#مەهدی زانا# ، سیاسەتڤانی کورد ڕایگەیاند، هەمیشە هەوڵی یەکڕیزی هێزە کوردییەکانی داوە و پەیوەندی لەگەڵ هەموو هێز و لایەنە کوردییەکان هەیە.
مەهدی زانا هاوژینی لەیلا زانایە. ئەو ساڵانی 1970کان سەرۆکی شارەوانیی ئامەدی باکووری کوردستان بوو. دواتر بەهۆی بانگەشە بە زمانی کوردی و قسەکردن بە زمانی دایکی ساڵانێکی دوورودرێژ خرایە زیندانەوە.
مەهدی زانا لە هەڤپەیڤینێکدا لەگەڵ ڕووداو کە هێمن عەبدوڵڵا ئەنجامیدا، باسی لە لەیلا زانا کرد و وتی، ئێستا ئەو لە ئامەد لای دایکی دەژی و دوو کچەکەشیان لەلای دایکیانن.
دەقی هەڤپەیڤینەکە:
ڕووداو: مامۆستا مەهدی زانا لە دەستێکی ئەمساڵدا هەواڵێک بڵاوبووەوە کە مامۆستا مەهدی زانا کۆچی دواییکردووە، کە زیاتر لە سۆشیالمیدیا بڵاوبووەوە هاوکارێکمان لە بەشی تورکی پۆرتاڵی ڕووداو پەیوەندی پێوەکردبووی، ئینجا وەڵامی جەنابت زۆر سەرنجراکێشبوو کە گوتبووت من زۆر باشم و فریشتەکان دەمپارێزن، ئایا فریشتەکان بەردەوامن لە پاراستنت و تەندرووستیت باشە؟
مەهدی زانا: باشە، دوای بڵاوبوونەوەی هەواڵەکەش.. نازانم ئەو هەواڵەیان لە کوێ هێناوە ئەوە نازانم، ئێستا من 83 ساڵم. من کەی دەمرم ئەوە نازانم ئێمە نازانین و کەی دەڕۆین بۆ جیهانەکەی دیکە، ئەمە دیار نییە، ئیتر نەمزانی هەواڵی مردنی منیان لە کوێوە هێناوە و لەکێیان پرسیوە، بەڕاستی کاتێک منیش هەواڵەکەم بیست شۆک بووم.
ڕووداو: بەڵام تاوەکوو ئێستاش فریشتەکان دەتپارێزن؟
مەهدی زانا: بەڵێ.. بەڵێ، کاتێک مرۆڤ شتی وا دەبینێت شۆک دەبێت.
ڕووداو: ئێستا ژیان لە ستۆکهۆڵم لە سوید بەسەردەبەی یان لە شوێنێکی دیکەش؟
مەهدی زانا: بەزۆری لە سوید ژیان بەسەر دەبەم، هەندێک جاریش دەچم بۆ شوێنەکانی دیکە، چونکە من کوردم و کوردایەتی دەکەم، بەردەوام بە دوای دۆزی کوردەوەم، بۆ نموونە من چوومەتە باشوور و هەوڵمداوە شتێک بکەم، بەتایبەتیی لەنێوان هێزە کوردییەکان هەوڵی دانووستاندن و نزیکبوونەوەم داوە، چونکە سیاسەتی من تەنیا کوردایەتییە و من هەموو شتێک نازانم، بەڵام دۆزی کورد بۆ من گرنگە، منیش مرۆڤم بۆیە ئەوەی بەمن بکرێت بۆ دۆزی نەتەوەکەم دەیکەم، بۆیە سیاسەتی من نەچەپە، نەڕاستە، نە لایەنێکی دیاریکراوە، من پەیوەندیم بە هەموو هێز و لایەنە کوردییەکان هەیە.
ڕووداو: ئێستا ژیان لێرە بەسەردەبەی لە ستۆکهۆڵم؟
مەهدی زانا: بەڵێ لە سوید دەژیم و لێرە دەمێنمەوە و دێم و دەچم.
