ناونیشانی بابەت: بیرەوەرییەکانی د. سالار باسیرەم خوێندەوە
ئامادەکردن: هیوا ناسیح
بیرەوەرییەکانی د. سالار باسیرە بە ناونیشانی (ژیانی من لەنێوان بەردارشی نیشتمان و تاراوگەدا) م خوێندەوە، کە ئەمساڵ لە باشووری کوردستان و بە قەبارەی مامناوەندی و 200 لاپەڕەییدا بڵاوکراوەتەوە.
ناوبراو له ناوەڕاستی سەدەی پێشوودا لە شاری #سلێمانی# لە دایکبووە، قۆناغی منداڵی و هەرزەکاری و سەرەتای گەنجی له و شارە بەسەر بردووە. ئەوەی چیرۆکی ژیانی ئەم کەسایەتییە لە زۆری تر جیا دەکاتەوە، ئەوەیە کە خێزانی ئەمان چونکە لە ڕۆژهەڵاتی کوردستانەوە هاتونەتە باشوور و وڵاتنامەی ئێراقییان نییە، هەر لە سەرەتای لاوییەوە کێشە‌ی نەبوونی وڵاتینامەی فەرمی ئێراقی یەخەیان پێ دەگرێت.
لە سەرەتای پەڕتووکەکەدا مێژووی شاری سلێمانی باس دەکات، کە جێگای بایەخە، بۆ نموونە جێگای سەرنجە ناوبراو بە پشتبەستن به پەڕتووکی (سلێمانی شارە گەشاوەکەم) کە هی جەمال بابانە نووسیویەتی ( ئێبراهیم پاشای بابان کە لە ساڵی 1784 شاری سلێمانی تەواوکرد دانیشتووانەکەی ئەو کاتەی 200 ماڵێک بووە. لەوە 30 ماڵی جوولەکە بووە) ل 13. واتە ئەو کاتە ڕێژەی باوەڕدارانی جولە‌کە 15٪ بووە، بەڵام ئێستا ئەو شارە‌ی کە دەشێ میلیۆنێک دانیشتووانی بێت، کەچی 15 جوولەکەی تێدا نەمابێت و نەژی! ئەوەی مابێتەوە تەنیا ناوی گەڕەکێکە بە ناوی جولەکان!
هەر لە سەرەتای لاوییەوە ناوبراو کاروکەسابەت و خوێندن پێکەوە گرێ دەدات، لەبەرئەوەی ئەمان گوایا ئێرانین (تەبەعییەی ئێرانی) بەم بیانوەوە لێپرسراوانی #بەعس# دێن و سەرانەیان لێ وەردە‌گرن تا بەگرتنیان نەدەن. ئیتر ئەم ترسەی لە دواڕۆژ و دانەمەزراندن لە فەرمانگەی حکومی، گەر خوێندنیش تەواو بکات، تووشی نائومێدی دەکات، بەم هۆیەوە ناچار ساڵی 1976 و بە تەمەنی 20 ساڵی سەری خۆی هەڵدەگرێت و خۆی دەگەیەنێتە ئەڵمانیا، که ئەوکات ژمارەی کوردان بە گشتی و هی باشوور بەتایبەتی لە ئەوروپا زۆر کەم بووە. ئیتر وەک هەر کەسێکی تر پەڕاگەندە و هەڵکەنراو له وڵاتی خۆی، لە وڵاتی ئەڵمانیادا لەنێو کلتوورێکی زۆر جیاواز له خۆمان دەست دەکات بە زمان فێربوون و کارکردن، سەرەتا کاری سەخت و تاقەتپڕوکێن دەکات. مردن، کوشتن و خۆکوشتنی یەکبەدوای یەکی پێنج کەسوکاری پلەیەکی خێزانە‌کەیان
له دوورەوڵاتیدا زەبڕگەلێکی توند لە ڕەوتی ژیانی دەدەن، کە مەگەر هەر ئەو خۆی لەبەردا گرتبێت. هەموو ئەمانه وا دەکەن لە ل18 دا بنووسێت: ئەگەر بڕیار لە دەستی خۆمدا بوایە له دایکبوونم ئەدایەوە دواوە، بێ ویستی خۆم هاتووم و بێ ویستی خۆشم ئەڕۆم و دوچاری ململانێی ژیان ئەکرێمەوە!
