پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان





گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
ژیاننامە
شوانی ڕەحمان قەشقە
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سالار ئەربیل
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
عەبدولکەریم غازی باڵەکی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سەنگەر سمکۆ گەردی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
بەختیاری ئاسایش
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سەید ئاراس رواندزی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
نیشتمان مستەفا ناوپردانی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
شێروان ئەحمەد
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
هێرۆ بەرزنجی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
زوبێر باڵەک
22-11-2024
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  526,950
وێنە
  111,934
پەرتووک PDF
  20,524
فایلی پەیوەندیدار
  106,665
ڤیدیۆ
  1,591
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
289,967
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,948
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,254
عربي - Arabic 
31,700
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,727
فارسی - Farsi 
11,132
English - English 
7,777
Türkçe - Turkish 
3,681
Deutsch - German 
1,807
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,159
ژیاننامە 
26,624
پەرتووکخانە 
25,931
کورتەباس 
18,892
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,981
پەند 
13,753
شوێنەکان 
12,018
شەهیدان 
11,928
کۆمەڵکوژی 
10,932
هۆنراوە 
10,487
بەڵگەنامەکان 
8,380
وێنە و پێناس 
7,418
ئامار و ڕاپرسی 
4,627
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,491
ڤیدیۆ 
1,487
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,460
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
824
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
777
کارە هونەرییەکان 
767
فەرمانگەکان  
739
شوێنەوار و کۆنینە 
636
گیانلەبەرانی کوردستان 
343
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
یارییە کوردەوارییەکان 
83
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
ئیدیۆم 
31
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
327
PDF 
32,084
MP4 
2,650
IMG 
205,480
∑   تێکڕا 
240,541
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
ژیاننامە
ئەمین حەمید ڕەزا دەلۆیی
شەهیدان
ژینا ئەمینی
کورتەباس
دامەزرێنەری کوردیپێدیا: ئێم...
ژیاننامە
سروە شیری
پەرتووکخانە
لە ئەمەریکاوە؛ بینین، مەعری...
جینۆسایدى کولتوورى کورد لە کەرکووک
بە ڕێنووسێکی پوخت لە ماشێنی گەڕانەکەماندا بگەڕێ، بەدڵنیاییەوە ئەنجامێکی باش بەدەست دەهێنیت!
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

جینۆسایدى کولتوورى کورد لە کەرکووک

جینۆسایدى کولتوورى کورد لە کەرکووک
جینۆسایدى کولتوورى کورد لە #کەرکووک#
نووسینی: #بارام سوبحی#

حکوومەتى ئێراق لە چوارچێوەى سیاسەتى بە عەرەبکردنى کەرکووکدا، زیاتر لە دە هەزار کیلۆمەترى لە ڕووبەرى پارێزگاکە دابڕى و هەزاران خێزانیشى لەو شارە ڕاگواست، بەهۆکارى ئەوەى وەکوو سەدام حسێن دەیووت: کورد ڕۆژێک دێت هەوڵى دامەزراندنى دەوڵەتى سەربەخۆى خۆى دەدات، کەرکووکیش دڵى ئەو دەوڵەتە دەبێت، بۆیە دەبێت زۆرینەى دانیشتووانى بکرێتە عەرەب. ئەو ستەمکارییانەى حکوومەتى ئێراقیش دەچنە چوارچێوەى جینۆسایدى کولتوورییەوە. حیزبى #بەعس# لەماوەى دەسەڵاتیدا لە (1963–2003)، بۆ کەمکردنەوەى ڕێژەى کورد لە کەرکووک، بەدەر لە کۆمەڵکوژى، ستەمکارییەکانى بە عەرەبکردن و ڕاگواستن و گۆڕانکارى دیمۆگرافى ئەنجامدا، ئەو تاوانکارییانەش دەچنە چوارچێوەى جینۆسایدى کولتوورییەوە.
مەبەست لە جینۆسایدی کولتووریی و نەتەوەیی بریتییە لە قەدەغەکردنی زمان و ڕۆشنبیری و شێواندنی مێژوو، فەوتاندنی تایبەتمەندێتی نەتەوەیی و نەهێشتنی یەکێتی هاوبەشی نێوان خەڵک و وێرانکردنی شوێنەوارە دێرینەکان وەکوو ڕووخاندنی ئەشکەوت و مزگەوت و کڵێسه و هەموو شوێنەوارێک کە پاشماوەی کۆن یان نوێ بێت و بەرهەمی جۆری ژیانی ئەو خەڵکە بێت. هەروەها (یایر ئاورۆنى) پسپۆڕى بوارى جینۆساید، لەپێناسەى جینۆسایدى کولتووریدا دەڵێت: وێرانکردنى ناسنامەى گشتى گرووپێکى ئیتنیکییە بەبێ ڕیشەکێشکردنى ئەندامانى گرووپەکە، یان بەشێوەیەکى تر بوترێت، وێرانکردنى نافیزیکى گرووپێکى ئیتنیکییە، ئەم دیاردەیەش زۆرجار وەک جینۆسایدى کلتوورى ناودەبرێت.

