سیروان عەباس
لە ساڵیادی کۆچی دوایی #ئیدریس بارزانی#دا؛ سکرتێری مەکتەبی سیاسیی پارتی دیموکراتی کوردستان وتارێکی پێشکەش کرد و لە بەشێکیدا وتی، کاک ئیدریس زۆری کرد و کەمی دیت لە سەرکەوتندا.

ئەمڕۆ #29-01-2025# . 38 ساڵ بەسەر کۆچی دوایی سەرکردەی کورد ئیدریس مەلا #مستەفا بارزانی#دا تێپەڕی. #فازڵ میرانی#، سکرتێری مەکتەبی سیاسیی #پارتی دیموکراتی کوردستان# لە ڕێوڕەسمێکدا کە بۆ یادکردنەوەی ئەو سەرکردەیە ڕێکخرابوو، باسی چەند وێستگەیەکی ژیانی سیاسی، کۆمەڵایەتی و کەسیی ئیدریس بارزانیی کرد.

فازڵ میرانی وتی، باسکردنی پیاوێکی گەورەی وەکوو کاک ئیدریس، کارێکی ئاسان نییە لە وتارێک یان کۆڕێکدا دەرەقەتی بێیت، ڕەنگە هەمووشمان شایانی ئەوە نەبین یان ئەوەندە لێهاتووییمان نەبێت کە باسی هەموو لاپەڕەکانی ژیانی بکەین.
لە پێشەکیی قسەکانیدا فازڵ میرانی وتی، ئێمە لێیەوە نزیکبووین (لە ئیدریس بارزانی)، وەکوو من کە لە 1968ەوە ناسیم و لەگەڵی بووم تاوەکوو کۆچی دوایی کردووە، لە ڕۆژە سەختەکان و لەو ڕۆژانەشی کە دەکرێت بڵێین خۆشی بوون، ئەو ڕۆژانە بە نیسبەت تێکۆشەران خۆشییە کە هەست بە سەرکەوتن بکەن و هەست بە پێشکەوتنی دۆخی میللەتەکەیان بکەن بۆ پاراستنی وڵاتەکەیان.

وتیشی، ئەوانەی ناویان لەخۆیان ناوە پێشمەرگە، مەرگیان لە پێش خۆیان داناوە، لە پێناوی ئەو ئامانجە پیرۆزانەی کە سەرکردەی باڵای ئێمە ئیدریس بارزانی لەپێش ئەو سەرۆک بارزانی و لە پێشتریش خەڵکی تریش لە شۆڕشەکانی کورد، چ لە باشووری کوردستان یان پارچەکانی دیکەی کوردستان.

تاوەکوو ئەم میللەتە بێبەشبێت لە مافە مرۆییەکانی خۆی، ئەم شۆڕشە بەردەوامە. ئەگەر مرۆڤانە بیربکرێتەوە مافی دەوڵەت لە چوارچێوەی مافی مرۆڤدایە. ئێمەی کوردستانی بە گشتی لەو گەلانەین کە لەو وڵاتە ئینسانییانەدا بە نائینسان لە قەڵەم دەدرێین، ئەمە دەبێت هەموومان لەسەری ڕابووەستین و هەموومان لەو بارەوە هەست بە نەقس (کەموکووڕی) دەکەین، ئەمانە بەشێکی دیکە بوون لە قسەکانی میرانی.

سکرتێری مەکتەبی سیاسیی پارتی ئاماژەی بەوەش کرد، ئەمە ڕێبازێک بوو کە گەورەکانی ئێمە دایانناوە و دەبێت فەلسەفەی ژیان، خەبات و چالاکییەکانی ئێمە بێت، هەریەک هێندەی توانای خۆی.

'ئیدریس بارزانی زۆری کرد و کەمی دیت لە سەرکەوتندا

فازڵ میرانی لەبارەی ئیدریس بارزانییەوە زیاتر دوا و وتی، من حەز دەکەم بە دیقەت بن لە باسکردنی مێژووی سەرکردەکانی خۆمان، یەک: بۆ ئەوەی غەدریان لێ نەکرێت؛ دوو: بۆ ئەوەی حەقیان بدەینێ. من بە تەعبیرێکی کوردانەی ئاسان دەڵێم، کاک ئیدریس ژیا و کۆچی کرد، بەڵام بە مەزڵوومییەت، شۆڕشگێڕانی ئێران بە خەڵکی قارەمانی کۆماری ئیسلامیی ئێران دەڵێن: بەهەشتیی شەهیدی مەزڵووم بوو، زۆری کرد و لە سەرکەوتن کەم مایەوە. بە دیدی بەندە، شەهید ئیدریس بارزانی هەمان شەهیدی مەزڵووم بووە، زۆری کرد و کەمی دیت لە سەرکەوتندا.

فازڵ میرانی کە لە حەفتا و هەشتاکانی سەدەی ڕابردوو، هاوسەنگەری ئیدریس بارزانی بووە، خۆزگە دەخوازێت و دەڵێت: خۆزگەم دەخواست بارزانیی نەمر و کاک ئیدریسی جوانەمەرگ و شەهیدەکانی ئێمە شەریکی ئێمە بووبان؛ ئەمڕۆ لەم سەرکەوتنەی کە لانی کەم میللەتی ئێمە لە حاڵەتێکی نیسبیی ئیستیقرار و ئاشتی و ئاوەدانیدایە. بە موتڵەق ناڵێم، چونکە موتڵەقی ئێمە لەمە زیاترە کە ئێستا تێیداین، بەڵام ئەمڕۆ لێرەین و دەبێت هەوڵ بۆ سبەینێیەکی باشتر بدەین.

