عێراقی شکست
ئاسۆ عەبدوللەتیفئاسۆ عەبدوللەتیف
عێراقی شکست وەک چەمک کەمێک قورسە، بۆ هەندێک کەس کە هێشتا خەیاڵدانیان پڕە لە ملکەچی و سازش و بچوکبوونەوە لەبەردەم نەتەوەی زاڵدا.
ڕاستیە تاڵەکە ئەوەیە عێراق هەمیشە لە شکستەوە بۆ شکستێکی تر رۆشتوه و دەڕوات، لە مۆدێلی هێنان و دانانی مەلەکیەتەوە، 1921_1933 شکڵ و بنەمای گرتووە، گرفتی ئەم مێژووەش ئەوەیە، مەلەکیەتی عێراقیش خۆی سیستم نەبوو، هەروا هێنایان و فەرزیانکرد، خۆزیا سیستم بوایه و رێچکەی بگرتایە لەگەڵ دەوڵەتانی کۆلۆنیاڵ و لە خراپترین حاڵەتدا ئێمە عێراقیەکی بەرەگەز بەریتانی دەبووین ژیان و خوێندن و ئایندەمان کەمێک روون وەک جەزائیری و تونسی و مەغریبیەکان،بەڵام مەلەکیەتیش، تەنها حەزێکی سیاسی و کۆڵۆنیالیستی و پەرچەکرداری خەلافەتی عوسمانی و دەرهاوێشتەکانی بلۆکبەندی ئەوسەردەمەی دەوڵەتانی عوزما بوو، ئەوەش بۆ دەستبەسەرداگرتنی سەرچاوە نەوتیەکان لە بیستەکانی سەدەی رابردوودا، خۆ ئەگەر مەلەکیەت بنەماو سیستم بوایە عێراقیش ئێستا وەک یەکێک لە دەوڵەتە پێشکەوتوەکانی ناوچەکە وێنادەکراو بنەمایەکی هەبوو بۆ بەردەوامی، دادگایەکی هەبوو بۆ سزادان، بانکێکی هەبوو بۆ ئابوری، کێڵگەیەکی هەبوو بۆ خاوەندارێتیکردن، بەڵام چونکە لە عێراقدا هەموو حوکمرانیەکان دەرهاوێشته و پەرچەکردار بوون، بۆیە هەمیشە بەم دەرەنجامە خراپانە گەشتوه و هیچ یەکێک لە بنەماو سیماکانی دەوڵەتی نییە جگە لە چەک و توندوتیژی و شەڕی تائیفی.
مێژووی نزیکی ئەم عێراقەش هەر ئەوەیه لە مۆدێلی شکستی ناسیۆنالیزمی سوننەی بەعسەوە بۆ مۆدێلی شکستی مەزهەبی و ناسیۆنالیزمی شیعە درێژبۆتەوە، دیسان ئه و دەسەڵات و حکومەتانەش بێ سیستم و بێ فکرو جیهانبینی بوون، خاڵی بوون لە رۆحی دەوڵەتداری مۆدێرن و دەوڵەتی مەدەنی و یاساو سەروەری تاک، هەمیشە خەیاڵدانیان پڕبووە لە کودەتای عەسکەری و پاکتاوکردنی یەکترو سڕینەوه و کوشتن، کاتی خۆشی هاشمییەکان کە زانیان عێراق بەم جۆرەیه و ئەم پارادایمە بەوان ناگۆڕێت خێرا هەڵاتن لێی.
شتێک هەیە دەبێت بزانرێت ئەویش ئەوەیە عێراق هی کەس نیه و هی هەموو کەسیشە بە کوردستانیشەوە، ئەم تێزەش نەگۆڕو سابتە، بۆیە هەمیشە ئارامیەکان و جەنگەکان و ماڵوێرانیەکانی عێراق وەک لەرزوتا دێن و دەچن، بە کورتی ئەم جەستەیە جەستەیەکی ناجێگیرە، ناجێگیربوون پەتایەکی گەڕییە بەم عێراقەوه و لێی نابێتەوە.
لە ساتەوەختی کۆتایی مۆدێلی سەددامەوە لە 9/4/2003 وامان زانی جەستەکە لەنگەری ئارام دەگرێت و تێزەکە دەگۆرێت وەلێ تا ئێستای ئاگربەردان لە عەمبارەکانی کۆمسیۆنی هەڵبژاردن و دەستێوەردانەکانی پرۆسەی سیاسی، تابلۆکە ناشیرینتر بووه و پێستەکەش گەڕتربووە، ئەوەی لە عێراق روودەدات خەیاڵدانی فاشیەت و تاکرەوییە لە حوکمرانیداو ئەم کەڵکەڵەیە لە مێشکی هەموو عێراقیەکدا هەیە، ئەمە ئیتر قەدەری سۆسیۆلۆجیای تاکی عێراقییە، بەرمەبنای کەلتورێکی درێژیی سیاسی و فەزایەکی سامناکە، کە هەمان کەلتوری سیاسی و فەزای رابردووی دوای مەلەکیەتە بۆ قەومیەکان و عارفەکان و سەلامەکان و بەکرەکان و بەعسیەکان تا عەبادیو مالیکی و عامیریی و سەدریەکان.