$سڕینەوەى کورد لە کەرکووک$
ناوى کەرکووک بەم شێوەیەى ئێستا دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمى (تەیمورى لەنگ) بۆ یەکەمجار لە پەرتووکى (شەرەفەددین عەلى یەزدى) (ظفرنامە) کە لە دەوروبەرى ساڵى (1424-1425ز)دا نووسراوە، بەم شێوەى ئێستاى ناوى هاتووە. بەگوێرەى سەرژمێرییەکانیش کە لە سەردەمى پادشایەتى و کۆماریدا ئەنجامدراون، کورد زۆرینەى دانیشتووانى پارێزگاکە بووە، بۆیە دەسەڵاتدارانى ئێراق بەتایبەتى بەعسییەکان لە هەوڵى کەمکردنەوەى ڕێژەى کورد و زیادکردنى پێکهاتەى عەرەبیدا بوون. بەر لەگەیشتنى بەعس بە دەسەڵات، تەنیا یەک گەڕەک و دوو کۆڵانى عەرەبى لە شارى کەرکووکدا هەبوون، بەڵام بەعس بۆ ئەوەى سیماى ڕاستەقینەى کەرکووک تێکبدات و بشێوێنێ، لەماوەى چارەکە سەدەیەکدا (36) گەڕەکى تازەى بۆ عەرەبى هاوردە لە شارى کەرکووک و دەیان نیشنگە و کۆمەڵگەى عەرەبى لە پارێزگاکە درووستکرد، هەرچى ناوى تۆخى عەرەبى و درووشمى تایبەت بەخۆى هەبوو لەو گەڕەکانەى نا، وەک: (کرامە، البعث، 17 تموز، الوحدە، الحریە، العروبە، النصر، القادسیە، واحد اذار، واحد حزیران، المیلاد، المنصور، 7 نیسان، قرطبە، تونس، عدن، صدام، المعتصم، الامین، الشهداء، الواسطى، النخوە، الصقور، الرشید، المأمون، الحجاج، المجزرە، الفاروق، الخضراء، الزوراء، غرناطە، الخلفاء، بدر، عدنان، تسعین و سعد).
لە ساڵى (1968) پارێزگاى کەرکووک بریتى بوو لە: شارۆچکەی ناوەندى کەرکووک کە شارەدێکانى #قەرەحەسەن#، #پردێ#، #شوان# و تازەى لەسەر بوو، شارؤچکەى #کفرى# کە شارەدێى #قەرەتەپە#ى لەسەر بوو، شارۆچکەى #چەمچەماڵ# هەردوو شارەدێى #ئاغجەلەر# و #سەنگاو#ى لەسەر بوو، شارۆچکەى #خورماتوو# شارەدێکانى #داقوق# و #قادرکەرەم#ى لەسەر بوو، شارۆچکەى #حەویجە# شارەدێى ڕیازى لەسەر بوو.
کەرکووک لە تەواوى ماوەى دەسەڵاتى بەعسییەکاندا بەردەوام لە بەردەم هەڕەشە و سڕینەوەدا بوو. بە بەڵگەى ئەوەى بە مەرسومى کۆمارى ژمارە (608) لە (06-11-1975) شارؤچکەکانى چەمچەماڵ و #کەلار# لە کەرکووک کرانەوە و خرانە سەر سلێمانى، #کفری#ش برا بۆ سەر دیالە. پاشان بە مەرسومى کۆمارى ژمارە (41) لە (29-01-1976) خورماتوو دەوروبەرەکەى بەبێ داقوق لە کەرکووک دابڕێنرا و خرایە سەر سەڵاحەدین (تکریت). دواتر بە مەرسومى کۆمارى (514) لە (01-01-1984) شارەدێى زاب لە قەزاى شەرگاتەوە هێنرایە سەر قەزاى حەویجە لە کەرکووک. هەروەها بە مەرسومى کۆمارى ژمارە (434) لە (25-09-1989) پردێ و چەند یەکەیەکى دیکەى کارگێڕى سەربە کەرکووک گوازرانەوە سەر #هەولێر#. بە مەرسومى کۆمارى ژمارە (508) لە (01-01-1987) قادرکەرەم هەڵوەشێنرایەوە و کرایە ناوچەیەکى یاساغکراو. هەر لە هەمان ساڵدا شارەدێکانى (شوان، قەرەحەسەن، قەرەهەنجیر، یایچى) هەڵوەشێنرانەوە. ساڵى دواتر و لە چوارچێوەى شاڵاوەکانى ئەنفالدا شارەدێکانى (قادرکەرەم، سەنگاو، ئاغجەلەر، نەوجول) تەخت کران.
بەشێوەیەکى گشتى بەر لە ساڵى (1976)، ڕووبەرى شارى کەرکووک (پارێزگاکە) بریتى بووە لە (19.543 کم2)، هەروەها کەرکووک بریتى بووە لە حەوت شارۆچکە و (23) شارەدێ و (1438) گوند. دواى ئەو مێژووە بووەتە سێ شارۆچکە و نۆ شارەدێ و (590) گوند، ڕووبەرەکەشى بووەتە (9426 کم2)، واتە بەگشتى (10.117 کم2) لە ڕووبەرەکەى دابڕێنراوە. لەماوەى هەردوو ساڵى (1987–1988)دا لە سنوورى کەرکووک (781) گوند ڕوخێنراوە، شەش شارەدێ وێرانکراوە و هەڵوەشێنراوەتەوە کە لەو گوندانەدا (37726) خێزان ژیاون. (39187) خانوو ڕوخێنراوە. (45777) خێزان ڕاگوێزراوە و بەشێکى بەر شاڵاوى دڕندانەى ئەنفال کەوتووە. (381) قوتابخانە، (657) مزگەوت، (69) بنکەى تەندرووستى و شوێنى چارەسەر، (47) پەلەوەرگە، (75) ئاشى ئاو، (135) کارێزى ئاو، (157) تەکییە و پیرۆزگە وێران کران و لەناودران. بەکۆى گشتى (60%) کوردى کەرکووک بەر ستەمکارییەکانى ئەنفال و (ڕاگواستن، دەرکردن و هەڵوەشاندنەوە) کەوتوون، هەروەها (49%) خەڵک و خاکى کەرکووک بەر پەلامارى تەعریب و ڕاگواستن کەوتووە.

