ناونیشانی بابەت: کاربەدەستانی ئەمەریکا دەربارەی 31ی ئاب چی دەڵێن؟
ئامادەکردن و نووسین: #بارام سوبحی#

سەرۆک کۆماری ئەمریکا لەسەروەختی ڕووداوەکانی (31/ئاب/1996) دا، ڕایدەگەیەنێت بڕیاری هاوکاری هێزێکی کوردی لەگەڵ ڕژێمی سەدام، نابێتە پاساو بۆ هێرشی سوپای ئێراق بۆ سەر دانیشتووانی سڤیلی #هەولێر#. ئەندامێکی ئەنجوومەنی پیرانیش، دەڵێت: داگیرکاری سەدام هەڕەشەیە بۆ بەرژەوەندییەکانی ئەمریکاو هاوپەیمانەکانی لەم ناوچە هەستیارەی جیهاندا.
نۆزدە ساڵ لەمەوبەر لەچوارچێوەی شەڕی ناوخۆدا، هێزەکانی #پارتی دیموکراتی کوردستان#ی بە هاوکاری سوپای ئێراق شاری هەولێریان کۆنترۆڵ کرد، ئەم ڕووداوەش کاردانەوەی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی لێکەوتەوە، لەم ڕاپۆرتەدا ئاوێنە بۆچونی بەشێک لەکاربەدەست و ئەندامانی ئەنجوومەنی پیران و نوێنەرانی ئەمریکا لەبارەی ئەو ڕووداوەوە بڵاودەکاتەوە.
=KTML_Bold=کلینتۆن: هێرشەکە پاساوی نییە=KTML_End=
بیل کلینتۆن کە لەکاتی ڕووداوەکانی (31/ئاب) دا سەرۆکی ئەمریکا بووە، دو ڕۆژ دوای ئەو ڕووداوە، بەیاننامەیەکی بڵاوکردەوە، کە تیایدا هاتووە: سێ‌ ڕۆژ لەمەوبەر (31/ئاب) سەرەڕای هۆشدارییە ڕوونەکانی وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و کۆمەڵگەی نێونەتەوەیی، هێزەکانی ئێراق هێرشیان کردە سەر شاری هەولێر لە باکووری ئێراق کە لەژێر کۆنترۆڵی کوردەکان دایه و ئەم شارەیان داگیرکرد. ڕاگەیاندنی پاشەکشەی سنووردار لەلایەن ئێراقەوە هیچ لەمەسەلەکە ناگۆڕێت لەبەرئەوەی ئەمڕۆ سوپای سەدام حسێن هەولێر کۆنترۆڵ دەکات و یەکینەکانی سوپای ئێراق خۆیان بۆ هێرشی زۆرتر تەیار دەکەن.
لەبەشێکی دیکەی بەیاننامەکەدا، هاتووە: وا دیارە گرووپێکی کورد کە پێشتر دژی سەدام بووە، ئێستا بڕیاری داوە لەگەڵ سەدام هاوکاری بکات، بەڵام ئەمەش نابێتە پاساو بۆ هێرشی سوپای ئێراق بۆ سەر دانیشتووانی سڤیلی هەولێر. لەحەفته و مانگەکانی ڕابردودا ئێمە بەردەوام کارمان کردووە بۆ پێکهاتنی ئاگربەستێکی درێژخایەن لەنێوان گرووپە کوردەکان، بەڵام ئەم هێرشەی ئێراق ئاگری شەڕی نێوان گرووپە کوردەکانی تیژتر کرد و مەترسی ئەوە هەیە ناسەقامگیری لەسەراسەری ناوچە بڵاوبێتەوە.
=KTML_Bold=بایدن: بەرژەوەندییەکانمان دەپارێزین=KTML_End=
جێگری ئێستای سەرۆک کۆماری ئەمریکا جۆزێڤ بایدن، کە لە ساڵی (1996) ئەندامی ئەنجوومەنی پیران بووە، پێنج ڕۆژ دوای ڕووداوەکە، لەلێدوانێکدا لەناو ئەنجوومەنەکەیدا، دەڵێت: کردەوەکانی سەدام پێشێلکاری شەرت و مەرجەکانی مافی مرۆڤی جیهانی و بڕیارنامەی (688) ی ئەنجوومەنی ئاساییشی نەتەوە یەکگرتووەکانە کە داوا لەسەدام دەکات کۆتایی بە سەرکووتی کوردەکان بهێنێت.
