=KTML_Bold=هەرێمی کوردستان بەرەو کوێ دەبەن؟=KTML_End=
#ئیبراهیم مەلازادە#
دوابەدوای بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی کە لە #21-12-2024# ڕاگەیەنران، هەرێمی کوردستان بەرەو کوێ هەنگاو دەنێت؟ ئایا حیزبەکانی کوردستان دەزانن هەرێمی کوردستان بەرەو کوێ دەبەن؟
دوای 70 ساڵ لە هەژموونی ئێراق بەسەر کوردستانی باشووەرەوە، دوای ڕاپەڕین و بڕیاری 688 ی پارێزبەندی و ناوچەی دژە فڕینی نەتەوە یەکگرتووەکان لە 1991، بەرەی کوردستانی توانی کۆنتڕۆڵی تەواوی ناوچەی سەروی هێڵی 36 و بەشێکی لە ناوچەکانی خواروی خەتەکە بکات و دەسەڵاتی حکومەتی هەرێم دابمەزرێنێت. بەڵام هەرزوو لە نەبوونی ڕوانگەیەکی نیشتمانی بۆ بەڕێوەبردنی هەرێمی کوردستان، هەرێمەکە کەوتنە ناو زەلکاوی شەڕی ناوخۆ و بۆ ساڵانێکی زۆر لەجیاتی قۆستنەوەی ئەو دەرفەتە زێڕینە بۆ خەڵکی باشووری کوردستان، پارتی و یەکێتیی هەزاران لاوی کوردیان کردە قوربانی شەڕێکی پڕوپوچ و بێهودە و پێشکەوتنی هەرێمیشیان نەک هەر ڕاگرت، بەڵکوو بۆ دەیان ساڵ گەڕاندەوە دواوە.
دوای ڕووخانی دەوڵەتی ئێراق لە 2003دا، خەڵک ئومێدێکیان خواست کە لەمەودوا ئەقڵی کوردی هەراش بووبێت و بەرەو کامڵبوون هەنگاوی نابێت، بەڵام دیسان جووتە-حیزب لەسەر دوو ئاست شکستیان هێنا. ئاستی یەکەم، نەیانتوانی لە دۆخی نوێی دوای وێران بوونی ئێراق و نەمانی ڕژێمی #بەعس#، ئیدارەیەکی مۆدێرن بۆ هەرێم درووست بکەن و وەگەڕ بخەن و سەقامگیر بکەن و بیکەن بە نموونەیەکی باڵا لە ڕێکخستن و نیشتمانسازی و دەستپاکی و بیناکردنی دامودەزگا و دامەزراوەکان لەسەر کۆمەڵێک بەها و نۆرمی مۆدێرن، لەوانە: پارێزگاریکردن لە مافەکانی مرۆڤ و سیستەمی دیموکراسی و یەکسانی و دادپەروەری کۆمەڵایەتی، هتد. ئەوەی کە زۆر گرنگ بوو کە دەبوایە هەر زوو بکرایە، مۆنۆپۆلکردنی سەرچاوەکانی داهات و یەکخستنی هێزی پێشمەرگە و دامەزراوە ئەمنییەکان لەلایەن حکومەتی هەرێمەوە، بە مەبەستی هەنگاونانی هەرێمی کوردستان لە دەسەڵاتی حیزبەوە بەرەو حوکمڕانییەکی مۆدێرن، لەلایەک و لەلایەکی دیکەشەوە، حیزبەکان چیتر نەبنە کەڵەگا بەسەر چارەنووس و ئاییندەی خەڵکی هەرێمی کوردستان و هەر کاتێک ویستیان پڕۆسەی سیاسیی هەرێم بوەستێنن. بەڵام لەجیاتی ئەوە هەر حیزبە و ناوچەیەکی بۆخۆی دابڕی و باشووری کوردستان لەڕووی کردەییەوە بوو بە سێ بەش، بەشی یەکەم لەژێر کۆنتڕۆڵی بەغدا مایەوە بۆ ئەوەی چارەنووسی بکەوێتە دەست میلیشیا جلڕەشەکانەوە. بەشەکەی دیکەش دابەشکرا لەنێوان زەرد و سەوز دا.
لە گۆڕەپانی ئێراقییشدا، لەجیاتی ئەوەی حکومەتی هەرێم ببێتە نوێنەر و دەمڕاستی خەڵکی کوردستان، حیزبەکان بۆ خۆیان چوونە بەغدا و ململانێی دوێنێی ناوخۆی هەرێمیان گواستەوە بۆ ئەوێ. لەجیاتی ئەوەی نوێنەرانی هەرێم لە بەغدا کار بۆ بەفیدراڵیکردنی دامەزراوەکانی بەغدا بکەن بۆ ئەوەی قەوارەی هەرێم مسۆگەر و پارێزراو بێت، هەرێمیان لەسەر سینییەکی زێڕ فڕێدایەوە بەردەم بەغدا. ڕوانگەی ستراتیجی ئەم دەسەڵاتە، ئەم دوو حیزبە، هێندە کوورتە، بۆخۆیان بوون بە هۆکارێک بۆ دامەزراندنەوەی ئێراق. ئێستا لایەکی ئەو ئێراقە بە حیزبە کوردستانییەکانەوە ماوەتەوە و بوون بە فاکتەرێک بۆ جوانکردنی دەستەڵات و شەرعییەتی ئەو سیستەمە سیاسییەی کە لەژێرەوە و لەسەرەوە بەتەواوی کەوتووەتە ژێر کۆنتڕۆڵی کۆماری ئیسلامی.
دوای ئەو هەموو شکستانە، تاکە ڕێگەیەک کە مابێت، دەبێت حیزبەکان ڕەخنە لەخۆیان بگرن، داوای لێبووردن لە خەڵکی کوردستان بکەن، بەخۆیاندا بچنەوە و پەیماننامەیەکی کۆمەڵایەتی-سیاسیی لەگەڵ یەک ڕابگەیەنن کە حکومەتی هەرێم بەرەو دامەزراوەیی ببەن و حیزب بەتەواوەتی دەست لە دامەزراوەکان بکێشێتەوە. دەبێت کارێکی جیددی بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکان بکەن و دوای هەڵبژاردنەکانیش، شەرعییەت و ناوەندبوون بە دامەزراوەکانی هەرێم ببەخشن، بەوەی کە مۆنۆپۆلی داهاتەکان و هێزە ئەمنییەکان بکات و هەژموونی خۆی لە تەواوی هەرێمی کوردستان پێڕەو بکات. ئینجا، نوێنەرایەتی خەڵکی هەرێمیش لە بەغدا ببێتە کاری حکومەت، نەک حیزبەکان. ئەو هەنگاوە، دەبێتە ڕێگاچارەیەک بۆ دەرچوون لە قوڕگی شەیتان و ڕزگارکردنی خەڵک و خاکی هەرێم و مانەوەی خودی حیزبەکانیش، ئەگینا قەوارەی هەرێم کۆتایی پێ بێت، بێجگە لە جاشایەتی و سەرشۆڕی و بەرپرسیارییەتی مێژوویی هیچی دیکە بۆ حیزبەکان نامێنێتەوە. [1]