=KTML_Bold=کەرکووک و جەنگی مەزهەبی!=KTML_End=
#ئاسۆ عەبدوللەتیف#
سەرەتاکانی جەنگێکی قورس دەرکەوتوون لە رۆژهەڵاتی ناوین، جەنگەکە دروست جەنگی ئایدۆلۆژی و مەزهەبی و هەڵگری توراسێکی کۆنی داگیرکاریی کۆڵۆنیالیستییە بە فۆڕم و چەکێکی مۆدێرنەوە، لێ ئایا دەوڵەتانی لادینی یان نامەزهەبی دەتوانن خۆیان بەدووربگرن لەم جەنگە، یان چۆن خۆیان دەگونجێنن لەگەڵ کۆی ئەم هاوکێشە ئاڵۆزانەدا؟
هەرێمی کوردستان دەشێت خۆی نوما بکات وەک دەوڵەتێکی مەدەنی و دیموکرات و خودان دۆزێکی رەوای مێژویی کە چەندین پێکهاتەی نەتەوەیی و ئیتنی و مەزهەبی و ئایدیاو ئاین لەخۆ دەگرێت، دەبێت تەرەفگیری هیچ رەوت و قەوارەیەکی مەزهەبی و تائیفی و ئاینی نەکات، لە شێوەی هەژمونی حەشدی شیعی عێراقی و ئێرانی و سوپای عوسمانیە نوێکانی تورکیا، بینیمان لە 16 ی ئۆکتۆبری 2017 یەکەم پریشکی ئه و جەنگە مەزهەبی و نەزعە دینییە بەر کوردو کەرکوک و ناوچە جێناکۆکەکانی کوردستان کەوت و تا ئێستاش وەک هەڕەشەیەک ماوەتەوە لەلایەن حەشدی شیعییەوە، بەدەر لە درزە ناوخۆییەکان و کەلێنەکانی ناو گوتاری سیاسی کوردی، ئەمە هەم تاقیکردنەوەی فاشیزمی ئاینییە بە رێککەوتنی ژێربەژێری ئیقلیمی، هەم هەژمونگەرایەکی نوێیە بە ئاراستەی دەستبەسەراگرتنی وزە و گۆڕینی نەخشەی دیمۆگرافی ناوچەکە، لە هەنگاوی یەکەمدا ئێران دەستی خۆی وەشاندو قوڵاییە ستراتیجیەکەی خۆی لە تارانەوە بۆ کەرکوک تا سەر دەریای رەش تاقی کردەوه و زیانمەندی یەکەمیش کوردو پێشمەرگە بوو وەک قۆناغی یەکەمی ئەم جەنگە، رەنگە شەڕی پردێ و سەرکەوتنی پێشمەرگە وەک سەرەتاو دەستپێکی ئەم قۆناغە بناسرێت.
تورکیاش دیارە وەک بەرماوەی ئایدۆلۆژیای عوسمانیەکان و ئاکەپەش وەک پارتێکی سوننەگەرای سیاسی خەریکی مەتەرێزە بۆ بەشداریکردنی کارای ئەم جەنگه و لە دەرەوەی گڵۆپی سەوزی سوننەکان وەک (وەقفی سوننی، یەکێتی زانایانی جیهانی ئیسلامی، کۆمکاری عەرەبی) پەنا بۆ نەیارەکانی خۆی دەبات، ئه و نەیارانەی لە کەوانەی شیعەدا دەخولێنەوه و تا دوێنێ تورکیا وەک مەترسی لەسەر ئاسایش و ئارامی خۆی تەماشای دەکردن.
تورکیاو ئاکەپە لە دۆخێکدان کە بە دۆخی مەترسیدار ناودەبرێت و ئەگەری ئەوە هەیە لە بەریەککەوتنی بەراییدا سۆزی سوننەکان و جیهانی ئیسلامی و ئەم بەشەی کورد لەدەست بدەن لە پێناو هاوپەیمانێتی شیعەکانی عێراق و ئێران و سوریاو حیزبوڵای لوبنان و یەمەن، ئەم هەنگاوو هەڕەشە تازانەی تورکیا پەیوەندی بە مۆنۆکراتیەت و غروری ئەردوغانەوە هەیە کە ئایندەی باش ناخوێندرێتەوە ئەگەر وەک هاوکێشەی زانستی و سیاسی سەیری بکەین، چونکە ئەوەی تورکیا ویستی ئێران کردی و چاوەروانی ئایندەکەی دەکات، هەمانکات پەیوەندی بە ئەجێندای روسیاوە هەیە کە رەنگرێژیان کردووە بۆ سوریاو عێراق و مۆتیڤی سەرەکیش نەوت و بیزنسی گەورەیە.
