ڕۆڵی بەریتانیا لە لکاندنی باشووری کوردستان بە ئێراق -بەشی 03
#شێخ مەحموود# پاشای کوردستان و گەمەکانی بەریتانیا

وەکوو لە بەشی پێشوودا باس کرا ئینگلیزەکان و لە سەرووی هەمووانەوە سێر پێرسی کاکس بە دوای ڕێبەرێکەوە بوون پێشوازیی جەماوەریی لێ بکرێ. هەر بۆیە کاکس ڕوو دەکاتە شێخ مەحموود بۆخۆشی دەڵێت هێنانەوەی شێخ مەحموود ویستی دڵی نەبووە، بەڵام ئەو کارە خەڵکی #سلێمانی# بەسەریاندا سەپاندووە. واتە شێخ مەحموود هێزێکی جەماوەریی گەورەی لە پشت بووە و ئەوان پێیان وا بووە ئاڵۆزی و پشێویی ناوچە بەڕێبەرێکی وەک ئەو نەبێت چارەسەر ناکرێ. بەڵام لە هەمان کاتیشدا سێر پێرسی کاکس پێی وایە ئەوە ئەزموونێکە، یان ئەوەیە سەردەکەوێ و شێخ مەحموود جڵەوی دەسەڵات دەگرێتە دەست و دۆخەکە ئارام دەکاتەوە و یان ئەوەی بۆ جارێکی دی لەسەر کار لادەدرێ.
شێخ مە حموود وەکوو کریس کۆچێرا باس دەکات لە کاتی گەڕانەوەی بۆ کوردستان و شاری سلێمانی، لە ساڵی 1922دا پیاوێکی چل و چوار ساڵە بووە و دواتر دەبێتە یەکێک لە دوژمنە سەرەکییەکانی بەریتانیا. کۆچێرا شێخ مەحموود بە پیاوێکی چاونەترس و ئازا دەناسێنێ و دەڵێت تیر ئەندازێکی کەموێنە و شەڕکەرێکی کارامە بوو. هەموو تایبەتمەندییەکانی سەرۆکێکی کوردی هەبوو. دمەوەر بوو. دەنگ خۆش و بە هەیبەت بوو کاریگەرییەکی زۆری لەسەر لایەنگرانی هەبوو.

زۆربەی ئەو بەریتانییانەی لەمەڕ شێخ مەحموودەوە نووسیویانە و بۆ وێنە ئەفسەرێک بە ناوی سوون لە نووسراوەیەکدا بە ناوی سەفەر بۆ کوردستان لە جلکی شاراوەدا و ئەفسەرێکی دی لە نووسراوەیەکدا بە ناوی کوورتەیەک لە بارودۆخی باشووری کوردستان ددانی بەخێریان بە شێخ مەحمووددا نەناوە و لە چاونەترسی و بەرزەفڕیی شێخ مەحموود بێزار بوون.
پرسیار ئەوەیە؛ ئەگەر وایە بۆ کاکس شێخ مەحموودی هێنایەوە سلێمانی و جڵەوی دەسەڵاتی بەو سپاردەوە. وەڵامی توێژەران ئەوەیە: ئەگەر بەریتانیا بیویستبایە بە هێزی خۆی سلێمانی و دەوروبەری لەدەست تورکەکان دەربێنێ پێویست بوو پادگان و جبەخانەیەکی گەورە لەوێ دابنێ و ئەوەی بۆ مومکین نەبوو، هەر بۆیە دەیتوانی لە هێزی ڕۆحیی شێخ مەحموود و دەست و تفەنگی چەکدارەکانی کەڵک وەرگرێ و هەر واشی کرد .
پاش ئەوەی شێخ مەحموود دەگەڕێتەوە سلێمانی، چاوەڕێی ئەمر و فەرمانی ئینگلیزەکان نابێ. چونکە ئەو پێشتریش هەر ڕێبەرایەتیی شۆڕشی کوردانی لە ئەستۆ بووە و ئاسۆ و ئاڕاستەی ئەو دیار بوو کە دەیەوێت ڕۆڵی سەرۆکێکی سەربەخۆییخواز بۆ کوردان بگێڕێ، هەر بۆیە لە #10-10-1922#دا لە شاری سلێمانیی پایتەختی خۆیەوە، فەرمانێک دەردەکات و کابینەی حکوومەتی خۆی دەستنیشان دەکا.

=KTML_Bold=کابینەی حکوومەتی شێخ مەحموود لە هەشت وەزیر پێک دێ کە خۆی سەرۆکایەتییان دەکات.=KTML_End=
وەزیرەکانی شێخ مەحموود بریتین لە:
شێخ قادر لە پلەی سەرۆک وەزیراندا
شێخ مەحموود وەزیری بەرگری
#کەریمی ئەلەکە# کە کریستیان بووە وەزیری دارایی
شێخ محەمەدی غاڵب وەزیری ناوخۆ
حەمەد ئاغا وەزیری کاروباری گشتی
شێخ عەلی کەلداری وەزیری داد
سەید ئەحمەد سەرۆک پۆلیس
حاجی مستەفا پاشا وەزیری پەروەردە.