ڕووداو: گوتت هاتووچوونت کەمبووەتەوە و زیاتر لە سوید دەمێنییەوە، ڕۆژەکانت چۆن بەسەر دەبەی، پێشتر لە زینداندا پەرتووکت دەنووسی و بیرەوەرییەکانی خۆت دەگێڕایەوە، لە سوید شتێکی وات کردووە؟
مەهدی زانا: نا من هیچ نانووسم و نەمنووسیوە، بۆچی، چونکە لە زیندان بە هەڤاڵ و هاوزیندانییەکانم دەوت کە ئازار و ئەشکەنجەی زۆر لە دیابەکر هەیە، هەموو ئەو ستەم و ستەمە دەزانن کە لەوێ کراوە و هەبوو و ئەو گەنجە قارەمانانە کوژران، لە ڕۆژانی برسیکردن بەرەو مەرگ ڕۆیشتن مافی ئەوان لەبیر ناکرێن، قارەمانییەتیێکی گەورەیان کرد من لەناو ئەواندا بووم، تێپەڕاندنی ئەو کاتانە زۆر قوورسبوو لە زیندان دەمزانی کەس باسی ئەو ڕووداوانە ناکات، بۆیە من لە زیندان پەرتووکێکم نووسی و هەموو ڕووداوەکانم گێڕاوەتەوە ئەوکاتە هەموو ئەو شتانەم باس کرد کە خەڵک چیکرد و چیان دەویست و چییان لێهات هەموویم نووسیەوە و کردمە پەرتووکێک، بەڵام لە دوای دەرچوونم لە زیندان هیچ شتێکم نەنووسیوەتەوە.
ڕووداو: بۆچی؟
مەهدی زانا: ئەمەش وەک پیشەیەکە.. من دادەنیشم بیردەکەمەوە ئیتر نانووسم، بەڵام هەمیشە دەخوێنمەوە.. پەرتووک دەخوێنمەوە. واتە کە لەماڵەوەم هەمیشە دەخوێنمەوە، بەڵام نانووسم.
ڕووداو: دوای ئەوەی لە زیندان ئازادکرایت و هاتیتە ئەوروپا و لە سوید نیشتەجێبووی، لەگەڵ ئەمنیستی کارتکرد و لە وڵاتان دەگەڕان، ئێوە باسی چیتان دەکرد؟
مەهدی زانا: باسی ئەشکەنجە و ئازارەکانی زیندانم دەکرد و لە وڵاتان نامەم بۆ دەهات و ورەمان بەرزدەبووەوە باوەڕمان نەدەکرد کە جیهان ئاگای لە ئێمە هەیە، بۆیە باسی هەموو ئەو ستەمانەم دەکرد کە لێمان کرا، بۆ نموونە کوشتنی 65 کەس و ناوی هەموویانم لە پەرتووکەکەمدا نووسیوەتەوە و قارەمانییان نواندووە لە دژی ستەم و ستەم و نابێت ڕۆڵیان باس نەکرێت و پەراوێز بخرێن و هەروەها ئەو ئەشکەنجە و ستەمەی لەو بەندینخانەیە هەبوو لە دونیا وێنەی نەبووە و هەرگیز لەبیریشم ناچێتەوە و ئەمەش هۆکاری نووسینی پەرتووکەکەم بوو، ئەو قارەمانییەی ئەو گەنجانە کردیان لەبیر ناکرێت، جا سەر بە هەر پارت و لایەنێک بن یان کێ کردبێتی گرنگ نییە، گرنگ ئەو چالاکییەی ئەوان پاڵەوانییەتی بوو و نابێت لەبیربکرێن و دەبێت بەها و قیمەتیان بزانرێت.
ڕووداو: ئەوانەی ئاگاداری دەرەوە نین، لەوانیە وابیربکەنەوە کە مەهدی زانا تەنیا لەنێو کوردان ناسراوە و یان لەیلا زانا تەنیا لەنێو کورددا وەک سیمبولێک دەناسرێت، بەڵام کاتێک بە زمانەکانی دیکە سێرچی بۆ دەکەی دەبینی لە پەڕڵەمانی ئەوروپا و پەڕڵەمانی سوید و هۆڵەندا و چەند شوێنی دیکە باسی مەهدی زانا دەکەن و ئەوان بە باشی دەتناسن هێشتا ئەو پەیوەندییەت ماون لەگەڵ ئەوان یان وڵاتانی دیکە؟
مەهدی زانا: گەڕاوم و زۆریان ڕێز لێگرتووم و تاوەکوو ئێستا باسم نەکردووە و بۆ تۆ باسی دەکەم ئەوەی ئەو وڵات و خەڵکانە ڕێز و بەهایان پێداوم نەیانداوە بە خەڵکی دیکە، لە زۆر وڵاتی جیهان گەڕاوم و بانگهێشتیان کردووم و ڕۆیشتووم و گەورەی ئەو وڵاتانە پێشوازییان لێکردووم و قسەم لەگەڵیان کردوون و ویستوویانە بمناسن و وێنەمان گرتووە، بەزۆری کاتێک دەچوومە ئیڤێنتەکان سەرۆکی ئەو وڵاتانە پێشوازییان لێکردووم و منیان ناسیوە و ڕێزیان لێگرتووم، ئەوە ڕاستییەکەیە لە ڕووس و چین و زۆر وڵاتان گەڕاوم و گەورەکانی ئەوانم بینیون و ڕێزی زۆریان لێگرتووم و بەرزیان دەنرخێنم.
