سەربەخۆیی لە دیدی کوردێکی خاک و نەتەوەپەرستدا؛ بەشی سێیەم
دەریا قادردەریا قادر

بۆچی نایەیانەوێت کورد سەربەخۆ بێت؟ بۆچی زۆرینە لە جیهان لەئاست مافەکانی کورد بێ دەنگن و هەڵوێستیان نییە؟
هەرچەند لەوانەیە هەموو جیهان لە بەرانبەر مافەکانی کورد بێدەنگ نەبێت، زۆر تاک و کەسایەتی و ڕێکخراو و وڵات ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ سەرقاڵی پشتیووانیکردنن لە ماف و چارەنووسی کورد.
سەبارەت بەوەی بۆچی هەندێک وڵات نایانەوێت کورد سەربەخۆ بێت، دۆخێکی ئاڵۆزە، کە جیۆپۆلەتیک و مێژوو و بەرژەوەندیی ئابووری و جۆراوجۆری خۆیانی تێدایە. ڕەنگە هەندێک وڵات نیگەرانیی پەیوەست بە یەکپارچەیی خاک، ئاساییش یان بارودۆخی جوگرافیای ناوچەکەیان هەبێت. هەروەها گەیشتن بە ڕێککەوتن لەنێوان هەموو لایەنە بەشدارەکاندا سەرکێشییەکی بەردەوامە.
ئەوە گرنگە، کە ئێمە بەردەوام بین لە هۆشیارکردنەوە و داوای گفتوگۆ و کردەوەی نێودەوڵەتی بۆ بەرەوپێشبردنی مافەکانی کورد، لە ڕێگەی گفتوگۆی ئاشتییانە و بنیاتنەرەوە، دەتوانین بەشداری بکەین لە درووستکردنی جیهانێکی دادپەروەرتر و گشتگیرتر و گەیشتن بە مەبەست. ️
ئەو وڵاتانەی پشتگیریی کوردیان کردووە و پشتیووانیی جددییان دەربڕیوە و بەردەوام بۆ خۆبەڕیوەبەریی کورد و بەدەستهێنانی مافەکان و چارەی خۆنووسین ئەیکەن، هەرچەند ڕەنگە ئەمە لە پلە و فۆرمدا جیاواز بێت، بۆ نموونە فەڕەنسا بە شێوازی خۆی پشتیووانیی دەکات، بەتایبەت لە کاتە سەختەکاندا بە کردار بە هانای کوردەوە هاتووە، هەروەها بە فەرمی ناسینی قەوارەی هەرێمی کوردستان لەلایەن زۆرینەی وڵاتانی جیهانەوە، جگە لەو وڵاتانەی، کە داگیرکەری پارچەکانی کوردستانن، ئەوانیش ئێران، تورکیا، و سووریا، کە دژی ئەو بڕگەیەی دەستووری ئێراقن، کە دان بە هەرێمی کوردستاندا دەنێت.
دەبێت ئاماژە بەوە بکەین، کە پشتیووانیی سیاسییش بە تێپەڕبوونی کات دەتوانێت بگۆڕدرێت و پەیوەستە بە هۆکاری جۆراوجۆرەوە. بۆیە گرنگە درێژەدان بە دیالۆگ و کارکردن بۆ هاوپشتیی نێودەوڵەتی بۆ پێشخستنی مافەکانی کورد.