لە بەشێکی دیکەی وتەکانیدا، بایدن ڕاشکاوانە دەڵێت: کێشەی کورد بە ئاسانی چارەسەر نابێت. بەهەرحاڵ نابێت ئێمە ڕێگا بەوە بدەین بارودۆخی ئاڵۆزی کوردستان ئێمە لەئامانجە گەورەکانمان لابدات. بڕیاری سەرۆک کۆمار بۆ ئەوە نییە وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بکەوێتە ناو ئاژاوەی کورد، بەڵکوو بۆ ئەوەیە کۆنترۆڵی دیکتاتۆرێکی مەترسیدار بکات کە هەڕەشە لەئاساییش و سەقامگیری ناوچە دەکات، بۆ پاراستنی سەقامگیری ناوچەیە کە بۆ ئاساییشی نەتەوەیی ئەمریکا یەکلاکەرەوەیە، بەکوورتی بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەکانی ئەمریکایە.
=KTML_Bold=کیری:=KTML_End= هاوپەیمانی جەلادو قوربانی زەحمەتە
وەزیری دەرەوەی ئێستای ئەمریکا جۆن کیری، لە ساڵی (1996) ئەندامی ئەنجوومەنی پیران بووە، لەکۆبوونەوەی ئەنجوومەنەکەیدا لە (5/ئەیلول/ 1996) ، دەڵێت: سەدام حسێن هەوڵیداوە پاساو بۆ دەستدرێژییەکەی بهێنێتەوه و وتویەتی بە داوای پارتی دیموکراتی کوردستان، کە یەکێ لەحیزبەکانی باکووری ئێراقە چوونەتە ناو هەولێر. دەرککردن بەوە زەحمەتە کە بۆ حیزبێکی کوردی بیەوێت ببێت بەهاوپەیمانی سەدام کە چەند ساڵ هێزەکانی ئەوی سەرکوت کردووە، ئەشکەنجەکردوه و مافی مرۆڤی خەڵکی کوردی پێشێل کردووە. بەهەرحاڵ ئەگەر (پ.د.ک) یش داوای دەستێوەردانی دەوڵەتی ئێراقی کردبێ‌، ئەم داواکارییە نابێتە پاساو بۆ کەڵکوەرگرتن لەهێزی سەربازی دژی خەڵکی سڤیلی کورد لە هەولێر.
ناوبراو، ئاماژە بەوەدەکات کۆمەڵگەی نێونەتەوەیی دوابەدوای نیسانی (1991) ، واتا کاتێک ئەنجوومەنی ئاساییشی نەتەوە یەکگرتووەکان بڕیارنامەی (688) پەسەندکرد، ئەوەی ڕونکردەوە کە سەرکوتی کوردەکان و خەڵکی سڤیلی ئێراق تەحەمول ناکات. بۆیە دەڵێت: هێرشی ئێراق بۆ سەر هەولێر و مەترسی بەردەوامی هێزەکانی بۆ ئەوەی هێرش بکەنە سەر شوێنەکانی دیکە، سووکایەتی کردنە بە ڕۆح و ناوەرۆکی بڕیارنامەی (688) .
دەربارەی هەوڵەکانی ئەمریکا بۆ ڕاگرتنی شەڕی ناوخۆو مەترسییەکانی (31/ئاب) ، کیری دەڵێت: چەند مانگێکە وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لەهەوڵێکی دیپلۆماتیکدایە بۆ ئەوەی ناوبژیوانی بکات لەنێوان دوو گرووپی کوردی کە لەگەڵ یەک بەشەڕ هاتوون، واتا پارتی دیموکراتی کوردستان بە ڕێبەرایەتی مەسعوود بارزانی و #یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان# بە ڕێبەرایەتی #جەلال تاڵەبانی#. سەدان خەڵکی بێ‌ سڤیلی گوناحی کورد کوژراون و لەوانەیە سەدان کەسی دیکە بکوژرێن ئەگەر دەسەڵاتی سەدام بەسەر هەولێردا بمێنێت و هێزەکانی ئێراق هەڕەشەی ئەوە بکەن کە هێرش دەبەنە سەر ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی (ی.ن.ک) .