ڕووداو: وەک خانەوادەش ئێوە قوربانی زۆرتان داوە، تۆ زیندانی کراوی هەروەها لەیلا زاناش زیندانی بوو منداڵەکانتان کەمتر لەگەڵ ئێوە بوون، ئێستا دۆخی ماڵباتی ئێوە چۆنە خاتوو لەیلا و منداڵەکان لە کوێن؟
مەهدی زانا: من زیاتر لە 16 ساڵ لە زیندان مامەوە و لەیلاش نزیکەی 11 ساڵ لە زیندان مایەوە، هۆکارەکەش کوردایەتی بوو، دۆخەکە وابوو، زۆر ناخۆش بوو، دوای ئەوەی کە لە زیندان دەرچووین دۆخی گوزەرانمان باش نەبوو و خانەوادەکانمان هاوکارییان دەکردین و بەو هۆیەی پەیوەندیمان بە لایەنە سیاسییەکانیش نەبوو بۆیە زۆر قوورس بوو.
ڕووداو: ئەی ئێستا خاتوو لەیلا زانا لە کوێیە؟
مەهدی زانا: لەیلا ئێستا لە ئامەد دەژیت و لای دایکە بەساڵاچووەکەی و بە خانەنشینییەکەی دەژیت.
ڕووداو: ئەی ڕووکەن و ڕوونی لە کوێن؟
مەهدی زانا: ڕووکەن و ڕوونی هەردووکیان لەگەڵ دایکیانن و لەوێ دەژین و منیش لە سوید دەژیم، ئیتر ئاوا من دێم و دەچم و ژیانمان ئاوایە.
ڕووداو: بەڕێز مەهدی زانا تۆ لە ژیانتدا زۆر کەم منداڵەکانت بینیون، لە سوید بووی، هەروەها لە زیندان بووی.
مەهدی زانا: ڕاستە من زۆر ئەوانم نەبینیون و ئەوانیش منیان زۆر نەبینیوە.
ڕووداو: ئەی پەیوەندی ئێوە وەک باوک و منداڵ چۆنە؟
مەهدی زانا: باشە ڕۆژانە بە تەلەفۆن قسە دەکەین و لێیان دەپرسم و گوێم لە دەنگیان دەبێت و ئارام دەبمەوە، چیبکەین بە دەست ئێمە نەبوو، زۆر کەس لە دۆزی نەتەوەکەیدا خۆیدا نابێت خۆی پێ گەورە بێت و پێویستە ڕێز لە دۆخی نەتەوەکەی بگرێت و مرۆڤ چی پێبکرێت ئەوە دەکات، لەوانەیە کەم و کوڕیمان هەبێت نەزانینمان هەبێت، ئێمەش مرۆڤین و بابەتی ئێمەش بابەتێکی کوردایەتییە و بەمشێوەیە بەڕێمان کردووە.