عێراق وڵاتی فیتنه و دوبەرەکی و کێبرکێ ناشیرینەکانە، هەر شیعەکان کەسیان دەست نەکەوێت بۆ کێبرکێ و ئاژاوە خۆیان یەکتری تەواو دەکەن، ئەوەتا ئێستا خەریکی شەڕی یەکلاییکردنەوەی شەرعیەتی مەرجەعەکانی قوم و نەجەفن، ئەم جەنگەش چەندساڵی دەوێت و کورد پێویستە لە کوێ و لە چ پەناو پەسێرێکدا بێت بۆ ئەوەی نەپلیشێتەوەلەبەردەم نەوەکانی حەسەن و حسێن و یەزیدی کوری موعاویەدا.
کوردله و عێراقەدا پێویستە ئیتر فەنتازیا و دیبلۆماسیەت نەنوێنێت بۆ عێراق، چونکە عێراق بە کورد چاک نابێت، عێراق وا هاتووه و وا پەروەردەکراوه و کوردیش دەبێت به و تێزە ئیش بکات وەک چۆن مەرجەع و مەلاو میلیشیاکانی شیعه و سوننە دەیکەن، ئێ تۆ هەزار ساڵ بڵێ دیموکراسی و مافی مرۆڤ و ئه و دێت قەراسینه و قەساس و پەروەردەت دەکات بە بیری خۆی، تۆ هەر بڵێ نە عەرەبم نە ئێرانیم نە تورکێکی شاخستانیم، ناخوات ئەوە گوتاری میدیاییە ئەبێ کۆتایی بێت، دەبێت کوردیش رەق و زبرو حەددی بێت و سەرئێشە بێت بۆ عێراقیەکان لەبری چەتری ئەمان و هەوێنی دیموکراسی و پاراستی برایەتی و ئەم قسانە.
ئەم عێراقە با سەرۆک کۆمارو سەرۆک ئەرکانەکەشی کورد بێت، ئەوە رۆتینه و پەنجاساڵ پێش ئێستاش کورد له و بەغدادە پله و پایه و وەزارەتخانەی هەبوە، جێگری سەدام کوردو جێگری ئەتاتورکیش هەر کوردبوو، چ تەوفیری هەیە، بیرکردنەوەی سەپاندنی دەسەڵات بۆ سەر ئەم هەرێمە، هێشتا لە خەیاڵدانی عێراقیەکاندایە، کەواتە دەبێت خەیاڵدانەکە بگۆریت و ئیش بکەیت لەسەر ئه و بیرکردنەوە گەر دەتوانیت، ئەگەرنا دەبێت بگەرێینەوە بۆ مەنتیقی شەڕی بەردەقارەمان، گەر توانات هەیە دەستکاری عەقڵیەتەکان بکە، دەنگ و کورسی پەرلەمان هیچ نییە تۆ هەر نەتەوەی دوەمیت خۆ ناتوانن ئەمەش بگۆرن لە چی دەترسی لە عێراق؟
گرنگە ئیتر ئەوەندە نەچینە بەغداد بۆ داواکاری پۆست، دەرکەوت پۆست لە رابردوو نەیتوانی بەر بگرێت لە تاڵاوێکی ترو مەرگەساتێکی تر، پۆستەکان دڵنیایی نین بۆ کورد بەڵکو چەکێکە بۆ شەرعیەتدان بۆ عێراقێکی شکست و نەفرەتی و تاریک، کە ئەوە رەوشەکەیەتی ئێستا دەبینرێت، دانوستانی بەهێزیش، بە ئەجێندای بەهێز دەکرێت نەک بە شاندی دووباره و سەدبارە بۆ بەغداد، لە هونەری کارگێڕییدا پێویستە ئەولەویەتی دانوستان دیاری بکرێت و هێڵەکانی شاراوەبن، ئێمەی کورد شتی شاراوەمان نیە، ئەدی چی بکەین!؟
[1]
تێبینی: ئەم بابەتە بە ڕێنووسی سەرچاوەی ئاماژە پێکراو نووسراوە، کوردیپێدیا هیچ دەستکارییەکی نەکردووە!