگای ئیماژ و گۆمان و سەرەنجڕاکێش بەناو دەکرد، بەڵام لەئیماژی پرسیارەکاندا مرۆڤ بەئاسانی هەستی پێ دەکات کە مەبەستیان ئەوە نەبوو کە کۆنفرانسەکە بەراستی لەلایەنی نەوعی و ئەرێنییەوە بەناوەرۆک بوو، ئامانجیان ئەوە بوو کە بۆچی کوردان هاتوونەتە لای یەکتر. کاتێک پێشکەشوانی کەناڵی بی بی سی ڕاپۆرتە هەواڵی پێشکەش دەکات، هەوڵدەدات ناوەرۆکی ئەساسی کۆنفرانسەکە بەپرسی ئاساییش و شەڕ و بێ چەککردنی هێزەکان ببەستێتەوە و سنوورداری کرد و لەسەرناووەڕۆکی کۆنفرانسەکە زۆر ڕاوەستەی نەکرد. ئەم خۆ دزینەوەی هەر دوو ڕاگەیاندن نیشانیاندا کە ئەوانیش خاوەن یەک زیهنییەتن لەبەرانبەر بەشۆڕشی گەلانی ئێران، ئەویش زیهنییەتی داگیرکاری و خۆ ناوەند بینییە. ئەم زیهنییەتەش تەنیا بەشۆڕشێکی زیهنی و بەلۆژیکی شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی دەتوانرێت تێپەڕندرێت و دەتوانێتت ببێتە سەرەتایەک بۆ بەشداربوون و پشتیووانی شۆڕش.[1]