ناونیسانی بابەت: خوێندنەوەيەکى مێژوويى بۆ بەياننامەى ئازارى 1970
ناوی نووسەر:#ژیلوان هەڵەدنی#
يەکێک له و ڕووداوە گرنگانەى سەدەى ڕابردووى مێژووى نەتەوەيى کورد لە باشوورى کوردستاندا، بريتى بوو لە ڕێککەوتن ياخود بەياننامەى ئازارى 1970، کە هەندێک لە مێژوونووسان و توێژەران بە بەياننامە ناوى دەبەن وهەندێکى تريشيان بە ڕێککەوتن، بەڵام دەتوانين بڵێين ڕێککەوتنى سەرکردايەتى بزووتنەوەى ڕزگاريخوازى گەلى کورد و دەسەڵاتدانى حکومەتى ئێراق بوو لە چوارچێوەى بەياننامەيەکدا، کە ئەنجوومەنى سەکردايەتى شۆڕش دانى پياداناو بە فەرمى لە وەقائعى ئێراقيدا بڵاوى کردەوە. کە بۆيەکەمجار بوو حکومەتى ئێراق ودەسەڵاتدارەکانى دان بە مافى ئۆتۆنۆمى بۆ نەتەوەى کورددا بنێن، ئەمەش دواى قۆناغێک لە ناکۆکى و ململانێ و شەڕو دانووستاندان لەنێوان بزووتنەوەى ڕزگاريخوازى گەلى کورد، هەر لەسەرەتاى دروستبوونى دەوڵەتى ئێراقەوە تاوەکوو ساڵى 1970، ئەمەش بەهۆى کۆمەڵێک فاکتەرى ناوخۆيى کە خۆى لە لاوازى دەسەڵاتى نوێى ئێراق دەبينييەوە، چونکە حزبى بەعسى عەرەبى ئيشتراکى کەلە ساڵى1968 بە کودەتايەکى سەربازى هاتبووە سەرکار، دەيويست خۆى بەهێزتر بکات و پەندى لە لاوازى و خاڵە بێهزييەکانى ساڵى1963 وەرگرتبوو، ئەمه و جگه لەوەى بزووتنەوەى ڕزگاريخوازى گەلى کورد زۆر بەره و پێش چووبوو، بەجۆرێک دەسەڵاتدارانى ئێراق تێگەیشتن ناتوانن بە بە کار هێنانى هێز شۆڕشى کوردستان لە ناو بەرن، بە مەبەستى ئاگربەست و دەست پێ کردنى گفتوگۆ پەنایان بردە بەر پێوەندییکردن بە سەرکردایەتى شۆڕشى کوردستانەوە.
گفتوگۆ بە دوو قۆناغ دەستی پێ کرد، قۆناغی یەکەم بە شێوەی ناڕاستەوخۆ لە کۆتایى مانگى ئاب و سەرەتاى ئەیلوول دەستیپێکرد و هەر دوو مانگى تشرینى یەکەم و دوەمى ساڵى (1969)ى خایاند، لە مانگى ئەیلوولى ئەو ساڵەدا بەعسییەکان لە ڕێگەى ڕێکخراوى یەکێتیى قوتابیانی کوردستانەوە، چەند پێشنیازێکیان سەبارەت بە چارەسەرکردنى کێشەى کورد بۆ سەرکردایەتى شۆڕشى کوردستان نارد، گرینگترینیان نیشاندانى ئامادەبوونیان بوو بە پابەندبوون بە بەیاننامەى (29ى حوزەیرانى 1966)، بەڵام سەرکردایەتى شۆڕشى کوردستان دواى کۆ بوونەوە و ئەو پێشنیارانە باس لە دەست پێ کردنەوەى گفتوگۆ نەکرابوو، لە لایەکى دیکەشەوە پێیان وابوو کە سەردەمەکە گۆڕانى بە سەردا هات,وە و بەیاننامەى (29)ى حوزەیران بۆ سەردەمى ئێستایان گونجاو نییە.
لە (9ى تشرینى یەکەمى 1969) (ئەنجوومەنى سەرکردایەتى شۆڕش)ى ئێراق لە بەیاننامەیەکدا هەندێک لە مافە ڕۆشنبیرییەکانى گەلى کوردى سەلماند، کە ئەوەشى زیاتر بۆ ئەوەبوو نیازپاکیى خۆى نیشان بدات و بۆ دەست پێ کردنى گفتوگۆى ڕاستەوخۆ لەگەڵ شۆڕشى ڕزگاریخوازیى کوردستان زەمینە خۆش بکات. لە تشرینى یەکەمى هەمان ساڵیشدا، دەسەڵاتدارانى ئێراق لە ڕێگەى “عەزیز شەریف”ەوە پێوەندییان بە شۆڕشى کوردستانەوە کرد، بۆ ئەوەى بۆ دەستپێکردنى گفتوگۆ بیر و ڕایان بزانن، دەرئەنجامیش “مستەفا بازرانى” لەگەڵ مەکتەب سیاسى و مەکتەبى تەنفیزى پارتى کۆبووەوە، لەو کۆ بوونەوەیەش لەسەر دەستپێکردنى گفتوگۆ ڕەزامەندییان دەربڕى. لە (18ى کانوونى یەکەمى1969) بەعسییەکان بۆ ئەنجامدانى یەکەمین پێوەندیى ڕاستەوخۆ لەگەڵ مستەفا بارزانى و سەرکردایەتى پارتى “سەمیر عەزیز ئەلنەجم”ى نوێنەرى خۆیان لەگەڵ “فوئاد عارف و عەزیز شەریف” ناردە کوردستان، شاندەکە ڕۆژێک لە کوردستان مایەوە و ئامادەیى حکوومەتییان بۆ ڕێککەوتن نیشاندا، هەر لەوێدا “فوئاد عارف” پێشنیارى کرد، سەرکردایەتى شۆڕشى کوردستان بۆ درێژە پێدانى گفتوگۆ نوێنەرى خۆى لەگەڵ شاندەکە بۆ بەغداد بنێرێت، ئەوانیش لەو پێناوەدا (دارا تۆفیق)یان بە نوێنەرایەتى ڕەوانە کرد.