دواترهەر کۆڵ نادات و له خوێندن بەردەوام دەبێت تا لە زانکۆی ماربورگ بەکالوریۆس و ماستەر له بواری زانستی سیاسی و کۆمەڵناسی و گەیاندن بڕوانامە وەردەگرێت. پاشتریش ساڵی 2003 له زانکۆی قورپەرتاڵ بڕوانامەی دکتۆرای لە بواری زانستی سیاسییدا وەرگرتووە. تێزی دکتۆراکە‌ی بریتی بوو لە (سیستەمی سیاسی بەعس له ئێراق، هۆکارەکانی سەقامگیری و داڕمانی سیستەمەکە) .
چەند ساڵێک دواتر دەگەڕێتەوە باشووری کوردستان و لە زانکۆی سلێمانی لە هەردوو کۆلیژی زانستە مرۆڤایەتییەکان و کۆلیژی زانستە سیاسییەکان دەبێتە مامۆستا و پێنج ساڵیش وەک جێگری ڕاگری کۆلیژی زانستە سیاسییەکانی ئێواران کار دەکات. ئیتر لە‌وێوە ڕادەی گەندەڵی و بڕوانامەی ساختە و فڕوفێڵی نێو ئەو دامەزراوە زانستییە گرنگەدا وەک نموونەیەک بۆ تەواوی دەزگا و دامەزراوە باڵا زانستییەکانی هەرێمی کوردستان، دەزانێت. بەڵام ئەم خاوەن هەڵوێستی خۆی دەبیت و دژی ئەو کارە ناپە‌سەند و ناشایستانە دەوەستێتەوە، تا دەگات بەوەی پۆستەکەی لێ دەستێننەوە. هەر چەندە خۆی پێشتر ساڵانێکی زۆر له هەندەران ئەندام و کادری #یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان# بووە! لە ڕێکخستنەکانی کۆمەڵەی ڕەنجدەراندا چالاک بووە. ئەم ڕەوشە نالەبارە لە ملشکاندن و دووڕوویی و خراپی نێو ژیانی زانکۆ تەواو بێزاری دەکەن، ناسینی ئەو گەندەڵی و واستەکاری و گەندەڵانەی ناو دەزگای فێرکردن و ئاستی زانستی زانکۆکان و بەراوردکردنیان بە زانکۆکانی ئەوروپا، کە ئەم لێی خوێندون، ئەوەندەی تر نائومێدی دەکەن. دوای چەندان ساڵ خزمەت و وانە وتنەوە، دیسان بڕیاری گەڕانەوە بەرەو ئەوروپا دەدات و نیشتمان بەجێ دەهێڵێت.
ناوبراو کە لە ساڵانی هەشتاکاندا خۆی و برایەکی لە ئەڵمانیا بوونە سە‌ربوردەی خۆش و ناخۆشی ئەوکاتی کوردانی ئەوێ، بەشداریکردنیان لە چەندان چالاکی دژ بە بەعس بە بەڵگە وە باس کردووە، یەکێکیان که لە شاری بۆن و ڕێکەوتی 21 تا 24ی نیسانی 1982 ڕویداوە دەگێڕێتەوه، که چۆن ئەمان چل پەنجا کەسێک بوونە له کوردانی ئەڵمانیا و خۆپیشاندانیان دژ بە بەعس کردووە، باڵوێزی ئێراقی ئەوکاتی سەربە بەعسیش نزیکە 120 کەسی له عەرەبی ئێراقی و فەلەستینی لوبنانی بەرانبەریان کۆکردووەتەوە و بەدار و چەقۆ و بەرد پێکدا هەڵپڕژاون و 26 کەس لە هەردوولا بریندار بوونە، کە یەکێکیان دکتۆر ئەحمەدی برای ئەم بووە، زۆر بەسەختی و بریندار بووە، زەبر بەر سەری کەوتووە (وێنەکەی لەسەر بەرگی پەڕتووکەکەیە) .
