عیللەتی حکومەت؟
ئاسۆ عەبدوللەتیفئاسۆ عەبدوللەتیف

ئەم وتارە باسی فۆرمی سیاسی و حیزبی و تەشکیلەی ئایدۆلۆژی حکومەت ناکات، باسی تێزی حوکمرانیەکی راقی و خزمەتگوزار دەکات لە کۆمەڵگایەکی سەرەتایی تازە گەشەکردوودا الدول النامیە بۆیەکەمجار لە ساڵی 1949 و دوای جەنگی جیهانی دووەم هاری ترومەن سەرۆکی ئەمریکا ئەم زاراوەیەی بەکارهێنا دەوڵەتانی گەشەسەندوو، یان وڵاتانی جیهانی سێهەم بۆ رزگاربوون لە کەمدەستی و هەژاریی.

بۆ رزگاربوون له و فەقرو کەمدەستیە بێگومان رێگاچارە هەیە، ئینجا بریاری ئازایانە، یەکێک له و کێماسی و گرفتانەی کۆمەڵگای کوردیی ئەوەیە ناسنامەی ئابووری دیاریکراوی نییە و بە ئاسانی ناناسرێتەوە رەگەزی سەرەکی ئابووریمان چییە و چۆنە، ئەبێت سەرەتا ئەم نەخشە رێگایە دروست بکرێت و ناوێک بدۆزینەوە بۆی، ئایا کۆمەڵگایەکی پیشەسازی کشتوکاڵی یا گەشتیاریمان هەیە؟.

تا ئێستا ئابووری ئەم هەرێمە بەندە بە نەوت و موشتەقاتەکانیەوە، مووچە و دەرماڵه و بودجەی گشتی و هەموو خەرجییەکانی ئەم حکومەتە بەندە بەم خاڵە جەوهەریەوە، یانی ئەگەر ئەم سەرچاوەیە وشکی کرد یان کەمیکرد دەبێت خۆمان ئامادە بکەین بۆ دوو ئەگەری چاوەروانکراو.

یەکەمیان: کارەساتێکی مرۆیی و بێکاریەکی کوشنده و هەڵایسانی ئابوریی و بێ بازاڕیی و برسێتی بەردەوام.

دوەم: خۆ رادەستکردن بە قەدەرو بە حکومەتی ناوەند بە هەموو مەرج و رێنمایی و رێکارەکانیەوە، بەبێ شانراتەکاندن، کەواتە چی بکرێت بۆ بەرپەرچدانەوەی ئەم دوو ئەگەرە؟

کێشە ئەوەیە حکومەت لەسەر هەموو سێکتەرەکان کاردەکات بەڵام بە لاوازی و لەسەرخۆو بەوپەڕی کەمتەرخەمی، بەبێ ئەوەی تا ئێستا لە سێکتەرێکدا بە پلەی ئیمتیاز براوەبین، حکومەت جگە لەوەی پێویستە پەیوەندیە ناوخۆیی و دەرەکیەکانی خۆی رابگرێت و دیبلۆماسیەتی خۆی درێژە پێبدات لەگەڵ هاوکێشە هەرێمی و نێودەوڵەتیەکان، هەمانکات پێویستە کاربکات بە تێزی حوکمرانییەکی راقی و نیشانەگرتن لە یەک تارگێت و پەرەدان بە بوژانەوەی کەرتێکی تایبەت، بۆ نمونە کابینەی نۆی حکومەتی هەرێم گرنگە ناسنامەیەکی جیاوازی هەبێت، بۆ نمونە کابینەی ژینگه و گەشتوگوزارو شەقام و رێگاوبانەکان بێت، یان کابینەی کشتوکاڵ و ئاودێری و بەنداوەکان بێت، بۆ ئەوەی چوار ساڵی ئایندە ئەم حکومەته و کابینەیە بەتەواوی وەزارەتەکانیەوە لە خزمەتی یەک ئەجێنداو تارگێتی دیاریکراودابێت و ئەوەندە خەیاڵدان و پاره و تونستەکانی بەفیرۆنەچێت، بیهێننە پێشچاوی خۆتان چوار ساڵ کاربکرێت بۆ یەک سێکتەر بە تەواوی دەسەڵات و دڵسۆزی و لێپێچینەوه و و بەدواداچونەکانیەوە دەبێت چ هەرێمێکی گەشەسەندوو دروست بکەین، چوار ساڵ کابینەیەک ناوبنرێت کابینەی ژینگه و گەشتوگوزار، شەقامی جوان، چاککردنی رێگاوبانەکان، بەستنەوەی شارەکان بە گوندەکانەوە، پەرەدان بە ناوچە گەشتیاریەکان، تونێل و ترام و هاتوچۆو جوتسایدو ئۆتۆبان و هێڵی شەمەندەفەر، دوای چوار ساڵ ئەبێت ئەم هەرێمە چۆن بێت؟ بەڵام کاتێک بودجەیەکی بچڕ پچڕ دابین دەکرێت بۆ ئەم پرۆژه و ئه و پرۆژه و هیچیشیان بەتەواوی و دیقەتەوە دروست ناکرێت و کوردستان بەم شێوە مۆلەق و سەرگەردانیە دەمێنێتەوە و ئەوەی دەستی دەخەین گەشەی نارێک و ناتەندروست، میعماریەکی خراپ، شەقامێکی ناقۆڵاو پڕ چاڵی و چۆڵی، بەهەدەردانێکی زیادە.