لە ڕووى ڕاگەیاندنیشەوە بەعسییەکان وەک ڕێگە خۆشکردنێک بۆ گفتوگۆ و دانووستان لە ژمارە (404)ى ڕۆژنامەى (الثورة) لە ڕێککەوتى (22ى کانوونى یەکەمى 1969) زنجیرە وتارێکیان بە ناونیشانى (کیف السبیل الى حل المسألة الکردیة/ چۆن بەرەو چارەسەری دۆزى کورد بچین؟) بڵاو کردەوە، لەو زنجیرە وتارەدا هەر چەندە دانیان بەوەدا نابوو کە پرسى کورد پرسێکى نەتەوەییە، بەڵام هەنگاوەکانى شۆڕشى ئەیلوول و ڕابەرەکەى بەرامبەر بە حکوومەتە یەک لە دوا یەکەکانى ئێراق و بە تایبەت بەعسییەکان بە هەڵە و دوژمنکارانە لە قەڵەمدا. بەر لە دەستپێکردنى گفتوگۆى ڕاستەوخۆى حکوومەتى ئێراق و شۆڕشى کوردستان، یەکێتى سۆڤیەت لە ڕێگەى “یەڤگینى بریماکۆڤ”ەوە لە کانوونى یەکەمى (1969)، بۆ چارەسەرکردنى کێشەى کورد، پەیامێکیان ئاڕاستەى دەسەڵاتدارانى بەغداد کرد، هەروەها بۆ گەیاندنى هەمان مەبەست و خۆشکردنى زەمینەى گفتوگۆ لە نێوان حکوومەتى ئێراق و سەرکردایەتى شۆڕشى کوردستان، ناوبراویان ناردە لاى مەلا مستەفا بازرانى. لە (25)ى تشرینى دوەمیشدا، (ئەنجوومەنى سەرکردایەتى شۆڕش)ى ئێراق بڕیارێکیدا بوو، بۆ چاودێریى جێبەجێکردنى هەموو ئەو بڕیارانەى لە لایەن ئەنجوومەنى ناوبراوەوە سەبارەت بە کێشەى کورد دەرچووبوون، لیژنەیەک لە هەمان ئەنجوومەن بە سەرۆکایەتى “ساڵح مەهدى عەمماش” و ئەندامێتى “سەعدوون غێدان و مورتەزا ئەلحەدیسى و عەبدولڵا ئەلسەللوم” پێک هێنابوو،واتە بەعسییەکان لە زووەوە پلان و نەخشەى گفتوگۆ و دانووستانیان هەبوو، تاوەکوو جێ پێى خۆیان لە سیستمى سیاسیى وڵاتدا قایم بکەن.
“دارا تۆفیق” دواى چەند ڕۆژێک مانەوەى لە کۆشکى کۆماریى لە بەغداد، گەڕایەوە کوردستان و بە سەرکردایەتى سیاسى کوردى ڕاگەیاند کە فەرمانڕەوایانى ئێراق بە ڕاستى دەیانەوێ گفتوگۆ بکەن و ئۆتۆنۆمى بدەنە کورد، دوا بە دواى ئەوەش لە (31ى کانوونى یەکەمى 1969) شاندێکى گەورەى حیزبى و حکوومى ئێراق بە سەرۆکایەتى “حەماد شەهاب”، ئەندامێتى هەر یەک لە (عەبدولخالق سامەڕایى و مورتەزا ئەلحەدیسى و تاریق عەزیز و سەمیر عەزیز ئەلنەجم و محمەمەد عەلى سەعید) و هاوڕێیەتى (عەزیز شەریف و فوئاد عارف) سەردانى سەرکردایەتى شۆڕشى کوردستانیان کرد و لەگەڵ ڕابەرى شۆڕش و حەبیب محەمەد کەریم و دکتۆر مەحموود عوسمان و ساڵح یوسفى و نوورى شاوەیس و عەلى عەبدولڵا و محەمەد مەحموود عەبدولڕەحمان (سامى) و ئیدریس بارزانى و دارا تۆفیق) کۆبوونەوە و گفتوگۆیان دەستپێکرد، شاندى دەسەڵاتدارانى ئێراق، نامەى سەرۆک کۆمارییان دایە دەست “مستەفا بارزانى”، ئەویش لە ڕێگەى شاندەکەوە بە نامەیەک وەڵامى سەرۆک کۆماریى دایەوە.
لە (4ى کانوونى دوەمى1970)شدا سەرکردایەتى شۆڕشى کوردستان بۆ ئامادەکردنى پرۆگرامى گفتوگۆ و ڕێکخستنى شاندێک بۆ بەغداد، کۆ بوونەوەیەکى بەست و لە (7)ى هەمان مانگدا، بۆ گفتوگۆکرن لەگەڵ ڕژێمى فەرمانڕەوای ئێراق، شاندێکیان بە سەرۆکایەتى دکتۆر “مەحموود عوسمان” و ئەندامێتى هەر یەک لە (نوورى سدیق شاوەیس و ساڵح یوسفى و محەمەد مەحموود عەبدولڕەحمان و نافیز جەلال و موحسین دزەیى و دارا تۆفیق) نادرە بەغداد بۆ گفتوگۆکردن لەگەڵ ڕژێمى بەعس. بەو شێوەیە گفتوگۆ درێژەى کێشا و سەرەڕاى بیروڕاى جیاوازیى هەر دوولا لە سەر هەندێک پرسى گرینگ و چارەنووسساز، بە تایبەتیش دیاریکردنى سنوورى ناوچەى ئۆتۆنۆمى، جگە لە دەستێوەردانى هەندێک لایەنى هەرێمیى وەک ئێران، شەوى (10/11ى مارتى ساڵى 1970) هەر دوولا لە سەر ڕاگەیاندنى بەیاننامەیەک بە ئەنجام گەیشتن و ڕۆژى دواترییش لە بەغداد بە ناوى (ئەنجوومەنى سەرکردایەتى شۆڕش)ى ئێراق ڕاگەیەندرا. بەکورتى دەتوانين بڵێين بەيانى ئازار دۆکۆمێنت و پڕۆتۆکۆلێکى ياسايى و پێناسەيى کوردبوو، بەناساندنى کورد و مافى خۆبەڕێوەبردنى لەڕووى سياسى و بەڕێوەبەرايەتى و ئابوورى و فەرهەنگييەوە بەگەلانى وڵاتانى جيهان بەشێوەى ئۆتۆنۆمى، چونکە تا ئەوکاتەش دۆزى کورد و گيروگرفتەکانى بە مەسەلەيەکى ناوخۆيى و پلان و کۆنەپەرستى ناودەبرا. بەيانى ئازار، بەرهەمى ڕەنج وماندووبوون و فيداکارى وخوێنى هەزاران ڕۆڵەى کوردى بەوەفا بەکوردستان و ئارەق و فرمێسکى (9)ساڵ خەباتى بێووچانى گەلى کورد بوو.