لە بەشێکی تردا باس لە داگیرکردنی کڵێسەیەکی گەورە و مێژوویی لە شاری فرانکفورت دەکات لەلایەن کوردە چالاکوانە سیاسییەکانەوە، ئەمەش وەک ناڕەزایەتییەک دژ بە ڕژێمی ئێران و هێرشی سوپای خومەیینی بۆ ڕۆژهەڵاتی کوردستان، تاوەکوو لە ڕاگەیاندنەکاندا دەنگی کورد بگات، چونکه ئەو کات بە دەگمەن ڕاگەیانەکانی ئەوروپا و جیهان باسی کوردیان دەکرد، لەبەر ئەوەی قەشەکە کابرایەکی ناحاڵی و توند و کەلەڕەق بووە، هەواڵ بە پۆلیس دەدات، کە کوردەکان کۆنترۆڵی ئێرەیان کردووە و دەیانەوێت بیتەقێننەوە، بۆیە کاتژمێرێک ناخایەنێت نزیکەی 20 تا 30 ئۆتۆمبیلی پۆلیس و ئاگرکوژێنەوه دێنە دەوروبەری کڵێسەکە و چواردەوری دەگرن، دەیان پەیامنێر و کەناڵی میدیای ئامادە دەبن لە شوێنەکە، ناچار ئەمان دوای چەند کاتژمێرێک دێنە دەرەوە و خۆیان ڕادەستی پۆلیس دەکەن. ئەوەی سەیر‌ە لێرەدا دوای گیرانی ئەمان، خوێندکارێکی هاورێیان کە لە کۆلیژی ئەدەبیات بووە و خەڵکی هیندستان بووە، سەردەکەوێتە سەر منارە (قولە) ی کڵێسەکە بە بەرزی دە مەتر بۆ پشتگیری ئەمان، هەرچەند هەوڵی لەگەڵدا دەدەن، داوا دەکات سەرجەم کوردەکان ئازاد بکرێن و قەشەش داوای لێبوردنیان لێ بکات ئینجا دێتە خوارێ، ئەگەرنا خۆی فڕێ دەداتە خوارەوە و خۆی دەکوژێت! چونکه کوردەکان لەسەر مەسەلەیەکی ڕەوا و بۆ مافی خۆیان تێدەکۆشن. ئیتر ئەم ڕووداوە ئەوەندەی تر لە میدیا دەنگ دەداتەوە و بابەتەکە گەورە دەبێت!
مرۆڤ دەبێت بە ویژدانەوە بڵێت، کە ئەوەی لە ساڵانی هەشتاکاندا د. سالار و هاورێکانی چ لەنێو کۆمەڵەی خوێندکاران و چ لەدەرەوەی ئەو ڕێکخراوە ئەنجامیان داوە نیشانەی بوێری و جێگای شانازییە بۆیان،
هەڵوێستێکی مەردانە و کوردانە و نیشتمانپەروەرانە بووە. ئەگینا ئەمان لە وڵاتی ئەوروپا و لە هیچیان کەم نەبووە، هیچ پاڵنەرێکی تر نەبووە غەیری دڵسووتان بە خاک و خوێن و نیشتمان و نەتەوەکەیاندا.