'ئیدریس بارزانی و مام جەلال یەکەم ڕێککەوتنی ئاشتەوایی نێوان پارتی و یەکێتییان واژۆ کرد'

میرانی وتیشی، ئیدریس بارزانی پیاوێکی سادە بوو، دەتوانم بڵێم بە حوکمی نزیکیم لێی، سەرەڕای ئەوەی گوتراوە یان دەگوترێت؛ ئینسانێکی زاهید بووە. زاهید بووە لە سیاسەت و زاهید بووە لە دونیا، شەوان خەوی لێنەکەوتووە و عیبادەتی کردووە، هەر وەکوو شەوان و ڕۆژانی کردووەتە یەک لە پێناوی پێشمەرگە، ئاوارە و چارەنووسی ئەم حیزبە و ئەم میللەتە.

لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا باسی لەوە کرد، لە سەرەتای هەڵگیرساندنی شۆڕشی گوڵان و تەعامول لەگەڵ نسکۆی 1975 و کاروباری ئاوارەکان و تەمویلی قیادە موەقەتەی خۆمان؛ شەوان و شەوان کاک ئیدریس شەونخوونی کردووە بۆ ئەوەی یەکێک بنێرێت بۆ کوردستان و ڕێگایەک بۆ قیادە موەقەتە بدۆزێتەوە، لەگەڵ ئێرانییەکان سەروکاری پەنەهەندە چارەسەر بکات، ئینجا کاروباری حیزب و پەیوەندی لەگەڵ حیزبە سیاسییەکان و تا جەبهەی ئاشتبوونەوەی گشتی، بەتایبەتیی لەگەڵ پارتی و یەکێتی کە ئەندازیار و جێبەجیکردنەکەی کاک ئیدریسی جوانەمەرگ بووە، کە لە خزمەتی بووم ساڵی 1986 لە تاران لەگەڵ ڕەحمەتی مام جەلال یەکەمین یاداشتی لێکتێگەیشتنی لەنێوان یەکێتی و پارتی پاش ئەو شەڕە نەگریسەی نێوان هەردوو حیزب ئیمزا کرد.

'ئەگەر ئیدریس مابا دووبەرانبەر دەبووین'

فازڵ میرانی دەڵێت: بە کوردی و بە کورتی، جارێکی دیکەش لەبیرمە لە ساڵی 1998 لە شەقڵاوە لە مەکتەبی ڕێکخستنی پێشمەرگە کۆڕێکم بەست و وتم: ئەگەر ئیدریس مابا ئێمە ئەمڕۆ دوو بەرانبەر دەبووین. ئێستاش وا دەڵێم، دوو بەرانبەر بوون مەسەلەیەکی مەعنەوییە، بەڵام من دەڵێم لە ڕووی پەیوەندییە نێخۆییەکانی کوردستاندا هەمیشە کاک ئیدریس کۆکەرەوە بوو، تەنانەت ئێمە لە شۆڕش بووین بەڵام ئەگەر ئێمە ئیشمان بە نێوخۆ هەبا ئەو دەفتەرێکی گچکەی هەبوو؛ خەڵکی هەبوو نامەی بۆ ئێمەی دەگەیاندە ناو ئێراق و وەڵامەکانیش لە ڕێگای ئەوەوە دەهاتنەوە.

بۆ پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان، کاک ئیدریس سنگی فراوان بوو، بیری گەورە بوو، ئەوانەی کە چەکداری حکومەت بوون ئێمە بە جۆرێک تەماشامان دەکردن و بانگمان دەکردن، بەڵام کاک ئیدریس لەژێرەوە پەیوەندییەکی هەبوو بە جۆرێکی تر بۆ بەرژەوەندییەکی تر، ڕۆژگار دەیسەلماند ئەو ڕاستترە لە ئێمە، میرانی وای گوت.

'کاک نێچیرڤان دەتوانێت بەردەوامی بە ڕێبازەکەی بدات'

فازڵ میرانی بەردەوام بوو لە قسەکانی و وتی، زیرەکیی ڕەحمەتی ئیدریس بێجگە لە پەروەردەی منداڵەکانی کە پەروەردەیەکی باشی کردووە، بەرهەمەکەی دیارە کە کوڕەکانی بۆ نموونە؛ کاک نێچیرڤان ئەمڕۆ دەتوانێت بەردەوامی بەو ڕێبازە بدات وەکوو کوڕ و باب.


وتیشی، هەموومان کوڕی ئەم حیزبەین و کوڕی مەلا مستەفاین، کوڕی مەلا مستەفا بە جنسیە و خوێن کوڕی ئەون، بەڵام ئێمە بە خۆبەخشانە کوڕی ئەوین و تەمەنێکە لەگەڵیداین، منەت ناکەیەن بەسەریاندا، ئەمە ئەو پەروەردەیە کە لە مەدرەسەکەی ئەودا فێربووینە کە وابین.