هەر بۆ زانيارى خوێنەرانى ئازيز دەقى بەياننامەکە بەکوردى وەکوو خۆى دەخەينەڕوو:-
“بەياننامەى (11ی ئازارى 1970) و ئه و بەڵگەنامانەى پێوەندييان پێيەوە هەيە”
تا (11ى ئادارى 1974)
دەقى بەياننامەکه؛
بە هۆى شۆڕشى حەڤدەى تەمووز ئەوه بوو وەک دەربڕينێکى ڕقى هەموو جەماوەرى عەرەب لە هۆ و ئەوانەى بوونە هۆى شکستى حوزەيران و يەکدەنگى ڕاى ميللى لە ئێراق بە هەموو حکوومکردنى کۆنەپەرستيى تاکڕەوى پێشوو لەبەر بەشداريکردنى له و دەورى بەزينەى ئەم مەينەتييە نەتەوەييەدا هات، ئەمەش لەبەر گۆشەگيریى تەواوى لە گەڵ و دەستەوسانيى ڕەهاى لە چارەسەرکردنى ئه و گيروگرفتە نيشتمانييانەى بە قەوارەى نيشتمانيدا دەچوونە خوارێ و کلۆريان دەکرد، چارەسەرکردنى ئه و پێشەکييە پێويستييەک بوو دەبوايە ببێت بۆ هەموو نيازێکى ڕاستگۆييانە بۆ تەيار و ئامادەکردنى هەموو وزەيەکى مرۆيى و ماددى لە ئێراقدا، به بێ هيچ خەريککردنێک لە شوێنى خۆى دابنرێت، بە پلەى يەکەميش لە سەنگەرەکانى پێشەوەى شەڕى چارەنووسسازى ميللەتى عەرەبدا.
لەبەر ئەوە، شۆڕش هەر لە ڕۆژەکانى هەوەڵیيەوە ئەرکى وەديهێنانى يەکێتيى نيشتمانيى بۆ گەلى ئێراق له بەرچاوى خۆى دانا بێ هيچ جياوازييەک بە هۆى ڕەگەز و زمان و ئايين و شوێنى پێگەيشتنە کۆمەڵايەتييەکەى، ڕەخساندنى هەموو مەرجێکى پێويستى سياسى و کۆمەڵايەتى و ئابوورى کە بنەماى يەکێتى دەيانخوازێت و پێويستى پێيانە بۆ ئەوەى ئێراق بە هەموو وزە و توانايەکى بتوانێت ڕوو بکاتە شەڕە نەتەوەييە چارەنووسسازەکەى، کە بەديدى شۆڕش لووتکەى ململانێى تاڵ و سەختى نێوان ئيمپرياليزم و زايۆنيزم و چاوچنۆکييە شەڕخوازەکەى لە نيشتمانى عەرەبيدا دەنوێنێت لە لايەک، لە نێوان بەرژەوەندى ڕزگارى و خەباتى ميللەتى عەرەب لە پێناوى ئامانجە پێشکەوتنخوازييە مرۆييەکانى لە لايەکى ترەوە.
لەگەڵ ئه و ميراتى گيروگرفتە زۆرە و ئاڵۆزەى کە شۆڕش هەر بە له دايکبوونى ڕووبەڕوويان بوەوە، بە توانا و بڕواوە هەر بە ڕيگەى خۆيدا ڕۆيشت لە پێناوى ڕزگارکردنى ئێراق لە پاشماوە و خاپەرۆکى ئيمپرياليزم و بە کرێگيراوى و ديکتاتۆريى سياسى و کۆمەڵايەتى، بۆ کارکردن بۆ ڕەخساندنى هەموو مەرجێکى پێويست بۆ بنياتنانى ئێراقێکى تازە، کە به شێوەيەکى جدى، يەکسانيى ڕاستەقينەى ماف و ئەرک و هاوهەلى لە نێوان هاووڵاتيیاندا تێدا دێتەدى، چەندان ئاسۆ له بەردەمى هەموو گەلدا دەکرێنەوە لە ڕێگەى پابەندبوونى نيشتمانى بە کۆمەڵ بۆ يەکێتى خاکى نيشتمان و يەکێتى گەلەکەى و ئامانجە بنەڕەتييە گەورەکانى يەکێتى نەتەوەيى و ئازادى و سۆسياليزم.
چارەسەرکردنى کێشەى کورد لە ئێراق لە پێشەوەى ئه و گيروگرفتە نيشتمانييانەى کە شۆڕش ڕووبەڕووى بوەوە، به تايبەتى بێ توانايی سەردەمەکانى پێشوو لە تێگەيشتنى ئه و گيرگرفتە. بگرە نەبوونى ئارەزووى ڕاستگۆييانە بۆ چارەسەرکردن و دانانى ڕێگە چارەى ڕاستودروست بۆى له و سەردەمانەدا. لەگەڵ ئەوانەدا به کار هێنانى لە لايەن ئيمپرياليزم و نۆکەر و بەکرێگيراوانييەوە، بوونە هۆى ئەوەى چەند ساڵێکە نواندنى تووندوتيژى بۆ چارەسەکردنى، جێگەى گفتوگۆى ديموکراتيى برايانە و بابەتييانەى گرتوەتەوە، ئه و گفتوگۆيەى سروشتى گيروگرفتە نيشتمانييەکە و ئه و مافە ڕەوايە عاديلانەى بەشێکى گەلى ئێراق بە پێويستى دەزانێت.
شۆڕش هەر لە ڕۆژانى يەکەمی هەوڵیدا ئه و گيروگرفتە بە گيانێکى پڕ لە بەرپرسيارێتى و ئه و پەڕى سنوورى پابەندبوون بە بيروباوەڕى ديموکراتيى شۆڕشگێڕانە چارەسەربکات. شۆڕش کە لە سەرچاوەى تيۆريى حيزبى بەعسى سۆسياليستى عەرەبەوە ئاو دەخواتەوە، بڕواى بەوە هەيە کە مافى نەتەوەيى، له گەوهەردا مافى ديموکراتى و زيندوو کردنەوەى کەلەپوورى ڕۆشنبيرى و زمان و داب و ڕێوڕەسم و پێڕەوکردنى خواست و ويستى ئازادە، پتەوکردنى ئه و مافانە له نێو نەتەوەى جيا جيادا، به تايبەتى لە يەک وڵاتدا، وا پێويست دەکات ڕێگەى ئەوتۆ بدۆزرێتەوە بۆ پێوەندى نێوان ئه و نەتەوانە بە شێوەيەک کە يارمەتى هەڵستانەوەى هەموويان بدات، ڕێکى بخات. هەموو ئه و پڕۆژە و پلانانەى ئامانجييان بێ هێزکردنى پێوەنديى نێوانيان و چاندنى تۆوى دووبەرەکييە، خزمەتى بەرژەوەنديى ناوکۆيى ڕۆڵەکانى ناکات و لە هەمان کاتيشدا ڕێکخستن و بەهێزکردنى ژيانى نيشتمانيى و مرۆيى لە نێوانياندا و دانانيان بۆ خزمەتى پێشکەوتن هەر ئەوانن هۆى يەکێتى ژيانى نيشتمانى لە کەشوهەوايەکى پڕ لە برايەتيى نەتەوەيى ئاشتى، دەڕەخسێنن.
