جەنگ و نەخشەسازییەکانی
ئاسۆ عەبدوللەتیفئاسۆ عەبدوللەتیف

لە بنەڕەتدا هیچ جەنگێک لە پێناو مرۆڤ و خۆشگوزەرانی و فەزیلەتەکانیدا نییە، بەڵکو لە پێناو خودی ئەو مۆدێلە سەرمایەداری و بیرۆکە دژە مرۆییانەدایە، کە مرۆڤەکان دەهاڕێت و دەیانکاتە سوتەمەنیی و قەقنەس. دیوەکەی دیکەی جەنگ جیاوازیی و لەیەک نەچوونە، یانی دوو مۆدێل، دوو وڵاتی بەهێزی لەیەک چوو هەرگیز بەشەڕنایەن، کورت و پوخت دوو وڵاتی خاوەن چەک و کڵاوەی ئەتۆمیش بەشەڕنایەن، چونکە یەک ئامانجیان هەیە، رووسیا و ئەمەریکا زۆر وێکچوون، بۆیە کێشەیەک لە ئارادا نییە بۆ جەنگ، باسی ئەو فۆڕمە میدیاییە گشتییە ناکەین، کێشەکە دابەشکاریی و دیزاینکردنەوەی هاوسەنگیی چەک و وزەیە لە دوای جەنگی بایەلۆژیی کۆرۆنا.

ترەمپیزم و پۆتینیزم و رابەریزمی ئێرانی و کیم جۆن ئونی کۆریایی و چینی و ئەوانەی عێراق و سووریی و لوبنانی هەموو وەک یەکن، شەڕێک بوونی نییە، ئەمەریکا دەخوازێت وێنە لەیەکچووەکانی خۆی زیادبکات بۆ سەپاندنی زیاتر و وەرگرتنی قازانجی باشتر، واتە کۆپی خۆی لە ناوچەکە بەرهەم بهێنێت، ئێران و چین و رووسیاش هەر خەریکی ئەوەن، شەڕی کۆپیکردنەوەیە، شەڕی دەوڵەتسازی و پاراستنی شکۆی دەوڵەتی گەورە و ریسواکردنی دەوڵەتی لاواز و بچووکە.

لە ساڵی 2019 ئیسرائیل بۆ ئەوەی موشەکەکانی تاقیبکاتەوە، هەندێک مۆڵگەی سوپای قودسی ئێرانی لە سووریا کردە ئامانج، گوایە لە ئامانجە ستراتیجیەکانی ئێرانی داوە، ئەمە ئەسڵەن ختوکەدان زیاتر هیچیتر نەبوو، ویستی بە تاران بڵێت وریابە با لە من بچیی و شەڕمان نەبێت، ئەگینا هێزی ئەو موشەکە کیشوەربڕانە بۆ قوم و تارانیش دەڕۆیشت، بەڵام ئیسرائیل و ئێران لەیەک دەچن و شەڕ لە قازانجیان نییە.

جەنگی ئۆکرانیا جەنگی ئایدۆلۆژی و ئایینی و ناسیۆنالیزمی کەلتوریی و زمانی نییە، جەنگی گەڕاندنەوەی شکۆیە بۆ خودی دەوڵەت و کۆپییەکانی مرۆڤ سوتەمەنییە، جەنگی جەمسەرەکانە لە رواڵەت و فۆڕمەکانی وەک قاعیدە و داعشداعش و هاوپەیمانیەکانی ناتۆ و ئەوروپا و میلیتانەکانی سوپای پاسداران و قودس و حەشدی شەعبیحەشدی شەعبی و مارێنز و هێزەکانی ئاشتی پارێز و بزووتنەوەکانی وەک تاڵیبان و حیزبوڵڵا، تا دەگات بە ئەرگەنەکۆنی سەوزی دینیی تورکی، هەموو بۆ بەرگریکردن لە بنەماکانی وەکیەکیی و لەیەکچوون و دەوڵەتسازیی و کانتۆناتی بچووک دروستکراون.

کارەساتە لەژێر ئەو سیستمانەدا دەوڵەتی لەرزۆک و وەهمی بیت و هیوا هەڵچنیت بە دەوڵەتی دیکەدا، وەک دارشەق و خۆت ئیرادەت تێکشکاو بێت، دەبێت نەتەوەی بێ دەوڵەتی وەک کورد ئیرادەسازیی بکات لە بری چەپڵە و لایەنگیری، یانی دەوڵەتیشی نەبێت دەستبگرێت بە بنەماکانی دەوڵەتسازییەوە، تەنانەت لایەنگرییش جۆرێکە لە گەمژەیی بۆ رووسیا یان ئۆکرانیا، بیرمان نەچێت یەکەم زەبری دڵڕەقی ئەو دیسپۆتیزم و دارشەقەی سەرمایەداریی ئەمەریکا و قەیسەرە بچوکەکە، بۆ دەوڵەتەکانی ناو بەهاری عەرەبی لە 10 ساڵی رابردوو بەر لە محەمەد مورسی لە میسر و رۆژئاوای کوردستان و باشووری کوردستان و راشد غەننوشیی تونس کەوت و جیهان و ناتۆ و یەکێتی ئەوروپاش بێدەنگ بوون و لە هەمووشیاندا ئەمەریکا و رووسیا لیدەری سەرەکی ئەو بەدمۆڕاڵییە بوون.