مانگێک دوای ئەوەی کابینەکەی لە #18-11-1922#دا ڕادەگەیەنێ، خۆی وەک پاشای کوردستان دەناسێنێ.
پاش ئەو ڕووداوانە شێخ مەحموود گۆڤارێک بە ناوی #ڕۆژی کورد# دادەنێ. لەو گۆڤارەدا کەسانی وەک عارف سائیب و #ڕەفیق حیلمی# هاوکاریی چالاکانەی دەکەن .
شێخ مەحموود ئەگەرچی سەرەتا بەڵێنی بە کاکس دابوو دەست لە کاروباری #کەرکووک# و #هەولێر# وەرنەدا، بەڵام لەو کاتەدا کەرکووک دۆخێکی تایبەتیی بوو، تورکەکان بە هیی خۆیان دەزانێت و مەلیک فەیسەڵ وەک بەشێک لە ئێراق باسی دەکرد و شێخ مەحمودیش بە هەڵبژارادنی دوو کەسی کەرکووکی وەک جێگری خۆی وای نواند کە کەرکووک بە بەشێکی خاکی کوردستان دەزانێت و ئەوەش بارودۆخی بۆ هەموو لایەک ئاڵۆز کردبوو.
شێخ مە حموود بۆ بزواندنی ئینگلیزەکان لەگەڵ ڕاسپێردراوی تورکەکان بە ناوی ئۆزدەمیر دەکەوێتە نامە گۆڕینەوە و لەو ڕێیەوە دەیەوێت گوشار بخاتە سەر بەریتانیا. بەڵام تورکەکان شێخ بە دەستنیشانکراو و کاربەڕیکەری ئینگلیزەکان دەناسێنن و هاوکاریی ناکەن. هەرچەند شێخ دڵنیایتکردبوونەوە کە ئامادەی هەموو هاوکارییەکی ئەوان بکا .
لە لایەکی دیکەوە بەریتانیا و عەرەبەکان دەکەونە کار بۆ ئەوەی ڕێگایەکی دیکە بۆ کێشەی ئاڵۆزی کورد ببیننەوە بێ ئەوەی کورد داوای سەربەخۆیی بکا و یان ئەوان دان بە سەربەخۆییی کورداندا بنێنن و حکوومەتەکەیان بە فەرمی بناسن. ئەوان دەیانویست لە ناوچەی سلێمانی بەڕێوەبەرییەکی ناوخۆیی بە کوردان بدەن و چاوەڕوانی ئەوە نەبوون ویستی کورد لەوە بترازێ و داوای دەوڵەت و سەربەخۆیی و جیابوونەوە لە ئێراق بکا. کەچی گۆڤارەکەی شێخ مەحموود بە فەرمی باسی دراوسێیەتی عەرەب و کوردی وەک دوو نەتەوە و دەوڵەتی سەربەخۆ کرد بوو. هەر بۆیە بەریتانیا بەدەرکردنی بڵاوکراوەیەک لە ساڵی 1922دا، داوا دەکەن شێخ و هەموو وەزیرەکانی بۆ تاوتوێ کردنی بابەتەکانی پەیوەندیدار بە کێشەی کورد و مافەکانی بچنە بەغدا.

لە لایەکی دیکەشەوە کۆنفرانسی لۆزان بە ئاکام ناگا و شێخ مەحموود بە دوور لە ویستی عەرەبە سووننەکان و مەلیک فەیسەڵ و بەریتانیا، دەکەوێتە هەوڵی ساز کردنی بەرەیەکی گەورە و دەیەوێت لەگەڵ شیعەکانی باشووری ئێراق هاوکاری بکا و بە دژی بەریتانیا و دەوڵەتی پاشایەتیی ئێراق جووڵەیەکی گەورە ساز بکا.
پێنج مانگ دوای ڕاگەیاندنی پاشایەتیی شێخ مەحموود، بەریتانیا دوایین هۆشداریی پێ دەدا و ڕادەگەیەنێ ئەگەر وێڕای وەزیرەکانی نەچنە بەغدا، ئەوە شاری سلێمانی لەلایەن فڕۆکەکانی ئینگلیزەوە بۆمباران دەکرێ.
شێخ مەحموود مل بۆ ئەو داوایەی بەریتانیا نادا و هەر بۆیە شاری سلێمانی بۆمباران دەکرێت و شێخ مەحموود پاشای کوردستان سلێمانی بەجێ دیڵێ و ڕوو دەکاتە ئەشکەوتی سوورداش و لەوێوە بەرگری درێژە پێدەدا. بەو شێوەیە حکوومەتی ساوای شێخ مەحموود دوایی پێ دێ. بەریتانیا وەکوو پێشتر وتمان لە هەموو وردە ڕووداوەکانیشدا دەست تێوەردانی هەبووە و هەر بۆیە جودا لەوەی ڕێبەرایەتیی کورد لەو دۆخەدا چەندە (واقیع) بینانە و سیاسییانە جووڵاوەتەوە، بەڵام دەکرێت بوترێ کار کاری ئینگلیزەکان بوو. [1]