لە سرووشى ئه و بيروباوەڕانە بوو کە کۆنگرەى قوتريى حيزبى بەعسى عەرەبى سۆسياليستى کە لە کۆتايى ساڵى (1968) و سەرەتاى ساڵى (1969)دا گيرا، دەستپێشخەرى هەڵوێستى ئايدۆلۆجى و تيۆريى حيزبى بەرامبەر ئەم گيروگرفتە نيشتمانييە دياریکرد و ڕيگای چارەسەرکردنى له بەردەمى شۆڕش و دەسەڵاتداريى شۆڕشگێریى دانا، ئەمەش له و بڕيارانەى دواى ئه و کۆنگرەيە دەرچوون، لە بڕيارەکەدا دەڵێت: “کۆنگرە جەختى لە سەر ئەوە کردەوە کە مەسەلەى ئاواتى نەتەوەيى کورد لە ئێراقدا دەکەوێتە پێش ئه و مەسەلانەى ڕووبەڕووى بزاڤى شۆڕشى عەرەبى دەبنەوە و چەند ساڵێکيش تێ پەڕیين بێ گەيشتن به چارەسەرێکى دروست بۆ ئەم مەسەلەيە و لە ئەنجامى ستەمکاریى نواندن لە چارەسەکردنيدا، بەدبەختى و مەرگەساتێکى ترسناک هاوڵاتیيانى عەرەب و کورد گەيشت و هێزەکانى ئيمپرياليزم و کۆنەپەرستى و دەستەى بەکرێگيراو و هەلپەرستان، هەميشە دەيانخستە کار و سەرنەکەوتنيشيان لە چارەسەرکردنى وەبەردێنا بۆ دەست خستنە ناو کاروبارى ئێراق و پاڵەپەستۆ خستنە سەرى و پيلانگێڕان بۆ سەر مافەکانى عەرەب و کورد، گەياندنى زيانى زياتر به و پێگە و دەسکەوتە نەتەوەيى و ديموکراتيى و پێشکەوتنخوازانەى لە ماوەى سەردەمانێکى دوورودرێژى خۆبەختکردن و قوربانيدان و خەباتى ناوکۆيى پێى گەيشتنوون، هەر وەک کۆنگرە جەختى لە سەر ئەوەش کردەوە کە حيزبەکەمان لە خەبات و سياسەتيدا لە بيروباوەڕە نەتەوەييە مرۆييە سۆسياليستە ديموکراتەکەيەوە تەکان دەدات… و هەميشە ڕێزى لە ئاواتە نەتەوەييەکانى جەماوەرى کورد بە ناوەرۆکە نيشتمانييە پێشکەوتنخوازييەکەى دەگرت و بە مافى مرۆڤانەى ڕەواى دادەنا، و، پێوەندييە بەتينەکەشى لە نێوان وەديهێنانى ئه و مافانە و نێوان هێز و دروستيى ڕێڕەوى جەماوەریى گەل لە ئێراقدا بە ڕووکار ئاڕاستەى پاکتاوکردنى پاشماوەى ئيمپرياليزم و خۆتەرخانکردنى تەواو بۆ شەڕە نەتەوەييە چارەنووسسازەکەى ئێستا لە فەلەستين و بەردەوامبوونى تێکۆشانى مێژوويى لە پێناوى وەديهێنانى يەکێتى عەرەب و ئازادى و سۆسياليزمدا”.
لەبەر ئەوە شۆڕش کە هەر لە ئەوەڵەوە پابەندى بيروباوەڕى حيزب و بريارەکانى دەبێت، دانى نا بە مافە نەتەوەييەکان و پەرەپێدانى خاسيەتى نەتەوەيى هاوڵاتييە کوردەکان لە چوارچێوەى يەکێتى گەل و نيشتمان و سيستمى دەستووریيدا. لە کاتێکيشدا کە ميللەتى عەرەب پێ دەنێتە نێو خەباتێکى بەرفراوان دژى ئيمپرياليزم و زايۆنيزم و کۆنەپەرستيى نێوخۆ، ئه و خەباتە لە هێڵەکانى يەکەمى خەباتى گەلانى ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاستى دادەنێت. تەباى خەباتى تووند گرێدراوى گەلى ئێراق لەگەڵ خەباتى ميللەتى عەرەب لە پێناوى ديموکراسى و ڕووبەڕووبوونەوەى هێزە کۆنەپەرستەکانى ناوچەکە. بەجيهانى و ناوخۆشەوە، بۆيە شۆڕش واى دادەنێت کە بنچينەى يەکەمى يەکێتیى نيشتمانيى عەرەبى_کوردى لە ئێراقدا ئەوەيە کە بزاڤى نەتەوەييى کوردى وەک بزاڤى نەتەوەيى عەرەبە، بزاڤێکى ديموکراسيى دژ بە هەمان ئه و هێزە کۆنەپەرستانەيە لە لايەنى و بابەتييەوە، کە لە ئێراقدا، يەکێتى تێکۆشانى دژ بە هەمان ئه و هێزە کۆنەپەرستە هاوپەيمانەکانى تر و دەست و پێوەندەکانى بە بزاڤى ڕزگاريخوازانەى عەرەبييەوە دەبەسێتەوە.