لە بەشێکی تردا لا 150 تا 154ی تەرخان کردووە بۆ بابەتێک بە ناونیشانی (#نەوشیروان مستەفا# و هەوڵی ئازاردانم) ، نووسەر باس لەوە دەکات، کە نێوەرۆیەکیان ئەم تێل بۆ نەوشیروان مستەفا دەکات، ڕێکەوتەکەی نەنووسیوە، بەڵام پێ دەچێت سەرەتای دوو هەزارەکان بێت. ئەم پێی دەڵێت کە حەز دەکات سەردانی بکات لە ماڵەکەی خۆی، ئیتر لەگەڵ هاورێیەکیدا دەچێت بۆ لای، کاتێک دەگەنە ئەوێ سەلاح ڕەشیدیش لەوێ دەبێت، کە ئەم نێوانی ساردە لەگەڵیدا، نەوشیروان لەگەڵ ئە‌مدا سارد دەبێت، بێ ئەوەی، بە پێی گێڕانەوەکەی خۆی، هیچ جوێن، هەڕەشە، یان قسەیەکی ناشرینی پێ بڵێت، کە چی ئەم دێت پێنج لاپەڕەی لەسەر نووسیوە و بە یەقینەوە ناونیشانەکە وا نووسیوە، کە گوایە ناوبراو هەوڵی ئازاردانی داوە! من وەک خوێنەرێکی پەڕتووکەکە و وەک کەسێکیش چەند جارێک لە نزیکەوە، کاک نەوشیروانم بینیوە و هەندێک کەسایەتی ناوبراوم ناسیوە، هەست دەکەم ئەم لێرەدا ناهەقی بەرانبەر کردووە، دیارە مرۆڤ دەکرێت ڕەخنە لە هەموو کەسێک بگرێت، بەڵام ناکرێت، تەنیا لەبەر ئەوەی یەکێک لەگەڵت ساردبووە، کە هەق نەبوو وابێت، تۆ بێیت، بێ هیچ بەڵگەیەک ناوبراو تاوانبار بکەیت، کە ویستویەتی ئازارت بدات، پاشان خۆ ئەو بەدوایدا نەنارد بوو، بەڵکوو کاک دکتۆر خۆی تێلی بۆی کردووە و ویستویەتی سەردانی بکات. نەوشیروان گەر ویستبێتی کەسێک ئازار بدات، دەیان کەسی لەبەردەست بووە، پێویستی بەوە نەبووە لە ماڵی خۆیدا ئەنجامی بدات. بەڵام خۆی مرۆڤێکی قسە لەڕوو و ساردبووە لەگەڵ کەسانێکدا حەزی پێ نەکردبن. بۆیە ئەم بابەتە ناوەرۆکەکەی لاوازە و خۆزگە کاک دلتۆر نەیدەخستە نێو پەڕتووکەکەیەوە.
بە گشتی ژیاننامەکە سەرنجراکێشە، شایەنی خوێندنەوەیە، خوێنەر بە بەشێکی مێژووی سلێمانی، کوردانی هەندەران و بەتایبەت ئەڵمانیا ساڵانی حەفتاکان و هەشتاکان ئاشنا دەکات، مرۆڤ دوای خوێندنەوەی پەڕتووکەکە بە چیرۆکی تاڵی ئەو کوردانە ئاشنا دەبێت، کە ڕەگەزنامەی ئێراقییان نەبووە و بەزۆر کۆچیان پێکراوە بەرەو ئێران، کە دەیان هەزار کەس بوونە و زۆربەشیان لە بەغدا ژیاون.سەرەڕای ئەوەی کە چیرۆک و ڕووداوەکان دەریدەخەن، کە کاک دکتۆر پیاوێکی بە هیممەت و بە ئیرادە و بەهێز بووە بەرانبەر ئەو هەموو کارەساتە جەرگبڕ و ناخۆشانەی ڕوویان تێکردووە. ئەوەی جێگەی داخە هەندێک له سەربوردە و ڕووداوەکان مێژوویان نەنووسراوە، مرۆڤ نازانێت کەی ڕوویانداوە، جگە لەمەش لە پەڕتووکەکەدا دەیان وێنە بڵاوکراونەتەوە، کە بڕێکیان بایەخی مێژوویی خۆیان هەیە، بەڵام بەداخەوه هەندێک له وێنە ڕەشوسپییەکان ڕوون نین. [1]