'ئامۆژگاریی ئیدریس بارزانی بۆ ئەندامانی سەرکردایەتی'

لەبارەی ڕێبازی بارزانییەوە فازڵ میرانی دەڵێت: فێرین هەڤاڵ جێنەهێڵین و بەو جۆرەش دەمێنینەوە، ئەو (ئیدریس بارزانی) لە پەروەردەدا ڕۆڵێکی باڵای هەبوو لەناو خانەوەدەی بەڕێزی بارزانی دا، کە بووین بە ئەندامی سەرکردایەتی لە ساڵی 1979 لەگەڵ کۆمەڵێک لە ئێمە دانیشت و وتی: ئێوە بوونە مەسئول، من ئەم نەسیحەتانە لای ئێوە دەکەم، یەک: تاوەکوو پێتان بکرێت خەڵک ببینن، خەڵکێک دێت سەردانی ئێوە دەکات، لە دیتنی خەڵک قەلس نەبن؛ وەکوو بۆکانی دەڵێن. ئێوە قازانج دەکەن؛ ئەوان ئێوە دەناسن بە حوکمی ئەوەی ئەندامی سەرکردایەتین؛ بەس ئێوە ئەوان ناناسن. ئەگەر ئیشەکانیان بۆ جێبەجێ نەکەن دۆستێک لەدەست دەدەن، ناچاریەک پەیدا دەکەن. ئەوی تر وتی: هەر ئینسانێک دوو لاپەڕەی ژیانی هەیە، لاپەڕی چاکەکان و لاپەڕەی خراپەکان. ئەگەر مەسئولیەتت دا بە یەکێک تەنیا لەسەر لاپەڕەی چاکەکانی نەیدەنێ، بۆ ئەوەی باری قورس نەکەن و لەژێری نەکەوێ. بەڵام ئەگەر محاسەبەی یەکێکیشتان کرد تەنیا لەسەر لاپەڕەی هەڵەکانی مەیکەن بۆ ئەوەی سزاکەتان قورس نەبێت.

'ئیدریس بارزانی کرایە گوتەبێژی فەرمیی شاندی کورد'

بە ئاماژەدان بە کۆنگرەی ساڵی 1986ی تاران، فازڵ میرانی دەڵێت: لە کۆنگرەی نەسرەتی شەعبی ئێراقی لە مانگی 12ی ساڵی 1986 لە تاران، دیسان لە خزمەتی دابوومەوە. ڕەحمەتی جەنابی کاک عەلی عەبدوڵڵا سکرتێری حیزب بوو، ئەحزابی کوردستانی لەوێ بوون، ئەحزابی ئێراقی لەوێ بوون (ئۆپۆزیسیۆن)، لەوێ مەسەلە هاتەوە سەر مافی چارەسەری کێشەی کورد، لە ڕاگەیێندراوی کۆتایی ئێمە گرووپی کوردی (هەموو حیزبەکان) کاک ئیدریسی ڕەحمەتییان کردە گوتەبێژی فەرمی بە ناوی شاندی کوردی.

وتیشی، بۆ مێژوو دەیڵێم، هەموویان وتیان: کاک ئیدریس جەنابت هەرچی بڵێی ئێمە لەمەر پرسی کوردی پەیڕەوەی دەکەین و تۆ برا گەورەی هەموومان بیت.

بۆچی مام جەلال ئامادە نەبوو پێش ئیدریس بارزانی بکەوێت؟

فازڵ میرانی دەڵێت: هەر بەو موناسەبە کە چووینە هۆتێل ئیستیقلال بۆ دانووستاندن، یەکەمجار بوو مام جەلال لەوێ ببینم، بەڕەحمەت بێت، کە چووینە هۆڵەکە کاک ئیدریس دەستی مام جەلالی گرت و خستییە پێش خۆی. ئەویش وتی: نا قوربان! من هەر دەروێشەکەی جارانم، من ناتوانم پێش تۆ بکەوم، تۆ کوڕی مەلا مستەفای.

بۆچی ئیدریس بارزانی لە ئۆپۆزیسیۆنی ئەو کاتی ئێراقی تووڕە دەبێت؟

میرانی دەڵێت: ئێمە وتمان: چارەسەری پرسی کورد لەسەر بنەمای ڕێککەوتنەوەی 11ی ئازار، یانی دیموکراتییەت بۆ ئێراق و حوکمی زاتی بۆ کوردستان، بەڵام ئەحزابی ئیسلامیی شیعەی ئێراق ڕەفزیان کرد و وتیان: ئێمە دەیکەینە دەنگدان، لەو کۆمەڵە حیزبانەی لەوێ بوون ئێراقییەکان بە شیعە و کوردەوە. کاک ئیدریس تەماشای باقر حەکیمی کرد و وتی: ئێوە قەزیەی کوردی دەکەنە تەسویت؟ دەستی بۆ یەکێک برد و وتی، ئەمە بە ناوی حیزبێکەوە هاتووە، ئەمە ڕایکردووە لە حاجی ئۆمەران من ناردوومە بۆ ئوسترالیا، ئێستا هاتووە تەسویت لەسەر قەزیەی کوردی بکاتەوە بۆ من؟ عەیبە بۆ ئێوە. زۆریش بە تووندی وەڵامی دانەوە و وتیشی: بزانە سەید! پەنجەی ڕاوەشاند و بە عەرەبی وتی، اذا لم يقر حق الکرد في اتفاقية اذار، سنکون في حل من التزاماتنا امام هذا المؤتمر من الف الى ي (ئەگەر لە ڕێککەوتننامەی ئازاردا دان بە مافی کورد دا نەنرێت، ئێمە خۆمان بە پابەند نازانین بە هیچ خاڵێکی ئەم کۆنگرەیەوە). وتیشی: ئێمەی کورد بە بەیاننامەیەک لە کۆنگرەکە دەردەچین.

بە وتەی، فازڵ میرانی، لەو کاتەدا من [فازڵ میرانی] دەستێکم لە کاک ئیدریس دا و وتم: بڕەک لەسەرخۆ. وتی: ئەمانە ئەم زمانە دەزانن، بە زمانی خۆیان قسەیان لەگەڵ دەکەم.