هەروەها دابونەريتى برايەتيى مێژوويى و يەکێتى بەرژوەندى ئابوورى پەرەسەندنى هاوئاهەنگ لە نيوان هەر دوو نەتەوەى عەرەب و کورد، بە خەباتى گەلى عەرەبييەوە دەبەستێتەوە، هەر تێکدان و نا هاوسەنگيى ئه و هاوئاهەنگييە سەرەنجام دەبێتە زيانگەياندن به و تێکۆشانە هاوبەشە و ڕابوونى نيشتمانيى پێشکەوتنخواز بە شێوەيەکى گشتى. ئيمپرياليزم دەرکى بەوە کردوە کە يەکێتیى تێکۆشانى عەرەب و کورد، بزاڤى ڕزگاريى عەرەب و کورد بەتين دەکات و تواناى ئەوەى پێ دەبەخشێت کە پێگەى گرينگ لە ڕووى پڕۆژەى دوژمنکاريى ئيمپرياليى زايۆنيى ئيسرائيليى لە ناوچەکەدا وەدەست بێنێت، به تايبەتى سەبارەت به و شەڕە نەتەوەييە چارەنووسسازەى ئێستا لە فەلەستين و ئه و وڵاتە عەرەبييانەى دەوريان داوە، لە ئارادايە، لەبەر ئەوە دام و دەزگا ئيمپريالى و بەکرێگيراوەکان خۆيان کوشت و هەوڵياندا بۆ دۆزينەوەى زياتر لە هۆيەک بۆ لێک ترازاندنى پێوەندى لێک گرێدان و برايەتى لە نێوان جەماوەرى عەرەب و کورد به مەبەستى بێ هێزکردنى بەرەى خەباتى نيشتمانيى شۆڕشگێڕیى لە ئێراقدا. جا لەبەر ئەوەى شۆڕش لە تێگەيشتنى بۆ مەسەلەى کورد لەوە بۆى دەچێت کە بەشێکە لە شۆڕشى دژ بە ئيمپرياليزم و زايۆنيزم و کۆنەپەرستیى. گومان لەوەدا نييە کە شۆڕش لە هەموو هەنگاوێک کە دەيهاوێت پابەند دەبێت بە ئاڕاستەى چارەسەرکردنى کێشەى نيشتمانيى کورد، به و شێوەيەى کە دەبێتە هۆى بەهێزکردن و چەسپاندنى خەباتى نيشتمانى و نەتەوەيى دژى تێکڕاى ئه و هێزە مرۆييانە.
لەبەر ئەوە پێڕەوکردنى جەماوەرى کورد بۆ سەرجەم مافە نەتەوەييەکانى، بەديهێنانى هاوکوفيى ڕەها لە هەلى پەرەپێدانى ئازاد، هەر دووکيان ڕێگەى پێويستن بۆ يەکخستن و بەتينکردنى تێکۆشانى نيشتمانيى لە عيراقدا دژى دوژمنانى گەلان و دوژمنانى ميللەتى عەرەب و گەلى ئێراق، ئيپمرياليزم و زايۆنيزم و کۆنەپەرستيى بەکرێگيراو. کات دانانەوە بۆ پيلانە ئيمپرياليستە زايۆنييە کۆنەپەرستەکان و بۆ سەر کۆمارى ئێراق هەر بە ڕێکەوت نەبوو، له هەمان ئه و کاتەدا دەستى پێ کرد، کە مژدەى ئاشتى لە هەموو لايەکى باکوورى خۆشەويستمان به هۆى ئه و هەوڵە دڵسۆزانەيەى حکوومەتى شۆڕش ئەنجامى دا، ئه و بەدەنگەوە هاتنە دڵسۆزانەى لە لايەن مستەفا بارزانيى بەڕێزەوە پيشان درا. شتێکى شاراوە نييە، کە شۆڕش لە لايەن خۆيەوە دەستپێشخەريى کرد بۆ ئەنجامدانى هەموو کارێکى پێويست بۆ گەڕاندنەوەى هۆى متمانە و ئاشتى لە هەموو لايەکى باکوورى ئێراق، کارى بۆ ئەمانەى خوارەوە کرد:-
1. بە پێى بڕيارەکانى کۆنگرەى حەوتەمى قوتريى حيزبى بەعسى سۆسياليستى عەرەب و له ڕێگەى هەموو ئه و بەيانە ڕەسمى و ڕۆژنامەوانييانەى لە لايەن دەسەڵاتداريى شۆڕشگێڕييەوە دەرچوون، دان بە بوونى شەرعيى نەتەوەى کورد دا نراوە و ئەم ڕاستييەش بە شێوەيەکى ئێگجارەکى لە دەستوورى هەميشەييدا دا دەنرێت.
2. ئەنجوومەى سەرکردايەتيى شۆڕش بڕيارى دامەزراندنى زانکۆى سلێمانى و کۆڕى زانيارى کوردى دا، هەروەها دانى نا بە هەموو مافێکى ڕۆشنبيرى و زمانى نەتەوەيى کورد، دەبێت خويندن لە هەموو قوتابخانە و پەيمانگا و زانکۆ و خانەى مامۆستايانى کوڕان و کچان و کۆلێجى سەربازى و کۆلێجى پۆليسى بە زمانى کوردى بێت. هەروەها دەبێت نووسرا و کتێبى دانراوى کورديى زانستى و ئەدەبى و سياسى کە تەعبير لە ئاواتى نيشتمانى و نەتەوەيى گەلى کورد دەکەن، به هەموو لايەکدا بڵاو بکرێتەوە و بۆ ئەوەيش کە ئەديب و شاعير و نووسەرانى کورد بۆيان بکرێت يەکێتييەک بۆ خۆيان دابمەزرێنن تا دانراوەکانيان چاپ بکەن و بۆ ڕەخساندنى هەموو هەل و توانايەک له بەردەمياندا بۆ گەشەپێدانى توانا و بەهرە زانستى و هونەرييەکانيان و دامەزراندنى خانەيەکى چاپ و بڵاو کردنەوە بە زمانى کوردى و پێک هێنانى بەڕێوەبەرايەتييەکى گشتى بۆ ڕۆشنبيريى کوردى لە نۆژەنەوە و دەرکردنى ڕۆژنامەيەکى هەفتانە و گۆڤارێکى مانگانە بە زمانى کوردى، زيادکردنى بەرنامەيەکى کوردى لە تەلهڤزيۆنى کەرکووک تا ئێستگەيەکى تايبەت بە بڵاو کردنەوەى تەلەڤزيۆنى به زمانى کورد دادەمەزرێت.
3. بۆ داننان بە مافى هاووڵاتييە کوردەکان بە زيندوو کردنەوەى داب و ڕێوڕەسم و جەژنە نەتەوايەتييەکانيان و لە پێناوى بەشداريیکردنى هەموو گەل لە جەژنەکانى ڕۆڵەکانيدا. ئەنجوومەنى سەرکردايەتيى شۆڕش بڕياریدا کەوا جەژنى نەورۆز بە جەژنێکى نيشتمانى دابنرێت لە کۆمارى ئێراقدا.
