پیشەی جۆڵایی لە کوردەواری؛ بەشی 11
لەیلا نوورانی
لۆکە / پەمۆ
بەری گیایەکی کوورتەباڵای گەڵا پانە. ڕەنگی سپییە و بە کلوو یا قۆزاخە لێدەکرێتەوە. لەنێوەڕاستی بەرەکەدا دەنکێکی ورد هەیە کە هەم خۆراکی ئاژەڵە و هەم ڕۆنی لێ دەگیرێ. لۆکەی باش و هەرە پەسند ئەوەیە کە لیسپی باریک و درێژ بێ، چونکە جوان دەڕێسرێ و هەوداشی قایم دەبێت. بەپێچەوانەش لۆکەی خراپ لیسپی ئەستوور و کوورتە. لۆکە دوای پاک کردنەوە، بە هەللاج دەکرێت و بە نەڕێسراوی دەخرێتە ناو کەوا و سیخمە و لێفە و دۆشەگ، بە خەڕەک دەڕێسرێ و بادەدرێ و جۆڵا دەیکاتە (جاو) و (خام) و بە تەنراوی لە لای خمگەر، ڕەنگ دەکرێت بۆ جلوبەرگی ژنانە و پیاوانە. بە لەپی دەستیش با دەدرێ و دەپەستێورێ و دەکرێتە پڵیتەی چرافتیلە و بە ڕۆن گەرچەک داییسێ.
لە کۆل دان
خستنی بووزوو لەناو دەزگای کۆل، بۆ شەق کردن و لە دەق دانی.
لیسپ
پرزە داوی پەشم، کە وەکی داوی جاڵجاڵووکە زۆر ناسک و باریکە. لە کاتی ڕستندا، ئەو پرزە داوانە لێک دەهاڵێن و دەبنە هەودا. (بڕوانە وێنەی ژمارە 94 لە فایلی پەیوەندیدار ).
ماشەر
گوڵۆڵە بەنی ڕەنگ نەکراوە کە لەسەر ئەژنۆ یا دەزگا، بە شێوەی ڕاست و چەپ هەڵدەکرێت و بەستەی تێدەکرێت تا ئاڵۆز نەبێ. ( بڕوانە وێنەی ژمارە 95 لە فایلی پەیوەندیدار )
ماشەر، ئامادەکردنی بەنە بۆ ڕەنگکردن لە لای خمگەر. (بڕوانە وێنەی ژمارە 96 لە فایلی پەیوەندیدار )
ماشەر هەڵکردن
کردنی گوڵۆڵە بەن بە ماشەر، لەسەر ئەژنۆ، یا لەسەر دەزگا، هەڵکردنی ماشەر لەسەر دەزگا، تەنیا بە شێوەی ڕاستەو ڕاست دەکرێ. بەڵام لەسەر ئەژنۆ بە دوو شێوەی ڕاستە و ڕاست و ڕاست و چۆپ ساز دەکرێ. ڕاستەو ڕاست بریتییە لە لێهاڵاندنی بەن، لەسەر دوو ئەژنۆ، بە شێوەی ئاسایی، ڕاست و چۆپ بریتییە لە لێهاڵاندنی بەن، لەسەر دوو ئەژنۆ، بە شێوەی زەربدەر ، واتا دەورێک بەسەر ئەژنۆی ڕاست و دەورێک بە ژێر ئەژنۆی چەپدا. (بڕوانە وێنەی ژمارە 95 لە فایلی پەیوەندیدار ).
مەرەز
تووکی چەشنێک بزنە، کە لیسپی درێژ و نەرم و قایمە، لە کاری تەنیندا بووزوو و بەرماڵی لێ ساز دەکرێت و لە کاری چنیندا سەرکڵاوە و گۆرەوی و دەستەوانە و کراسی لێ دەچندرێ. هەمووی ئەو بەرهەمە دەستکردانە دەکرێت بە بەنیش درووست بکرێن، بەڵام ئەوەی لە مەرەز بێ، لە جسندا باشترە و نرخیشی زیاترە و پەسندترە. (بڕوانە وێنەی ژمارە 97 لە فایلی پەیوەندیدار ).
نانەوە
بریتییە لە ڕایەڵ کردنی بەن لەسەر کارخانەی نانەوەدا. (بڕوانە وێنەی ژمارە 98 لە فایلی پەیوەندیدار ) ئەم دەستە بەنە دوای ڕایەڵ کردن، لە کارخانە جوێ دەکرێتەوە و دەبێتە تروندە.