$ستەمى ڕاگواستن$
هەنگاوێکى دیکەى بەعسییەکان لە کەرکووک، دەرکردن و ڕاگواستنى کورد بووە لە کەرکووکەوە بەرەو ناوچەکانى هەرێمى کوردستان یان بەرەو ناوچەکانى دیکەى ئێراق. لەو چوارچێوەیەدا حکوومەتى بەعسییەکان لە ناوەڕاستى حەفتاکانەوە بەئاشکرا ڕێگەى نەدەدا کورد لە کەرکووک و دەوروبەریدا دابمەزرێ، زۆربەى ئەوانەیشى کە ساڵانێکى زۆر لە کەرکووک فەرمانبەر و مامۆستا بوون، بۆ هەولێر و سلێمانى و تەنانەت بۆ ناوەڕاست و باشوورى ئێراق دەگوێزرانەوە. هەر لە هەفتاکانى سەدەى ڕابردووەوە، کڕینى زەوى و خانووبەرە و تەنانەت نۆژەنکردنەوەى ماڵە ڕووخاوەکان لە کورد قەدەغەکرابوو. لە سەردەمى دەسەڵاتدارێتى بەعسییەکاندا، کورد لە کەرکووک مافى ئەوەى نەبوو زەوى یان خانوو بکڕێت، تەنانەت ئەگەر ماڵەکەشى بەر ڕێگەوبان بکەوتایە، کە ئەویش بەمەبەستى تێکدانى گەڕەکە کوردییەکان بەنێوەڕاستى ئەو گەڕەکانەدا دەبران و تا بکرایە فراوان دەکران بۆ ئەوەى زۆرترین ماڵى کوردى بەر بکەوێت. لەم حاڵەتەیشدا بۆیان نەبوو لە هیچ شوێنێکى شارەکە زەوییەک یان خانوویەک بکڕن، بۆیە ناچار دەکران شارەکە بەجێبهێڵن. هەروەها کوردى کەرکووک بۆى نەبوو ماڵەکەى چاک بکاتەوە، بۆیە خانوەکانى کورد وەک کەلاوەیان لێدەهات و کەڵکى ژیانیان تێدا نەدەما.
بەپێى نووسراوى ژمارە (30433) دیوانى پارێزگاى تەئمیم (کەرکووک) لە (12-01-1998) لە ماوەى (15-04-1998 تا 15-06-1998) واتە تەنیا لەماوەى دوو مانگدا (1468) خێزانى کورد دەرکراون. لە بەڵگەنامەیەکى دیکەدا بە ژمارە (589) لە (16-08-1997) کە ئیمزاى ئەیاد فتەیح خەلیفەى پارێزگارى کەرکووکى بەسەرەوەیە، ئاماژە بە ڕەزامەندى جێگرى سەرۆک کۆمار دەکات کە لە هەمانکاتدا سەرۆکى لیژنەى کاروبارى باکوور بووە، بۆ ئەوەى ئەو خانوانەى ژمارەکانیان دیارکراوە لەگەڵ ناوى خاوەنە دەرکراوەکانییان، بکرێن بەناوى ئەو سوودمەندانەوە کە (عەرەبى هاوردەن بۆ کەرکووک). لەم لیستەدا ناوى (29) کوردى دەرکراوى تێدایە لەگەڵ ژمارەى خانوەکانیان و ناوى ئەو عەرەبە هاوردانە کە ئەو خانوانەیان بەسەردا دابەشکراوە.