4. هەروەها ئەنجوومەنى سەرکردايەتيى شۆڕش ياساى پارێزگاکانى دەرکرد کە (لامرکزى)ى کارگێڕيى ناوخۆ دەگرێتە خۆى و بڕيارى پێک هێنانى پارێزگاى دهۆکى دا.
5. هەروەها ئەنجوومەنى سەرکردايەتى شۆڕش لێبووردنێکى گشتيى گشتگيرى دەرکرد بۆ هەموو ئه و مەدەنى و سەربازييانەى بەشدارييان لە کارى تووندوتيژيدا لە باکوور کردبوو، بۆ ئەوەى هەموو شوێنەوارێکى بارودۆخى نەرێنيى نائاساييى پێشوو له ناو ببات و نەهێڵێت و نيشانەى ژيانى نيشتمانيى تازە لە سەر زەمينەيەکى پتەوى ئاسايشى گشتى و برايەتيى نەتەوەيى گشتگير دابمەزرێنێت.
جەماوەرى عەرەب و کوردى ئێراق بە پشتگيرى و بە پيرەوەبوون پێشوازييان له و بڕيار و کارانەى ئەنجوومەنى سەرکردايەتيى شۆڕش کرد، ئەم کارەش بارودۆخى لەبارى ساز کرد بۆ بەردەوامبوون لە وەديهێنانى ئه و ئامانجە نموونەييانەى يەکدەنگيى گەليان لە سەرە و خواست و هێز و وتەى ئێراق لە دەوريان يەکيان گرت. به پێى ئەوەى پێشەوە ئەنجوومەنى سەرکردايەتى شۆڕش پێوەندييەکى سازدا لە نێوان خۆى و هێژا “مستەفا بارزانى” سەرۆکى پارتى ديموکراتى کوردستان، ئاڵوگۆڕى ديد و بۆچوون کرا و هەموو قەناعەتيان بەوە کرد کە پێويستە ناوەڕۆکى ئەم بەياننامەيە قەبووڵ و جێبەجێ بکەن و جەختيش لە سەر خواست و بڕيارى خۆى دەکاتەوە بە قەبووڵ و فراوانکردنى کارى چالاکانە، بۆ تەواوکردنى هۆى هەڵسانەوەى ڕۆشنبيرى و ئابوورى و پەرەسەندنى گشتى لە ناوچەى کورديدا و ئامانجى پلەى يەکەمى ئەوەيە، کە جەماوەر بتوانێت پێڕەوى مافە ڕەواکانى خۆى بکات، ئه و جەماوەرە بە کردەوە لە هاوبەشيکردنى جدييانە لە بنياتنانى نيشتمانی و تێکۆشان، لە پێناوى ئامانجە نەتەوەييە مەزنەکاندا بەشداريى پێ بکرێت، لەبەر ئەوە ئەنجوومەنى سەرکردايەتيى شۆڕش بڕياريدا:
1. زمانى کوردى زمانى ڕەسمى دەبێت لەگەڵ زمانى عەرەبى له و ناوچانەى کە زۆربەى زۆرى دانيشتوانيان کوردن و زمانى کورديش له و ناوچانەدا زمانى خوێندن و فێرکردن دەبێت، زمانى عەرەبيش لە هەموو ئه و قوتابخانانەدا دەخوێنرێت کە به کوردى دەخوێنن، له هەمان کاتيشدا زمانى کوردى وەک زمانى دوەم له و سنوورەى ياسا دايدەنێت له هەموو لايەکى ئێراقدا دەخوێندرێت.
2. بەشداريکردنى برا کوردەکانمان لە حوکم، جياوازیى نەکردن لە نێوان کورد و کەسانى تر لە فەرمانى گشتى گرتنە دەستدا، لەوانەش پايەى گرينگ و بايەخدار لە دەوڵەتدا وەک وەزارەت و سوپا و هى تريش… ئەوانە هەموويان له و کارە گرينگانەن کە ئامانجى شۆڕش بوون بۆ وەديهێنانيان، وەديهێنانى ئه و بنەمايە بە ڕێژەيەکى عاديلانە دەکاتەوە، لەگەڵ لە بەرچاو گرتنى بنەماى لێهاتوويى و ڕێژەى دانيشتوان و ئه و بێ بەشييەى برا کوردەکانمان لە ڕابردوودا دووچارى بوون.
3. لەبەر ئه و دواکەتووييەى کە له ڕابردوودا له هەر دوو لايەنى ڕۆشنبيرى و پەروەردەيى بە سەر نەتەوەى کورد هاتوە، پلانێک بۆ چارەسەرکردنى ئەم دواکەوتوویيە دادەنرێت لە ڕێگەى:
ا. پەلەکردن لە جێبەجێکردنى بڕيارەکانى ئەنجوومەنى سەرکردايەتى شۆڕش لە ڕووى زمان و مافى ڕۆشنبيرييەوە بۆ گەلى کورد، بەستنەوەى ئامادەکردن و ئاڕاستەکردنى بەرنامەى تايبەت بە کاروبارى نەتەوەيى کورد لە ڕاديۆ و تەلەڤزيۆن بە بەڕێوەبەرايەتى گشتيى ڕۆشنبيرى و ڕاگەياندنى کوردى.
ب. گەڕاندنەوەى ئه و قوتابييانەى دەرکراون يان لەبەر بارودۆخى تووندوتيژى له ناوچەکە ناچاربوون واز لە خوێندن بێنن، بۆ قوتابخانەکانيان بە چاوپۆشیکردن لە تەمەنيان يان دۆزينەوەى ڕێگەچارەيەکى لەبار بۆ گيروگرفتەکانيان.
ج. کردنەوەى قوتابخانەى زۆر لە ناوچەى کورديدا، بەرزکردنەوەى ئاستى پەروەردە و فێرکردن و قەبووڵکردنى قوتابيى کورد لە زانکۆ و کۆلێجى سەربازى و (بەعسە و زەمالە)ى خوێندن بە ڕێژەيەکى عاديلانە.