ئەردوغان کە خۆی وەک پاڵەوانی سیاسی و عەسکەری و ئابووری سەرکەوتوو دەبینێت، بەتەواوی خۆی خزاندۆتە ئه و بەرە فاشیزمەی شیعە بە ئومێدی کۆمەڵێک فشارو دەستکەوت کە بریتین لەم فشارانە: کۆتاییهێنان بە ئەزمونەکانی رۆژئاواو لاوازکردنی هەژموونی باشووری کوردستان و سڕکردنی ریفراندۆم، لەکاتێکدا چەندین ساڵە تورکیا باس لە کرانەوه و دۆستایەتی کوردو پاراستنی دەکات و دەیان کۆنتراکت و کاریتەی بازرگانیشی دروست کردووە لەگەڵ هەرێمی کوردستان. پاشان فشار لەسەر کۆمەڵگای نێودەوڵەتی و یەکێتی ئەوروپا تا گوێی لێ بگیرێت و له و حیرمان و پەراوێزە نێودەوڵەتیە رزگاری بێت بەتایبەتی هەندێ وڵاتی وەک ئەڵمانیا کە باش سزای تورکیایان دا ئەم ماوەیە، پاشان فشار لەسەر ئەمریکا بۆ ئەوەی بەتەواوی هاوکاربن لە پاکتاوی نەیارەکانی ئەردوغان و فەتحوڵا گویلەنیش رادەست بکەن و خۆشیان یەکلایی بکەنەوە لە هەڵبژاردنی تورکیا یان رۆژئاوای کوردستان کە ئێستا ئەمریکا بەتەواوی سەپۆرتی لۆجستی دەکات بەتایبەتی دوای رزگارکردنی رەققە لەلایەن شەرڤانانی یەپەگەوە، چونکە ئەوەی تورکیای زۆر نیگەران کردووە ئه و هاوکاریە لۆجیستی و عەسکەری و سیاسیەی ئەمریکایە بۆ شەڕڤانان و یەپەگە کە وەک مەتەڵێکی لێهاتووه و رەنگە لە داهاتوشدا یارمەتیەکان زیاتریش بن.
تورکیا دەمێکە خەون بە خەلافەتێکی وەهمیەوە دەبینێت کە وەک مەرجەعی سوننەکان و ئوممەی ئیسلامی بناسرێت، خەونێک هاوشێوەی خەلافەت و ئیمپراتۆریای عوسمانی و بلۆکێکی بەهێزی سوننە کە ئەمریکا حسابی بۆبکات هاوشێوەی بلۆکی شیعەی ئێرانی، ئێرانیش ختوکەی ئەم هەستە نەژادپەرستی و غرورەی تورکیا دەدات نەک لەبەر ئەوەی تورکیای وەک هاوپەیمانێتی ستراتیجی خۆی قبوڵە، بەڵکو لەبەر ئەوەی زیان بگەیەنێت بە مەرجەعە سوننیەکان و پەرتیان بکات و سعودیه و تورکیاو قەتەریش لەیەک دوربخاتەوە، چونکە ئێستا کۆماری ئیسلامی ئێران ئه و هێزەیە وەستاوە لەبەرانبەر جیهانی سوننەگەرای ئیسلامیداو هەڕەشەیە بۆ سەر بزاڤی ئیسلامی سوننی و سەلەفیەت و وەهابیەتی سعودی.