ڕووداو: پێش ئەوەی دەست بە هەڤپەیڤینەکەمان بکەین، پێم وتیت کە کوردبوون زۆرە، بەڵام تۆ گوتت کوردبوون زۆر خۆشە، بەڵام بەهۆی کوردبوونت و قسەکردنت بە کوردی زۆر ئەشکەنجە دراوی تاوەکوو ئێستاش ئەنجامی ئەو ئەشکەنجەیە بەسەرتەوە ماوە، بەڵام تۆ دەڵێی نا کوردبوون خۆشە، بۆچی تۆ ئەمە دەڵێی؟
مەهدی زانا: ئێ بابەتی کوردایەتیی بەبێ بەرانبەر نابێت و من پێشتر حیسابی ئەوەم کردبوو کە دەبێت باجەکەی بدەم، سەرم دەکەوێتە کێشەوە، واش بوو، بەڵام من سوودم لە خانەوادەکەم وەرگرتووە، هەم خێزانەکەم و هەمیش دایک و باوکم و خوشک و براکانم و هەموویان هاوکارییان کردم و شانسم لەوەدا هەبوو ، بۆیە ئێمە حیسابی ئەوەمان کردبوو کە دۆزی کورد بەبێ باج و بەرانبەر نابێت و من کە لە زۆر ناوچەکانی کوردستان گەڕاوم و باسی ئەوەم کردووە کە دۆزەکەمان بەبێ بەرمبەر نابێت و دەبێ ئەوە لە بەرچاوبگرین.
ڕووداو: ئەمە زۆر گرنگە، تۆ لە بیرەوەرییەکانت لە پەرتووکەکەشتدا باسی ئەوە دەکەی کە تۆ سەرۆکی شارەوانیی ئامەد بووی، هەروەها لە زیندان بووی و زۆرشت لەسەر تۆ نووسراون کە تۆ چیتکردووە دواتر کە لە ئەوروپا و سەرانسەری جیهان بەناوبانگ بووی و زۆر بەرپرس و سەرۆکی وڵاتانت بینیون، بەڵام لە پەرتووکەکەتدا دەگەڕێیەوە بۆ فارقین و باسی ئەوە دەکەی کە لەمامۆستایەکت فێربووی، کاریگەریی فارقین و باژێرەکەی و مامۆستاکەت لەسەر کوردبوونت چی بوو؟
مەهدی زانا: کایگەری فارقین زۆر بوو، خەڵکی فارقین هەمووی کوردپەروەربوون و کاتێک من کوردایەتیم دەکرد ئەوان لێم تووڕەنەدەبوون، بەڵکوو پشتیووانیان دەکردم و من سوودی زۆرم لەوان بینی و ئەوان بە دەنگی بەرز کوردایەتییان دەکرد لە میتینگێک کە بەناوی کوردی کردمانەوە لەوێوە دەستمان پێکرد و خەڵک خۆڕسکانە دەهاتن و پشتیووانییان لێدەکردم، بۆیە زۆر سوودمەندبووم لێیان لە پرسی کوردایەتییدا ئەوان بە کوردی قسەیان دەکرد، بۆیە زۆر سوودم لێیان بینی.
ڕووداو: لە ساڵانی حەفتاکان تۆ بە کوردی قسەت دەکرد و کۆمپانیاکەشت کوردی بوو لە ئامەدیش ڕۆژێک پێش دەنگدان تۆ بە کوردی قسەت کرد و ئیتر دەستگیرکرای، ئەو سەردەمە ئامەد چۆن بوو چۆن بە کوردی قسەیان دەکرد و خەڵک هەبوو بە تورکی قسە بکەن؟
مەهدی زانا: هەندێک تورکی هەبوو، بەڵام من بە کوردی قسەم دەکرد و خەڵکیش حەزی لێبوو و هەلهەلەیان لێدەدا و هەڤاڵانیش لە میتینگەکان باسی ئەوە دەکەن، بۆیە قسەکردنی من هەمیشە بە کوردی بوو خەڵکیش پێی دڵخۆشبوون و خەڵک لە خۆشیان هەلهەلەیان لێدەدا و گوتافیان دەگوتەوە.
ڕووداو: تۆ لە زۆر شوێن و شارەکانی کوردستان گەڕاوی پێش هەڤپەیڤینەکە بەمنت وت ئەوکات لە هەموو شوێنەکان خەڵک بە کوردی قسەیان دەکرد، ئێستا دەڵێن قسەکردن بە کوردی لە باکوور کەمبووە بۆچی وایلێهاتووە؟
مەهدی زانا: وڵات وڵاتی ئێمەیە و خەڵکانی غەریب هاتوون داگیریانکردووە و دەیانەوێ سوودی لێببینن و پێشمان لێبگرن و سووکایەتیمان پێبکەن و کوردبوونیش ئینکار بکات و زیانی لێبدات، ئەوە بابەتەکەیە بۆیە دەبێت ئێمە ئەوەبزانین و دەبێت خۆیی بین، ئێمە دوژمنی کەس نین و هیچ نەتەوەیەک ئینکار ناکەین، بەڵام ئێمە کوردین و ئێمە خۆمان درووست نەکردووە، ئێمە کوردین و کوردی زمانی ئێمەیە و ئەمەش وڵاتی ئێمەیە و دابونەریتی ئێمەیە، بۆیە خۆمان بە نەیاری کەس نازانین و ئینکاری لەهیچ نەتەوەیەکیش ناکەین، بەڵام داوای مافەکانی خۆمان دەکەین.