پارێزگارى سەربازى کەرکووک لیوا ڕوکن نەوفەل ئیسماعیل خدر لەسەر داواى وەزارەتى ناوخۆ / کاروبارى ئەمنى، بە نووسراوى ژمارە (563) لە (10-01-2000) داواى لیستى ناوى (300) خێزانى کورد و تورکمانى کردووە لە دانیشتووانى سنوورى نێوەندى پارێزگا بۆ ئەوەى لەو ساڵەدا دەربکرێن. هەروەها فەرمانگەى کاروبارى ناوخۆیى لە پارێزگاى کەرکووک لە نووسراوێکدا بۆ نووسینگەى تایبەت / دیوان بە ژمارەى (9/9/713) لە (24-01-2000) کە ناوى پلانى پێنج ساڵەى ڕاگوێزانى لێناوە، دەڵێت: “حەزدەکەین بەڕێزتان ئاگادار بکەینەوە لە جێبەجێکردنى پلانى پێنج ساڵەى وەزارەتى ناوخۆ/ کاروبارى ئەمنى لەگەڵ هەموارکردنەکانیدا کە تایبەتە بە دەرکردنى هاووڵاتییانى ناعەرەب بۆ دەرەوەى پارێزگاى کەرکووک. بەپێى خەمڵاندنى ڕێکخراوەکانى سەربە نەتەوە یەکگرتووەکان کە لە نەوەدەکانى سەدەى ڕابردوودا لە کوردستان کاریان دەکرد، ژمارەى کوردانى دەرکراو و ئاوارە و ڕاگوێزراو لە کەرکووک و ناوچە کوردستانییەکانى دیکەى دەرەوەى هەرێم بەر لە لەناوچوونى ڕژێمى سەدام حسێن، گەیشتبووە (800) هەزار کەس.

$قەدەغەکردنى زمانى کوردى$
حکوومەتى بەعسییەکان لە ساڵانى نەوەدەکاندا، زمانى کوردى لە قوتابخانە و دەزگاکانى دەوڵەتدا قەدەغەکرد، کە لە مێژووى دەوڵەتى ئێراقدا هەنگاوى لەو جۆرە نەنرابوو. نەک هەر ئەوەندە، بەڵکوو ناوى کوردیى قوتابخانە، گەڕەک و دووکانەکانیشى بەناوى عەرەبى گۆڕى. ئەوەیشى قەدەغەکرد باوکان و دایکان ناوى کوردى لە منداڵەکانیان بنێن. لەگەڵ ئەم هەنگاوانەدا خەڵکى ناچاردەکرد خۆیان بە عەرەب ناونووس بکەن. ئەم هەنگاوانە ڕێژەى کوردیان لە کەرکووک بەشێوەیەکى دراماتیکى هێنایە خوارەوە. بەپێى سەرژمێرى (1997) لە پارێزگاى کەرکووک تەنیا (21%) دانیشتووان بە کورد نووسرابوون، لە کاتێکدا چل ساڵ بەر لەوە، ڕێژەى ئەوانەى زمانى کوردییان بە زمانى دایکى خۆیان دانابوو لە لیواى کەرکووکدا (48%) دانیشتووانیان پێکدەهێنا.
لەو چوارچێوەیەدا، پارێزگارى کەرکووک بە نووسراوى ژمارە (145) لە (21-09-1999)، ڕێنمایى تایبەتى دەرکردووە کە پشتى بەستووە بە ڕێنماییەکانى دیوانى سەرۆکایەتى بەنووسراوى زۆر نهێنى ژمارە (13721) لە (08-08-1998) لێى ئاگادار کرابووەوە لەگەڵ نووسراوى ئەنجوومەنى وەزیراندا / دەستەى پلان و بەدواداچوون بە ژمارە (4/5/14302) سەبارەت بەوەى ناوى لێ نابوو (بارودۆخى نەشاز لە قوتابخانەکانى پارێزگاى التأمیم). لێرەدا مەبەست لە بارودۆخە نەشارەکان قسەکردنى قوتابییان بوو لەنێوان خۆیاندا لە کاتى پشوى نێوا وانەکاندا بە زمانى کوردى یان تورکمانى یان سریانى. دژایەتیکردنى کورد لەلایەن بەعسییەکانەوە، گەیشتبووە ئەو ڕادەیەى وەزارەتى بازرگانى تەنیا ڕێگەى دەدا بە (رۆڵەکانى نەتەوەى عەرەب لە کەرکووک کارى بازرگانى بکەن، بەپێى مەرجى تایبەتى). لەلایەکى دیکەوە (ئەنجوومەنى سەرکردایەتى شۆڕش)ى بەعس بە بڕیارى ژمارە (76) لە (07-02-2000) بەڕێوەبەرى کۆمپانیاى نەوتى باکوورى سەرپشک کردووە بۆ ئەوەى (فەرمانبەرانى کەمینە نەتەوەییەکانى ناعەرەب–لە کورد و تورکمان، خانەنشین بکات لەبەر هۆکارى بارودۆخى ئەمنى). ئەم بڕیارە ئیمزاى سەدام حسێنى بەسەرەوەیە، تەنانەت ئەو کەسانەشى دەگرتەوە کە نەتەوەى خۆیان گۆڕیبوو، خۆیان بە عەرەب نووسیبوو.
ڕاگواستنى کورد لە کەرکووک تەنیا زیندوەکانى نەگرتەوە، بەڵکوو گەیشتە مردوەکان و گۆڕستانەکانیش، چونکە بەعسییەکان زۆرجار خێزانە کوردەکانیان ناچار دەکرد گۆڕى مردوەکانیان هەڵبکەنن و تەرمەکانیان لەگەڵ خۆیاندا ببەن، بۆ ئەوەى هیچ شتێک نەمێنێت بە کەرکووکەوە بیانبەستێتەوە. بەنموونە جارێکیان هاووڵاتییەکى کوردى بەتەمەنى دانیشتوى کەرکووک هەوڵى زۆرى دا قەناعەت بە پارێزگارە بەعسیەکە بهێنێت بۆ ئەوەى دەرینەکات، چونکە هەردوو کوڕەکەى لە (قادسیەى سەدام)دا گیانیان لەدەستدابوو. وەڵامى پارێزگار بۆ ئەو پیاوە لێقەوماوە ئەوە بوو کە دەتوانێت تەرمى کوڕەکانى لەگەڵ خۆیدا ببات بۆ (ناوچەى ئۆتۆنۆمى!).