ناتۆ چییە؟
ڕێکخراوێکی سەربازیی ستراتیژیی جەنگە و سەربە میراتی سیستمی سەرمایەداریی کلاسیکی جیھانییە، پەیمانی باکووری ئەتڵەسی NATO ‌ کورتکراوەی چوار وشەی ئینگلیزییە‌: North Atlantic Treaty Organization.

هاوپەیمانێتیەکی نێودەوڵەتی سەربازییە و چەندین دەوڵەتی رۆژئاوایی و ئەوروپی و ئاسیایی و سلۆڤی پێکیدەهێنن، لە ساڵی 1949 لە ئەمەریکا دایانمەزراند، دژیی داگیرکاریی و ھەژمونی بلۆکی سۆسیالیستی یەکێتی سۆڤێت، ئەوەتا گەرمایی ئەو جەنگە تا ئێستا ماوە لای رووسیای دژە ناتۆ، بارەگای سەرەکی لە بڕۆکسێلی پایتەختی بەلژیکایە، دامەزرێنەرانی سەرەکی ئەم رێکخراوە، لە سەرەتادا بریتیبوون لە وڵاتانی وەک بەلژیک، دانیمارک، کەنەدا، فەرەنسا، ئایسلاند، ئیتالیا، لۆکسمبۆرگ، هۆڵەندا، نەرویج، پورتوگال، بەریتانیا، ئەمەریکا، تورکیا، دواتر فراوانکرا بۆ زیاتر لە 30 دەوڵەت.

ئامانج لەم هاوپەیمانێتیە پاراستنی ئەندامانی رێکخراوەکە بوو لە بەردەم هەڕەشەکانی جەنگ و کاولکاری و موستەعمەر، دواتر یەکێتی سۆڤێت پەیمانێکی ھاوشێوەی بەناوی پەیمانی وارشۆ لە ساڵی 1955 دروست کرد بۆ کێبرکێ و ھەرەشەکانی ئەم رێکخراوە. بەڵام رووسیا و دەیان وڵاتی عەرەبی و ئاسیایی تا ئێستاش زۆر باوەڕیان بەم رێکخراوە نییە، بەتایبەتی دوای ئەوەی زۆرێک لە ئەندامانی ئەم رێکخراوە خۆیان بونەتە مافیا و بازرگانی گەورەی جەنگ بۆ جینۆساید و کاولکاریی وەک تورکیا و ئەمەریکا، لەم روداوانەی چەند ساڵ پێشی رۆژئاوای کوردستان و داگیرکردنەوەی کەرکووککەرکووک و شەنگال و کۆی پێشێلکاری و تاوانکارییەکان.

بێدەنگی ئەم رێکخراوە بەباشی ھەستی پێکرا، بە کورتی ئەم رێکخراوە توانستی لێپێچینەوەی نەماوە بەرانبەر تاوان و چەتەگەریی و سەرپێچییەکانی بەشێک لە ئەندامەکانی خۆیشی، ھەندێک چاودێر پێیانوایە، ئەرک و رۆڵی رێکخراوەکە بەرەو کۆتایی تونێلەکە رۆیشتووە و تەنیا فۆرمێکە بۆ شەرعیەتدان بە ھەندێک پرس و پرۆژەی سیخورگەریی گلۆبالیزمی نھێنی جیھانی، بۆ یەکجاریش لە شکستی کۆماری مھابادەوە تا رەشەکوژیی نوێی شۆڤێنیزمی تورک و عەرەبی عێراقی لە ئەنفال و کیمیاییبارانی هەڵەبجەهەڵەبجە 1988، ئەم رێکخراوە شەھامەتێکی نەنواندوە دەرھەق بە پاراستنی کورد و چیرۆکە تراژیدیەکانی! کەواتە دەبێت کورد باشتر لە گۆڕانی ئەو کەش و هەوایە تێبگات و پرسەکە مرۆڤدۆستی نییە ئەوەندەی تراژیدیایەکە بۆ کەمە نەتەوەکان و گەلە بێدەوڵەتەکان و دووبارە دیزاینکردنەوەی ناوچەکان.

موبەلیغ و نووسەر و سیاسیی دەوڵەتی کۆنی رۆمانی مارکۆس شیشرۆن دەڵێت: چەک هاتە نێوانەوە، ئیتر یاساکان دەبێت بێدەنگ بن، ڤلادیمێر پۆتن جەنگی هەڵنەگیرساند بەتەنیا دژی ئۆکراین، بەڵکو لە راستیدا دژی ئەو مۆدێلی یاساسازییە وەهمیەیە، دژی دەوڵەتسازیی و کۆپیسازیی رۆژئاوایە لە سنوورەکانیدا، ئەمەریکا خوازیارە دەوڵەتی دیکە هەبێت و خۆی دارشەقەکانی بێت و یاسا ئەوروپیەکانیش پارێزەری بن و رووسیاش ئەوەی ناوێت. [1]

تێبینی: ئەم بابەتە بە ڕێنووسی سەرچاوەی ئاماژە پێکراو نووسراوە، کوردیپێدیا هیچ دەستکارییەکی نەکردووە!