ئاستەنگەکان
دەکرێت بەردەوام چەند ئاستەنگێک هەبن، کە دەتوانن لە بەردەم گەیشتن بە سەربەخۆیی بۆ کورد بوەستن. یەکێک لە ئاستەنگە گەورەکان، دانپێدانانی نێودەوڵەتی و پشتیووانی نەکردنی داواکارییەکانی چارەنووسی کوردە. زۆر لە وڵاتان و حکوومەتەکان لە ترسی ناسەقامگیریی ناوچەکە، یان شکاندنی سنوورەکانیان، خۆیان دەپارێزن لە پشتیووانیکردنی سەربەخۆیی بۆ پێکهاتە نەتەوەییەکان، یان ناوچەییەکان.
جگە لەوەش، کورد زۆر جار ڕووبەڕووی بەرخودانی حکوومەتە نەتەوەییەکان دەبێتەوە، کە نایانەوێت دەستبەرداری کۆنترۆڵی ناوچە کوردییەکان بن. ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی سەرکوتی سیاسی و هەڵاواردن و سنووردارکردنی مافە کولتووری و زمانەوانییەکانی کورد.
هەروەها ڕەنگە دابەشبوونی ناوخۆیی لەنێوان گرووپە کوردییەکان، ئاستەنگ بێت لە بەردەم گەیشتن بە سەربەخۆیی. لەناو کۆمەڵگەی کوردیدا کوتلەی سیاسی و ئایدۆلۆژی و ناوچەیی جۆراوجۆر هەن و ئەمەش دەتوانێت یەکڕیزی و ئامانجە هاوبەشەکان لاواز بکات.
هەروەها ئاستەنگە ئابوورییەکان دەتوانن ڕۆڵیان هەبێت، نەبوونی سەرچاوەی ئابووری و گەشەسەندن، وا دەکات پاراستنی دەوڵەتی سەربەخۆ و دابینکردنی پێداویستییەکانی گەلی کورد قورستر بکات.
لە هەمان کاتدا چەندین ئاستەنگ هەن کە هێشتا پێویستە تێپەڕێنرێن، وەک جێبەجێکردنی ماددەی 140 و دانووستانی دیپلۆماسی و سەقامگیریی سیاسی و هاوکاریی نێودەوڵەتی، هۆکاری یەکلاکەرەوە دەبن بۆ گەیشتن بە سەربەخۆیی.
تەنانەت ئەگەر ئاستەنگ لە ڕێگاشدا هەبن، گرنگە کورد لە شەڕی دادپەروەری و چارەنووسی بەردەوام بێت. کورد لە ڕێگەی پابەندبوون و هاوکاریی نێودەوڵەتی و دیدگای هاوبەشەوە، دەتوانێت کار بۆ تێپەڕاندنی ئەو ئاستەنگانە و گەیشتن بە مافەکانی بکات.

پێشبینییەکان چین بۆ کورد؟ ئایا کورد دەتوانێت بگات بە سەربەخۆیی و وڵاتی خۆی هەبێت؟
زەحمەتە بەدڵنیاییەوە بڵێین داهاتوو چی بۆ کورد و خەباتی کورد بۆ سەربەخۆیی داناوە، بەڵام گرنگە بزانین، لەم چەند ساڵەی دواییدا گرنگیدان و پشتیووانیی نێودەوڵەتی بۆ داخوازییەکانی چارەنووسی کورد زیاتر بووە، هەروەها ئینتیمای بەرزی نەوەیەکی تازە لەناوخۆی کوردستان و هەوڵدانیان بۆ دەستەبەرکردنی مافەکان بۆ گەیشتن بە سەربەخۆیی بەردەوامە و پێمان دەڵێت کە سەرباری ئاستەنگەکان لەبارەی گەیشتن بە سەربەخۆیی بۆ کورد هیوا هەر بەردەوامە!
بە هەق، بە عورف، بە یاسا و بە پەیڕەوی هەموو دینەکان بێت، دەبێت کورد دوای ئەم هەموو قوربانیدانە، وەک وڵاتێکی خاوەن نزیک 70 ملیۆن کەس، بە خەون و ئاواتی سەربەخۆیی خۆی بگات. با هیوامان ئەوە بێت، کە داهاتوو گۆڕانکاری و دەرفەتی ئەرێنی بۆ گەلی کورد بهێنێتە ئاراوە.
لەم وتارەمدا زیاتر سەرنجم داوەتە سەر کوردستانی باشوور، کە بەگوێرەی بیروباوەڕی حکوومەتی ئێراق و ئێراقییەکان و زۆرینەی (بیرکردنەوەی شۆڤێنی) ی نەتەوەی عەرەب بێت، کوردستانی باشوور بەشێکە لە ئێراق و کورد ئەیەوەێت جیا ببێتەوە! لە بنەڕەتدا کوردستانی باشوور خۆی جیایە و سەربەخۆیە، بەڵام بەزۆرەملێ لکێندراوە بە ئێراق، وەک هەریەک لە پارچەکانی دیکەی کوردستان، کە هەریەکەیان بەزۆر لێکێندراون بە وڵاتێکەوە (ئێران، تورکیا، سووریا) . لێرە ئەوەی گرنگە بزانن، کە کوردستانی باشوور لە ئێراق جیا نابێتەوە، خۆی جیایە و دەبێت مافی چارەنووسی خۆی دیاری بکات و سەربەخۆیی خۆی بەدەست بهێنێت.

لە کۆتاییدا بە پێویستی ئەزانم بڵێم:
کورد هەرگیز بە ژێردەستەیی ڕازی نابێت، دوور بێت یا نزیک، بە تێکۆشانی بەردەوامی، دەگات بە ئامانجەکانی، چونکە نرخی سەربەخۆیی لای کورد قوربانیدانی گەورە و خوێنی شەهیدان بووە. هەروەها بۆ گەلی سەربەخۆییخوازی کورد، لە ئاست ساتێک هەناسەدان بەئازادی و سەربەخۆیی، قەفەسێک لە ئەڵماسیش بێت بێنرخە![1]