لە کۆنگرەکەدا، محەمەد مەهدی شەمسەدین، سەرۆکی ئەو کاتی ئەنجوومەنی باڵای شیعەی لوبنانیش ئامادەبوو، سکرتێری مەکتەبی سیاسیی پارتی دەڵێت: ڕووی لە برا شیعەکانی ئێراق کرد و وتی: ئەم دوو سێ ڕۆژە لە کۆنگرە شتی سەیر دەبینم. وتیان: چییە؟ وتی: ئێوە بە گەلی کورد دەڵێن برا کوردەکانمان، باشە ئێوە بە حوکمی عروبەتی خۆتان ناڵێن ئەلئومە کوردیە، لانی کەم بڵێن گەلی کورد. وتی: لام سەیرە ئێوە لە تارانن، سەدام لەوێ دەڵێت: گەلی کورد و حوکمی زاتی بۆ باشووری کوردستان، ئەنجوومەنی جێبەجێکردنی هەیە و ئەنجوومەنی یاسادانانی هەیە و ئیداراتی هەیە، باشە ئێوە ناتوانن وەکوو سەدامیش بن؟ من ئەوە بە شایستە نازانم و ڕاست نییە، جێی مافی گەلی کورد بکەنەوە لە حوکمی زاتی و ئەگەر زیاتری نەدەنێ نابێت ئێمەی شیعە کەمتریان پێبدەین.

'خەڵکی خۆمانی ڕازیکرد و بە جورئەتەوە لەگەڵ مام جەلال ڕێککەوت'

سکرتێری مەکتەبی سیاسیی پارتی وتیشی، ڕێککەوتنی ئێمە لەگەڵ یەکێتی لە ساڵی 1986 کارێکی ئاسان نەبوو، خۆتان دەزانن لە دوای شەڕی 1983 بوو، بەڵام هەر ئیدریس بوو بە جورئەتی خۆی و بە زیرەکی خۆی، خەڵکی خۆی ڕازیکرد و بە جورئەتەوە چووە پێش و ڕێککەوتنی لەگەڵ مام جەلال ئیمزا کرد.

هاوسەردەمی کاک ئیدریس یەکجار زۆرن، باسی ئەو نە لە کۆڕێک دەکرێت نە لە وتارێک و نە لە پەرتووکێک، بەڵام ئەوەی باسی دەکەن، ئەوەی بۆی دەنووسن یان لەسەری دەنووسن، حەقە بگەڕێنەوە بۆ سەرچاوەی ڕاست و ئیجتیهادی تێدا نەبێت، ئەمانەش بەشێکی دیکە بوون لە قسەکانی میرانی.

لە کۆتایی وتارەکەیدا فازڵ میرانی وتی، دەبێت هەموومان ئەوەندە خۆمان موئەهەل بکەین کە باسی ئیدریس دەکەین لە حەقی دەربێین، چونکە ئەگەر شتێک بڵێین لە مێژووی ئەودا نەبێت، غەدرمان لێکردووە، ئەگەر شتێکی کردبێت و ئێمە نەزانین بیڵێین ئەوە موشکیلەکە، بەڵام ئەگەر بزانین و نەیڵێین، نادادییەکە لە دەرحەقی دەکەین.




دەقی گوتەکانی فازڵ میرانی:

بەیانیتان باش. خودا دەفەرموێت (بسم اللە ڕحمان ڕحیم ...)، حەقە لە هەموو چالاکییەکانی خۆمان زیکری خودا بکەین و بە قورئان دەستیپێبکەین نەک بە وتار و شتی ئەوها. سوپاسی ئەم ڕێکخراوە دەکەین، ڕێکخراوی نێودەوڵەتیی پێشمەرگە بۆ کاروباری مرۆیی بۆ ئەم چالاکییە بۆ مرۆڤێک، سەرکردەیەک، شۆڕشگێڕێک، ئاشتیپەروەر و ئاشتیخوازێک لە پێناوی مرۆڤایەتی لە پێناوی ئازایەتی، ئەم کۆڕەی کردووە. سوپاسی ئامادەبووەکان دەکەین و سوپاسی دەزگاکانی ڕاگەیاندن دەکەین. زیندووکردنەوەی یادی تێکۆشەران و مرۆڤە لێهاتووەکانی گەلەکەمان لە هەموو بوارەکاندا ئەرکێکی مرۆییە، مافیان گەرەنتی (زامن) بکەین و ئەرکێکی ئینتیمائی چ نەتەوەییە، چ ئایینییە، چ سیاسییە بۆ ئەو خەڵکانەی کە (مونتەمین) لەو کەناڵەوە و هەر بەم بۆنەیەوە، پارتی دیموکراتی کوردستان سەرفرازە لەوەی یادی سەرکردە تێکۆشەرەکانی خۆی دەکاتەوە. ئەوەی لە ڕۆژنامەکانیشدا دەیبینم، بەتایبەتیی لە خەبات و هەتا لە کوردستانی نوێش ئێمە بە هەزاران شەهید و قوربانیمان داوە، هەر ڕۆژێک ژمارەیەک لە ڕۆژنامە دەردەچێت، دڵنیا بن بە حوکمی زۆریی قوربانیی گەلەکەمان لەو ڕۆژەدا کۆمەڵێک شەهیدمان داوە. ئیدی لەم مەیدانە لەو مەیدانە، لەم حیزبە یان لەو حیزبی دیکە، بەڵام هەموو ڕۆڵەی ئەم وڵاتەن لە پێناوی ئەم وڵات و ئەم میللەتە خوێنی خۆیان بەخشیوە یان چوونەتە بەر پەتی سێدارە یان بزر بوون لە ئەنفال و کیمیاباران.