4. دەبێت فەرمانبەرەکان له و يەکە کارگێڕييانەى کە بەشى زۆريان کوردن، کورد بن يان له و کەسانە بن کە کوردى باش دەزانن ئەگەر ژمارەى پێويستيان لێ پەيدا بوو، بەرپرسە بنچينەييەکان (پارێزگار، قايمقام، بەڕێوەبەرى پۆليس، بەڕێوەبەرى ئاسايش(ئەمن) و هى ترى لەم جۆرە) دادەمەزرێن و ليژنەى باڵاى سەرپەرشتياریى جێبەجێکردنى ئەم بەياننامەيە به و شێوەيەى کە جێبەجێکردنى مسۆگەر دەکات و يەکێتیى نيشتمانى و ئارامى لە ناوچەکەدا بە تين دەکات.
5. حکوومەت دان بە مافى گەلى کورد دا دەنێت لە پێک هێنانى ڕێکخراوى قوتابييان و لاوان و ئافرەتان و مامۆستايانى تايبەت به خۆيان و ئه و ڕێکخراوانە ئەندامى ڕێکخراوە نيشتمانييە ئێراقييەکانى هاوشێوەى خۆيان دەبن.
6. بڕگەى (ا) کارکردن بە هەر دوو بڕگەى (1) و (2)ى بڕيارى ژمارە (59)ى مێژووى (5/8/1968) ى ئەنجوومەنى سەرکردايەتيى شۆڕش هەتا مێژووى دەرچوونى ئەم بەياننامەيە و ئەمەش هەموو ئەوانەى بەشدارييان لە کارى تووندوتيژى ناوچەى کورديدا کردوە دەگرێتەوە.
بڕگەى (ب): کرێکار و فەرمانبەر و خزمەتگوزارە مەدەنى و سەربازييەکان دەگەڕێنەوە بۆ خزمەت، ئەمەش به بێ خۆبەستنەوە بە بوونى (ميلاک) جێبەجێ دەکرێت و سووديیش لە خەڵکى مەدەنى لە ناوچە کوردييەکان به پێى پێويستيى ئه و ناوچانە پێيان، وەردەگيرێت.
7. بڕگەى (ا) دەستەيەک لە کەسانى خاوەن تايبەتمەندیيەتى پێک دەهێنرێت بۆ ئەوەى ئەوپەڕى خێراييەوە ناوچەکە لە هەموو ڕوويەکەوە هەڵبستێتەوە و قەرەبووى ساڵانى ئەم دوايييەى بەسەرهاتەکانى بکرێتەوه، بوودجەيەکى تەواويشى بۆ تەرخان بکرێت بۆ جێبەجێکردنى ئەم کارە، ئه و دەستەيەش سەر بە وەزارەتى کاروبارى باکوور دەبێت.
بڕگەى (ب) ئامادەکردنى پلانى ئابوورى به شێوەيەک کە پەرەسەندنى هاويەکى و يەکسانى لە هەموو لايە جيا جياکانى ئێراق دابين بکات بە چاودێريکردنى بارودۆخى دواکەوتوويى لە ناوچەى کورديدا.
بڕگەى (ج) تەرخانکردنى مووچەى خانەنشينى بۆ خێزانى ئه و کەسانەى لە بارودۆخى داخبارى شەڕ بە شداربوانى بزاڤى چەکداريى کورددا شەهيد کراون و بۆ خەڵکى تر و بۆ ئەوانەى به هۆى ئه و بارودۆخە توشى شێواویى هاتوون، بە پێى ياسايەکى تايبەتى لە سەر شێوەى ياسا کارپێکراوەکان.
بڕگەى (د) کارکردنى خێرا بۆ فرياکەوتنى خەڵکى زيان لێکەوتوو و دەستکورت لە ڕێگەى تەواوکردنى پڕۆژەى خانوو دروستکردن و شتى تر کە کار بۆ بێکاران دابين دەکات و پێشکەشکردنى يارمەتى کەلوپەل و پارە به شێوەيەکى گونجاو و قەرەبوويەکى ماقووڵ بدرێت به و زيان لێکەوتوانەى پێويستييان بە يارمەتييە، ئەمەش بە ليژنەى باڵا دەسپێردرێت و ئەوانەى لێ هەڵدەهاوێژرێت کە بڕگەى پێشوو گرتوونيیەوە.
8. گەڕاندنەوەى دانيشتوانى گوندە عەرەبى و کوردييەکان بۆ شوێنەکانى پێشوويان، بەڵام ئه و گوندانەى کەوتوونەتە ئه و ناوچانەى ناکرێت بکرێن بە ناوچەى لێ نيشتەجێبوون، ئەوا حکوومەت بۆ مەبەستى سوودى گشتى به پێى ياسا دەيانکات بە موڵکى خۆى و له ناوچەى نزيک ئەوێ نيشتەجێيان دەکات و هەر زەرەر و زيانێکيش به هۆى ئەوەوە لێيان کەوتبێت، قەرەبوويان بۆ دەکاتەوە.
9. پەلەکردن لە پيادەکردنى ياساى چاککردنى کشتوکاڵ لە ناوچەى کوردى و هەموارکردنى بە شێوەيەک کە پاکتاوکردنى پێوەندى دەرەبەگايەتى مسۆگەر بکات و هەموو جووتيارەکانيش پارچە زەويى گونجاويان پێ ببڕێت و له و باجە کشتوکاڵييەش که له ماوەى ساڵانى شەڕى داخبار لە سەريان کۆبوەتەوە، ببەخشرێن و لێيان خۆش بن.
10. ڕێککەوتن لە سەر هەموارکردنى دەستوورى کاتى وەکوو ئەمەى خوارەوە کرا:-
ا. گەلى ئێراق له دوو نەتەوەى سەرەکى پێک دێت: ئەوانيش نەتەوەى عەرەب و نەتەوەى کوردن و ئەم دەستوورە دان دەنێت بە مافى نەتەوەيى گەلى کورد و مافى هەموو کەمايەتييەکان لە چوارچێوەى یەکێتیى ئێراق.
ب. زيادکردنى ئەم بڕگەيەى خوارەوە بۆ مادەى چوارەمى دەستوور:- “زمانى کوردى زمانى ڕەسمى دەبێت لە ناوچە کوردييەکاندا شان به شانى زمانى عەرەبى”
ج. چەسپاندنى ئەوەى پێشەوە لە دەستوورى هەميشەييدا.
11. گەڕاندنەوەى ئێستگەى ڕاديۆ و چەکە قورسەکان بۆ حکوومەت و ئەمەش بەند دەبێت بە جێبەجێکردنى قۆناغە کۆتاييەکانى ڕێککەوتنامەکە.
12. جێگرێکى سەرۆک کۆمار بۆ کورد.
13. ياساى پارێزگاکان بە شێوەيەک هەموار دەکريت کە لەگەڵ ئەم بەياننامەيەدا بگونجێت.