هەر لەوتەکانیشدا، ئەوەش دەڵێت: هێرشی ئێراق بۆ سەر هەولێر ئاکام و لێکەوتەی جیدی بەداوە بووە بۆ خەڵکی ئێراق، بووەتە هۆی کوژرانی خەڵکی بێ‌ گوناح، ئیمکانی چارەسەرکردنی ناکۆکییەکان و گەیشتن بە ڕێکەوتنێکی سیاسی لەنێوان حیزبە کوردەکانی کەم کردۆتەوە.
=KTML_Bold=مەکین: سەدام سووکایەتی کرد=KTML_End=
ئەندامی ئەنجوومەنی پیرانی ئەمریکا جۆن مەکین، ڕۆژی (11-09-1996) ، لەکۆبوونەوەی ئەنجوومەنەکەیدا، ڕەخنە لە وڵاتەکەی دەگرێت کە وەڵامێکی گونجاوی هێرشەکانی سوپای سەدامی لە (31/ئاب) دا نەداتەوه و دەڵێت: هێرشەکانی هەفتەی ڕابردوی ئێمە لەوەڵامی داگیرکرانی شاری کوردنشینی هەولێر لەلایەن دەوڵەتی ئێراق (بەیارمەتیی یەکێ‌ لەحیزبە کوردەکان) ئەنجامدرا، بەڵام بەهێرشکردنە سەر چەند ئامانجێک لە باشووری ئێراق، دەوڵەتی ئەمریکا وەڵامێکی گونجاوی نەدایەوە بە دەستدرێژییەکەی ئێراق، بەڵکوو وەڵامێکی بچوک بوو کە بەگوێرەی سزای ئەو سوچە نەبوو کە سەدام ئەنجامی دابوو.
مەکین، لەبەشێکی دیکەی قسەکانیدا دەڵێت: لەکاتی ئەم هێرشانە تا ئێستا کوردە هاوپەیمانەکانی سەدام سەرکەوتنی تەواویان لە باکووری ئێراق بەدەستهێناوە، سەدام کۆنترۆڵی ئەو ناوچەیەی گرتۆتە دەست کە بەماوەی چەند ساڵ لەدەستیدا نەبوو. ئاوارە کوردەکان دیسان شەپۆل شەپۆل بەرەو سنوورەکان کەوتونەتە ڕێ‌. سەدام بەوپەڕی سووکایەتیکردن بەهۆشدارییەکانی وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، دەستی کردووە بە چاککردنەوەی ئەو ڕادارانە کە ئێمە هەفتەی ڕابردو هێرشمان کردە سەری.
=KTML_Bold=پۆرتێر: سەدام وەڵامی ئێرانی دایەوە=KTML_End=
لە ڕۆژی (05-09-1996) ، ئەندامی ئەنجوومەنی نوێنەرانی ئەمریکا جۆن ئێدوارد پۆرتێر، بە سەرۆکی ئەنجوومەنی ڕایدەگەیەنێت کاتێک لە مانگی تەمموز لەگەڵ نوێنەرانی وەزارەتی دەرەوە دانیشتووە، بۆی دەرکەوتووە ئاگاداری ئەوە نین کە ئێران سنووری ئێراقی بەزاندوه و هێرشی کردووەتە سەر بنکەکانی حیزبی دیموکراتی ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە باکووری ئێراق.
پۆرتێر دەڵێت: پاش هێرشەکەی ئێران، دەوڵەتی ئەمریکا هیچ هەڵوێستێکی نەگرتووه و ئەم هێرشەی شەرمەزار نەکردووە. بەڵام بێگومان دەوڵەتی ئێراق وەک دەستدرێژی بۆ سەر خاکی وڵاتەکەی سەیری ئەم هێرشەی ئێرانی کردووه و بەرەو باکووری ئێراق کەوتۆتە جموجووڵ.