$گۆڕینى بارى نەتەوەیى$
یەکێکى دیکە لە ستەمکارییەکانى بەعس بەرانبەر بە کوردى کەرکووک، ڕێگەدان بوو بە هاووڵاتییان بۆ ئەوەى نەتەوەى خۆیان بگۆڕن بۆ عەرەب. سەدام حسێن بە بڕیارى ژمارە (199) لە (06-09-2001) بە ناونیشانى (ڕاستکردنەوەى بارى نەتەوەیى) ڕێگاى ئاوەڵا کرد بۆ هەموو ئێراقییەک کە هەژدە ساڵیان تەواوکردووە، تاوەکوو نەتەوەى خۆیان بگۆڕن بۆ عەرەب. بەپێى بەڵگەنامەکان لە سەردەمى دەسەڵاتى بەعسدا (1968–2003)، لە چوارچێوەى سیاسەتى زۆرەملێى (ڕاستکردنەوەى بارى نەتەوەیى-تصحیح قومیە)دا، (38147) کورد کراون بە عەرەب یان خۆیان کردووە بە عەرەب، هەروەها (42386) تورکمان خۆیان کردووە بە عەرەب یان کراون. واتە بەگشتى (80533) کەس ناسنامەى نەتەوەییان گۆڕراوە. ئەمە سەرەڕاى ئەوەى هەر لەو ماوەیەدا کۆى گشتى عەرەبى هاوردە بۆ کەرکووک (26476) خێزان بووە کە (214696) کەس بوون. لەو ژمارەیەش (16104) کەسیان فەرمانبەر بوون و هێنراونەتە ناو کەرکووک، زۆربەشیان خراونەتە کۆمپانیاى نەوتەوە.