ئیدیۆم لە زماندا:
جاجم نانەوە: بێکارە بوون یا بە کار و ئیشی خۆڕایی و بێهوودە ڕابواردن.
فڵانەکەس جارێ خەریکە جاجمی دەنێتەوە یانی ئێستا بێکارە و دانەمەزراوە.
نیو پێ
ئەندازەیەکی درێژایییە بە مەودای دە گرێی بەن‌گورد لەسەر دارگورد.
وێنە لەبەر گرتنەوە / وێنە لە ڕوو هەڵگرتنەوە / وێنە لەبەر هەڵگرتنەوە
لە پێش خۆ دانانی نەخشێکی پێشتر چنراو و چنینەوی سەرلەنوێی.
هەڵبەستن
کاتێک جۆڵا کرەکە تەواو دەکات و دەیبڕێ و لەسەر دەزگای لادەبا، ڕایەڵەکە هەندی بستێک بە زیادەوە دەبڕێ. تا دوایە ئەو بەنە زیادییە بە مەودایەکی هاوئەندازە و ڕێک، ببەسترێ تا پۆ یەکان شل نەبنەوە و دەرنەکێشرێن. (بڕوانە وێنەی ژمارە 99 لە فایلی پەیوەندیدار ).
هەڵبەستنی جاجم و بەرماڵ وپۆپەشمین کارێکی ژنانەیە. هەڵنەبەسترانی کر، نیشانەی نوێ بوونێتی، کەوایە پەسند نییە لە لای جۆڵا هەڵبەسترێ و بچتە بازاڕ، بەڵکوو کڕیار بە هەڵنەبەستراوی دەیکڕێ و خۆی لە ماڵ هەڵیدەبەستێ، یا دەیدا بە شارەزایەک هەتا بۆی هەڵبەستێ. هەڵبەستنی کر بە شێوەگەلی گوڵینگە ، زنجیرە ، گاوگێرە/ بن‌گرێ و گەنم‌وجۆ ئەنجام دەدرێ.
تێبینی: بادانی ڕیشووی دەوراندەوری پێچی پیاوانیش هەڵبەستنی پێ دەگوترێت و کارەکە بریتییە لە پێج‌بادان یا پێچ‌هەڵبەستن.
با
یەک کەڕەت سووڕاندنی تەشی بە زەبری نێوان لەپی دەست و ڕان، تا ڕاوەستانی تەشی. بەن بە یەک با خاو دەبێت.ەوە، بایەی دیکەشی دەوێ.
بادان
لە دەوری یەک هاڵاندنی دوو لۆی بەن بە تەشی، بە پێچەوانەی نەزمی ڕیسەکە، واتا ئەگەر بەنەکە بە لای چەپەدا ڕێسرابێ، لە باداندا ئەشێ بە ڕاستدا بادرێ، هەروەها ئەگەر بەلای ڕاستدا ڕێسرابێ، ئەشێ لە باداندا بۆ لای چەپ بابدرێ: ئەگەر نەزمی ڕیسەکە و بادانەکە هەر دوو بۆ یەک لا بێ، ئەوە ڕیسەکە خاو دەبێتەوە. کەوایە نەزمی ڕستن و بادان پێچەوانەی یەکترن. بە بادانی بەن، کاری ڕستن دوایی دێ و بەن ئامادە دەبێت. بۆ ڕایەڵ کردن لەسەر دەزگای جۆڵایی، یا کردنی بە ماشەر و ناردنی بۆ لای ڕەنگڕێز، ئەگەر بەن زیاتر لە ڕادەی پێویست بادرێ گشت یا کرژ دەبێت. ئەگەر نەرمتر لە ڕادەی پێویست بادرێ خاو دەبێت.
باریکان
خوری یا مەرەزێک کە باریک ڕسترابێ.
باریکان ڕستن
باریک ڕستنی خوری یا مەرەز. باریک ڕستن تایبەتیی کاری دانستە و بەنرخە، وەک بەرماڵ یا ڕەنک و چۆغەی مەرەز. لەم کارەدا تەشیڕێس دەنکێک زەنگیانە یا پووڵەکەیەک بە سەرەتای هەوداکەوە دەکات و تا دوایی کارەکە بە پتە لەگەڵ خۆی دەیبا، تا سەرجەمی ڕیسەکە بە یەک ئەندازە بێتە دەر. تەشیڕێس بۆ ڕیسی باریک، پتە توندتر دەگوشێ و بە پێچەوانەش بۆ ڕیسی نە زۆر باریک، پتە شڵتر دەگوشێ.