ئەو پارلەمانتارەی ئەمریکا، دەڵێت: ئێمە هیچ کارێکمان نەکرد بۆ پێشگرتن لەم ڕووداوە، هیچ کارێکمان نەکرد بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکی نێوان یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستان، بەبیرو بۆچونی من ئەمە سەرەتای کۆمەڵە کێشەیەکە کە ئێستا ئێمە لە ناوچە ڕووبەڕووی بوینەتەوە. ئەمڕۆ گاردەکانی کۆماری ئێراق (کە ژمارەیەکی زۆریان جلوبەرگی کوردیان لەبەرکردووە) لە شاری کۆیەن، لە شاری #سلێمانی#ن، ماڵ بەماڵی کوردەکان دەگەڕێن و چەپاوی دەکەن و خەڵکی بێ‌ گوناح دەکوژن و دەبڕن، بەڵام ئێمە هیچ کارێکیان بۆ ناکەین.
=KTML_Bold=داشلی:=KTML_End= (31/ئاب) یاسا نێونەتەوەییەکانی پێشێلکرد
ئەندامی ئەنجوومەنی پیران تۆم داشلی لە (5/9/1996) ، لەوتەیەکدا لە بەردەم ئەنجوومەنەکەیدا دەڵێت: شەممەی ڕابردوو سەرەڕای هۆشدارییە ڕوونەکانی وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و کۆمەڵگەی نێونەتەوەیی، هێزەکانی ئێراق هێرشیان کردە سەر دانیشتووانی کوردی سڤیلی بەبێ‌ پاراستنی هەولێر و دەوروبەری. بەگوێرەی ڕاپۆرتەکان هێزەکانی ئێراق ماڵ بەماڵ گەڕاون و هەندێ‌ کەسیان کوشتوە، بەداخەوە ئەم ڕاپۆرتانە ڕاستن. زێدەباری ئەم دەستدرێژییە ڕوونە بۆ سەر ژیانی مرۆڤ، داگیرکاری سەدام هەروەها هەڕەشەیە بۆ بەرژەوەندییەکانی وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکاو هاوپەیمانەکانی لەم ناوچە هەستیارەی جیهاندا.
ناوبراو، جەخت لەوەش دەکاتەوە هێرشی سەدام بۆ هەولێر پێشێلکردنی یەکجار زۆری ڕێوشوێن و یاسا نێونەتەوەییەکانە... دەستدرێژی ئێراق نابێت بێ‌ وەڵام بمێنێتەوە، نە لەئێستا و نە لەداهاتودا. ئێمە دەمانەوێت ئێراق یاسا و ڕێوشوێنە نێونەتەوەییەکان بێ‌ شەرت و مەرج جێبەجێ‌ بکات.
=KTML_Bold=ئەمریکا ئیدانەی پەلامارەکە دەکات=KTML_End=
ترێنت لۆت کە ئەندامێکی دیکەی ئەنجوومەنی پیرانە، دەڵێت: سەدام حسێن لە (31/ئاب/1996) سەرەڕای هۆشداری وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، هێرشێکی هاننەدراو، پاساو هەڵنەگرو دڕندانەی کردووەتە سەر خەڵکی سڤیل لەدەوروبەرو نێو هەولێر لە باکووری ئێراق... خەڵکی ئەمریکاو ئەنجوومەنی پیران بەتێکڕا هێرشە دڕندانەکانی سەدام بۆ سەر ناوچە کوردنشینەکان لە باکووری ئێراق شەرمەزار دەکەن.
ناوبراو، ئاشکرای دەکات ڕێبەرانی سەرجەم وڵاتانی ناوچە لەسەر ئەو هەڵوێستەن دەبێ‌ ئێراق بکەوێتە ژێر چاودێری، هەروەها هەنگاو گەلێکی زۆر جیدی و بەهێز دژی ئەم وڵاتە هەڵبگیردرێت، لەبەرئەوەی کردەوەیەکی وەها دڕندانەی ئەنجامداوە.