$کورد لە دیدگاى بەعسییەکان دا$
بۆچى بەعس بەم جۆرە ڕەفتارى لەگەڵ کوردى کەرکووکدا دەکرد؟ وەڵامەکەى لە لێدوانى سەرکردەکانى بەعسدا هەیە. بەنموونە سەدام حسێنى دیکتاتۆرى ئێراق زۆرجار باسى ئەوەى کردووە کورد نەتەوەیەکى دابەشکراوە و ڕۆژێک دێت هەوڵى دامەزراندنى دەوڵەتى سەربەخۆى خۆى دەدات، کەرکووکیش دڵى ئەو دەوڵەتە دەبێت، بۆیە دەبێت لە ناوچە کوردییەکان دایببڕن و زرینەى دانیشتووانى بکەن بە عەرەب، بەو کارەشیان ئامانجى دامەزراندنى دەوڵەتى کوردى دەکەن بە شتێکى مەحاڵ. عەلى حەسەن مەجید (عەلى کیمیایى) بەرپرسى نووسینگەى باکوورى حیزبى بەعس، واتە دەسەڵاتدارى یەکەمى بەعسییەکان لە کەرکووک و کوردستان، لە کۆبوونەوەیەکدا لەگەڵ بەرپرسانى حیزبى بەعس، ئەمن و سوپا لە کەرکووک لە (15-04-1989)، دەڵێت: کاتێک هاتمە ئێرە ژمارەى عەرەب و تورکمان لە (51%) دانیشتووانى کەرکووک زیاتر نەبوو. بۆ ئاگاداریتان شەست ملیۆن دینارم خەرجکرد تا گەیشتینە ئەم دۆخەى ئێستا. هەموو ئەو عەرەبانەى کە هاوردمان بۆ کەرکووک، ڕێژەکەیان نەگەیاندە (60%)، لەبەر ئەوە لە کوردانى کەرکووک و دەوروبەرەکەى قەدەغەم کرد لە دەرەوەى ناوچەى ئۆتۆنۆمى کاربکەن.
تارق عەزیز وەزیرى دەرەوەى ئێراق کە سەرکردەیەکى مەسیحى بەعسییەکان بوو، لەبارەى کەرکووکەوە یەک مافى بە کورد بەخشیبوو، ئەویش ئەوەبوو کە دەتوانن بۆ ئەو شارە بگرین کاتێک پێیدا تێدەپەڕن، هەروەک چۆن عەرەب بۆ لەدەستدانى ئەندەلوس دەگرین.

$کورد و عەرەب لەدواى بەعس$
لە دەستوورى هەمیشەیى ئێراقدا کە لە ساڵى (2005) پەسەندکرا، ماددەى (140) تایبەت کرا بە چارەسەرى پرسى کەرکووک و ناوچە دابڕێنراوەکان، بڕگەیەکى ئەو ماددەیەش تایبەت بوو بە قەرەبووکردنەوەى ئەو کوردانەى بەر ڕاگواستن کەوتن، هەروەها پێدانى بڕێک پارە بە عەرەبە هاوردەکان بۆ گەڕانەوە بۆ ئەو ناوچانەى لێوەى هاتوون. بۆ هەر خێزانێکى کورد بڕى دە ملیۆن دینار و بۆ هەر خێزانێکى عەرەب بڕى بیست ملیۆن دینار تەرخانکرابوو. لە کەرکووک لە (01-07-2007) تا (31-08-2014)، ژمارەى ئەو خێزانە ئاوارانەى بۆ قەرەبووکردنەوە ناویان نووسرابوو، کە لە سەردەمى بەعسدا بەر شاڵاوى ڕاگواستن و تەعریب و سڕینەوە کەوتوون (130) هەزار خێزان بوون. ئەو خێزانە عەرەبانەش کە فۆرمى قەرەبوویان بۆ پڕکرابووەوە تا بگەڕێنەوە شوێنى پێشوویان (30384) خێزان بوو.[1]

$سەرچاوەکان$
دکتۆر جەبار قادر: کەرکووک نەفرەتى نەوت و ستەمى دیمۆگرافیا، لەبڵاوکراوەکانى ئەکادیمیاى کوردى، چاپى دووەم، هەولێر، 2022.
لەتیف فاتیح فەرەج: برینەکانى قودس و دڵ، لە بڵاوکراوەکانى دەزگاى ڕۆشنبیرى جەمال عیرفان، چاپى یەکەم، چاپخانەى تاران، 2021.
یایر ئارۆن: جینۆساید ڕووە تیۆرییەکانى لێکۆڵینەوە لە جینۆساید، وەرگێڕانى #مەهاباد# قەرەداغى، لە بڵاوکراوەکانى زانکۆى ئەریبلى نێودەوڵەتى، چاپى یەکەم، هەولێر، 2019.
گۆڤارى ئەنفالناسى: ساڵنامەیەکى تایبەتە بە بڵاوکردنەوەى توێژینەوەى زانستى لەبارەى جینۆساید و ئەنفالى کورد، ژمارە ( 6 و 7)، چاپخانەى پاندا، سلێمانى، (14-04-2024).
تێبینی: ئەم بابەتە بە ڕێنووسی سەرچاوەی ئاماژە پێکراو نووسراوە، کوردیپێدیا هیچ دەستکارییەکی نەکردووە!