باسکردن لە پیاوێکی گەورەی وەکوو کاک ئیدریسی ڕەحمەتی، کارێکی ئاسان نییە، لە وتارێکدا یان لە کۆڕێکدا کە دەرحەقی بێت و هەموومان ڕەنگە شایەنی ئەوە نەبین یان ئەوەندە لێهاتووییمان نەبێت کە باسی هەموو لاپەڕەکانی ژیانی بکەین، بەڵام ئێمە ئەوانەی کە لێی نزیک بووینە و لانی کەم تەمەنێک وەکوو بەندە بۆ نموونە من لە 1968وە، ڕەحمەتی شەهید ئیدریسم ناسیوە و لەگەڵی بووینە تاوەکوو کۆچی دوایی کردووە، لە ڕۆژەکانی سەخت و لە ڕۆژەکانی کە دەکرێت بڵێین خۆشی. ئەو ڕۆژانە بە نیسبەت تێکۆشەرەکان خۆشییە کە هەست بە سەرکەوتن بکەن و هەست بەئارامیی پێشکەوتنی دۆزی میللەتەکەیان و پاراستنی وڵاتەکەیان بکەن، بۆیە ناویان لە خۆیان ناوە پێشمەرگە، چونکە مەرگی خۆیان لەپێش خۆیان داناوە، لە پێناوی ئەو ئامانجە پیرۆزانە کە سەرکردەی باڵابەرزی ئێمە ئیدریس بارزانی و لەپێش ئەو، سەرۆک بارزانی و لەپێش ئەوانیش خەڵکی تریش لە شۆڕشەکانی کورد چ لە باشووری کوردستان چ لە پارچەکانی دیکەی کوردستان خەباتیان بۆ کردووە. تاوەکوو ئەم میللەتە بێبەشە بگاتە مافەکانی خۆی. چونکە مافی نەتەوەیی کە لای خەڵک گوناحە، دەوڵەتبوون لای خەڵک گوناحە، بەڵام ئەگەر بە شێوەی ئینسانانە بیربکەنەوە، ئەمە لە چوارچێوەی مافی مرۆڤ دایە، چونکە هەموومان ئینسانییانە لە یەک وڵات دەژین، ناکرێت لە وڵاتی ئینسانی، هەندێک ئینسان بە ئاسوودەیی بژین و خاوەن پاسپۆرت و کیان و وڵات بن، هەندێک خەڵکی دیکەش لەو جیهانی ئینسانییەدا بێبەش بن لە مافەکانی خۆیان یان مافیان لێ قەدەخە بێت و لەسەری سزا بدرێن.

ئێمەی کوردستانی بەگشتی و کورد بەتایبەتیی لەو گەلانەین کە لەو وڵاتە ئینسانییانەدا، بە نائینسان لە قەڵەم دەدرێین، لە چاوی نائینسانەکان کە خۆیان بە ئینسان دەزانن. ئەمە مەسەلەیەکە دەبێت هەموومان لەسەری بوەستین و هەموومان لەو بوارەدا هەست بە کەموکووڕییەک بکەین بۆچی (ئەلف) وایە، بۆچی من وانەبم، بۆچی بۆ ئەلف حەڵاڵە، بۆ من حەرامە، ئەمە ڕێبازێک بوو گەورەکان و سەرکردەکانی ئێمە دایانناوە و دەبێت فەلسەفەی ژیانی ئێمە بێت و فەلسەفەی بیرکردنەوە و خەبات و چالاکییەکانی ئێمە بێت، هەر یەک بە ڕادەی خۆی، بە ڕادەی توانای خۆی، من چەندم پێ دەکرێت، مەرج نییە تۆش ئەوەندە بکەیت، تۆش بە ڕادەی خۆت، بەڵام هەر هەموومان ئەوەندەی پێمان دەکرێت، هەوڵ بدەین. جاری وا هەیە؛ من حەز دەکەم دیقەت بکەن لە باسکردنی مێژووی سەرکردەکانی خۆمان، یەکەم بۆ ئەوەی غەدریان لێنەکرێت، دووەم بۆ ئەوەی حەقیان بدەینێ.

من بە تەعبیرێکی کوردانەی ئاسان دەڵێم کاک ئیدریس ژیا و کۆچی کرد، بەڵام بە مەزڵوومییەت، شۆڕشگێڕانی ئێران بە خەڵکی قارەمانی ئینقلابی ئیسلامیی ئێران دەڵێن، بەهەشتی شەهیدی مەزڵووم بوو، زۆری کرد و لە سەرکەوتندا کەم مایەوە، بە دیدی بەندە شەهید ئیدریس بارزانی هەمان شەهیدی مەزڵووم بووە، زۆری کرد و کەمی دیت لە سەرکەوتندا، تەمەننام دەکرد بارزانیی نەمر و کاک ئیدریسی جوانەمەرگ و شەهیدەکانی ئێمە هاوبەشی ئێمە بووان ئەمڕۆ لەم سەرکەوتنەی کە لانی کەم میللەتی ئێمە لە حاڵەتێکی نسبیی سەقامگیری، ئاشتی و ئاوەدانیدایە. بە موتڵەق ناڵێم، چونکە موتڵەقیی ئێمە لەمە زیاترە کە ئێستا تێیداین، بەڵام ئەمڕۆ لێرەین و دەبێت هەوڵ بۆ سبەیەکی باشتر بدەین.