=KTML_Bold=بڕیارنامەی پیران لە دژی 31ی ئاب=KTML_End=
ئەنجوومەنی پیرانی ئەمریکا لەسەرەتای ئەیلولی (1996) ، بە (96) دەنگی بەڵێ‌ و یەک دەنگی نەخێر، بڕیارنامەی ژمارە (288) ی پەسەندکرد، کە تیایدا هاتووە: بەهۆی ئەوەی لە (31/ئاب/1996) سەدام حسێن سەرەڕای هۆشدارییە پێشوەکانی وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، هێرشێکی هاننەدراو، پاساو هەڵنەگرو دڕندەی کردووەتە سەر خەڵکی سڤیل لەناوو دەوروبەری هەولێر لە باکووری ئێراق و خۆی کردووە بە هاوپەیمانی یەکێ‌ لەحیزبە کوردەکان بۆ ئەوەی هێرش بکاتە سەر حیزبێکی دیکەی کورد و لەئەنجامدا بووەتە هۆی کوژرانی سەدان خەڵکی بێ‌ گوناح. ئەنجوومەنی پیرانی ئەمریکا ستایشی کردەوە سەربازییەکەی هێزەکانی وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لەژێر ڕێنوێنی فەرماندەی گشتی دەکات بۆ ئەنجامدانی ئەم ئەرکە سەربازییە بەشێوازێکی زۆر پرۆفیشناڵ، لێزانانه و کاریگەر.
سوپای ئەمریکا لە (3/ئەیلول/1996) ژمارەیەک هێرشی ئاسمانی لە دژی دامەرزاوەکانی ئێراق ئەنجامدا و بڕیاریاندا بە فراوانکردنی هەرێمی دژە فڕینی باشووری ئێراق.
سلاید گۆرتۆن، تاکە ئەندامی ئەنجوومەنی پیران بو کە دەنگی نەخێری به و پڕۆژەیەدا، ئەو لەوتەیەکدا لە (06-09-1996) ، دەڵێت: ئێمە بەشێوەیەک وەڵامی شەڕی نێوان حیزبە کوردییەکانمان دایەوە کە هیچ سوودێکی نەگەیاند بە قوربانیانی ئەم هێرشەی ئێراق. لەڕاستیدا ئێمە بەڕوونی ئەوەمان نیشاندا کە هەوڵماننەدا بۆ ئاوەژۆکردنی ئەو کارەی کە سەدام لە باکووری وڵاتی خۆی کردی. کەوابوو ئەنجامە سەرەکییەکەی بوو بەچی؟ بوو بەوە کە ئێراق کرۆنترۆڵی بەشێکی زۆری خاکی باشووری کوردستانی بەدەست هێنایەوه و کوردە ڕاپەڕیوەکانی بەکۆمەڵ کوشت کە زۆربەیان بەناو لەژێر پاراستنی ئێمەدا بوون، بەڵام ئێمە پشتمان تێکردن. ئەم کارەی ئێمە وای نیشاندا کە وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا شێرێکی کاغەزییە، بەڵام سەدام چ بەردیلێکی دا جەنابی سەرۆک کۆمار؟ هیچ تەنیا چەند ڕاداری ئێراق لەناوچوون.
=KTML_Bold=سەرنج:=KTML_End= بۆ خوێندنەوەی تەواوی بۆچونی ئەم کەسانەی ناویان هاتوه و ئەوانەشی با#سنە#کراون، خوێنەر دەتوانێت بگەڕێتەوە بۆ بەرگی دوەم و سێیەمی پەڕتووکی (کورد و کوردستان لەبەڵگەنامە نهێنییەکانی ئەمریکادا) ، لەئامادەکردنی پڕۆفیسۆر لوقمان محۆو وەرگێڕانی وریا ڕەحمانی، کە لە ساڵی (2014) لەلایەن دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی ڕۆژهەڵات چاپ و بڵاوکراوەتەوە. [1]
=KTML_Bold=ئەم بابەتە بە ڕێنووسی سەرچاوەی ئاماژەپێکراو نووسراوە کوردیپێدیا دەستکاری ڕێنووسی نەکردووە=KTML_End=