کوردیپێدیا بەرپرس نییە لە ناوەڕۆکی ئەم تۆمارە و خاوەنەکەی لێی بەرپرسیارە. کوردیپێدیا بە مەبەستی ئەرشیڤکردن تۆماری کردووە.
ئەم بابەتە 16 جار بینراوە
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | کوردیی ناوەڕاست | ماڵپەڕی چاوی کورد - 09-06-2024
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 2
1. ژیاننامە بارام سوبحی
1. ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 09-06-2024
زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
ڕۆژی دەرچوون: 09-06-2024 (0 ساڵ)
پۆلێنی ناوەڕۆک: لێکۆڵینەوە
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
جۆری وەشان: دیجیتاڵ
زمان - شێوەزار: کرمانجیی ناوەڕاست
شار و شارۆچکەکان: کەرکووک
وڵات - هەرێم: باشووری کوردستان
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
کوالیتیی بابەت: 98%
98%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( زریان عەلی )ەوە لە: 28-10-2024 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( شادی ئاکۆیی )ەوە لە: 28-10-2024 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( شادی ئاکۆیی )ەوە لە: 28-10-2024 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 16 جار بینراوە
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
هەستگۆڕکێ لە شیعرەکانی عەبدوڵڵا پەشێو دا
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی حەوش کوروو
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
ژیاننامە
ڕەوشێ قاسم حسێن
ژیاننامە
سروە شیری
وێنە و پێناس
چەند نەوەیەکی شاعیری کورد پیرەمێرد
ژیاننامە
سالار ئەربیل
پەرتووکخانە
تاقیکردنەوەی کیمیایی
وێنە و پێناس
چەند خانمێکی گەڕەکی کانێسکان لە سلێمانی ساڵی 1976
پەرتووکخانە
شوێنەوارنامە - وەشانی 3
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
شوێنەوار و کۆنینە
پردی دیجلە
کورتەباس
سزای لەسێدارەدانی دوو بەندکراوی کورد لە بەندیخانەی قزڵحساری کەرەج جێبەجێ کرا
ژیاننامە
عەبدولکەریم غازی باڵەکی
ژیاننامە
حەسیبە نادر مەسیفی
کورتەباس
جوانی ئافرەت وەک سەرچاوەی چێژ و خۆشی لە شیعرەکانی قوبادی جەلیزادە دا
ژیاننامە
بەختیاری ئاسایش
شوێنەوار و کۆنینە
زیندان سلێمان... شوێنی تەقوای زەردەشتییەکان
وێنە و پێناس
سەرۆک کەرتەکانی تایبەت بە سەرژمێری گشتى دانیشتووانی ئێراق لە شارى هەولێر ساڵی 1965
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
وێنە و پێناس
شەهید یونس دوتازایی لەگەڵ مەسعود بارزانی ساڵی 1989
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
ژیاننامە
سەنگەر سمکۆ گەردی
کورتەباس
جوانی ئافرەت وەک سەرچاوەی چێژ و خۆشی لە شیعرەکانی قوبادی جەلیزادە دا
ژیاننامە
نیشتمان مستەفا ناوپردانی
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
پەرتووکخانە
ڕەهەندی ڕەخنەی کۆمەڵایەتی لە پەندی پێشینانی کوردیدا؛ بە نموونە (پەندی پێشینان)ی شێخ محەمەدی خاڵ
ژیاننامە
شوانی ڕەحمان قەشقە
کورتەباس
هەستگۆڕکێ لە شیعرەکانی عەبدوڵڵا پەشێو دا
وێنە و پێناس
ناو بازاڕی شاری هەولێر ساڵی 1963
ژیاننامە
هێرۆ بەرزنجی
کورتەباس
نۆستالژیا لە شیعرەکانی فەرەیدون بەرزنجییدا
پەرتووکخانە
لە ئەمەریکاوە؛ بینین، مەعریفە، شیکردنەوە - بەشی یەکەم
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
کورتەباس
دامەزرێنەری کوردیپێدیا: ئێمە زانیاری نافرۆشین