کاک ئیدریس بە ڕەحمەت بێت، پیاوێکی سادە بوو، دەتوانم بڵێم بە حوکمی نزیکیم لێی، سەرەڕای ئەوەی گوتراوە یان دەگوترێت؛ ئینسانێکی زاهید بووە. زاهید بووە لە سیاسەت و زاهید بووە لە دونیا. شەوان و شەوان و شەوان ئیدریس خەوی لێنەکەوتووە و عیبادەتی کردووە، هەر وەکوو شەوان و شەوان و ڕۆژانی کردووەتە یەک لە پێناوی پێشمەرگە، ئاوارە و چارەنووسی ئەم حیزبە و ئەم میللەتە و بەشێکی زۆریش لە نەخۆشییەکانی لە سەرەتای هەڵگیرساندنی شۆڕشی گوڵان و هەڵسوکەوت لەگەڵ نسکۆی 1975 و کاروباری ئاوارەکان و تەمویلی قیادە موەقەتەی خۆمان؛ شەوان و شەوان کاک ئیدریس شەونخوونی کردووە بۆ ئەوەی ڕێگەیەک بدۆزێتەوە یەکێک بنێرێت بۆ کوردستان و ڕێگایەک بۆ قیادە موەقەتە بدۆزێتەوە، ڕێگەیەک بدۆزێتەوە لەگەڵ ئێرانییەکان کاروباری پەنابەرکان چارەسەر بکات، ئینجا کاروباری حیزب و پەیوەندی لەگەڵ حیزبە سیاسییەکان و تاوەکوو جەبهەی ئاشتبوونەوەی گشتی، بەتایبەتیی لەگەڵ پارتی و یەکێتی کە ئەندازیار و جێبەجیکردنەکەی کاک ئیدریسی جوانەمەرگ بووە، کە لە خزمەتی بووم ساڵی 1986 لە تاران لەگەڵ ڕەحمەتی مام جەلال یەکەمین یاداشتی لێکتێگەیشتن لەنێوان یەکێتی و پارتی پاش ئەو شەڕە خوێناوی و نەگریسەی نێوان هەردوو حیزب [واژۆ کرد].

ئینجا من ناچمە سەر 11ی ئازار ئەم برادەرە باشی کرد بە شێوەیەک لە شێوەکان، بە کورتی و بە کوردی. لەبیرمە لە ساڵی 1998 لە شەقڵاوە کۆڕێکم کرد بۆ مەکتەبی ڕێکخستنی پێشمەرگە، وتم ئەگەر ئیدریس مابا، ئێمە ئەمڕۆ دوو بەرانبەر دەبووین. من ئێستاش وا دەڵێم، دوو بەرانبەربوون مەسەلەیەکی مەعنەوییە، بەڵام من دەڵێم لە ڕووی پەیوەندییە نێوخۆییەکانی کوردستاندا هەمیشە کاک ئیدریس کۆکەرەوە بوو، تەنانەت ئێمە لە شۆڕش بووین، بەڵام ئەگەر ئێمە کارمان بە نێوخۆ هەبووایە، ئەو دەفتەرێکی گچکەی هەبوو؛ خەڵکی هەبوو نامەی بۆ ئێمە دەگەیاندە نێو ئێراق و وەڵامەکانیش لە ڕێگەی ئەوەوە دەهاتنەوە. بۆ پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان کاک ئیدریس سنگی فراوان بوو، بیری گەورە بوو، ئەوانەی کە چەکداری حکومەت بوون ئێمە بە جۆرێک تەماشامان دەکردن و بانگمان دەکردن، بەڵام کاک ئیدریس لەژێرەوە پەیوەندییەکی هەبوو بە جۆرێکی دیکە بۆ بەرژەوەندییەکی دیکە، ڕۆژگار دەیسەلماند ئەو ڕاستترە لە ئێمە. من یەک یان دوو بیرەوەری لەگەڵ زیرەکیی ڕەحمەتی ئیدریس بێجگە لە پەروەردەی منداڵەکانی کە پەروەردەیەکی باشی کردووە، بەرهەمەکەی دیارە کە کوڕەکانی بۆ نموونە؛ کاک نێچیرڤان ئەمڕۆ سوپاس بۆ خودا دەتوانێت بەردەوامی بەو ڕێبازە بدات وەکوو کوڕ و باب، ئەگەر نا هەموومان کوڕی ئەم حیزبەین و کوڕی مەلا مستەفاین، کوڕی مەلا مستەفا بە جنسیە و خوێن کوڕی ئەون، بەڵام ئێمە بە خۆبەخشانە کوڕی ئەوین و تەمەنێکە لەگەڵیداین، منەت ناکەین بەسەریاندا، ئەمە ئەو پەروەردەیە کە لە مەدرەسەکەی ئەودا فێربووین کە وابین، فێربین هەڤاڵ جێنەهێڵین و بەو جۆرەش دەمێنینەوە.