14. دواى ڕاگەياندنى بەياننامەيەک، به ڕاوێژ لەگەڵ ليژنەى باڵاى سەرپەرشتيارى جێبەجێکردنى بەيانەکە، کارى پێويست ئەنجام دەدرێت بۆ يەکخستنى ئه و پارێزگا و يەکە کارگێڕييانەى زۆربەى زۆرى کورديان تێدا دادەنيشن به پێى ئه و ئامارە ڕەسمييانەى دەکرێن، دەوڵەت هەوڵ دەدات بۆ پەرەپێدانى ئه و يەکە کارگێڕيیانە و قووڵکردنەوە و فراوانکردنيان، بۆ ئەوەى گەلى کورد پێڕەوى سەرجەم مافە نەتەوەييەکانى خۆى بکات بۆ دەستەبەرکردنى شادبوونى بە ئۆتۆنۆمى، تا ئه و يەکە کارگێڕييەش دێتەدى، هاوئاهەنگيى کاروبارى نەتەوەيى کورد لە ڕێگەى کۆ بوونەوەى دەورى دەکرێت لە نێوان ليژنەى باڵا و پارێزگارەکانى ناوچەى باکوور دەبەسترێن، لەبەر ئەوەى که ئۆتۆنۆمى لە چوارچێوەى کۆمارى ئێراقدا جێبەجێ دەکرێت، بێ گومان وەبەرهێنانى هەموو سامانێکى سروشتى لەم ناوچەيەدا تايبەتە بە دەسەڵاتداريى ئەم کۆمارە.
15. گەلى کورد به ڕێژەى دانيشتوانى له چاو دانيشتوانى ئێراق، بەشداريى لە دەسەڵاتى ياساداناندا دەکات.
هاوڵاتييە کوردەکان؛ هەر خواستى ئێوە سەبارەت بە يەکێتیى نيشتمانى سەردەکەوێت، هەموو هەوڵ و تەقەلايەکيش بۆ بێ هێزکردنى پێکەوە گرێدانى تێکۆشانتان، لە سەر تاوێرە بەردى هۆشياريى بەرپرسيارێتيى مێژووييتان وردوخاش دەبێت، کۆمەڵە خەباتگێڕەکانتان ئەمڕۆ تەپوتۆزى فڕوفێڵى دوژمنەکانتان و ئەوانەى چاويان تێ بڕيوون، لە سەر شانى خۆيان داتەکێنن بۆ ئەوەى هەموو يەکپارچە پڕ هێز و هۆشيارى وردەکار و بۆ وەديهێنانى ئامانجە باڵاکانتان لە يەکێتیى و ئازادى و سۆسياليزم.
ئەى جەماوەرە خەباتگێڕەکەى ميللەتى عەرەبمان؛ بەم شێوەيە لاپەڕەيەک لە لاپەڕەکانى مێژووى ئەم وڵاتە خەباتگێڕە کۆتاييى دێت، بۆ ئەوەى بە دەستى شۆڕش و به دەستى هەموو خەباتگێڕە ئازادەکان لە ڕۆڵەى ئەم وڵاتە لاپەڕەيەکى تازەى پرشنگدار بکرێتەوە، تا جارێکى تريش لە سەر ئەم خاکە پيرۆزە، مەرجى خۆشەويستى و ئاشتى و برايەتى تازە دەبێتەوە لە نێوان هەر دوو نەتەوە کە مێژووى تێکۆشانى هاوبەشى دوورودرێژيان بە درێژايى مێژوو هەيە و ئەمڕۆ و سبەينێ و هەتا هەتايە شەرەفى زيندوو کردنەوەى خەباتى هاوبەشيان دەبێت لە پێناوى لە نێو بردنى دوژمنانى هەر دوو نەتەوە.. دوژمنانى تێکڕاى گەلان و مرۆڤايەتى، ئمپرياليزم و زايۆنى و دواکەتن، شەرەفى بەشداريیکردن لە پشتگيرکردنى تێکۆشانى مرۆيى لە پێناوى ڕزگارى و پێشکەوتن و چەسپاندنى ژيارى سەردەم لە سەر بنچينەى ماف و يەکسانى و دادپەروەریى لە نێوان هەموو گەلێکدا.
بۆ خەباتى هاوبەش… و ئاواتى هاوبەش و سەرکەوتنى نەتەوەيى و مرۆيى هاوبەش
ئەنجوومەنى سەرکردايەتيى شۆڕش
11/3/1970
- فەرەیدوون عەبدولڕەحیم عەبدولڵا، بارودۆخى سیاسى کوردستان-عێراق 11ى مارتى 1970-11ى مارتى 1974، چاپخانەى منارە، هەولێر،2008، ل39-40.
- سەرچاوەى پێشوو، ل40-41.
- دارا تۆفیق: ساڵى 1932 لە سلێمانى لە دایک بوە و ساڵى 1957 لە بەریتانیا کۆلێژى ئەندازیاریى- بەشى مەدەنى تەواو کردوە، دۆستێکى نزیکى مستەفا بارزانى بوە و لە کۆنگرەى هەشتەمى پارتى کە لە ساڵى 1970 بەسترا، بوەتە ئەندامى کۆمیتەى ناوەندیى، دواى ئەوەش لە ڕاگەیاندنى پارتى ڕۆڵێکى گرینگى گێڕاوە و لە ڕۆژنامە و گۆڤارى برایەتى کارى کردوە و ماوەیەکیش سەرنووسەرى ڕۆژنامەى (التأخى) بوە، لە 5/11/1980 شوێن بزر بوە، کە هەندێک نووسەر پێیان وایە بەعس کوشتوویەتى.
- هەمان سەرچاوە، ل43.
- بڕوانە نامیلکەى : کیف السبیل الى حل المسألة الکردیة، دار الثورة للنشر والطباعة، بغداد، د.ت، ص7-27.
- فەرەیدوون عەبدولڕەحیم عەبدولڵا، بارودۆخى سیاسى کوردستان، ل41.
- هەمان سەرچاوە، ل41.
- هەمان سەرچاوە، ل45-46.
- فەرەیدوون عەبدولڕەحیم عەبدولڵا، سەرچاوەى پێشوو، ل46-47.
- هەمان سەرچاوە، ل47. [1]
=KTML_Bold=تێبینی: ئەم بابەتە بە ڕێنووسی سەرچاوەی ئاماژە پێکراو نووسراوە، کوردیپێدیا هیچ دەستکارییەکی نەکردووە!=KTML_End=