باشە حکومەتی ئایندە بۆ حکومەتی کشتوکاڵ و ئاودێری و بەنداوەکان نەبێت، جیاوازی وەزارەتی کشتوکاڵ چیە لەگەڵ وەزارەتی نەوت و سامانە سروشتیەکان، بۆ کەس گوێ بە برنج و گەنم و جۆو دانەوێڵه و میوەکان و پرۆژەی ماسی و پەلەوەر نادات لە بری نەوت؟ یان تاکەی ئەم وڵاتە ژەهری کوشندەی ئۆتۆمبیل و مۆلیدە ئەهلیەکان و کارخانە بێ فلتەرەکان بە هێواشی بیکوژێت، ئایا دەکرێت رێژەی بەرزبوونەوە نەخۆشیە درم و ڤایرۆسیەکان و شێرپەنجەکان بژمێرین و پلانێکمان نەبێت بۆ رووبەروو بوونەوەی؟ یانی وەزارەتی تەندروسیتی و ژینگه و گەشتوگوزار تا ئێستا ئەرکیان چی بووە بۆ کۆنترۆڵکردنی ئەم دیاردانه و بە بەرچاویانەوە ئه و هەموو ژەهرو دوکەڵە ژینگەی پاکی ئەم کوردستانە تێک ئەدات چۆن دەکرێت نەتوانرێت بەری پێبگیرێت، باشە وەزارەتێک نەتوانێت وەزیفەی پیشەیی و مرۆیی و پسپۆری و ئەخلاقی خۆی بەجێ بهێنێت، یان وەزارەتێک ئەجێندای نەبێت، ئاخۆ شەرعیەتی هەبوونی دەبێت چی بێت و بۆچی بێتە بار بەسەر شانی حکومەت و خەڵکیشەوە؟ دڵنیام بەشی زۆری گلەیی و گازندای خەڵک و نارەزایەتی میللەت پەیوەندی بە ئەدای ئه و وەزارەتانەوە هەیە، ئەگەر رەوشی ئه و وەزارەتانە چاک بکرێت و دوو وەزیر بانگێشتی پەرلەمان بکرێت، بەدواداچوون بۆ دوو پرۆژەی شکستخواردوو بکرێت، لە چوار جاده و شەقامی قڵیشبردوو، پرسینەوە بکرێت، رەسمی دیواری قوتابخانەیەکی درزتێکەوتوو پیشان بدرێت، بەبێ موجامەله و شاردنەوەی راستیەکان، دڵنیام هیچ وەزیرێک زاتی ئەوەناکات وەزارەتەکەی به و پەرپوتی و کەمتەرخەمی و گەندەڵیەوە بەرێوە ببرێت.

دیارە پەنابردنی دەسەڵاتێک بۆ نەوت و گوێنەدان بە وەزارەتەکانی تر تەنها تەفسیرێک هەڵدەگرێت، ئەویش ئەوەیە دەستکەوت و قازانجی نەوت هیچ هونەرو هیلاکی و سەلیقەیەکی تێدانیە، لێ کەرتەکانی تر هونەر و پلان و خستنەگەڕی عەقڵی زانستی و مرۆیی و چەندین تەقەلای پێویستە بۆ ئەوەی بەرهەمێکی گەورەی هەبێت.

میدیاکان هەر باسی نەوت و موشتەقاتەکانی دەکەن و کشتوکاڵ و گەشتیاری و ژینگه و تەندروستی و کارەبا کە گرنگترین وەزارەتن کەس لایان لێ ناکاتەوە، ئەی هەژارانی ئەم هەرێمە چۆن بژین و گوزەرانیان باش بکرێت بەتایبەتی ئەگەر ئه و سەرچاوە نەوتیانە نەمان، مایەی بەزەییە هێشتا لە قۆناغی کشتوکاڵیدا بین و شۆرش لەسەر مێرگی کشتوکاڵ و بە دانەوێڵەی ئه و خەڵکە خۆی قەڵه و کردبێت کەچی چێشتێک چەڵتوک و ساوەری کوردیت دەست نەکەوێت بۆ خواردن و لە تورکیاو ئێران و چینەوە هەناردەی بکەین، ئایا دەکرێت مۆزو پرتەقاڵ و پەتاتە لە میسرو تورکیاو ئێرانەوە هەناردە بکەین؟

ئەگەر کشتوکاڵ وەک ئەڵتەرناتیڤی نەوت سەیر نەکەین و لە ئەجندای حکومەت ئەولەویەتی پێ نەدرێت و تەنها حیزبی بچوکی پێرازی بکرێت وەک جاران ئەوا بەهیچ جۆرێک ناتوانین دەستنیشانی عیللەتی حکومەت بکەین بەره و ئایندەیەکی باشتر، با کەمێک ئاوڕ لە جوتیارو گوندو داس و شەتڵ و وەرزێری بدەینەوه و بازوی جوتیارەکانمان بەهێز بکەین و کەمێک فشار دروست بکەین و هاوردەکردنی دانەوێڵەی دەرەکی رابگرین و پشت بە جوتیارو بەرهەمی خۆمان ببەستین، پێویستە پرۆسەی بە فەرمانبەرکردن و پۆلیسکردنی بێکاران و جوتیارو خاوەن کێڵگەکان رابگرین و لە بری موچەی بەلاش و بەتاڵەی داپۆشراو، دەرفەتی کارو خستنەگەڕی کشتوکاڵی مۆدێرن و رەخساندنی لەوەڕگاو ئاودێرییەکی شایستە دابین بکەین. [1]

تێبینی: ئەم بابەتە بە ڕێنووسی سەرچاوەی ئاماژە پێکراو نووسراوە، کوردیپێدیا هیچ دەستکارییەکی نەکردووە!