بەدیوەکەی تریدا ئەمە جەنگێکە لە بنەرەتدا بۆ لاوازکردنی پێگەی ئابوری و سیاسی و قەڵەمڕەوی سعودیە تاوەکو رۆڵ و کارایی کەمبکاتەوە لەسەر لوبنان و یەمەن و کەنداوی عەرەبی و جیهانی ئیسلامی و تورکیاش لاوازبکات و بیخانە خزمەتی خۆیەوە، بەڵام سەرەداوەکان ئەوەدەردەخەن کە تورکیا بەرگەی ئەم شەڕە مەزهەبیە ناگرێت، لەبەر دوو هۆکاری سەرەکی:
یەکەم/ دۆستە تازەکانی تورکیا دۆستی ستراتیجی نین و دژو پێچەوانەن لەگەڵ ئەدەبیات و ئایدۆلۆژیاو خەونی مێژوویی خەلافەتەکەیداو تورکیا بەکاردەهێنن بەشداری لاوەکی و میدیایی پێ بکەن و هێزی ئایدۆلۆژی و ئابووری تورکیاش یارمەتیدەر نییە بۆ ئەم هاوپەیمانێتیە، تەنانەت رای گشتی ناوخۆی تورکیا کە موسوڵمان و سوننەن لەگەڵ ئەم یاریەی ئەردوغان کۆک نین کە پاڵی داوەتەوە بە ئێرانەوە.
دووەم/ نەیارەکانی تورکیا ئێستا لەهەرکات زیاتر هۆشیار بونەتەوه و پاڵپشتی مەعنەوی دەکرێن، وەک بزوتنەوەی گویلەنیەکان و کوردانی باکورهەدەپە و ئۆپۆزسیۆنی وەک پارتی گەلی کۆماریچەهەپه و پاشان ئەزمونەکانی رۆژئاوای کوردستان پەیەده و یەپەگە تورکیا ئەگەر هەرێمی کوردستانیش لەدەست بدات ڕووبەرووی چەندین قەیرانی سەختی ناوخۆیی و ئابووری دەبێتەوە کە یەکێکیان نائارامی سنورەکانی تورکیایه و رەنگە پریشکی ئەم ئاگرە تا ئامەدو ئەنکەرەش بڕوات، بۆیە نەرمی نواندنی ئەم چەند رۆژەی تورکیا بەرانبەر بە رووداوەکانی کەرکوک و شەنگال و دەرکەوتنەوەی گەریلاکان لە شاخی شەنگال و کەرکووک ئەوەی لێدەخوێنرێتەوە کە تورکیا رەنگە لە داهاتووی نزیکدا ئاراستەکەی بگۆڕێت و بەئاسانی هەرێمی کوردستان لەخۆی نەکات، بەڵکو بیر لە مامەڵه و فۆڕمێکی دیکە بکاتەوە کە نەبێتە هۆی لەدەستدانی هەرێمی کوردستان.
بەڵام دەبێت کورد وەک نەتەوەیەکی خاوەن یەدەگی وزه و گازی سروشتی و کانزا ئەم کارانە بخاتە واری گفتوگۆو کارپێکردنەوە:
مامەڵەی عەقلانی لەگەڵ ئەم واقیعەدا بۆ کورد گرنگە و هێڵی سیاسی و سێهەمی خۆی بپارێزێت و ئەم کشانەوه و شکستە کار لە یەکڕیزی ناوخۆیی و ترازاندنی زیاتری دۆخەکە نەکات، چونکە کورد لە رووی ستراتیجی نەوتی و جیۆسیاسیەوە تا ئێستا ژمارەیەکی قورسه و دەبێت وەبەرهێنان و پیشەسازی بە دیبلۆماسیەتی خۆیەوە بکات و نەوت بگۆرێتەوە بە چوارچێوەیەکی دەستوری زامنکراوی پارێزراو لە رووی عەسکەری و ئابوورییەوە، پارێزگاریی لە هاوپەیمانە کۆنەکانی خۆی بکات، هەموو شیعە لەخۆی نەکاتە دوژمن، دەستپێکردنەوەی بەهێزی گفتوگۆ لەگەڵ بەغدادو لەگەڵ نەیارەکانی عەبادی، دانانی نەخشە رێگا بۆ ئەم دۆخە ئاڵۆزەی ناوچەکە، لەگەڵ چارەسەری ئاریشە ناوخۆییەکان و کێشەی حیزبە کوردیەکان، چونکە سەرقاڵبون پێوەی رەنگە دوچاری ماڵوێرانی گەورەمان بکاتەوە. [1]
=KTML_Bold=تێبینی: ئەم بابەتە بە ڕێنووسی سەرچاوەی ئاماژە پێکراو نووسراوە، کوردیپێدیا هیچ دەستکارییەکی نەکردووە!=KTML_End=