ڕووداو: کاتێک سەرۆکی شارەوانیی ئامەد بووی و پێش ئەوەی بچیتە زیندان تۆ هاتیتە ئەوروپا و لە چەند وڵاتێک کۆمەکت کۆکردەوە بۆ ئامەد و دواتر زیندانی کرای و دوای ئازادبوونت گەڕایتەوە ئەوروپا، بەڵام ئەم جارە مایتەوە، تۆ بڕیارێکی ڕاستت دا کە لە ئەوروپا مایتەوە؟ یان باشتربوو لە کوردستان بمێنییەوە؟
مەهدی زانا: ناچاربووم، کە هاتم و زۆر گەڕام و دواتر خێزانەکەشم لەیلا کەوتە زیندان بەهۆی کوردبوون کاتێک بە کوردی قسەی کردبوو، ژیانمان بەوشێوەیە بوو، لەوانەیە بەشێکیش بگەڕێتەوە بۆ نەزانینی خۆمان، بەڵام ئێمە ژیانمان بەهۆی کوردبوون و دۆخی نەتەوەکەمان بەوجۆرە بەڕێکردووە و من لێرە مامەوە و لەیلاش لای دایکییەتی کە زۆر بەساڵاداچووە و خزمەتی دەکات، دوای ئەوەی زیاتر لە 10 ساڵ لە زیندان مایەوە و منیش زیاتر لە 16 ساڵ، ئیتر ئەمە دۆزی کوردە، خۆ زۆر گەنج و لاوی ئێمە لەم ڕێگەیەدا کوژران و دەبێت ئێمە بەهای ئەوان بزانین، بۆیە بیروباوەڕی ئێمە کوردایەتییە و ئەمەش باجی دەوێ.
ڕووداو: تۆ کوردایەتییت کرد، بە کوردی قسەت کرد زیندانی کرای و لەوێش بە کوردی قسەت کرد و ئەشکەنجەدرای و لە دادگەش بە کوردی قسەت کرد و لەیلا زاناش بە کوردی سوێندی خوارد، یەکێک لە بابەتەکان زمان بوو کە گرنگبوو، بەڵام ئەگرومێنتێک هەیە زۆر کەس ئێستا لە باکوور دەڵێن کوردایەتی بە کوردیش دەکرێت و من بە تورکی سیاسەت دەکەم و بە تورکی قسە دەکەم، ئێوەش نەتاندەتوانی بە تورکی قسەبکەن، بەڵام کوردایەتی بکەن؟
مەهدی زانا: ئێمە کوردایەتی بوو، دەوڵەتیش هاتە نێو بابەتەکە ئێمە دەمانویست وەک خۆمان بین و کاتێک دەستمان بە کوردایەتیی کرد و دۆزی نەتەوەکەمان هەڵگرت ئێ دەبوایە بە زمانی کوردی قسەبکەین.
ڕووداو: بڕیارت داوە بگەڕێیتەوە وڵات و لەوێ بژی؟
مەهدی زانا: من دەگەڕێمەوە حەزیش دەکەم، بەڵام بزانم مەرجەکانم لەوێ جێبەجێ دەبن، ئێستا لە سوید کەس حەقی بەسەر کەسەوە نییە و کەس کەس عاجز ناکات، لێرەش هەمیشە دەخوێنمەوە، لەیلاش ئێستا لە گوندە لای دایکە بەساڵاچووەکەی جارجاریش دەچێتە ئامەد، بۆیە دەبێت بزانین هەلومەرجی ژیانمان لەوێ چۆن دەبێت، بەڵام بەخوا مەسەلەی کوردایەتیمان لە بیر ناجێتەوە و بزانین چیمان پێدەکرێ ئەوە دەکەین، بابەتەکە ئەمەیە.
ڕووداو: زۆر سوپاس کاک مەهدی زانا هەمیشە تەندرووست بژی. [1]