ئەو (ئیدریس بارزانی) لە پەروەردەدا ڕۆڵێکی باڵای هەبوو لەنێو خانەوادەی بەڕێزی بارزانی دا، کە بووین بە ئەندامی سەرکردایەتی لە ساڵی 1979 لەگەڵ کۆمەڵێک لە ئێمە دانیشت، ئەوە برای بەڕێزم کاک زەعیم عەلیش لێرەیە و وتی ئێوە بوون بە بەرپرس، من ئەو ئامۆژگاریانە لای ئێوە دەکەم، یەکەم تاوەکوو پێتان بکرێت خەڵک ببینن، خەڵکێک دێت سەردانی ئێوە دەکات، لە دیتنی خەڵک قەڵس نەبن؛ وەکوو بۆکانی دەڵێن. ئێوە قازانج دەکەن؛ ئەوان ئێوە دەناسن بە حوکمی ئەوەی ئەندامی سەرکردایەتین؛ بەس ئێوە ئەوان ناناسن. ئەگەر ئیشەکانیان بۆ جێبەجێ نەکەن دۆستێک لەدەست دەدەن، ناچارییەک پەیدا دەکەن. ئەوی تر وتی، هەر ئینسانێک دوو لاپەڕەی ژیانی هەیە، لاپەڕەی چاکەکان و لاپەڕەی خراپەکان. ئەگەر مەسئولییەتت دا بە یەکێک تەنیا لەسەر لاپەڕەی چاکەکانی نەیدەنێیە، بۆ ئەوەی باری قورس نەکەن و لەژێری نەکەوێت. بەڵام ئەگەر محاسەبەی یەکێکیشتان کرد تەنیا لەسەر لاپەڕەی هەڵەکان یان خراپەکانی مەیکەن بۆ ئەوەی سزاکەتان قورس نەبێت.

بۆ ئێستاش ئەو قسانە خودا یارمەتیی بێت تاوەکوو بتوانین پەیڕەوییان لێ بکەین، ڕادەیەکی زۆر، ناڵێم سەت لە سەت، مرۆڤە، هەندێک جار ئینسان لەو شتانەش دەزانێت و نایکات.

ئەوەی لە کۆنگرەی نەسرەتی شەعبی ئێراقی لە مانگی 12ی ساڵی 1986 لە تاران، دیسان لە خزمەتی دابووم. ڕەحمەتی جەنابی کاک عەلی عەبدوڵڵا، سکرتێری حیزب بوو، ئەحزابی کوردستانی لەوێ بوون، ئەحزابی ئێراقی لەوێ بوون (ئۆپۆزیسیۆن)، لەوێ مەسەلە هاتەوە سەر مافی چارەسەری کێشەی کورد، لە ڕاگەیێندراوی کۆتایی ئێمە گرووپی کوردی خودا هەڵناگرێت هەموو حیزبەکان، یەکێتی، سۆسیالیست و ئەو ئەحزابانەی لەوێ بوون، ئاڵای شۆڕش هەبوو ئەو وەختە کاک عیماد نوێنەرایەتییان دەکرد، کاک ئیدریسی ڕەحمەتییان کردە گوتەبێژی فەرمی بە ناوی شاندی کوردی، بۆ مێژوو هەر هەموویان وتیان کاک ئیدریس، جەنابت هەرچی بڵێیت ئێمە لەمەڕ پرسی کوردی پەیڕەوی لێدەکەین، با تۆ براگەورەی هەموومان بیت.

هەر بەو بۆنەیە کە چووینە هۆتێل ئیستیقلال بۆ دانووستاندن، یەکەمجار لەوێ مام جەلالم بینی، بە ڕەحمەت بێت، کە چووینە هۆڵەکە کاک ئیدریس دەستی مام جەلالی گرت و خستییە پێش خۆی. ئەویش وتی نا قوربان؛ من هەر دەروێشەکەی جارانم، من ناتوانم پێش تۆ بکەوم، تۆ کوڕی مەلا مستەفای.

ئینسان ناکرێت مێژوو نەخوێنێتەوە، هەندێک جار مێژوو دەشێوێنن، خەڵکێک بەپێی ویستی خۆیان مێژووەکە دەگێڕنەوە، بەڵام من مێژوو وەکوو خۆی دەگێڕمەوە حەز دەکەم بە ئینساف بم لە مێژوودا.

ئێمە وتمان چارەسەری پرسی کورد لەسەر بنەمای ڕێککەوتنەوەی 11ی ئازار، واتە دیموکراتییەت بۆ ئێراق و حوکمی زاتی بۆ کوردستان، بەڵام ئەحزابی ئیسلامی شیعەی ئێراق ڕەتیانکردەوە ئەمەش مێژووە و حەز دەکەم بیزانن، وتیان ئێمە دەیکەینە دەنگدان، لەو کۆمەڵە حیزبانەی لەوێ بوون ئێراقییەکان بە شیعە و کوردەوە، (هەندێک قیادەی حیزبی بەعسیش ئەبو باقر یاسین و ئەوان لەوێ بوون.) کاک ئیدریس تەماشای باقر حەکیمی کرد بە ڕەحمەت بێت و وتی، ئێوە پرسی کورد دەخەنە دەنگدانەوە؟ دەستی بۆ یەکێک برد و وتی، ئەمە بە ناوی حیزبێکەوە هاتووە، ئەمە ڕایکردووە لە حاجی ئۆمەران من ناردوومە بۆ ئوسترالیا، ئێستا هاتووە دەنگ لەسەر قەزیەی کورد بدات بۆ من؟ عەیبە بۆ ئێوە. زۆریش بە تووندی وەڵامی دانەوە و وتی بزانە سەید، هەر ئەوها، پەنجەی ڕاوەشاند و بە عەرەبی وتی، (اذا لم يقر حق الکرد في اتفاقية اذار، سنکون في حل من التزاماتنا امام هذا المؤتمر من الف الى ي) و ئێمە دەردەچین بە بەیاننامەیەک، ئێمەی کورد.

من لە تەنیشتی بووم، دەستێکم لێدا و وتم کەمێک لەسەرخۆ. وتی، ئەمانە ئەم زمانە دەزانن، بۆیە بە زمانی خۆیان قسەیان لەگەڵ دەکەم.