بڕینەوە
هەڵپاچینی پەشم و مووی ئاژەڵ بە برینگ یا مەکینەی تایبەت.
بن دانەوە
لێک بڵاوکردنەوەی پەشم یا لۆکە بە دەست، و جیاکردنەوەی کڕێژ و دڕک و داڵ و ئەو مڵۆزمانەی کە لە کاتی ڕستن، تەنین یا چنیندا دەبنە دڵۆ و هۆی ناحەز بوون یا خراپ بوونی دەزوو.
بنۆک
پەشمی ئاژەڵ لە کاتی بەشانە کردندا، لێک دەپشکنرێ و ئەو بەشەی کە لیسپی کوورتە بە بنی شانەوە دەمێنێ. (بڕوانە وێنەی ژمارە 100 لە فایلی پەیوەندیدار ) لێدەکرێتەوە و بە خاوک دەڕێسرێ بۆ تەنینی شتی قولۆر یا لە جێی پەڕۆ و پاڵ دەخرێتە ناو دۆشەگ و دۆشەگەڵە.
بە تەشیڕێس دان
دانی خوری یا مەرەز بە کەسێک، بۆ ڕستن، لە بەرانبەر مزە و حەقدەستێکی دیاریکراودا.
بەرگن
تووکی بەرخە لە بڕینەوەی یەکەمجاریدا. سەبارەت بەوە کە لیسپی کوورتە، ناڕێسرێ، تەنیا دەشۆرێ و بەشوو دەکرێت و لباد و پەستەک و کەپەنکی لێ‌درووست دەکرێ.
بەرەتەشی
پارچە دارێک یا کانزایەکە بۆ قوورس کردن و لەنگەر ڕاگرتنی تەشی، وەسەر کلکی تەشی دەخرێ. (بڕوانە وێنەی ژمارە 101لە فایلی پەیوەندیدار ) تەشی لە سەرەتای کارکردندا، کە هێشتا بەنی لەسەر کۆ نەبووەتەوە و بەتاڵە، سووکە و لە سووڕاندا قۆرتە دەکات و بەنەکە دەپسێنێ، بەنی ڕێسراو کە لەسەرتەشییەکە خڕ بووە و لەنگەری تەشی ڕاوەستا، ئیدی پێویست بە بەرە تەشی نییە.
بەرەتەشی لێکردن: بەرەتەشی وەسەرتەشی خستن.
بەشانە کردن
کردنەوە و لەبەر یەک پشکنینەوەی پەشمی ئاژەڵ بەهۆی ئامرازی شانە. (بڕوانە وێنەی ژمارە 102 لە فایلی پەیوەندیدار ). بەشانە کردن کارێکی ژنانەیە و لەم پشکنینەوەیەدا سەرۆک و بنۆکی پەشم لەیەک جیا دەکرێنەوە. لە شانەکردندا، پنجێک خوری بە دەستەوە دەگیرێت و لەسەرڕا بە دەرزییەکانی شانە دادەدرێ و بەتوندی دەست بۆ لای ڕاست و چەپ دەکێشرێ، لەم پێدادانەدا وا هەیە کە قامک بکەوێتە سەر دەرزی و بریندار بێ. لە باوەڕی ڕەمەکیدا کڕێژی خورییەکە دەخەنە سەر برین.
بەشوو کردن
بە شوولک لێدانی کوڵکە و پشکنینەوەی لە جیاتی بەشانە کردن. (بڕوانە وێنەی ژمارە 103 لە فایلی پەیوەندیدار ) هەندێک تووکی وەک برگن، ڕۆنگ و کووروو کە بەهۆی زۆر ناسک و زەریف بوون، یا کوورت بوونی لیسپ، وەبەر شانە نایەن، لە شوێنێک کۆ دەکرێنەوە و بە شووڵ لێیان دەدرێ تا بپشکنرێن.
بەن بادان: بادان
[1]
*سەرچاوە: گەشتێک بە کارگەی جۆڵاییدا، عەبدوڵڵا سەمەدی