ڕۆژەڤ
ژیاننامە
ئەمین حەمید ڕەزا دەلۆیی
09-05-2022
سروشت بەکر
ئەمین حەمید ڕەزا دەلۆیی
شەهیدان
ژینا ئەمینی
17-09-2022
شەنە بەکر
ژینا ئەمینی
کورتەباس
دامەزرێنەری کوردیپێدیا: ئێمە زانیاری نافرۆشین
21-11-2024
کشمیر کەریم
دامەزرێنەری کوردیپێدیا: ئێمە زانیاری نافرۆشین
ژیاننامە
سروە شیری
21-11-2024
سروشت بەکر
سروە شیری
پەرتووکخانە
لە ئەمەریکاوە؛ بینین، مەعریفە، شیکردنەوە - بەشی یەکەم
22-11-2024
هەژار کامەلا
لە ئەمەریکاوە؛ بینین، مەعریفە، شیکردنەوە - بەشی یەکەم
 چالاکییەکانی ڕۆژی
بابەتی نوێ
ژیاننامە
شوانی ڕەحمان قەشقە
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سالار ئەربیل
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
عەبدولکەریم غازی باڵەکی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سەنگەر سمکۆ گەردی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
بەختیاری ئاسایش
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
سەید ئاراس رواندزی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
نیشتمان مستەفا ناوپردانی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
شێروان ئەحمەد
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
هێرۆ بەرزنجی
22-11-2024
کشمیر کەریم
ژیاننامە
زوبێر باڵەک
22-11-2024
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  526,950
وێنە
  111,934
پەرتووک PDF
  20,524
فایلی پەیوەندیدار
  106,665
ڤیدیۆ
  1,591
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
289,967
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,948
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,254
عربي - Arabic 
31,700
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,727
فارسی - Farsi 
11,132
English - English 
7,777
Türkçe - Turkish 
3,681
Deutsch - German 
1,807
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,159
ژیاننامە 
26,624
پەرتووکخانە 
25,931
کورتەباس 
18,892
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,981
پەند 
13,753
شوێنەکان 
12,018
شەهیدان 
11,928
کۆمەڵکوژی 
10,932
هۆنراوە 
10,487
بەڵگەنامەکان 
8,380
وێنە و پێناس 
7,418
ئامار و ڕاپرسی 
4,627
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,491
ڤیدیۆ 
1,487
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,460
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
824
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
777
کارە هونەرییەکان 
767
فەرمانگەکان  
739
شوێنەوار و کۆنینە 
636
گیانلەبەرانی کوردستان 
343
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
یارییە کوردەوارییەکان 
83
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
ئیدیۆم 
31
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
327
PDF 
32,084
MP4 
2,650
IMG 
205,480
∑   تێکڕا 
240,541
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
هەستگۆڕکێ لە شیعرەکانی عەبدوڵڵا پەشێو دا
شوێنەوار و کۆنینە
کۆشکی حەوش کوروو
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
ژیاننامە
ڕەوشێ قاسم حسێن
ژیاننامە
سروە شیری
وێنە و پێناس
چەند نەوەیەکی شاعیری کورد پیرەمێرد
ژیاننامە
سالار ئەربیل
پەرتووکخانە
تاقیکردنەوەی کیمیایی
وێنە و پێناس
چەند خانمێکی گەڕەکی کانێسکان لە سلێمانی ساڵی 1976
پەرتووکخانە
شوێنەوارنامە - وەشانی 3
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
شوێنەوار و کۆنینە
پردی دیجلە
کورتەباس
سزای لەسێدارەدانی دوو بەندکراوی کورد لە بەندیخانەی قزڵحساری کەرەج جێبەجێ کرا
ژیاننامە
عەبدولکەریم غازی باڵەکی
ژیاننامە
حەسیبە نادر مەسیفی
کورتەباس
جوانی ئافرەت وەک سەرچاوەی چێژ و خۆشی لە شیعرەکانی قوبادی جەلیزادە دا
ژیاننامە
بەختیاری ئاسایش
شوێنەوار و کۆنینە
زیندان سلێمان... شوێنی تەقوای زەردەشتییەکان
وێنە و پێناس
سەرۆک کەرتەکانی تایبەت بە سەرژمێری گشتى دانیشتووانی ئێراق لە شارى هەولێر ساڵی 1965
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
وێنە و پێناس
شەهید یونس دوتازایی لەگەڵ مەسعود بارزانی ساڵی 1989
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
ژیاننامە
سەنگەر سمکۆ گەردی
کورتەباس
جوانی ئافرەت وەک سەرچاوەی چێژ و خۆشی لە شیعرەکانی قوبادی جەلیزادە دا
ژیاننامە
نیشتمان مستەفا ناوپردانی
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
پەرتووکخانە
ڕەهەندی ڕەخنەی کۆمەڵایەتی لە پەندی پێشینانی کوردیدا؛ بە نموونە (پەندی پێشینان)ی شێخ محەمەدی خاڵ
ژیاننامە
شوانی ڕەحمان قەشقە
کورتەباس
هەستگۆڕکێ لە شیعرەکانی عەبدوڵڵا پەشێو دا
وێنە و پێناس
ناو بازاڕی شاری هەولێر ساڵی 1963
ژیاننامە
هێرۆ بەرزنجی
کورتەباس
نۆستالژیا لە شیعرەکانی فەرەیدون بەرزنجییدا
پەرتووکخانە
لە ئەمەریکاوە؛ بینین، مەعریفە، شیکردنەوە - بەشی یەکەم
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
کورتەباس
دامەزرێنەری کوردیپێدیا: ئێمە زانیاری نافرۆشین

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 16
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 1.953 چرکە!