ئەوە بوو محەمەد مەهدی شەمسەدین، بە ڕەحمەت بێت، سەرۆکی ئەو کاتی ئەنجوومەنی باڵای شیعەی لوبنانیش ئامادە بوو، ئەو ڕووی لە برا شیعەکانی ئێراق کرد و وتی، ئەم دوو سێ ڕۆژە لە کۆنگرە شتی سەیر دەبینم. وتیان چییە؟ وتی، ئێوە بە گەلی کورد دەڵێن برا کوردەکانمان، باشە ئێوە بە حوکمی عروبەتی خۆتان ناڵێن (ئەلئومە کوردیە)، بەس (ئەلئوخوە کورد)؟ کۆمەڵێک کۆچەرین لە قەفقاز هاتوون ئەمانە؟ لانی کەم بڵێن گەلی کورد. وتی، لام سەیرە ئێوە لە تارانن، سەدام لەوێ دەڵێت: گەلی کورد و حوکمی زاتی بۆ باشووری کوردستان، ئەنجوومەنی جێبەجێکردنی هەیە و ئەنجوومەنی یاسادانانی هەیە و ئیدارەی هەیە، باشە ئێوە ناتوانن وەکوو سەدامیش بن؟ لەبەر ئەوە من ئەمە بە شایستە نازانم و ڕاست نییە، جێی مافی گەلی کورد بکەنەوە لە حوکمی زاتی و ئەگەر زیاتری نەدەنێ نابێت ئێمەی شیعە کەمتریان پێبدەین.

بە هەر حاڵ ڕێککەوتنی ئێمە لەگەڵ یەکێتی لە ساڵی 1986 کارێکی ئاسان نەبوو، خۆتان دەزانن لە دوای شەڕی 1983 بوو، بەڵام هەر ئیدریس بوو بە ڕەحمەت بێت، بە جورئەتی خۆی و بە زیرەکیی خۆی، لە لایەک خەڵکی خۆی ڕازیکرد و لە لایەکیش بە جورئەتەوە چووە پێش و ڕێککەوتنی لەگەڵ مام جەلال ئیمزا کرد.

هاوسەردەمی کاک ئیدریس یەکجار زۆرن، باسی ئەو نە لە کۆڕێک دەکرێت نە لە وتارێک و نە لە پەرتووکێک، بەڵام ئەوەی باسی دەکەن، ئەوەی بۆی دەنووسن یان لەسەری دەنووسن، حەقە بگەڕێنەوە بۆ سەرچاوەی ڕاست و ئیجتیهادی تێدا نەبێت، دەبێت هەموومان ئەوەندە خۆمان موئەهەل بکەین کە باسی ئیدریس دەکەین بە ڕەحمەت بێت، لە حەقی دەربێین، چونکە ئەگەر شتێک بڵێین لە مێژووی ئەودا نەبێت، غەدرمان لێکردووە، ئەگەر شتێکی کردبێت و ئێمە نەزانین بیڵێین ئەوە کێشەیەکە، بەڵام ئەگەر بزانین و نەیڵێین، ئەوەش نادادییەکە دەرحەقی دەکەین.

بە هەر حاڵ دەستخۆشی لەم ڕێکخراوەیە دەکەم و دەستخۆشی لە ئامادەبوونی ئێوە دەکەم و لە دەزگاکانی ڕاگەیاندن، پێمان باشە یادی سەرکردەکانی خۆمان بکەینەوە، هەر وەک وتم لە بیرکردنەوەی ڕۆژانەمان، لە کردەوەی ڕۆژانەمان یان ئەگەر پێمان نەکرا، لانی کەم لە بیرکردنەوەی ڕۆژانەمان بیریان بکەینەوە و لە بۆنەکاندا ناویان بهێنین. خودا شەهیدەکانی ئێمە لە بەهەشت جێگیر بکات و پێشمەرگە پەککەوتووەکانی ئێمە ساخ بکاتەوە و بیانپارێزێت، تێکۆشەرە کۆنەکانی ئێمە بەشێکیان دەبینم، ئەوە خاڵە (سلی) لێرەیە تەمەنێکە، خاڵە سلی کە لێرە دانیشتووە لە شەڕی زۆزکدا کە یەکێک لە قارەمانەکانی، سەرکردە کاک ئیدریس بووە، لە سەرتیز ساڵی 1974 بەرەی شەڕ چۆڵ بوو، ئەم خاڵە سلییە دەستی بە تفەنگەکانی خەڵک دەگرت و دەیوت وەرە با بچینەوە، ئەمە نەکەن دوژمن بێت سەرتیز بگرێتەوە، ئەمانە تەمەنیان درێژ و تەندرووستییان باش بێت، لە هەموو گرنگتر یەکڕێییە، نەک یەکڕیزی، یەکڕیزی زەحمەتە هەموومان لە حیزبێکدا بین، ئەگەر بڵێین یەکڕیزی، بەڵام یەکرێگەیی بگرین لە پێناوی بەرژەوەندییەکانی کوردستان و ئەو خەڵکەی لە کوردستاندا دەژین، تاوەکوو ئەو ڕۆژەی دەگەن بەو ئاستەی کە خەڵکی ئێمە بە پێشمەرگە و بە هاووڵاتی گیانیان لە پێناوی بەخت کردووە. کوردستان پارێزراو بێت و سەرکردەکانمان جەنابی سەرۆک مەسعود بارزانی سەرفراز بێت و ئاڵای حیزبەکەشمان لەگەڵ تێکۆشەرانی تر هەمیشە بەرز و شەکاوە بێت.

بەخێربێن، سوپاس.[1]